Vaticaan: bisschopsverkiezing in
volksrepubliek China onwettig
Van Veen's film
„Uit elkaar" staat of valt
met Herman zelf
Paus bij bezoek
aan VS ook
naar armste
wijken New Yorh
Vijf eeuwen
Kar atsu keramiek
ORGANISEREN
ZUID-MOLUKKERS
POPFESTIVAL
Korte metten
KUNST
LEIDSE COURANT
DINSDAG 14 AUGUSTUS 1979 PAGINA
Herman van Veen in een téte tète met Monique v.d. Ven.
De eerste speelfilm van Herman van
Veen „Uit elkaar", die deze week in
roulatie gaat in 32 theaters, staat of
valt met de vertolker van de hoofdrol,
de theaterkunstenaar Vincent, en dat is
van Veen zelf. Deze sterk autobiografi
sche film zou met een andere acteur in
diens plaats niet meer dan een vaag
verhaal hebben opgeleverd over een zo
zeer met zijn theater en zijn publiek
getrouwde man, dat diens huwelijk
nog slechts in schijn bestaat en uitein
delijk strandt.
Zegt Herman van Veen: „Miin film gaat
niet over Vincent, maar over hoe Vincent
in de wereld staat. Ieder kan er zijn eigen
levenservaringen aan toetsen, zijn eigen
interpretaties aan toevoegen, omdat alles
wat Vincent overkomt voor anderen een
heel andere betekenis kan hebben. Omdat
elke artiest iets of veel van zichzelf in zijn
werk steekt, kan deze film gezien worden
als een persoonlijk portret, als een periode
in mijn leven. Maar er komt nog meer. Ik
heb het scenario voor mijn tweede film al
gereed en die moet binnen drie jaar de
bioscoop in, afhankelijk van mijn theater
werk en van het succes van deze film".
Evenmin als in de zaal biedt Herman van
Veen in deze film afgeronde gedachten
aan. Liever dan een visie uit te werken
laat hij deze open, maakt hij deze invul-
baar. De sfeer in zijn beelden en de emo
ties in zijn figuren gaan hem boven het
trekken van de consequenties uit de situa
tie waarin hij Vincent heeft geplaatst, de
keus tussen publiek en gezin. De film be
helst een voortdurende peiling van Vin
cents reacties op diens levensomstandig
heden. De overal op handen gedragen
Vincent, gevat in een voortdurend ap
plaus, komt aan thuiskomen nauwelijks
meer toe en als hij op zekere nacht zijn
vervanger en opvolger aantreft (liever
een gewone man dan zo'n beroemdheid,
zegt zijn vrouw'- een rol van Monique v.d.
Ven), breekt hij in het theater in en
brengt hij daar de nacht door. Het dilem
ma tussen vrouw en theater valt hem dui
delijk minder zwaar dan het gemis van
zijn zoontje, voor wie hij optredens laat
schieten of niet afmaakt teneinde dit jong
van school te kunnen halen en ermee op
te trekken. In het open einde van deze
film ziet Vincent zijn zoontje voor zijn
ogen gedood worden in het verkeer. Het
kind wordt zelfs begraven. Deze gedachte
Jfe MUS
Marlous Fluitsma als vriendin van Vincent's vrouw (Monique v.d. Ven).
dood kan staan voor de angst het kind te
verliezen, maar even later ziet hij het te
rug tussen zijn moeder en zijn nieuwe va
der. Dat dit kind die nieuwe vader nooit
zal accepteren, lijkt een overweging waar
Vincent met zijn dertig jaar nog niet aan
toe is. De meer gerijpte filmkijker mag
hier in- en aanvullen wat Vincent van
Veen vergeet, of waaraan hij althans nog
niet toe is.
Zo stuit men in deze film op meer psycho
logische onvoldragenheden, bijv. in de
wijze waarop het huwelijk strandt.-Op een
kleine ruzie en enig filosofisch gestamel
rond een partijtje schaak na ziet de schei
ding eruit als een geschiedenis zonder
schokken, terwijl de praktijk leert, dat dit
leidt tot ontreddering van gevoelens, tot
ontregeling van emoties, die veelal dra
matische vormen aanneemt. In deze film
blijft het echter een vormloos conflict,
deels omdat dit onderdeel schamel is uit
gewerkt, deels omdat Monique v.d. Ven
ook nu weer kans ziet om elke emotie on
der te dompelen in toonloze zegging en
vlakke mimiek. Zij mag dan fotogeniek
zijn en dat is zij in deze film, zij mist het
vermogen tot het kleine veelzeggende ge
baar. Marlous Fluitsma als huisvriendin,
die overigens ook met een mislukkend
huwelijk zit met een nulliteit van een
echtgenoot (Lou Landré), houdt zich in
haar bijrol duidelijk op de achtergrond,
maar legt met underacting scherper con
touren in haar spel.
De kracht van deze film ligt niet in de
vraagtekens, die men achter dit verhaal
kan plaatsen. De persoonlijke antwoorden
laat Herman van Veen over aan de bios
coopbezoekers, die een tekort aan visie
door een overmaat aan gevoel ziet toege
dekt. Van Veen reikt alleen maar aan,
maakt zich tot vertolker van de gevoelens
van Vincent. De manier waarop hij dat
doet laat hem opnieuw kennen als een ar
tistiek bevlogen man, die innerlijke emo
ties niet alleen zichtbaar en hoorbaar
(liedjes) kan maken, maar ook de dingen
om hem heen bezielt, zodat ze gaan leven,
delen in de emoties van de hoofdfiguur.
Dat heeft te maken met de magie in deze
man, die we uit de zaal kennen als een be
zieler en die ook in deze film over een
werkzame uitstraling beschikt, een aan
weinigen gegeven en aan hem zeker niet
verspild talent.
Voorwaarde voor de werking hiervan is
dat hij zich helemaal geeft aan wat hij on
der handen heeft, in dit geval zijn eigen
film. Zo weet hij Vincents zoontje Erik
(Frits de Rek - zoon van de Harlekijn
boekhouder) tot natuurlijk en gaaf spel te
bewegen, ontwapenende onbevangenheid.
Daaraan mede ontleent deze film een ster
ke sfeer, die niet desastreus, soms zelfs
humoristisch doorbroken kan woi
door meer dan wel minder
anekdotische bijdragen, zoals Guidoj
Moor in zijn rol als riooljournalist, de
rijdende auto en de door het leven
geworden Joop Doderer in een te vriji
dige nachtclubscène. Vincent leeft dooi)
adem die van Veen hem ingeblazen hi
een filmisch bestaan met alle daartoe)
eigende middelen, de prachtige fotogi
van Ralf Boumans, de muziek van
van der Wurff op teksten van Rob Cl
pijn en de musische geluiden van mei
als Harry Sacksioni, Martijn Alsters,
Koppes en anderen.
Niet weinig wordt de film ook gedn
door montage-effecten, de ruis van]
ovatie tegenover de stille eenzaam!
•van Vincent, de horden handtekeninj
jagers waartegen de kale brandtrap
laas biedt, de soberheid van de kleei
mer tegenover het vervoerende shj
werk op het toneel en de apensmoelei
de dierentuin tegen een jochie dat
geen houding heeft gevonden tegeni
zijn verdwenen vader.
Onvermijdelijk is dat men bij dergell
verhaalelementen zich afvraagt waar
dat eerder heeft gezien. Daar gaat het
om. Er staat een bezieler achter deze fl
die boeit en bezig houdt, een man diel
filmisch veel te vertellen heeft. 1
TON OLIEMULIi'
LEIDEN Het Rijksmu
seum voor de Volkenkunde,
Steenstraat 1 in Leiden,
biedt liefhebbers van Japan
se kunst tot 8 oktober de bij
zondere expositie 'Vijf eeu
wen Karatsu keramiek'. Op
deze tentoonstelling worden
honderd voorwerpen Japans
aardewerk geëxposeerd, die
van de zestiende eeuw tot
heden werden vervaardigd.
Deze tot nationale kunstschat
ten verheven produkten van
verfijnde pottenbakkerskunst
worden met deze Leidse expo
sitie voor het eerst buiten Ja
pan getoond. De Karatsu-kera-
miek wordt in de thee-cere
monie vaak gebruikt. De geest
van deze ceremonie weerspie
gelt zich in het voorwerp: een
voudig en van een sierlijke
zuiverheid is de vorm en
warm zijn de tinten.
Voor de expositie is de keuze
van de voorwerpen gemaakt
door Tarouemon XIII Nakaza-
to, de jongste telg uit een voor
naam pottenbakkersgeslacht,
aan wie in 1976 de titel 'levend
cultuurmonument' werd toe
gekend, de hoogste onder
scheiding die een Japanse
kunstenaar te beurt kan val
len.
De openingstijden van de ten
toonstelling zijn maandag t/m
zaterdag van 10 tot 17 uur,
zondag van 13 tot 17 uur.
Westlandse kunstenaars ex
poseren van 15 tot 25 augustus
in, de voormalige pastorie aart
het Wilhelminaplein te Naald
wijk. Te zien zijn schilder-, be
eldhouw-, grafiek- en naald
kunst.
In de Pauluskerk aan de
■Mgr. Nolenslaan 8 in Den
Haag wordt in het komende
seizoen een aantal middagcon
certen gegeven die om 15.30
uur beginnen. Verscheidene
solisten verlenen hun mede
werking. Het eerste concert
wordt gegeven zondag 19 au
gustus door de Franse organist
Gaston Litaize. Zijn program
ma is afgestemd op oude en
moderne Franse orgellitera
tuur. Litaize besluit zijn pro
gramma met improvisaties op
thema's die hem door het pu
bliek worden opgegeven.
Assen Zuidmolukse jongeren uit Bovensmilde geven za
terdag 18 augustus een popfestival in de Trianthahal in As
sen. Het festival wordt gehouden om een positief geluid te
geven van Zuidmolukse kant, „want als over Molukkers
wordt geschreven of gepraat denkt men in de regel aan gij
zelingen en criminaliteit", aldus de beide organisatoren,
Pede Metekohy en Pieter Saptenno.
Zij zien het als een soort verbroederingsfestival. Het feest begint
om 18.00 uur en zal tot zondagochtend 06,00 uur duren. Dertien
popgroepen doen mee. Tijdens het festival zullen fotografie, gra
fiek, schilderwerk en pentekingen van Zuidmolukse kunste
naars worden tentoongesteld.
Voorts zijn er informatiestands. Zestig vrijwilligers zorgen voor
een goed verloop van de avond. Men verwacht rond vijfduizend
bezoekers. De eventuele winst zal gedeeltelijk ter beschikking
worden gesteld van instanties die zich bezighouden met de op
vang en begeleiding van drugsverslaafden. „Want door gebrek
aan financiën kan daar te weinig aan worden gedaan", aldus de
organisatoren. Een ander deel van de winst zal worden gereser
veerd, want men is van plan om volgende keer deze manifesta
tie nog grootser op te zetten.
Orgelmaand
Rotterdam
ROTTERDAM In de
Rotterdamse Doelen be
gint maandag 3 septem
ber een orgelmaand, die
wordt georganiseerd
door de Doelen en de
Grote of St.-Laurenskerk
in Rotterdam.
Het programma van deze
orgelmaand beslaat behal
ve 14 concerten door Ne
derlandse en buitenlandse
organisten en andere mu
sici, koren, orkesten en
ensembles, een expositie
en een amateurpresentatie.
De orgelmaand wordt
maandagavond om 20.15
uur ingezet met onder
meer de eerste uitvoering
van het Concertino van
Arie Keijzer, dat door de
componist zelf wordt ge
speeld, begeleid door het
Concerto Rotterdam.
Romanschrijver Farrell overleder?
DUBLIN De Britse roman
schrijver, J. G. Farrell is van
morgen overleden na een val
van de rotsen in Zuid-West
Ierland.
Farrell die 44 jaar werd,
woonde de afgelopen 10 jaar in
Londen en keerde in
naar Ierland terug.
Engelands meest voor
staande fictie-schrijver k
prijzen voor de volgende
ken, „Troubles", „The Sieg
Krishnapur" en „The sing, j
re grip".
Laatste concert Orgel Kontakt
DEN HAAG Wim van
Beek, organist van de Haagse
Grote Kerk, geeft vrijdag 24
augustus het laatste concert
van het Haags Orgel Kontakt.
Een van de composities die op
het programma staan, is de ko
raalbewerking 'O Durchbre-
cher aller Bande' en 'Jesu
meine Freude' van de Du
componist Sigfrid Karg-E
die honderd jaar geleden
geboren. In Duitsland were
dit jaar herdacht met
Karg-Elert-jaar. Op het
gramma staat voorts werk
Muffat, Bach, en Anton
der Horst.
De verkiezing van een
nieuwe bisschop van Pe
king door de „Vereniging
van Patriottische Katholie
ken" in China is volgens de
Rooms-Katholieke kerk
leer niet rechtsgeldig.
Het Franse persbureau AFP
heeft kortgeleden gemeld,
dat de 47-jarige geestelijke!
Michael Fu Tie-Shan uit Pe
king op 25 juli tot bisschop,
werd gekozen. Het Vaticaan,
dat nog geen bevestiging van
het AFP-bericht kon krijgen
heeft nu een verklaring over
deze bisschopsverkiezing uit
gegeven.
Het lijdt geen twijfel, aldus
deze verklaring dat het op
grond van de leer van de
kerk en van de kerkrechte
lijke discipline niet geoor
loofd is een benoeming als
rechtsgeldig te beschouwen,
die heeft plaats gevonden
zonder toestemming en goed-'
keuring van de Heilige Stoel.
Dit geldt eveneens voor een
bisschopswijding, die wordt
toegediend zonder toestem
ming van de paus, de herder
van de universele kerk.
Dit algemeen bekende prin
cipe wordt in herinnering ge
bracht, omdat de achting
voor het katholieke geloofs
goed het verlangt, aldus de
verklaring van het Vaticaan.
De „Vereniging van Patriot
tische Katholieken" in China
dateert uit 1957. Rome had
toen geweigerd bisschopsbe
noemingen, die onder druk
van de staat tot stand waren
gekomen, te erkennen. Naar
schatting zijn tussen 1957 en
1959 ongeveer veertig bis
schoppen door de autonome
kerk gekozen en door de
overgebleven bisschoppen
gewijd.
Het Vaticaan twijfelt niet aan
de geldigheid van deze bis
schopswijdingen, maar be
strijdt krachtig de wettigheid
ervan.
Paus Pius XII schreef in zijn
encycliek „ad apostolorum
principis" van 29 juni 1958,
dat een bisschop zijn rech
tsmacht alleen krijgt via de
paus van Rome. Dit stand
punt is nu door het Vaticaan
bekrachtigd.
Van de 145 bisschopszetels
van de r.k. kerk van China
zijn er momenteel ongeveer
veertig door geldig maar niet
wettig gewijde bisschoppen
bezet. De laatste nog wettig
gewijde bisschop in China,
bisschop Koen Pin-Mei van
Sjanghai, zit sinds 1955 ge
vangen. Hij werd 2 augustus
78 jaar. Kerkelijke kringen
in China verwachten, dat hij
De schattingen over het aan
tal christenen in China lopen
sterk uiteen. In 1949, toen
China communistisch werd,
waren er 3.3 miljoen, van wie
het merendeel katholiek. Een
groep kerkleiders uit Nieuw-
Zeeland, die eind 1978 China
bezochten, schat het aantal
chistenen in China nu op
500.000. Andere berichten
spreken echter van vier mil-
Edith Stein in
New York herdacht
In de St. Patrickskathedraal van New York-City is bij gele
genheid van haar sterfdag een mis opgedragen ter nagedach
tenis van Edith Stein, de rooms-katholieke en ongeschoeide-
carmelites geworden jodin die in het concentratiekamp
Auschwitz werd vermoord.
Onder de ruim driehohderd aanwezigen in de kerk bevonden
zich joden zowel als katholieken om de 37-ste verjaardag van
dr. Edith Steins dood te te gedenken. De celebrant, Charles
McTague, gaf uitdrukking aan de stille wens van veel katho
lieken, dat Edith Stein tot de eer der altaren zou worden ver
heven.
Edith Stein ging op 31-jarige leeftijd tot het katholicisme over
en trad elf jaar later in bij de slotzuster van de „ongeschoeide
carmelitessen". Hoewel zij bereid was haar veelbelovende
carriere als filosoof op te geven, mocht zij deze van haar
meerderen voortzetten.
In 1938 werd zuster Theresia Benedicta, de kloosternaam van
dr. Stein, omwille van haar veiligheid van een klooster in
Keulen overgebracht naar de carmel van Echt in Limburg.
Daar werd zij, samen met haar eveneens katholiek geworden
zuster als gevolg van een protest van de Nederlandse bis
schoppen tegen de jodenvervolging door de SS gearresteerd.
Op 9 augustus 1942 overleed Edith Stein in Auschwitz.
Kardinaal Frantisek To-
masek(80), aartsbisschop
van Praag is met hart
klachten opgenomen in het
academisch ziekenhuis te
Praag. Hij had de gehele
maand juli in Rome door
gebracht. Verzwakt door de
hoge temperaturen keerde
hij begin deze maand in
Praag terug, waar hij on
middellijk voor onderzoek
naar het academisch zie
kenhuis ging. Hij kreeg ab
solute rust voorgeschreven.
Zijn toestand zou nu voor
uit gaan.
Paus Johannes Paulus II
heeft in de kapel van zijn zo
merverblijf te Castelgandolfo
het doopsel toegediend aan
de vijftig dagen oude Alexis
Stanislaus Biller. De ouders
zijn Britse staatsburgers. De
vader werkt bij een Europese
instantie in Luxemburg.
Zoals eerder gemeld woon
den de ouders in april een al
gemene audiëntie bij. De
paus informeerde toen naar
de vermoedelijke geboorteda-
turn en beloofde het kind zelt
te zullen dopen. Ongeveer
vijftig familieleden en vrien
den woonden de plechtigheid
bij-
De secretaris-generaal van
de Raad van Kerken in
Zuid-Afrika, bisschop Des-
mond Tutu, zal woensdag
en donderdag een werkbe
zoek aan ons land brengen.
Hij zal dan ontmoetingen
hebben met de Raad van
Kerken in Nederland en
met vertegenwoordigers
van enkele kerkelijke en
interkerkelijke instanties.
Van 23 tot 25 september is er
in „De Hengelhoef" in het
Belgische Houthalen een li
turgisch congres, georgani
seerd door de abdijen van
Tongerlo, Affligem en Kei
zersberg. Het thema is „De
paasviering en haar symbo
len". Aandacht wordt besteed
aan de symbolen die in de
paasviering worden gebruikt.
Behalve een aantal inleidin
gen is er een „workshop" en
worden er gespreksgroepen
gevormd over, onder meer,
paasvieringen met kinderen,
de paasviering in de volks
vroomheid en omgaan met
symbolen in de paasnacht.
Het secretariaat van het li
turgisch congres is gevestigd
in de Norbertijnerabdij Ton
gerlo, 3180 Westerlo, België.
Aan een altaar in de vorm
van een piramide en om
ringd door één miljoen Ie
ren, zal paus Johannes
Paulus II op 29 september,
tesamen met 150 bisschop
pen en 1500 priesters, een
pontificale heilige mis op
dragen in het Phoenix-park
van Dublin. Op het altaar
komt een stalen kruis te
staan van dertig meter
hoog. Militairen zullen
plankiers en staantribunes
aanleggen. Alleen voor be
jaarden en invaliden zullen
er zitplaatsen worden ge
bouwd. Voor het afzetten
van het park in min of
meer overzichtelijke blok
ken is niet minder dan ach
tenveertig kilometer touw
nodig.
In het Gelderse Huissen zal
op 24 september een gedenk
penning worden uitgegeven
ter herinnering aan het bijna
vijfjarige verblijf in Huissen
van de apostolisch vicaris
van de Hollandse Zending,
Johannes van Neercassel
(1625-1686). Van 1675 tot 1679
verbleef hij in Huissen, van
wege de volledige godsdienst
vrijheid in deze Branden-
burgse enclave. De penning
wordt uitgegeven in een ma
ximale oplage van driehon
derd gouden en drieduizend
zilveren exemplaren. Het
ontwerp is van de Huissense
beeldende kunstenaar Kees
Berendsen. De uitgifte wordt
begeleid door een boekje,
waarin informatie wordt ge
geven over Neercassel en de
Hollandse Zending.
IS1
De R.K. bisschoppen van de Verenigde Staten willen ni ist<
dat paus Johannes Paulus II bij zijn bezoek aan hun land ren
leen het welvarende deel ziet. Wanneer de paus begin ok ern
ber een week in de Verenigde Staten is zal hij volgens de b :ht
schoppen ook kennis moeten maken met de armoede-geb ide
den. In hun voorlopige program hebben zij daarom bezoek rei,
van de paus opgenomen aan de armste wijken van Ne rof
York, Harlem of het zuidelijk deel van de Bronx. Aldus in
zegsman van de bisschoppen. iter
ot
Op 2 oktober komt de paus uit Ierland op het vliegveld Keil bi
nedy bij New York aan. Van daaruit gaat hij naar het stadie be
Shea, waar naar schatting zestigduizend mensen hem kunne e
verwelkomen. Daarop gaat hij naar de kathedraal van St. P ig.
trick midden in Manhattan voor de misviering. Dan volgt h kop
pauselijk bezoek aan de algemene vergadering van de Ver gek
nigde Naties.
Des avonds viert de paus de Eucharistie in het Yankee Stad'^P1
on in de Bronx. Daar worden 75.000 mensen verwacht. Ot
zijn voorganger, Paulus VI heeft daar de Eucharistie gevier
toen deze in de zestiger jaren de VN bezocht.
De volgende dag is een ontmoeting georganiseerd met de b
volking van Harlem of de Bronx. Daarna spreekt de paus i
het park Battery, vlak bij Wall Street. In de dagen daarna b
zoekt de paus Philadelphia en Chicago en op 5 of 6 oktobi ,v
president Carter.
er-
Het reisschema van de paus naar de Verenigde Staten is n< ine]
in een voorbereidend stadium. Het wordt pas definitief, waiorui
neer het Vaticaan zijn goedkeuring eraan heeft gegevei
Voordat de paus naar de Verenigde Staten gaat, bezoekt I"
kort de Ierse Republiek. Over het reisschema in Ierland
nog niets bekend gemaakt. Wel is het zeker, dat de paus ni
het westen zal gaan.
12,6
itc
