Conferentie over geloof, wetenschap en toekomst
„de oecumenische ontmoeting van de jaren zeventig
Orgel en straatorgel een
wonderlijke combinatie
Plannen voor
Nederlands-Belgische
radiozender
Alleen kijken naar
teksten op schilderijen
Popgroep
Kayak op
camping
Duinrell
Nog geen verklaring van
bisschoppen over homofilie
KORTE METTEN
Het bijzondere orgelconcert
gisteren in de Haarlemse St,
Bavokerk trok zoveel belang
stelling dat een deel van het
publiek het concert staande
moest volgen. Deze overgrote
belangstelling gold niet zo
zeer de eigen stadsorganist
Piet Kee, als wel de premiè
re van zijn voor deze orgel-
maand gecomponeerde stuk
„Confrontatie", voor drie
draaiorgels en kerkorgel.
Dit stuk was aan het einde
van een programma gezet,
waarin Piet Kee op het grote
Christian Muller orgel werken
van Tielman, Susato, Swee-
linck, Bach en Mendelssohn
Fats Domino
geopereerd
DEN HAAG Jazzmusicus
Fats Domino moest vorige
week plotseling een galblaas
operatie ondergaan en hij
heeft daarom zijn tournee
langs europese festivals moe
ten afzeggen. Zijn deelname
aan het North sea Jazz Festi
val '79 moet daarom ook af
gelast worden.
Thans treedt op een groep
van geheel andere aard: de
amerikaanse jazz-funkband
Spiro Gyra, die in de V.S. al
zeer hoog genoteerd staat en
op het Northsea Festival zijn
europees debuut maakt. Dit
concert is gratis toegankelijk
voor houders van passepar
touts.
speelde. Hij deed dat uitne
mend en liet het orgel klin
ken van de intieme klank van
het zestiende eeuw dansje van
Susato tot en met de door
Bach geïnspireerde romantiek
van Mendelssohn, waarbij de
rijke mogelijkheden van dit
uit 1738 stammende orgel
goed tot hun recht kwamen.
Als voorafje klonken in dit
eerste deel reeds vijf door
Piet Kee bewerkte dansen
van Jean van Lublin, waarbij
elk van de drie draaiorgels en
ook het grote orgel er eentje
speelde (en het naar mijn me
ning mooiste orgel „de Ara
bier" twee). Het was een goe
de voorbereiding in die zin,
dat de draaiorgelliefhebber
het instrument alvast een
keer in deze zo andere ruimte
en met meer „serieuze" mu
ziek had kunnen beluisteren.
Het klonk goed en beloofde
veel.
Kee had de orgels die in het
middenschip, op de kruising
met het dwarsschip en daar
voor stonden opgesteld, zeer
zorgvuldig uitgezocht Ze
moesten immers onderling in
stemming op elkaar en ook
op het grote orgel aansluiten.
Twee orgels van de bekende
firma Perlee voldeden hier
aan, „de Arabier" en „de
Oranjestad", beide stammend
uit het begin van deze eeuw.
Het derde kleine orgeltje deed
qua klank het meest denken
aan een- „Floten Uhr" en
werd door Perlee zelf ge
bouwd. Met de onderlinge
klankovereenkomst was hij er
nog niet, omdat ook de com
municatie-problemen tussen
de vier ruimtelijk gespreide
muzikanten vermeden moes
ten worden. Dat kon door in
de kompositie zelf veel korte
fragmenten van het ene in
strument naar het andere te
laten overspringen, zodat met
een gehoorcontact volstaan
kon worden. „De Oranjestad",
die het zwaarste draait, werd
door zijn eigen exploitant van
Tuuren gedraaid, terwijl een
partituurlezer hem door de
partituur leidde. Musicoloog
Tom Meyer maakte de orgel
boeken en bespeelde irDe
Arabier", Kee uiteraard het
grote orgel en een andere or
ganist het tijdens deze „Con
frontatie" door de kerk ron
drijdende kleine orgeltje.
Hoe verliep deze confrontatie
tussen het kerkorgel, gemaakt
voor de zware muziek in de
kerk, en het op aria's en be
kende deuntjes ingestelde
straatorgel?
Onverwacht goed. In samen
spel in een, kortgezegd klas-
siek-modern idioom, waarbij
met korte fragmentjes van
het ene naar het andere in
strument werd overgespron
gen, werd een vrij homogene
klankeenheid gevonden, waar
bij de aparte registermogelijk-
heden van het straatorgel uit
sluitend benut werden. Bij
meer populair getinte passa
ges, waarbij het lied „Daar
komt de orgelman" een grote
rol speelde, trad het straator
gel op eigen terrein terug om
soms al modulerend heel ver
rassend weer bij zijn grote
broer uit te komen. Heel cu
rieus, maar beslist de moeite
waard alleen al om onbeken
de mogelijkheden van het
straatorgel.
E. Besier
„Duinrell daar knap je van op, klap voor je kanis,
klap voor je kop". Met deze kreet en andere -
even vindingrijke- uitroepen amuseerde Diederick
van Drill tot Slotekroost, gesteund door de kikke-
rettes Sensuela, Hipparita en Tiettia, tientallen
jeugdige bezoekers van de Wassenaarse camping.
De Walt Disney-achtige attractie kwam bovendien
rechtstreek op de televisie, want de VARA's pop-
caravaan had gisteren op het recreatiecentrum
Duinrell zijn tenten opgeslagen. Na de kikkershow
barstte de Nederlandse groep Kayak los. Het op
treden van de „Meesters van de symfonische
rock" had aan een zijden draadje gehangen, om
dat bassist Peter Scherpenzeel tijdens de opna
mes voor de Belgische televisie gewond was ge
raakt. Hij was echter voldoende hersteld om drie
kwartier lang de professionele show van Kayak
met zijn lekker lopende bas te ondersteunen. De
groep speelde veel nummers van de laatste lang
speelplaat „Phantom of the Night'. Het succesvol
le optreden was ook op de radio rechtstreeks, in
stereo, te volgen.
Arthur Fiedler va
'Pops orchestra'
te Boston
overleden
BOSTON Arthur Fiedle
een van Amerika's populai j
ste dirigenten, is op 84-jari|
leeftijd in zijn woonplaa
Boston overleden. Fiedli
leidde het „Pops orchestr
van Boston gedurende
jaar. Een maand gelede
werd hij door een hartaanv
getroffen.
Fiedler kreeg met name bi'
kendheid door de wijze waai
op hij de klassieke muzie
populair wist te maken. H
dirigeerde „Stars and stripe
forever", Tsjaikowski's „Oi(
verture 1812" en Ravels „Bi-,
lero". Als hij dirigeerde waj
het ook niet ongebruikelij
dat een wals van Straus
werd gevolgd door „Boogi
woogie bugle boy".
Fiedler werd in decembe n
1894 in Boston geboren. Zijl
Oostenrijkse vader Emmanut
was eerste violist bij het Bos
ton Symfonie Orkest-
Na zijn studie in Berliji
kwam Arthur Fiedler in 191
als violist bij het orkest. Hj j
bespeelde ook andere mstn
menten tot hij in 1930 d<
„Boston Pops" overnam vai
Alfredo Casella.
Zoon van San
overleden
David Berkowitz, bijgenaamd i
„de zoon van Sam" die vorig t
jaar de stad New York terro-
riseerde met talloze moorden
op vrouwen, is in de Attica-
gevangenis bij New York le
venloos aangetroffen. Zijn
hals vertoonde een diepe sne
de, waarschijnlijk aange
bracht door een scheermes.
De belangrijkste oecumenische ontmoeting van
de jaren zeventig, zo is de conferentie, die don
derdag begint op het in Boston gevestigde Mas
sachusetts Institute for Technology, georgani
seerd door de Wereldraad van Kerken, al ge
noemd. Rond 450 theologen en andere weten
schappers van diverse disciplines en met onder
ling verschillende culturele achtergronden zul
len daar, zoals wij al eerder hebben gemeld, tot
24 juli discussiëren over „Geloof, (natuurweten
schap en de toekomst." De aandacht zal daarbij
vooral uitgaan naar de verhouding tussen theo
logie en natuurwetenschap en technologie bij
het streven naar de vorming van een rechtvaar
diger maatschappij.
Dit betekent dat men zal trachten materiaal aan
te dragen voor een soort blauwdruk voor een
nieuwe maatschappelijke structuur waarbij de
tegenstelling tussen geloof en wetenschap, sinds
Galilei nog steeds actueel, moet zijn opgeheven.
Het geloof in de vooruitgang door natuurweten
schap en techniek is de laatste decennia danig
aan het wankelen gebracht De vervuiling, de
uitputting van de grondstoffen, de kernbom, de
wapenwedloop, de toepassing van de kernener
gie, de biologische manipulatie en het bestaan
van miljoenen hongerigen op de wereld hebben
hiertoe het nodige bijgedragen. De ongeremde
ontwikkeling van wetenschap en techniek dreigt
de mens voor onoplosbare dilemma's te plaatsen
en ook de gewone mens in de geïndustrialiseerde
wereld rechtstreeks in zijn bestaan aan te tasten
(automatisering).
Bijzonder belangrijk is ook het probleem van de
uitbuiting der natuur. Er zijn reformatorische
theologen geweest die in de jaren van het voor
uitgangsgeloof stelden dat jodendom en christen
dom door de „desacralisatie,, (ontheiliging) van
de door autochtone goden en geesten bezielde en
beheerste natuur van de angst van de mens voor
de natuurmachten weggenomen hebben en de
weg hebben geopend voor de behersing van de
natuur en daarmee de moderne natuurweten
schap en techniek mogelijk maakten.
Maar van die these is men, gezien de exploitatie
en verwoesting van de natuur, schielijk terugge
komen. Men heeft begrepen dat. het in de bijbel
om het „hoeden" van den atuur gaat en niet om
de „exploitatie". De aarde moet bewoonbaar blij
ven en de natuur als schepping Gods is ook be
grepen in het verlossingsproces.
De natuurwetenschappers zelf zijn zich van dit
alles terdege bewust en zullen de theologen en
filosofen dan ook zeker om nieuwe normen vra
gen. Maar er is meer: de natuurwetenschap zou
als wetenschap haar grenzen genaderd zijn. Die
per doordringen in het geheim van de materie
schijnt volgens sommige beoefenaars van de na
tuurwetenschap problemen op te leveren die
principieel onoplosbaar zijn voor de natuurwe
tenschap.
De natuurwetenschap kan ook geen antwoord
geven op de laatste vragen over leven en dood
en de zin van het bestaan die vooral onder de
jeugd steeds luider klinken nu de officiële ker
ken in de geïndustrialiseerde landen de eigentijd
se taal niet kunnen of willen spreken en blijven
vasthouden aan verouderde normen terwijl het
materialisme van de welvaartsstaat tot overver
zadiging en ontgoocheling leidt
De natuurwetenschap eist verificatie door waar
neming in de breedst mogelijke zin. De vraag
naar het al of niet bestaan van God is voor haar
als natuurwetenschap dan ook een zinloze vraag.
Van de andere kant is dè „deus ex machina", de
God als „lueckenbuesser" die door de christenen
zo vaak te hulp is geroepen als de wetenschap
(nog) geen antwoord kon geven, een God die ei
genlijk steeds meer overbodig wordt door de
verdere ontwikkeling van de wetenschap. De
door de nazi's vermoorde theoloog Bonhoeffer
heeft de christenen geleerd de secularisatie van
het moderne leven te aanvaarden. De wereld is
mondig geworden en volgens Bonhoeffer daarom
misschien dichter bij God. Maar de normen van
ons handelen, het bedrijven van wetenschap in
begrepen, liggen buiten het terrein van de weten
schap en de technologie.
Zal de conferentie van de wereldraad antwoord
kunnen geven op de vraag welke normen er ge
hanteerd moeten worden ten aanzien van de be
perking van bepaalde typen wetenschappelijk en
technologisch onderzoek en daarmee ook voor de
beperking van de technologische en economische
groei?
De Wereldraad streeft naar een „sustainable so
ciety", een samenleving die „houdbaar, duur
zaam" is en dat betekent dat er een keuze moet
worden gemaakt tussen „één of geen wereld".
Een dergelijke samenleving zal een duidelijk
doel moeten hebben. Het zal dan in Boston dan
in de eerste plaats gaan om woorden en daden
van wijsheid en niet zozeer van wetenschap.
Het hoofdthema van deze conferentie is verdeeld
in vier onderwerpen: 1. De wisselwerking tussen
geloof en wetenschap in de moderne context. 2.
Ethische vraagstukken voortvloeiend uit de ont
wikkelingen op de diverse wetenschappelijke en
technologische gebieden. 3. Het economische, so
ciale en politieke kader waarbinnen natuurwe
tenschappelijke en technologische kennis recht
vaardiger verdeeld en gebruikt kan worden. 4.
De formulering van een nieuwe christelijke soci
ale ethiek voor een nieuw wetenschappelijk en
technologisch tijdperk.
woensdag 11 jul11979
FINANCIERING VORMT NOG PROBLEEM
'I
(Van onze parlementaire re
dactie)
WASSENAAR Wanneer
België en Nederland bereid
zijn om de financïle conse
quenties te dragen is het mo
gelijk om binnen twee tot
drie jaar een gemeenschappe
lijk Nederlands-Belgisch ra
dioprogramma te hebben op
de Lange Golf. Dit blijkt uit
het rapport van de Belgisch-
Nederlandse werkgroep, dat
gisteren werd aangeboden
aan minister Gardeniers van
CRM en de Belgische minis
ter van de Nederlandse Ge
meenschap mevrouw De Bac
ker-van Ocken.
Beide bewindslieden lieten in
hun toespraken echter blijken
moeite te hebben met de be
dragen die in het rapport ge
noemd worden. Minister Gar
deniers wees erop dat dit
bouw zelf zal ergens in
grensgebied van Nederl;
met België moeten komi
Mogelijk kan de programmj.
taf in een overgangsfase tijdj
lijk worden ondergebracht
4 de NOS of de BRT, aldus
moeilijk in te passen zou zijn werwoep
in een beleid dat beoogt de p^^pe kunnen de pi
overheidsuitgaven terug te
dringen: „Het totaal kruipt
wel in de kleren, zoals men
dat in Vlaanderen zo teke- Duitsland. Naast de
Golfzender kan ook nog
gramma's ontvangen wordey
in Nederland, België, Luxei
burg en het westen
nend zegt' wmwiura WUIk
bouw van de Lange- ^ruik worden gemaakt vj
Golfzender is op basis van de gen al in aanbouw zijnde B.
huidige berekeningen een be- gjsche Middengolfzender.
Semoei(* van onS®ye€r bedoeling is dat de zender
30 miljoen gulden, terwijl de uuf per dag de lucht
jaarlijkse exploitatiekosten 6,5 maar het is ook mogelijk d<
miljoen bedragen. De pro- wordt met minder
grammakosten samen met de zenduren
personeelskosten V0°ir a°~ Wanneer het ontwerp wori
teal 90 man personeel worden ^voerd is dit volgens rr
door de werkgroep begroot Asters Gardeniers een „inte
op jaarlijks 15 miljoen gul- nationale primeur", een af,
°enV spraak tussen twee souvereii
De Lange-Golf zend er zou, om staten tot van a
een opümaal bereik m de gezamenlijk instrument vod,
buurlanden, in de omgeving de rulmerG verbreiding va'
van Arnhem gebouwd moeten de Nederlandse taal en
worden. Het programma-ge-
BINNENLAND leidsecourant
AMSTERDAM In het
Rijksmuseum wordt t/m 7 ok
tober in een van de kabinet
ten van de eregalerij de ten
toonstelling 'Alleen kijken
naar teksten op schilderijen'
gehouden. Er zijn zestien
schilderijen uit eigen bezit te
zien, waarin de schilders let
ters, woorden of teksten heb
ben verwerkt.
Schilders zijn geen schrijvers
en schrijvers geen schilders.
Wat schilders te zeggen heb
ben geven ze weer met hun
eigen beeldende middelen.
Waarom hebben ze dan soms
toch woorden gebruikt en hoe
deden ze dat? Op stillevens
hebben ze boeken met leesba
re teksten geschilderd, maar
ze konden nooit meer laten
zien dan de opengeslagen
bladzijden. Ze hebben sche
pen geschilderd en de ge
schiedenis van zo'n schip er
bij gegeven op een geschil
derd brief. Maar waar laat je
zo'n briefje op een zeestuk?
En wat deed de schilder als
hij een gesproken woord let
terlijk wilde weergeven?
Dit soort problemen komt op
Catharina Dulac, schilderij toegeschreven aan George van der Mijn. de tentoonstelling aan de
De toeschouwer kan meelezen in het boek dat deze oude vrouw orde. Het is de vijfde in een
leest. reeks presentaties, gekozen
Christus en Petrus door Claude
trus, hebt gij mij lief?" „Ja Heer" ,.V
uit het minder bekende deel
van het eigen schilderijenbe-
zit Elke te toonstelling vestigt
de aandacht op één bepaald
schildersprobleem, dat de be
zoekers ook tegen zullen ko
men in de permanent getoon-
gnon. Op het boek de tekst „Pe-
id mijn schapen".
de collectie. Daarnaast wordt
door middel van detailfoto's
nog eens de aandacht geves
tigd op tien andere gevallen.
De tentoonstelling wordt be
geleid met een geïllustreerde
De bisschoppenconferentie
acht het niet goed moge
lijk thans een gezamenlij
ke verklaring over homofi
lie uit te geven. Zij meent
er verstandig aan te doen
voorlopig voorrang te ge
ven aan de bijzondere sy
node van de Nederlandse
bisschoppen, die binnen af
zienbare tijd door de paus
zal worden uitgeschreven
ter bespreking van theolo
gische en pastorale proble
men in de RK kerkprovin-
Tegelijkertijd zal de bis
schoppenconferentie een
gemeenschappelijke verkla
ring over homofilie in stu
die nemen. Zij laat zich
daarbij leiden door de
overweging dat homofilie
niet los gezien moet wor
den van de menselijke sex-
ualiteit in haar geheel noch
van vraagstukken die be
trekking hebben op mense
lijke relaties. De bisschop
penconferentie besprak dit
onderwerp naar aanleiding
van brieven van kardinaal
Fr anj o Seper, voorzitter
van de Romeinse congrega
tie voor de geloofsleer.
Op haar maandelijke ver
gadering, maandag en gis
teren in Groningen, heeft
de bisschoppenconferentie
wederom een bespreking
gewijd aan de bijzondere
synode. Het ging erom een
paar organisatorische kan
ten te bekijken en de stand
van zaken op te nemen.
Het wachten is nu op de
officiële bijeenroeping door
paus Johannes Paulus II
en de nadere bepaling van
het thema.
Bondskanselier Helmut
Schmidt van West-Duitsland
heeft in het Vaticaan een
privé-gesprek van drie kwar
tier gehad met paus Johan
nes Paulus II. Onderwerp
van gesprek zouden zijn ge
weest de betrekkingen tussen
west en oost, die na het be
zoek van de paus aan zijn ge
boorteland Polen in de
Bondsrepubliek erg actueel
zijn.
Uit enthousiasme over de reis
naar Polen van paus Johan
nes Paulus II heeft de voor
malige president van de Vere
nigde Staten, Richard Nixon,
de aartsbisschop van Phila-
delphia, kardinaal John Krol
een bedrag van ongeveer tien
duizend gulden geschonken
voor vormende activiteiten in
het bisdom. Nixon gaf zijn
gift als een „bewijs van zijn
bewondering voor de moed,
het verstand en de welspre
kendheid van de paus".
Kardinaal Hume, aartsbis
schop van Westminster, heeft
de Britse katholieken opge
roepen het voorstel van het
conservatieve parlementslid
John Corrie te steunen, waar
in wordt gevraagd de tijdsli
miet voor abortus van ach
tentwintig weken terug te
brengen tot twintig weken en
ook anderszins de richtlijnen
strenger te maken. Kardinaal
Hume verklaarde, dat de hui
dige wet niet alleen katholie
ken, maar ook vele anderen
een doorn in het oog is. „Als
rooms-katholieken kunnen
wij nooit accepteren, dat een
ongeboren kind zomaar kan
worden gedood. We leven
echter in een samenleving
die onze religieuze overtui
gingen en onze moraal niet
deelt. Daarom moeten we sa
menwerken met hen die de
werking van de wet van 1967
willen verminderen. Het
voorstel van Corrie is een
stap in de goede richting".
Het uit de tweede helft van
de twaalfde eeuw daterende
klooster Jerichow bij Magde
burg, een van de voornaamste
monumenten in de DDR,
wordt volgens berichten in
Oostberlijnse kranten, weer in
zijn oorspronkelijke schoon
heid hersteld. Het zal worden
gebruikt als museum en voor
andere culturele doeleinden.
