Ook de „huisdieren" van de boer
hebben recht op een goed leven
URN HUS UT
'Brillen' is
geen schande
van
boeiend en
DJ? D DÜTMAN*
BINNENLAND
LEIDSE COURANT
™--
DINSDAG 3 JUL11979 PAGINA l'
JL/JiJL/# JLrlJJLdVJLxlLl i
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG „Nadat bekend gewor
den was dat ik kandidaat was voor de
opvolging van Vondeling als Kamer
voorzitter werd ik wel eens geconfron
teerd met opmerkingen in de trant van:
hoe kom je er bij om Je op deze leeftijd
al in die voorzitterszetel te begraven?
Ben Je daar niet te Jong voor? Welnu*
met die kijk op het voorzitterschap ben
ik het helemaal niet eens. Het voorzit
terschap van de Tweede Kamer is een
uiterst boeiende functie, vooral door de
variatie die erin zit". Aldus dr. Dick
Dolman, die vorige week met een zeer
grote meerderheid van stemmen door de
Kamer werd voorgedragen voor het
voorzitterschap van de Tweede Kamer.
Op 17 Juli, de dag waarop dr. Anne
Vondeling als lid van het Europees Par
lement geïnstalleerd wordt, neemt Dol
man het voorzitterschap van de Kamer-
van-honderdvijftig over.
Dick Dolman, in 1935 in Empe in de
Gelderse gemeente Brummen geboren,
voelde zich al jong sterk politiek betrok
ken. Die betrokkenheid motiveerde hem
mede om na zijn gymnasiumtijd econo
mie te gaan studeren. Dat deed. hij aan
de Universiteit van Amsterdam. In zijn
Amsterdamse tijd werd Dolman politiek
actjef als lid van de democratisch-socia-
lisüsche studentenvereniging Politeia en
de PvdA-jongerenorganisatie Nieuwe
Koers; in de hoofdstedelijke studenten
kring stond hij snel bekend als een
scherp debater. Na zijn dienstplicht te
hebben vervuld promoveerde hij op een
proefschrift over de subsidiëring van de
gezondheidszorg.
Dolman ging daarna naar Den Haag,
waar hij achtereenvolgens op de ministe
ries van Sociale Zaken en Volksgezond
heid en van Economische Zaken werk
zaam was. Naast zijn werk als ambte
naar bleef hij politiek actief.
Op 12 mei 1970 vertrok hij van het mi
nisterie van Economische Zaken naar de
Tweede Kamer om lid te worden van de
PvdA-fractie. In de daaropvolgende jaren
specialiseerde hij zich binnen de fractie
op de terreinen Volksgezondheid en Fi
nanciën.
ORGANISATOR
De fractie ontdekte al spoedig zijn orga
nisatorische kwaliteiten, wat ertoe leidde
Natuurlijk kwamen ook de problemen rond de leg
batterijen van kippen weer ter sprake.
Door gewetensnood gedwongen nam kor
telings een aantal internationale dieren
artsen het initiatief tot het beleggen
van een eerste tweedaagse Europese con
ferentie in de Amsterdamse RAI, waarop
het wel en wee van de landbouw- of zo
u wilt de veeteelthuisdieren ter sprake
kwam. De artsen konden zich niet meer
verenigen met wat er in de veehouderij
allemaal gebeurt. Ook maakten ze zich
zorgen over de gevolgen van de intensie
ve veehouderij voor de mens. Is het wel
gezond vlees te eten van kunstmatig
bloedarm gehouden mestkalveren en van
met antibiotica volgepropte biggen en
pluimvee? Dit laatste gebeurt om infec
tieziekten te voorkomen bij de dieren,
die licht en lucht ontberen en op elkaar
gepropt leven in kisten en hokken. Weet
de huisvrouw eigenlijk wel wat ze haar
gezin voorzet?
Onder de sprekers bevond zich onder
meer prof. dr. Hand Sambraus, als hoog
leraar verbonden aan de universiteit te
München. Hij sprak, evenals prof. dr.
Bögner uit Beieren, over het gedrag van
kalveren en hun gedragsbehoeften. De
legkip was het onderwerp van de voor
dracht van prof. Simonsen van de ko
ninklijke vee- en landbouwuniversiteit in
Kopenhagen en Madame Mary Paravici-
ni, gemeenteraadslid van de stad Bazel,
stelde de verantwoordelijkheid van de
consument aan de orde, terwijl dr. Jör-
gen B. Ludvigsen van het nationaal insti
tuut veewetenschappen uit Kopenhagen
zich boog over de mestmethoden voor
varkens, die op elkaar gestapeld moeten
leven. Dr. Gerrit van Putten van het re
search instituut voor dierenbeheer te
Zeist had het over de produktiegevaren
van technisch geavanceerde opslui
tingssystemen voor biggen en varkens,
waarvan de tanden worden uitgebroken
om te voorkomen dat ze elkaar in de be
nauwde ruimten verwonden. Men kan
nauwelijks verwachten dat het vlees van
onder deze ongezonde omstandigheden
gefokte dieren optimale bouwstoffen
voor het lichaam levert
Er waren tientallen sprekers uit Enge-,
land (Oxford en Cambridge), Schotland,'
Zweden, Duitsland, Zwitserland, Frank
rijk, België en Nederland: wetenschap
pers, veterinaire kopstukken en politici.
In zijn openingswoord zei dr. Vonde-
ling bij onlangs gehouden verkiezingen
voor het Europese parlement lijsttrekker
PARIJS EN ROME VRAGEN NOG STEEDS OM BLANK KALSVLEES
voor de PvdA, onder meer: „Onze land
bouwhuisdieren tellei» internationaal wel
degelijk mee. De totale produktie in
land- en tuinbouw nam de laatste tien
jaren gemiddeld met goed twee procent
toe, meer dan het dubbele van de groei
in de acht andere landen van de Europe
se Gemeenschap. Ongeveer zestig pro
cent van de in ons land toegevoegde
waarde in de land- en tuinbouw en in de
voedingsmiddelenindustrie wordt uitge
voerd naar het buitenland".
Dr.Vondeling is een bekend ijveraar voor
de handhaving van de mensenrechten
(de Nederlandse afdeling van Amnesty
International is veruit de grootste, geme
ten naar het aantal inwoners). „Hoe het
bij ons met de dierenbescherming ge
steld is, durf ik niet met zoveel beslist
heid te zeggen", aldus Anne Vondeling,
die voorstander is van een internationale
dierenwet, een „Amnesty International"
voor de dieren. Het Straatsburgse Euro
pa is echter nog niet zo ver. „Er is geen
jurisprudentie, waaraan men enig hou
vast kan hebben. Waarom evenwel zou
den we niet beginnen met bijvoorbeeld
de landbouwhuisdieren?", aldus de oud
boerenzoon Vondeling.
Naar aanleiding van de eer
ste conferentie over het Eu
ropese beleid inzake de in
tensieve veehouderij, bericht
te de voorzitter, mr. P. L.
Brown, zojuist aan dr. Von
deling:
DEN HAAG Decor: dr. Vonde-
lings werkkamer aan het Haagse
Binnenhof, een bijna huiselijk ver
trek van grote afmetingen, gemeu
beld met oud-roze-satijn overtrokken
stoelen, een bureau kris-kras overla
den met mappen en werkstukken,
een zitje met een rechthoekige tafel
met zwart marmeren blad, waarop
enkele kunstvoorwerpen. Daarom
heen gegroepeerd een paar leunstoe
len. Met snelle stap komt dr. Vonde
ling binnen, een politicus met een
verrassende charme als een schaarse
glimlach de grijze ogen doet oplich
ten in zijn fors geboetseerd gezicht.
Naar aanleiding van de onlangs ge
houden conferentie over de intensie
ve veehouderij merkt hij op: „We
moeten deze aangelegenheid op hoog
niveau bespreken. Landbouwers en
wetenschappers moeten goede ge
sprekspartners voor elkaar zijn. En
daarvoor zijn al aanloopjes... Dit
blijkt uit het feit dat de conferentie
ook door veel boerenorganisaties ge
steund werd. Oppervlakkig bezien
zijn er twee artikelen uit de mensen
rechtenverklaring die zo overgeno
men zouden kunnen worden in een
dierenrechtenverklaring, althans gro
tendeels. Die twee artikelen zijn:
„Folteringen van de mens" en „wre
de mensonterende behandeling en
bestraffing". Onder deze artikelen
zouden dus bepaalde fokmethoden
kunnen vallen".
Welke?
„Ik denk dat geprobeerd moet wor
den te komen tot voorschriften die
bepaalde zaken verbieden. Dieren,
dus ook landbouwdieren, moeten
zich prettig voelen en dit betekent
dat voldaan moet worden aan eisen
voor sta- en bergruimte. De voeding
moet goed zijn. Dat alles moet wor
den uitgewerkt. Er zijn gelukkig veel
organisaties die zich hiermee bezig
houden. Ik denk ook wel dat er vor
deringen gemaakt worden, maar het
gaat langzaam en iedereen moet
meewerken. Dat is niet makkelijk.
De moeilijkheid is: wat het ene land
wil, wil het andere weer niet Maar
er is een begin...".
Gaat u deze mening straks in het
Pi.mnooc Parlement verdedigen?
voor de dieren.
„Wie A gezegd heeft moet ook B
zeggen", zegt Anne Vondeling droog
jes. „Maar we moeten streven naar
gedragsregels, die internationaal gel
den. Er zal een aantal minimumre-
gels moeten worden vastgesteld. We
moeten algemene beginselen uitwer
ken. Maar het is moeilijk alle landen
op één lijn te krijgen. Het zal Neder
land bijvoorbeeld een zorg zijn of
het kalfsvlees blank is. Maar Parijs
en Rome vragen ernaar. Je mag de
internationale concurrentiepositie niet
aantasten. Wat je doet, moet je sa
men doen, anders haalt het niets
uit".
Frankrijk, vroeg zich af Waarom de
consument nu speciaal „wit kalfs
vlees" wil hebben? Om blank vlees
van kalveren te krijgen moeten de
jonge dieren in verduisterde hokken
achter blinde muren worden gefokt
De ruimtes zijn zo klein dat ze al
leen maar tegen elkaar aangedrukt
kunnen staan. Als ze eruit komen
om geslacht te worden, kunnen ze
niet lopen, ze zakken door de poten,
soms valt er een dood neer. Zit er in
Nederland schot in de verbetering
van het lot van deze beklagenswaar
dige schepsels?
„De Nederlandse minister van land
bouw en visserij heeft onlangs een
vernieuwing en uitbreiding van de
Dr. Anne Vondeling:
„Tja, het is niet gemak
kelijk. Wat het ene land
wil, wil het andere weer
niet... Rome en Parijs
vragen nog steeds naar
blank kalfsvlees".
Dr. Anne
Vondeling
voorstander
van
internationale
dierenwet
wetgeving betreffende het welzijn
van dieren aangekondigd (nota be-
drijfsgrootte en produktiebeheersing,
Tweede Kamer 15, 506). Dan is er
nog een gezondheidswet voor dieren
in voorbereiding die ook mogelijkhe
den zal openen voor hun welzijn ten
opzichte van huisvesting en voeding.
Voorlichten moeten we, opvoeden! Ik
kan het best de woorden .aanhalen
die koningin Juliana bij haar zeven
tigste verjaardag sprak: „Eerbied
hebben voor alles wat leeft en
bloeit". Als je die 'gedachte al bij
kinderen aankweekt, heb je de eerste
stappen naar verbetering gezet We
zitten met een situatie die we zelf ge
schapen hebben. Daarvoor moet ie
der voor zich de verantwoordelijk
heid aanvaarden".
dat de conferentie gelooft
dat het mogelijk is de ge
zondheid van landbouwhuis
dieren te beschermen en
daarbij de consument ade
quaat te voorzien van pro-
d uk ten, afkomstig van deze
dieren;
dat de conferentie een be
roep doet op alle ministers
van de Europese Gemeen
schap om te komen tot een
geschikte wettelijke regeling
door middel van het samen
stellen van commissies;
dat de conferentie nadruk
legt op de noodzaak tot sa
menwerking tussen de Raad
van Europa, de commissies
en de ministerraden van de
Europese deelnemers;
dat het onvaanvaardbaar
moet worden geacht varkens
te fokken op zodanige wijze
dat dit leidt tot verlies van
vermogen tot voortbewegen,
staartbijten en kannibalisme;
dat de huisvesting van
zeugen in gesloten hokken en
het fokken van biggen in
batterijen nader onderzoek
vereisen;
dat het fokken van mest
kalveren onder omstandighe
den die het herkauwen niet
toestaan en het leven op een
dieet met een tekort aan ij
zer ongewenst zijn;
dat de conferentie een vol
ledige en optimale research
wil met betrekking tot de
problemen rond de legbatte
rijen van kippen. Waar syste
men van intensieve pluimvee
houderij worden toegepast
dient met gedrag en behoef
ten van de legkip rekening te
worden gehouden;
dat moet worden geprotes
teerd tegen gewelddadige
verstoring van nonnen die
normaal moeten worden aan
gelegd voor adequate verzor
ging van landbouwhuisdie
ren;
dat het oordeel over deze
normen niet aan de individu
ele producenten moet worden
overgelaten;
dat de maatschappij het
recht heeft deze adequate
verzorging te eisen;
dat de veehouders vol
doende voorlichting over
deze normen moeten krijgen,
zodat ze duidelijk zicht heb
ben op eisen met betrekking
tot produktie, huisvesting,
transport en slachten, waar
aan moet worden voldaan.
DOOR
TINY FRANCISl
Door de goede zorg, van de schoolartsen worden oogafwij
kingen bij kinderen tegenwoordig snel ontdekt. Soms moet
er een bril aan te pas komen ter correctie, die mogelijk na
een paar jaar weer kan worden afgezet of al dan niet later
kan worden vervangen door contactlenzen.
,3rillen" is geen schande. Het materiaal van de monturen is
vaak heel aantrekkelijk en vederlicht, waardoor je de bril
niet voelt. Een beetje psychologie uit het handboek of uit het
hart maakt de bril voor een kleintje soms zelfs tot een bege
renswaardig voorwerp. Laat het kind het montuur zelf uit
zoeken en vertel dat het iets bijzonders verworven heeft dat
een ander niet heeft, hetgeen de waarheid is. De bril moet
bij het snoetje passen en is als zodanig uniek. Ouders met
inzicht tonen geen paniek als het kind blijkt te moeten „bril- j
len", een diagnose die voor sommige moeders en vaders nog
een klap is. Niet nodig. Door het dragen van een bril kan
een kind soms ineens veel beter leren omdat het voorheen
moeite had met lezen van het bord. Het krijgt daardoor meer
zelfvertrouwen en raakt zonder narigheid aan het ooghulpje
gewend, vooral als de ouders werkelijk „van harte" aanvaar
den dat hun spruit de bril nodig heeft. Voor elk schedeltje
is Ti brilmontuur te vinden, waarbij moet worden gelet op de
vorm van de neus, de oren (gegarandeerde patentscharmeren
r de veren die elastisch meebuigen, bewijzen goede dien
sten) en de slapen. Veel kinderen staat een goedgekozen bril
uitstekend. De ogen achter de glazen „kijken" dan beter... en
dus intelligenter en oplettender.
Dit brilletje is in verschillende monturen verkrijgbaar
voor peuters. Het sluit zich aan bij de tere contou
ren van het gezichtje en het nog niet gevormde
neusje. Elastische veren zorgen ervoor dat dit pop-
penmodel het kleintje geen last bezorgt bij het spel.
De kleurtjes zijn kinderlijk gehouden (Menrad)
dat hij na een paar jaar in het fractie
presidium gekozen werd. Twee jaar gele
den kwam hij ook in het presidium van
de Kamer, waar hii opviel als een goed
organisator en een kundig en streng dis
cussieleider.
Zeker nadat duidelijk geworden was dat
Vondeling lid van het Europees Parle-
ment-nieuwe-stijl zou worden, gingen de
gedachten voor diens opvolging als Ka
mervoorzitter uit naar Dolman. In het
najaar van 1978 verschenen al de eerste
berichten over diens kandidatuur. Het
was voor velen geen geheim dat Dick
Dolman wel oren had naar deze hoge
functie,* maar het duurde geruime tijd
voor er zékerheid kwam. Weliswaar was
er geen twijfel dat Vondelings opvolger
uit de PvdA-gelederen zou moeten ko
men (het is een goede gewoonte dat de
voorzitter van de Tweede Kamer door de
grootste fractie „geleverd" wordt), maar
er was nóg een kandidaat: Vondeling
fractie- en stadgenoot Jakob Vellenga,
een man met veel gezag in de Kamer.
Na beraad in de fractie, waarin de meer
derheid achter Dolmans kandidatuur
bleek te staan, kwam de PvdA-fractie
uiteindelijk eensgezind tot de conclusie
opzicht Als Kamervoorzitter zal hij veel
contacten met de regering onderhouden,
maar hij wordt in deze functie ook orga
nisatorisch zwaar op de proef gesteld.
De wetgeving moet gedegen én vlot ver
lopen, waarbij nog komt dat de Kamer
langzamerhand een .middelgroot bedrijf'
geworden is dat nog steeds groeit Onge
veer de helft van de tijd van een Kamer
voorzitter gaat zitten in het leiden van
vergaderingen, maar daarnaast zijn er
nog tal van andere activiteiten, waartoe
ook contacten met bijvoorbeeld maat
schappelijke organisaties (die zich tot de
Kamer wenden) behoren.
Dolman verwacht niet dat hij, zoals bij
voorbeeld de vroegere Tweede Kamer
voorzitter Kortenhorst en de oud-Eerste
Kamervoorzitter Jonkman, uit zijn stoel
zal komen om als Kamerlid vanaf het
spreekgestoelte het woord te voeren. Bij
genoemde oud-voorzitters was dat ook
een zeer hoge uitzondering. „Er moet wel
een onderwerp aan de orde zijn waaro
ver je een hoogst pereoonlijke mening
hebt, bijvoorbeeld gebaseerd op een be
paalde ervaring, wil je „gewoon" aan
een Kamerdebat gaan deelnemen", zegt
hij. „Je künt als Kamervoorzitter niet te
lijk hadden geïnterrumpeerd. Dat voi
Ter Beek niet leuk...
Over zijn aanpak van de werkwijze va
de Kamer zegt Dolman nog niet veeL J
heb wel een aantal ideetjes, maar d
moeten eerst maar eens uitgekristall
seerd worden". Hij vindt het een gnx
probleem hij dat het opstellen van
Kameragenda steeds moeillijker won
vanwege de toeneming van de internatii
nale verplichtingen van de bewindslied
en het feit dat Kamerleden wel eens
neiging hebben te laat hun speeches o
te stellen, waardoor ze niet tijdig genot
weten hoelang ze zullen spreken.
PLEITBEZORGER
Evenals Vondeling zal Dolman zich zek
ontpoppen als een overtuigend verde<
ger van de belangrijkste positie van b
parlement „Om een voorbeeld te no
men: als de regering aan het praten
(met directie en vakbonden) over
steunverlening aan een bedrijf en b
parlement wil tussentijds gëlnformeei
worden en zijn bijdrage aan de gedac
tenvorming leveren, mag men niet ti
kens zeggen: je moet als Kamer ni
voor je beurt praten. Dat is nogal ee
gebeurd, helaas. Als de Kamer vindt d
het nodig is mag het niet van zijn i
breng afstand doen".
Dolman staat in de Kamer bekend 8
een man die nogal wat (droge) humor i
veel citaten in zijn speeches doet
vond dat je je publieke discussiebijdï
gen best wat versieren kunt", zegt h
Hij houdt van levendigheid in de pari
mentaire debatten, al zullen ze - en d
zullen de Kamerleden merken geensó
daardoor uit de hand mogen lopen.
Hij heeft een enkele nevenfunctie, ma
die staat los van het Kamerlidmaatschi
en neemt weinig tijd in beslag. Voor w
zijn vrije tijd betreft zegt hij met o
drtik dat zijn gezin op de eerste plas
staat (hij is getrouwd en vader van tw
kinderen). Verder schaakt hij wat
houdt hij van zwemmen.
Voor de Tweede Kamer breekt op 17 ji
het tijdperk-Dolman aan. Ongetwijfe
zal hij zich evenals zijn voorganger o
stellen als een krachtig pleitbezorg
voor de Kamer, haar leden en persona
én de parlementaire democratie.
EVERT MATHltf
dat Dolman haar kandidaat zou zijn.
Daarmee had de nieuw gekozen voorzit
ter toen nog geen volstrékte zekerheid.
Hij zou ook door de meerderheid van de
andere Kamerleden aanvaard moeten
worden. De WD-fractie stelde zich ui
terst aarzelend op, de CDA-fractie wewil-
lender.
„Ik heb me de laatste maanden wel én
niet terughoudend opgesteld", zegt Dol
man. Hij is de politieke arena niet uit de
weg gegaan (,4«. mei was ik nog in
Haagsche Kringen"), maar hij heeft in
de fractie geen nieuwe zaken aangeno
men. Voor de PvdA-fractie is Dolmans
verhuizing naar de voorzitterszetel in en
kele opzichten een aderlating (al blijft
Dolman als fractielid net zo meedraaien
als Vondeling deed) omdat ze nu na Dui-
senberg alweer een financiële specialist
„verliest".
ENTHOUSIAST
Dolman is erg enthousiast over zyn nieu
we functie, een van de belangrijkste in
politiek Nederland. Het is geen gering
karwei om de Tweede Kamer te leiden,
zowel in politiek als in organisatorisch
gen je fractie zeggen: dat lijkt me zo'n
interessant onderwerp, laat mij daarover
maar wat zeggen".
Na negen jaar Kamerlidmaatschap is
Dolman het werk aan het Binnenhof dus
helemaal niet teveel, integendeel, hij is
er steeds sterker door geboeid geraakt
Als voorzitter van dé Kamer zal hij an
ders gaan functioneren dan als gewoon
lid. Hoejvel hij lid van de fractie blijft
en ook in de toekomst aan de fractiever
gaderingen zal deelnemen, zal hij als
voorzitter een stuk onpartijdigheid moe
ten opbrengen. Zij die hem kennen zeg
gen dat dit hem wel toevertrouwd is.
Trouwens, hij heeft al heel wat malen
als lid van het presidium in „de stoel"
gezeten. „Het is moeilijker om de leden
van je eigen fractie, als dat moet, niet in
de hoek te zetten dat de leden van ande
re fracties. Je eigen fractiegenoten ken
je nu eenmaal het best en je bent gau
wer geneigd hen af te stoppen", aldus
Dolman. Hij herinnert zich dat hij in een
van de roerige Urenco-debatten zijn frac
tiegenoot Relus ter Beek (voor een inter
ruptie) niet het woord gaf omdat tevoren
Den Uyl en Van der Stoel al herhaalde