Publikatie namen belastingfraudeurs is spotten
fjDe SS waarin
s Aantjes uit
Duitsland
naar Nederland
wilde komen
rechtsgang
met beginselen van behoorlijke
ij WIE OORDELEN WIL, MOET
S DE FEITEN KENNEN
M 4
Stadhuis Rotterdam
in teken van Duits
verzet tegen Nazi's
BINNENLAND LEIDSECOURANT/ -DONDERDAG 28JUN11979 PAGINA7
op)
er
ym bh
cun»
Mr. W. Aantjes. zich ten volle bewust van zijn persoonlijke verantwoordelijkheid
(Van een onzer redacteuren)
DEN HAAG De commissie-En-
schedé heeft gesproken. De com-
missie-Patijn heeft gesproken, Aan
tjes heeft gesproken en ook oud-di
recteur De Jong van het Rijksinsti
tuut voor Oorlogsdocumentatie
heeft gesproken: daarmee lijkt het
laatste woord in wat de „affaire
Aantjes" is geworden, gezegd. Toch
verdient het aanbeveling een aan
tal zaken nog eens rustig op een
rijtje te zetten, om de feiten zoals
die er liggen in te laten werken.
Temeer omdat mr. Willem Aantjes
een terugkeer in de politiek voor
zichzelf niet uitsluit. Hij verbindt
er evenwel de voorwaarde aan, dat
er dienaangaande een „beroep" op
hem moet worden gedaan. Het hem
bij de Tweede Kamer-verkiezingen
van 1977 verschafte mandaat acht
hij wat hem betreft vervallen.
Maar kunnen de kiezers, die hem
eventueel aan een nieuw mandaat
zouden moeten helpen, door de bo
men het bos nog wel zien? Is er in
de zaak-Aantjes nog wel een zuiver
oordeel, niet be invloed door begrij
pelijke menselijke emoties, moge
lijk? Wat kan helpen, is het, waar
mogelijk, reconstrueren van de fei
ten en deze te plaatsen tegen de
achtergrond van de tijd waarin ze
zich afspeelden, de oorlogsjaren
tussen 1940 -1945.
Vast staat dat de jonge Willem
Aantjes, die in de jaren 1943-1944
in het kader van de „Arbeitsein-
satz" via de PTT bij de Deutsche
Reichspost tewerk was gesteld, zich
in de zomer van 1944 heeft aange
meld bij de Germaansche SS, naar
zijn zeggen met geen ander oog
merk dan om uit Duitsland weg te
komen. Hij hoopte, zo verklaarde
hij vorige week vrijdag nog, op
deze wijze voor een „politieke en
sportopleiding" naar Nederland te
komen. De vraag rijst of iemand
met het scherpe verstand van Wil
lem Aantjes niet zou hebben kun
nen weten wat er, ideologisch ge
zien, schuilging achter dergelijke
fraaie woorden.
TWEE STROMINGEN
Er zijn, voorzover dat vóór de oor
log ai niet duidelijk is geweest, in
elk geval sinds de Duitse inval in
ons land, twee elkaar soms zelfs
openlijk vijandige stromingen ge
weest binnen het Nederlandse Nati-
onaal-Socialisme. De ene groepe
ring, verreweg de grootste, schaar
de zich achter Mussert en diens
NSB. De andere liet zich, aange
spoord door o.a. mr. M.M. Rost van
Tonningen en J.H. Feldmijer, inspi
reren door de z.g. „SS-gedachte" en
ijverde openlijk voor aansluiting
van ons land bij Duitsland, iets
waartoe Mussert minder te bewegen
Het is aan deze kleine, maar uiterst
fanatieke groep Nationaal-Socialis-
ten te danken geweest dat op 11
september 1940 besloten werd tot
de formele oprichting van de Ne
derlandse SS als afdeling IX van
het NSB-hoofdkwartier onder Feld
mijer als voorman. Uit de bronnen
publicatie van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie „De SS
en Nederland" van dr. N.K.C.A. in
't Veld citeren wij het volgende
over de doelstelling van deze Ne
derlandse SS: „...De Nederlandsche
SS was, en wilde dat ook zijn, een
instrument van de ware Nationaal-
Socialistische revolutie, een revolu
tie, die in tegenstelling tot de half
slachtige en eng-nationale doelein
den van de NSB-leiding gericht was
op een toekomstig rijk, dat geba
seerd was op een consequent volge
houden ras-principe. Voor de Höhe»
re SS und Polizeiführer, vertegen
woordiger van de SS in Nederland,
was de inheemse SS-formatie bij
uitstek een instrument voor de ver
wezenlijking van de SS-politiek....".
De Nederlandse SS bleef formeel
gesproken een onderdeel van de
NSB, zoals de Duitse SS formeel
verbonden was met de Duitse
NSDAP. De (Duitse) SS-leiding had
echter andere plannen. Op 19 juni
1940, ruim vóór de formele oprich
ting van de Nederlandse SS,
schreef Reichsführer Himmler hier
over een brief aan Rauter, zijn zet
baas in Nederland. Feldmijer
moest, aldus Himmler, de SS-for
matie „mit unserer Hilfe und nach
unseren Richtlinien vornehmen".
We citeren nogmaals dr. In 't Veld:
Al gauw werd het voor hen
(voor Feldmijer en vooral diens
mannen) vanzelfsprekend dat de
Nederlandse SS een deel vormde
van de SS als geheeL De Duitse
SS-autoriteiten, in de eerste plaats
de Reichsführer en zijn HSSuPF
(Höhere SS und Polizeiführer -
red.), in Nederland werden als de
natuurlijke superieuren aan
vaard....".
Mussert evenwel bleef zich vast
klampen aan het idee, dat de SS
een NSB-partijformatie was. Dit
standpunt bracht hem voortdurend
in meerdere of mindere mate met
de SS-ers in conflict. De SS liet
zich evenwel weinig of niets aan de
„leider" gelegen liggen en handelde
naar eigen goeddunken. Dat leidde
op 1 november 1942 bijvoorbeeld
tot de formele naamswijziging van
Nederlandsche in Germaansche SS
en in februari-maart 1944 tot invoe
ring van de groet „Heil Hitier".
Op 17 maart 1942 werd misschien
wel het duidelijkst aan welke kant
de SS ideologisch gezien stond: op
die dag werd de Nederlandse SS
door Mussert in aanwezigheid van
Himmler op Hitier beëdigd en de
formatie werd plechtig overgedra
gen aan de Reichsführer.
DRUK
En voor wie het allemaal nog niet
duidelijk genoeg is (of was), sprak
Rauter op 1 januari 1943 - en dat is
vóór het vertrek van Aantjes naar
Duitsland - over de radio lovende
woorden over de inzet San het
front van de mannen der Germaan
sche SS: Das Frontskampfertum
ist der Ausgangspunkt der Natio-
nal-Sozialismus und gerade auf die-
sem Grunde begrüsse ich jetzt vom
ganzen Hertzen dasz alle Mannern
der Germanischen SS in den Nie-
derlanden nach und nach hinaus
ins Veld gekommen sind in die Di-
vision-Wiking wo sie im harten Ein-
satz gegen den Asiatischen Bolsche-
wismus stehen wo sie diese Weltan
schauung kennen lemen und wo sie
vom soldatischen Gesichtspunkt aus
harte Germanischen Manner wer
den. Manner auf wie sich die Hei
mat einmal verlassen werden kann.
Ich bin überhaupt auch gründsatz-
lich der Auffassung dass je mehr
Niederlander sich den Frontskamp
fertum zur Verfügung stellen des
zu heber und rascher der Nazional-
Sozialismus in diesen Germanischen
Vorlande zum Durchbruch kommen
wird...".
En hij was niet de enige die er zo
over dacht. Ook voorman Feldmijer
oefende keer op keer druk op zijn
mannen uit om het zwarte uniform
van de Germaanse SS te verruilen
voor het veldtenue van de Waffen-
SS. Vanuit de SS-ideologie gerede
neerd meer dan een logische conse
quentie van het lidmaatschap.
Toen in februari-maart 1944 de
„Nederlandse" details aan het uni
form van de Germaanse SS (zoals
de Wolfsangel, een typisch NSB-sy-
mbool), werden vervangen door het
SS-koppelslot en het „Hohheitsab-
zeichen") werd dit door individuele
SS-ers openlijk toegejuicht. Om
streeks diezelfde tijd verdwenen
ook de vernederlandste namen der
SS-rangeri (zoals „onderschaarlei-
der". en „hoofdstormleider") en
maakten plaats voor de Duitse ran
gaanduidingen.
CURSUS
Dat is dan het beeld van de organi
satie waarbij de jonge Willem Aan
tjes zich medio 1944 aanmeldde met
de hoop langs deze weg naar Ne
derland te kunnen terugkeren om
een „politieke en sportopleiding" te
volgen. Had iemand als hij op dat
moment er dan echt geen idee van
wat de SS verstond onder bijvoor
beeld „politieke" opleiding? Daartoe
bestond sinds 1 mei 1941 het eigen
opleidingscentrum, de SS-Schule in
Ellekom, dat overigens vanaf maart
1943 SS-Ausbildungslager Avegoor
ging heten. Cursisten die zich er
voor aanmeldden, werden om te be
ginnen voor de duur van de oplei
ding in het uniform van de Waffen-
SS gestoken, hetzelfde uniform dat
Aantjes weigerde aan te trekken
toen hem verzocht werd toe te tre
den tot de landmacht. Niettemin
was Avegoor geen direkte voorbe
reiding op het front. In de woorden
van de SS-Vollehrgang z6het studie
programma) staat echter duidelijk
wat er dan wel van de cursisten
werd verwacht.
Am Ende dieses Lehrganges sol
len Sie geistich und zahlig gefesügt
körperlich Soldatichstrang durch-
drungen vom Bewustsein der Not-
wendigkeit einer Soldaüschen Le-
benshaltung zurück gehen in Ihre
Einheiten".
Het bovenstaande belicht slechts
enkele facetten van de barre werke
lijkheid van de (Germaansche) SS.
Een groep ideologische fanatici,
wier trouw en loyaliteit jegens Füh-
rer en Reich boven elke twijfel ver
heven was. En dat moet iemand
met een meer dan middelmatig ver
stand zeker hebben beseft Vlak na
de oorlog immers al wist Aantjes
dat hij die twee letters moest ver
zwijgen omdat ze „met brisant gela
den waren".
In elk geval heeft mr. Willem Aan
tjes 33 jaar kunnen nadenken over
het antwoord dat hij zou geven op
het moment dat er iets van zijn
toetreding tot deze groep aan het
licht zou komen. Dit artikel wil al
lerminst suggereren dat de heer
Aantjes de waarheid geweld heeft
aangedaan. Er is slechts gepoogd
het perspectief van het eind van de
jaren zeventig te verleggen naar dat
van de oorlogsjaren. Tijd tast de
feiten niet aan, maar kan ze wel
vertroebelen.
RUUD RAMPEN
(Van één onzer verslaggevers)
ROTTERDAM Tot 6 juli staat Rotterdam in het te
ken van het Duitse verzet tussen 1933 en 1945 tegen
het Nazisme. In de grote hal van het Rotterdamse
stadhuis is daarover in beeld en geschrift een tentoon
stelling ingericht, die te kennen wil geven dat ook
Duitsland zijn eigen verzet tegen de wreedheden van
het Nazisme gekend heeft. De meeste niet-Duitsers
kennen vooral de zogenaamde Putsch-Von Stauffenberg
van 20 juli 1944, die ten doel had Hitier door een
bomaanslag te doden. De Putsch mislukte. Hitier bleef
volkomen hysterisch in leven. Zijn sadistische wraak
heeft kort daarna aan vele vooraanstaande Duitsers
van de groep - Von Stauffenberg het leven gekost. Een
monument in West-Berlijn herinnert nog steeds aan
het verzet van deze groep.
De foto van de jonge adellijke officier Von Stauffenberg siert
de Rotterdamse tentoonstelling op een opvallende manier.
Maar dat geldt in feite ook voor de befaamde Jezuïet pat^r
Friedrich Muckermann, voor wie het leven in het begin van
de dertiger jaren in nazi Duitsland al een hel werd. Deze Duit
se Jezuiet vluchtte in die jaren naar Nederland, van waaruit
hij het Duits verzet bleef inspireren en waar bekende Neder
landers zijn strijd in toenemende mate gingen steunen.
Verzet tegen Hitier
Er is in Nazi-Duitsland veel meer verzet tegen Hitier geweest
dan de gemiddelde buitenlander vaak weet. Het verzet leefde
bij jong en oud, bij werknemers en werkgevers, bij de kerken
en in het Duitse leger. Duizenden hebben er aan deelgenomen-
Oud-bondskanselier Willy Brandt bijvoorbeeld wees er al in
1937 op, dat het verzet van de sociaal of politiek georganiseer-
de jongeren „een prachtig reservoir vormde voor de gehele il
legale beweging" in Nazi-Duitsland. Bij deze verzetsgroepen
bevonden zich in het begin van de jaren dertig zelfs jongeren
van 17 en 18 jaar en hier en daar in sommige streken zelfs
nog jonger.
In de oorlogsjaren tussen 1940 en 1945 kreeg de jongeren ver
zetsgroep „De Witte Roos" van Hans en Sophie SchoU bekend
heid. Beiden, broer en zus, werden in 1943 met een aantal an
dere jongeren van „De Witte Roos" terecht gesteld.
Nazi-Duitsland heeft verschillende verzetsgroepen gekend. In
de evangelische en katholieke kerk, van vooraanstaande Duit
sers, zoals de groep-Goerdeler. de Kreisauer-groep, de groep-
Von Stauffenberg en het socialistisch en communistisch verzet,
georganiseerd in eigen groepen. Bijna 6.000 Duitse verzetsmen
sen werden tussen 1933 en 1944 ter dood gebracht Daarvan
alleen tussen 1942 en eind 1944 bijna 5.000.
Verschillende leden van verzetsgroepen hebben contact gehad
met het buitenland. Andere anti-nazistische Duitsers, bevreesd
voor de macht van de aanhang van Hitier, vluchtten naar an
dere landen: vooral politieke vluchtelingen en Joden. Dat hun
angst niet overdreven was, bleek vooral in de jaren 1940-1945
Zoals gezegd, bijna 5.000 Duitsers werden door hun eigen
landgenoten in die jaren gerechtelijk ter dood gebracht Dui
zenden anderen overleden in de concentratiekampen of onder
de handen van hun landgenoten-beulen nog vóórdat zij voor
de Nazirechter gesleept waren.
Dit alles brengt de tentoonstelling in het stadhuis in Rotter
dam tot 6 juli nadrukkelijk, maar uiterst sober in beeld. En
voor hen, die zich er dieper in willen begeven, is er het boek
van dr. G. van Roon, „Het Duitse verzet tegen Hitier", dat al
in 1968 bij A.B. Bruna te Utrecht is verschenen, na de promo
tie over dit onderwerp van de schrijver. Dr. Van Roon be
schrijft daarin vooral de idealen en de resultaten van vrij veel
verzetsgroepen die nazi-Duitsland gekend heeft, ondanks het
feit dat zij bij vele buitenstaanders onbekend zijn gebleven.
In Berlijn is de kerk „Maria, koningin der martelaren" gewijd aan
de nagedachtenis van de slachtoffers van het Duitse verzet. Op de
foto het herdenkingsplein met de Kruisweg en de klokketoren.
scheiden belastingdienst-districten, meer
fraudezaken bij de strafrechter aanhan
gig te maken. Met als gevolg dat de pro
cessen-verbaal van verhoor door Fiod-
ambtenaren aan dé toets der openbare
controle werden onderworpen. Het viel
velen op, dat deze processen verbaal
sterk afweken van wat men normaliter
van poliüële opsporingsambtenaren ont
vangt Suggestieve ondervraging, zonder
verdere aanwijzing, herroepen van eerde
re verklaringen e.d. Een insider verklaar
de: „Die Fiod-mensen? Ze spelen recher-
cheurtje en doen dat niet eens onaardig.
Het enige probleem is dat ze blijkbaar
de spelregels niet kennen!"
VERWIJT
Overigens brachten deze openbare pro
cessen een heel ander facet aan het-
licht, namelijk de vraag in hoeverre deze
verdachten (het waren er in totaal zes),
een verwijt gemaakt kan worden. Is wat
zij gedaan hebben, echt zo schandelijk
als Van Bijsterveld en met hem de
staatssecretaris willen doen voorkomen?
Het kan zijn, dat men bij deze eerste
processen ongelukkigerwijze geen door
sneevoorbeelden van opzettelijk wange
drag heeft aangebracht. Twee verdachten
zijn door de rechtbank vrijgesproken.
Waarbij het vermoeden bestaat, dat deze
mensen, indien zij ambtshalve waren
aangesproken door de fiscus, een hoge
boete hadden moeten betalen. Verder
bleek men, op één uitzondering na, te
doen te hebben met kleine zakenlieden,
die weliswaar opzettelijk de belasting
hadden ontdoken, maar het is nog zeer
de vraag of zij dat deden met als doel
een inderdaad verwerpelijke benadeling
van de gemeenschap. In één zaak was er
wel. objectief gesproken, een vorm van
verrijking, maar in subjectieve zin aller
minst.
Dit brengt ons tenslotte tot een belang
rijk principieel punt. als het gaat om be
lastingfraude: het verschil tussen ontdo
ken en ontwijken. In het eerste geval
pleegt men een strafbaar feit, in het
tweede geval maakt men gebruik van
mazen in de wet. Emotioneel gerede
neerd is er echter geen verschil: men be
nadeelt de gemeenschap ten bate van
zichzelf. Praktisch zijn er wel verschil
len: de een is strafbaar, de ander niet.
Het aantrekkelijke van een gedegen on
derzoek naar belastingfraude zou wel
licht daarin kunnen liggen, dat aange
toond kan worden, dat de „kleine" over
treders zich aan ontduiking schuldig ma
ken, terwijl de „grote" doorgaans ook
slimmer en dankzij hun kapitaal ook
voorzien van gespecialiseerde deskundi
gen op „ontwijken" van de fiscus -
door de mazen heenglippen. Als dit -zo
mocht zijn. het bang vermoeden daartoe
is helaas gewettigd, dan blijkt eens te
meer hoe onrechtvaardig het recht wel
kan zijn. En zeker in dat geval dient
elke vorm van extra-leedtoevoeging - te
worden voorkomen.
GERT VALKENBURG
een onzer redacteuren)
mafcN HAAG Het ontduiken van be-
jagüfctingen is een misdrijf. Iedere poging
?era® dit frauduleus handelen te omgeven
ak-Mfct een waas van sportiviteit, is mis-
Aljaatst. Ontduikers moet men niet min-
en <r hard aanpakken dan „ordinaire" die-
en oplichters, om maar
alternatieven te noemen. Maar in
om deze vorm van misdadig-
en mag men niet
die in strijd zijn
strekking van het strafproces-
De voorstellen, die blijkens recen-
■ichten, staatssecretaris Nooteboom
icien) overweegt (het publiceren
ie namen der overtreders in de
tenderen sterk in die
Zij ademen de sfeer van die-
hevige verontwaardiging be-
die menen dat op zedendelin-
moet worden toege-
voor moordenaars slechts de
is, aldus een nog
rapport van de oud-direc-
der belastingen, Van Bij
een ware crime geworden. Per
zou de Staat voor meer dan 900
gulden benadeeld worden. Dit zo
en voorbijgaande aan de vraag of
het feit als zodanig mag aannemen
rond van één incidentele waame-
is de eerste raüonele vraag die
men zich stellen moet: Hoe komt het dat
het aantal van deze misdrijven de laatste
jaren zo sterk is gestegen? Een dergelij
ke alarmerende situatie roept als het
ware om een gedegen onderzoek. Pas
daarna kan men komen tot een afgewo
gen bestrijding van het probleem. Dit
onderzoek heeft, voorzover bekend, in
Nederland nimmer plaatsgevonden. Erva
ringen in het buitenland hebben echter
aangetoond, dat er doorgaans twee rede
nen zijn: belastingontduiking neemt toe,
naarmate de fiscus de schroef dichter
aandraait en het percentage belasting
dat betaald moet worden van het inko
men groter wordt. De andere zaak: toe
nemende onvrede over de besteding der
belastinggelden.
Wannéér we dus spreken over de motie
ven, die de belastingfraudeur bewegen
hetgeen van uitermate groot belang is
om dit debet in te schatten in onze ver
ontwaardiging en dus in de vast te stel
len strafmaat dan mag men niet voet
stoots aannemen, dat er sprake is van
een uitsluitende poging om zichzelf te
verrijken ten koste van de gemeenschap.
Dit zal zeker door een gedegen onder
zoek moeten worden aangetoond.
RECHT
ren van namen van zware overtreders in
de Staatscourant lijkt op het eerste ge
zicht een aantrekkelijk wapen. Men dient
echter wel te bedenken, dat het hek dan
van de dam is. Wat let ons dan om de
namen te pubheeren van diegenen, die
bij herhaling andere ernstige misdrijven
plegen? Waarmee de moeizaam op gang
gekomen beweging om het strafrecht
mede een individu-beschermende taak te
geven, nutteloos is geworden. Dit geldt
des te meer, nu de beweegredenen om
namen te pubbceren van een verkeerd
principe uitgaat. Deze maatregel is uit
sluitend bedoeld om aan de straf meer
leed toe te voegen. In het Wetboek Eco
nomische Dehcten komt inderdaad de
mogebjkheid voor om wetsovertreders
publiekehjk bekend te maken. De inten
tie is dan echter, om het pubbek te
waarschuwen (bijvoorbeeld dat een krui
denier voortdurend slechte waar ver
koopt), niet om de overtreder zelve extra
„te pakken". Overigens is er sprake van
een contradictio in terminis. Volgens Van
Bijsterveld mankeert het de Nederlandse
bevolking aan een juiste mentahteit Men
acht ten onrechte belastingontdui
king een nationale sport. Welnu, wanneer
men tot pubhkatie van de namen der
ergste overtreders overgaat, dan fungeert
dat voor hen eerder als een aanbeveling,
dan als een opzettebjke leedtoevoeging.
Erger is, dat de maatregelen waar men
aan denkt om belastingfraudeurs aan te CONTROLE
pakken, spotten met de beginselen van
een behooriijke rechtsgang. Het pubhee- De staatssecretaris overweegt tevens om
de opsporingsambtenaren, belast met de
opsporing van dit speciale debet, meer
bevoegdheden te geven. De vraag is, wat
hij daaronder verstaat Vermoedelijk zal
het niet gaan om meer bevoegdheden,
maar om meer dwangmiddelen. Men
dient daar uiterst voorzichtig mee te zijn.
Reeds nu is het zo, dat menige „norma
le" opsporingsambtenaar (in de regel een
pobtieman) de hppen zal aflikken bij de
gedachte, dat hij over dezelfde middelen
zal kunnen beschikken als zijn „collega"
van de Fiscale Inlichtingen- en Opspo
ringsdienst (Fiod). Immers, een verdachte
van een misdrijf, is niet verplicht aan
het onderzoek medewerking te verlenen..
Het verbod van zelf culminatie (men kan
niet worden verpbcht zelf bezwarende
feiten aan te dragen) is een vast beginsel
van ons procesrecht. Hoe staat het ech
ter bij fiscale overtredingen? Alleen al
het weigeren van medewerking aan het
onderzoek is op zich reeds een misdrijf!
Daar komt bij dat de controle op de ac
tiviteiten van de Fiod minimaal is. Wan
neer een pobtieman in het verhoorstadia
de grenzen van zijn bevoegdheid over
schrijdt. komt dit ongetwijfeld tijdens de
openbare terechtzitting naar voren. Het
belastingrecht speelt echter af in een be
sloten sfeer. Tot welke problemen dit
kan leiden, is recentelijk nog gebleken
voor de rechtbank in Almelo. Zoals be
kend, besloten de directies van de onder