Hausmann en Schnebel:
articulatie gecomponeerd
Eigentijdse Londense dans indrukwekkend
Hesperion XX:
kunst en
kunstenaars
en zstte&sküE,izï.-£Ib- hpn mun
derrnend SK,«JSSSX.'S'SÏ: 9 «J-iV 11CJJ 11 Cl ifCiUA LlClL 1111/11
t anny J\3yc e" ^nder ten bate van Unicef, de -m gtg,
eer in ons land OVeTdl VeiStSLSLÏl WOTClt
ia
Vijf generaties Oranje
in Hattemer Museum
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 20 JUN11979 PAGINA 11
Victoriaanse
en moderne
Amersfoort het schip in heet
de tentoonstelling die van 24
juni t/m 12 augustus wordt
gehouden in De Zonnehof te.
Amersfoort. Ze geeft een
boeiend beeld van de neder-
landse scheepvaart van deze
eeuw aan de hand van tien
tallen modellen van schepen,
nautische instrumenten, zee
kaarten, oorkondes, posters.
schilderijen, penningen, sculp
turen, serviesgoed en vele an
dere, vaak curieuze objecten.
Uitgebreide inmformatie
wordt gegeven over passa
giers-, tank-, vracht- en sleep-
vaart, de off-shore- en bagge
rindustrie, het loodswezen, de
hydrografie en het opspo-
rings- en reddingwezen.
In de serie Rondom Bach, die
wordt georganiseerd door het
Haags Orgel Kontakt in de
Kloosterkerk aan het Lange
Voorhout, zal de jonge Mid
delburgse organist Bram Be
ekman op zaterdagmiddag 23
juni het promenadeconcert
Nestors schilderkunst exposeren gezamenlijk
1 De beroemde Amerikaanse komiek ~W~~W 111 111
Iy certgebouworkest te dirigeren. Een J
J J kinderhulporganisatie van de Vere- m 3 M f
Kon men kort geleden Jordi Savall bewonderen als emi
nent gambist, gisteravond in de Nieuwe Kerk leidde deze
tot Zwitser genaturaliseerde Spanjaard, die aan de ver
maarde Schola in Bazel een leerstoel bezet, zijn gamba-en
semble Hesperion XX Avondland van de 20ste eeuw!
dat voor dit speciale Holland Festivalprogramma met bla
zers, trom en tambourijn was uitgebreid. Speciaal was hc
ze ITERDAM-SCHIPHOL
redai^own civiel, gestoken
|e slobberige outfit, keur-
jfc van elke doorgewinter-
>r ejjünerikaanse globetrotter,
gen peenhaar verstoft tot
irgerf, zijn geinponum dicbtge-
eeipd met kraaiepoten, wel
ersvS steeds diezelfde stem van
Dep®1"» vaD *oeD nog" de
risttjcoopaffichcs domineerde:
n upy Kaye in Hans Cbristi-
diejibdersen ü3 »The Inspec-
VdAGeneral", dollend tussen
flecors van een verrukke-
f droomwereld.
je j, ik hem terugzie in de
er ajkamer van Schiphol slibt
eeijkloof van zoveel jaren
Htaan weg en zie ik me-
jweer zitten op de tweede
de vpekkramp in de Amster-
gehp® Cineac. Hoelang is dat
nistefcer geleden, die miezeri-
tcjomermiddag - ook toen al
ikantie-uren, die als com-
licerende vaten vol- en
T leegliepen, zonder dat
jr iets mee opschoot. En
opeens de stem van va
ult de gang: „Kom op
trek je jas aan, we
naar de film".
donkere zaal, zachtgeu-
naar rottende bladeren,
oeklichten van de ouvreu-
die laatkomers alsnog op
;poor van hun besproken
sen helpen, het gordijn
plotseling openwaait, ge
tter van trompetten, die
wereldnieuws tot leven
ten: mannen, die handen
dden, mannen, die linten
knippen, een brand in
len-Amerika, ambulances
met gillende sirenes, huilende
vrouwen. Na de ijsco van tien
in z'n dunne jas van chocola
- ik heb hem al half op, als
ik wanhopig denk: „weer ver
keerd gekozen. Ik had toch
liever een reep gehad" - de
hoofdfilm: Het verborgen le
ven van Walter Mitty". Naast
me heeft vader z'n regenjas
uitgetrokken en over z'n
knieën gelegd, zijn grote witte
handen liggen op de armleu
ningen, dezelfde hand, waarin
mijn bange vingers tijdens de
zondagse wandelingen nog
steeds verdrinken. Na een
kwartier zie ik ze al niet eens
meer, want op dat moment
ben ik volledig in de ban van
de schlemiel, die op het flets-
gekleurde bioscoopscherm
vruchteloos achter zijn dag
dromen aanbaadt, en op de
momenten, dat hij zal glore-
ren als een ongenadig gast
wordt buiten gekieperd.
De adem stokt in mijn keel
en van opzij naar de reus
naast mij kijkend zie ik dat
zijn mond van verbazing half
is opengevallen. Wil dat zeg
gen, dat ook vader zichzelf
herkend heeft in de mini-
mumlijer, wiens enige ont-
spanningsweg langs de ach
terdeur van een vliesdunne
droom voert?
Na afloop, op weg naar Ru-
teck, waar we traditiegetrouw
mogen kiezen uit een slaatje
of een kroket-brood - als ik
het slaatje kies heb ik na
twee minuten toch weer ra
zende spijt, dat ik geen kro
ket heb gekozen net als mijn
oudere broer Ernst - wordt
Bij zijn aankomst gisteren op Schiphol werd Danny Kaye opgewacht door tiental
len jongens en meisjes in een shirt van Unicef, de kinderhulporganisatie van de
Verenigde Naties.
alleen nog gesproken over
Danny Kaye, de man die ons
zojuist anderhalf uur de lach
spiegel heeft voorgehouden.
We zijn verpletterd door
het fenomeen en proberen op
de stoep tevergeefs zijn
clownshoofd en zijn loopje
van soepel schuimrubber te
imiteren. Chaplin heeft er wat
ons betreft een geduchtig con
current bijgekregen en we
zijn bang, dat hij ons op den
duur als supporter zal gaan
verliezen.
Bedelaar
Hoelang geleden is dat alweer
gebeurd? Ik heb hem daarna
een keer in het wild meege
maakt tijdens een perslunch
in Pulchri Studio in Den
Haag. In die tijd was ie ook
al ronddravende ambassadeur
van UNICEF, het Kinder
fonds van de Verenigde Na
ties. Het enige wat ik me van
die bijeenkomst herinner is -
afgezien van het feit, dat het
bruine brood van gisteren
was - mijn teleurstelling, dat
de eregast zoals elke andere
sterveling met mes en vork
at Half en half had ik ver
wacht dat hij de eenvoudige
maaltijd met zijn oren zou
hebben genuttigd.
Nu is hij opnieuw uit de he
mel gevallen om een dwaze
avond lang de Marinierskapel
in Zoetermeer en het Concert
gebouworkest in Amsterdam
te dirigeren. Danny Kaye, een
vredesengel op het oorlogspad
voor miljoenen minimensen,
die geen vuist kunnen maken.
Een mondiale bedelaar, die in
vliegende haast van hot naar
haar reist om zijn grollen te
verzilveren voor het zwijggeld
van onmachtige volwassenen.
Hij deelt handtekeningen uit
en beantwoordt vermoeid
dezelfde vragen, die hem gis
teren en vorig jaar werden
gesteld. „Ik ben bezeten van
reizen. Beste mensen, er is
nog zoveel te ontdekken en
nog zoveel te verbeteren in
deze krakemikkïge wereld.
En daarbij heb ik het geluk
gehad, dat mijn taal overal
verstaan wordt. Lachen is het
machtigste wapen, dat een
mens ter beschikking staat
Het maakt ook geen verschil
of je in India bent of in Rus
land. De koudste oorlóg, die
mensen kunnen bedenken,
wordt vanzelf 20 graden war
mer en liever, als je er een
lach tegenaan gooit. Daarom
heb ik indertijd ook bewust
gekozen voor deze taak als
pleitbezorger voor kinderen.
Ik had misschien nog twintig
films kunnen maken en dan
had ik nu een paar miljoen
dollar meer op de bank ge
had. Maar ik was er beshst
niet gelukkiger mee geweest
Werken voor kinderen is de
mooiste tijdpassering die ik
heb kunnen bedenken. Kinde
ren zijn als bloemen. En het
is heerlijk om nu en dan eens
de tuin in te gaan om te zien
hoever de bloemen nu weer
gegroeid zijn".
Veel meer heeft hij op dat
moment eigenlijk niet te zeg
gen. Darmy Kaye, peenkleuri-
ge zoon van Jakob Kaminsky,
de paardenhandelaar, die in
dertijd uit Rusland naar het
beloofde land Amerika emi
greerde om dat een nieuw,
wankelmoedig bestaan als
kleermaker op te bouwen.
Een paar jaar geleden heeft
ie nog geprobeerd om een
pelgrimstocht te maken naar
Dnepfopetrowysk, het dorp
waar zijn momma en poppa
eens hebben geleefd en ge
weend. Maar de Russische au
toriteiten gaven zelfs hem
geen toestemming om het ver
boden gebied binnen te gaan.
Hij is nu 66. Maar de rust
van de levensavond is hem
nog steeds niet deelachtig ge
worden. „Ik ben bang, dat ik
mijn dood ademloos tegemoet
zal reizen", veronderstelt hij
blijmoedig, „Ik word ook
nooit moe van reizen. Alleen
iemand met ogen die niet zien
en oren, die niets horen,
wordt moe van reizen. Ik
weet ook zeker: als ik vrij
dagavond voor dat orkest sta.
zal ik mij waarschijnlijk weer
voelen als die kleine bleek
scheet David Kaminsky, die
in 1920 op straat in Brooklyn
vocht met de jongens uit de
buurt Tijd wordt goddank
een relatief begrip, als je lol
hebt in je leven. Ik heb het
geluk gehad, dat mijn gezicht
nooit serieus is genomen. En
voor zo iemand ligt er nog
maar een weg open: hij
wordt clown en leurt de rest
van z'n leven met z'n glim
lach".
LEOTHURING
Want hij had rond het thema „oorlog en klaagzang" ware
muziekjuwelen uit 1550-1650, een tijd van barre oorlogen in
Europa, bij elkaar gezocht.
Bovendien had hij óf uit de stemboeken vindingrijke parti
turen samengesteld of uit de al aanwezige bewerkingen de
beste gekozen. Men kan immers b.v. van een vijfstemmig
madrigaal verschillende versies geven, zuiver vocaal of in
strumentaal en in allerlei mengvormen. Zo hoorde men hier
Marenzio's „Io piango" in een versie voor twee vocale stem
men en strijkers: prachtig gevonden! Trouwens, Jordi Sa
vall heeft de kostelijke gave elk historicisme, dat zo gauw
dreigt wanneer authentieke instrumenten in authentieke
speeltrant worden gebruikt, te doen verdwijnen door zijn le
vendig en beeldend musiceren. En daar klonken dan de le-
gersignalen met tromgeroffel, vóór in de kerk en helemaal
achterin. Samuel Scheidt maakte er in zijn Oorlogsgaillarde
en in zijn Canzon over Est-ce Mars (ofwel: Ga je mee over
zee) een vrolijke boel van en in de Chaconne, die Juan
Aranes op het „goede leven" schreef, ging het uitbundig
toe. Vrolijke oorlog- maar óók de andere kant de klacht
over de dood, de bede om vrede: de aangrijpende Ricerca-
re, waarin de tenor de cantus firmus „Da pacem Domine"
zong, de stille klacht over de dood van Don Beltrèn en het
allermooist: de klacht van William Byrd over de dood van
Thomas Tallis.
Wat nog te schrijven over de uitvoering? Ze was voornaam,
zorgvuldig afgewogen in klankkleur, stylistisch vlekkeloos,
en de verweving van de buigzame tedere stem van de so
praan Montserrat Figueras en metalige strakke stem van de
tenor Josep Benet met de gamba's en de blazers was pre
cies zoals het moest zijn.
H. E. Kokee-van den Berge
Nestors van de nederland-
childerkunst, Carel Willink
en Paul Citroen (82) expo-
i van 30 juni t/m 31 juli in
Gemeentelijk Expositiecen-
van Den Helder. Willink
ts) toont schilderijen, Ci-
schilderijen en tekeningen,
ens de organisatoren zijn er
onder de tentoongestelde wer
ken vele die tevoren niet of
nauwelijks zijn geëxposeerd.
Voorbeelden daarvan zijn 'De
terpentijnman' uit 1922 en Jo
hannes' uit 1937 van Willink.
Ook wordt een 'Rustende Ve
nus' uit 1978 van Willink ge
toond. In totaal zijn van Willink
14 werken op de expositie te
zien, die gemaakt zijn tussen
1922 en 1978. Het zijn bruikle
nen van musea, de rijksoverheid
en de kunstenaar zelf.
De expositie wordt officieel geo
pend op 29 juni door Silvia Wil
link, echtgenote van de schilder,
en Paul Citroen.
verzorgen. Op zijn program
ma staan werken van Bach,
Krebs en Homilius.
Een Science Fiction Dag
wordt zaterdag 23 juni gehou
den in de RAI te Amsterdam.
Naar verwacht zullen er onge
veer 150 schilderijen en enke
le honderden tekeningen van
nederlandse en buitenlandse
kunstenaars te zien zijn. Ver
der wordt er een forum ge
houden waaraan onder ande
ren drs. Chriet Titulaer deel
neemt en is er een boeken
beurs.
Seasons Galleries, Javastraat
110 Den Haag, exposeert van
23 juni - 23 juli werk van de
franse schilder Jean Paul Do-
nadini.
In Galerie Edison, Javastraat
16 Den Haag, zijn van 23 juni
t/m 15 juli tekeningen, aqua
rellen en schilderijen te zien
van Roland de Zwaan en Jan
Mulder.
Het is geen wonder dat Die
ter Schnebel die aan de
Hochschule der Künste in
West-Berlijn doceert, veel
^langstelling heeft voor de
nuzikale klankgedichten die
le recalcitrante dadaïst
taoul Hausmann rond 1920
ichreef. Hoewel Hausmann
net zijn „wil tot een schep-
>end timbre" primair een
irtistiek doel nastreefde en
ichnebel de indruk wekt
mnst als bijprodukt te aan
vaarden van analytisch on
derzoek, doen beiden in
weze hetzelfde. De taal
zoals wij die spreken, ontle
den zij in de samenstellende
delen. Door bewust gebruik
te maken van de talloze
ademtechnieken die wij
werktuigelijk toepassen,
door de stand van onze
tong ten aanzien van ons
gehemelte en de stand van
onze lippen te leren beheer
sen, door de spanning op
strottenhoofd en stemban
den bewust te doseren, kort
om: door onze articulatie te
componeren kan kunst ont
staan.
Dat is de strekking van de
festival-voorstelling die
Schnebel met een aantal
medewerkers gisteren in het
Amsterdamse Mickery-thea-
ter heeft gegeven en die
daar vanavond en morgen
avond zal worden herhaald.
Eerst ziet men en hoort men
zeven „Lautgedichte" van
Hausmann, waarvan men de
expressie uit de typografie
kan afleiden, zij worden
door drie personen theatraal
en zeer beidend weergege
ven. Vervolgens gaat „Maul-
werke" (Mondwerk) van
Schnebel zelf. Daarin zijn de
articulatieprocessen direct
en in close-up met film en
video zichtbaar.
Zowel het werk van Haus
mann als dat van Schnebel
heeft nogal aanleiding gege
ven tot hilariteit Dat bewijst
alleen dat een werkelijkheid
waarvan wij ons niet bewust
zijn dadelijk als humoris
tisch, ja als bizar en onge
loofwaardig overkomt. Dat
is altijd het geval als men
sen ons demonstreren dat zij
ons beter zien dan wijzelf.
De winst van dit boeiende
programma was de klank
poëzie van Hausmann, van
wie wij zeker meer moeten
leren kennen nu wij boven
dien nog weten dat hij de
man was die Schwitters er
toe bracht elf jaar aan zijn
„Sonate in Urlauten" te wer
ken. De tweede winst was
het instructieve werk van
Schnebel die met zijn ideeën
over geluidloze muziek,
stomme spraak, concerten
zonder orkest en dergelijke
nog heel wat uit ons onder
bewustzijn naar boven kan
halen. JOHN KAS ANDER
let doet deugd de al bijna
gendarisch wordende Gra-
Htechniek eens in de
•fectie te zien. Daarvoor
gde gisteren in het Cir-
istheater het London Con-
nporary Dance Theatre, is
iet eerste Haagse program
ma, waarvan Robert Cohan
or tie in enige choreograaf
was. De Engelse gasten had
den helaas geen levende be-
geleidingsmuziek en de
band in Vivaldi's „Stabat
Mater" was niet meer zo
best
Vooral de counter-tenor vo
caliseerde wat vreemd. Voor
't overige echter een indruk
wekkend danswerk in prach
tige kleuren en met opval
lend fraaie armbewegingen.
Begrijpelijk, dat „Forest"
nog meer enthousiasme los
maakte. Hier een geluidsde
cor met angstaanjagende
winden, onweer, regen, wat
vogels op de achtergrond en
op de bewegende scène de
ene verglijdende pas na de
andere. Soms schuiven de
uitvoerenden in hun lange
lengte over de dansvloer en
ook schuifelwerk op de
knieën wekt al geen verba
zing meer. Te minder, waar
deze geperfectioneerde tech
niek zo functioneel wordt
gebruikt, o.a. in een indruk
wekkend duet. Ook in „Fo
rest" kleurstellingen in een
aankleding, die het vermo
gen tot sublieme sfeerschep
ping verraden. Ais derde
ballet „Class", waarin de
nog verder ontwikkelde Gra-
ham techniek in reeksen oe
feningen wordt gedemon
streerd. Vergelijkbaar met
de klassieke Etudes van Ha-
rald Lander en zeker even
instructief. Ondanks de ba
sispatronen van Graham
toch een puur Europese
groep.
HATTEM In het streekmu
seum in het Gelderse Hat-
tem, is een tentoonstelling in
gericht, die handelt over vijf
generaties van het Oranje
huis. De tentoonstelling be
gint bij het leven van koning
Willem III en zijn huwelijk
met Sophie en eindigt bij de
huldiging van koningin
Juliana. Het grootste gedeelte
van de voorwerpen op de
tentoonstelling is afkomstig
uit een nalatenschap van Da
vid Wijnbeek, eens een be
kend Oranje-verzamelaar. De
rest is afkomstig uit collec
ties van zeven andere verza
melaars.
De tentoonstelling werd overi
gens voor het overgrote deel
ingericht door de dochter van
David Wijnbeek, Aranca. Op
de tentoonstelling zijn de
meest gekke dingen te zien.
Zo krijgt de inhuldiging van
koningin Wilhelm ina ruim
schoots aandacht door de
voorstellingen op sigarenband
jes en zelfs op complete ser
viezen en zeep. Ook curiosa
zijn in voldoende mate aan
wezig. Er is bijvoorbeeld een
zuurtjesfles, met als stop het
hoofd van koningin Juliana,
het muziekdoosje van konin
gin Juliana, wkar ze zelf eens
haar naam op schreef. In
deze rij van curiosa vinden
we ook nog de geboortekaart
jes, die vlak voor de geboorte
van koningin Juliana werden
gedrukt met het opschrift
„Leve het prinsje", omdat
men ervan overtuigd was, dat
het kind een prinsje zou wor,
den.
De tentoonstelling blijft tot 31
augustus geopend, dagelijks
van half tien tot twaalf en
van twee tot half vijf.
