Polen namen
met tranen
afscheid van
Jan Pawel II
Poolse kerk in het voordeel gekomen
OVERLEG ZELFBESTUUR
PALESTIJNEN HERVAT
Gevechten in Nicaragua
naderen Somoza's paleis
Invoering MX-raket
maakt SALT mogelijk
RAF-leider Heissler in Frankfort gearresteerd
INA UITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 11 JUN11979 PAGINA 7
(Door Leo van Vlijmen)
ARSCHAU De pelgrimstocht van paus
fchannes Paulus II naar zijn vaderland is niet
afl\een uniek geweest, maar zal vermoedelijk
vaok van grote betekenis worden. In de eerste
nelaats natuurlijk voor de Polen zelf, maar
•iwmoedelijk ook voor de christenen in de
overige Oosteuropese landen.
^De wijze waarop de paus in zijn preken 'én
pespraken telkens weer op de mensenrechten,
e menselijke waardigheid en de vrijheid van
t geest is teruggekomen, en het applaus dat
r voortdurend op volgde, rnoet in elk geval
>or de Poolse politieke leiders een teken zijn,
&t het volk heel duidelijk een andere koers
«n de kringen van de Poolse communis-
Ult kche partij als van de katholieke leiders leeft
imenteel de verwachting dat beide kampen
•er eens serieus met de dialoog zullen moe-
i beginnen. De Poolse kerk is daarbij dui-
alerélijk in het voordeel, want de massale afme-
t mgen die de geloofsdemonstraties hebben
blofngenomen, hebben ook de Poolse commu-
klnsten diep onder de indruk gebracht. De
trk heeft in deze match heel veel punten
"zameld.
paus heeft, met de geschiedschrijving ach-
zich. in al zijn preken en toespraken
kortdurend gewezen op het oerkatholieke ka-
Ikter van het Poolse volk en de Poolse natie.
1 ^Jij heeft zich een waar patriot' getoond en
larmee veel bijgedragen tot de eenheid van
Poolse natie. Maar hij heeft - voor wie
id luisteren kan - ook duidelijke kritiek ge-
^^fend aan het adres van de autoriteiten. Hij
eft de eisen die hij als kardinaal Karol Wo-
'la uit en te na heeft gesteld, nu luid als
tij JBus herhaald: de Poolse katholieken moeten
it meer aan de „kleine discriminatie" wor-
blootgesteld, er moeten op scholenfacili
teiten voor godsdienstonderricht komen, de
kerk moet toegang krijgen tot de media en de
kerk moet zich ook op het gebied van het so
ciale leven kunnen ontplooien. De Poolse au
toriteiten zijn er niet van geschrokken dat de
paus deze eisen de afgelopen weken zo vaak
heeft herhaald. Zij kennen Karol Wojtyla en
weten dat een verhuizing naar Rome van hem
geen ander mens heeft gemaakt.
De massale bijval die de paus gekregen heeft,
zal in de komende maanden echter een be
langrijk argument zijn in het gesprek dat
kerk en staat wel zullen moeten gaan voeren.
Zwijgende kerk
De paus heeft zich tijdens zijn pelgrimstocht
door Polen (door sommigen een kruistocht ge
noemd) niet alleen als Poolse paus, maar ook
als Slavische paus gepresenteerd. In eerste in
stantie wilde hij daarmee de stem van de
zwijgende kerk vertolken. Met name de laatste
dagen van zijn tocht door Polen betrok hij
steeds meer nabuurlanden als Tsjechoslowaki-
je en de Sovjet-Unie en daarin vooral de Bal-
tische landen (waar veel katholieken wonen)
in zijn preken en toespraken.
Dit betekent, dat wat de Vaticaanse Oost-Eu-
ropa-politiek genoemd wordt, nu door de paus
zelf in handen is genomen. Wie de tekst van
de toespraak tot de Poolse bisschoppenconfe
rentie (wel de belangrijkste toespraak die de
paus in Polen gehouden heeft) analyseert,
komt tot de conclusie, dat Karol Wojtyla in
Rome een lesje geleerd heeft van de huidge
staatssecretaris Casaroli: „Een normalisering
van de betrekkingen tussen kerk en staat
moet vanuit Rome geleid worden en in de al
gemene werkpolitiek worden ingebed". Ander
zijds heeft Karol Wojtyla de Romeinse prela
ten ervan kunnen overtuigen, dat de onder
handelingen tussen het Vaticaan en een Oost
europees land niet over de hoofden van een
plaatselijke hiërarchie heen heeft mogen
plaatsvinden.
Tot nu toe heeft het Poolse episcopaat de Va
ticaanse Oost-Europa-politiek zeer sceptisch
bekeken. Ook Karol Wojtyla behoorde tot zijn
keuze tot paus tot voor kort tot die sceptici.
Het Romeinse klimaat heeft hem echter ken
nelijk andere impulsen gegeven. En gezien
zijn bijzonder grote ervaring in het Oosteuro
pese kamp lijkt hij nu ook de aangewezen
sprepkbuis van de zwijgende kerk, waarvan
hij in Polen al een luid roepende heraut is ge
worden.
Pools geloven
Het grote probleem van het Poolse katholicis
me is, dat het zichzelf voor alleen zaligma
kend houdt. De Poolse vroomheid kent vrijwel
geen grenzen, zoals vooral dezer dagen weer
is aangetoond. Plechtigheden duren in door
snee een uur of drie en nog eens drie uur
eerder is de massa al aanwezig om zich te la
ven aan de gewijde woorden van priesters,
aan gebed en gezang.
In bijna alle andere landen is de vermenging
van godsdienstige gedachten en nationale ge
voelens, zoals dat in Polen plaatsvindt, vrijwel
ondenkbaar.
Men kan voor die Poolse houding natuurlijk
wel begrip opbrengen. Eeuwen is de kerk het
enige vaste punt en de enige troost in het le
ven van de Poolse natie geweest. Duizend jaar
geleden werden de Polen gedoopt; het Poolse
land is sindsdien vele malen op de landkaart
verschoven of er helemaal weggevaagd. Wat
gebleven is, is het Polendom en dat was ka
tholiek. Het Poolse katholicisme is een katho
licisme waaraan de reformatie volstrekt is
voorbijgegaan. De Polen praten niet over God,
ze bidden en zingen, voor een buitenstaander
misschien wat eenvoudig of zelfs primitief,
voor henzelf een eerlijke uiting van hun diepe
vroomheid.
De paus heeft zich hier in Polen duidelijk als
een Poolse paus gepresenteerd. Hij heeft de
taal van de Polen gesproken letterlijk en fi
guurlijk. Hij heeft Pools gebeden, Pools ge
zongen en Pools gepreekt. Hij heeft ook op
een gemoedelijke wijze de rol van de Poolse
goede herder vervuld, 's Avonds vanaf zijn
balkon converserend met de geduldig wach
tende menigte, met hen zingend over God,
maar ook over het goede Poolse land.
Buitenlandse waarnemers die de pelgrimstocht
van de paus gevolgd hebben, is daarbij soms
de schrik om het hart geslagen. Velen vrezen
dat deze paus te Pools is, dat hij het Poolse
model zal willen overplanten naar andere lan
den en dat hij, wanneer hij spreekt over een
christelijk Europa in feite denkt aan een
Pools Europa.
Als Slavische paus ziet Johannes Paulus II
zichzelf echter als een verzoener tussen oost
en west, natuurlijk op de basis van het chris
tendom, maar dat laatste is als paus zijn goe
de recht.
Dat hij in Polen als Pool is opgetreden hoeft
niemand te verbazen. Een ander geluid zou
den de Polen niet hebben begrepen, een ander
gebaar als verraad hebben beschouwd. Nu
hebben zij van hun Poolse paus een „kick"
gekregen die hen nog jaren moed zal geven.
Wie de preken en toespraken van de paus in
Polen analyseert, behoeft echter niet bang te
zijn dat hij waarlijk eerst Pool moet worden
om voortaan nog voor een goed katholiek of
christen door te gaan. Jan Pavel II spreekt
wel Pools, maar wanneer het gaat over men
senrechten en menselijke waardigheid denkt
hij ook in andere talen. De Poolse paus is
niet helemaal Pools.
Een invalide vrouw roept de hulp in van paus Johan
nes Paulus II in de basiliek van de Franciscanen in
Krakov.
WASHINGTON Senator Robert Byrd, de leider van de de
mocraten in de senaat, heeft dit weekeinde gezegd dat het
besluit van president Carter over te gaan tot de bouw van
de
verplaatsbare intercontinentale MX-raket tot gevolg zal heb
ben dat de senaat het komende SALT-2 akkoord zal redden
van een zekere verwerping.
Als de MX-raket niet zou doorgaan, gaat SALT-2 zeker niet
door, aldus de senator op een persconferentie. De MX-raket
valt niet onder het binnenkort in Wenen te ondertekenen
SALT-2 akkoord over de beperking van de strategische kern
wapens. Het MX-project moet er toe bijdragen dat de VS niet
worden bloot gesteld aan een verrassingsaanval van de Sovjet-
Unie die ook over verplaatsbare intercontinentale raketten be
schikt
ALEXANDRIE (Rtr/AFP) Vandaag zijn in
de Egyptische stad Alexandrië de Egyptisch-
Israëlisch-Amerikaanse besprekingen hervat
over een vorm van zelfbestuur voor de Pales
tijnen.
Pas na fel verzet van minister van buitenland
se zaken Dajan en minister van defensie Weiz-
man besloot de Israëlische regering in de be
ginfase van het overleg met de Egyptenaren,
nu twee weken geleden, de Egyptische afvaar
diging niet te confronteren met haar onbuig
zame houding tegenover zelfbestuur voor de
Palestijnen.
Egypte ziet de besprekingen in Alexandrië als
een eerste stap naar onafhankelijkheid vooi
de Palestijnen, maar Israël beschouwt het als
een beperkte bestuursmaatregel. Inmiddels
heeft Zbigniev Brezezinski, president Carters
adviseur voor veiligheidszaken, gisteren felle
kritiek geleverd op de vestiging van nieuwe
Israëlische nederzettingen in de bezette Arabi
sche g ebieden. Deze gang van zaken baart
ons grote zorgen, want de vooruitgang die al
geboekt is op de weg naar vrede kan erdoor
ongedaan worden gemaakt
PAUS
VRAAGT
TROUW
ogen toen het speciale vliegtuig voor de
paus van de Poolse luchtvaartmaatschap
pij LOT naar Rome koerste. De meesten
zijn ervan overtuigd, dat paus Jan Pawel
II nooit meer naar Polen zal terugkeren.
Zelf zei de paus echter gistermiddag te
gen de pers dat hij weer eens een gele
genheid hoopt te vinden om zijn vader
land te bezoeken.
In een vijftig minuten durende preek
's ochtends, voor bijna twee miljoen ge
lovigen, vroeg de paus dringend aan de
Polen hun trouw, hun geloof en hun
geestelijke vrijheid te bewaren. Vol
vreugde deelde de paus in zijn preek
mee dat er nu ook een aantal katholie
ken uit Tsjechoslowakije aanwezig wa
ren. Hij betreurde het, dat hij tijdens
zijn hele bezoek aan Polen geen gelovi
gen uit de Baltische republieken (delen
van de Sovjet-Unie) had kunnen ontmoe
ten. Ook gisteren werd tijdens de plech-
tighgeid weer gezongen: „Wij willen
God".
Behalve kardinaal Alfrink waren er on
der de eregasten nog enkele kardinalen
en bisschoppen uit andere Oosteuropese
landen aanwezig, onder meer kardinaal
Tomasek uit Praag die bij het noemen
van zijn naam een luid applaus kreeg.
Krakau bomvol
Het hele weekeinde is het in Krakau uit
zonderlijk druk geweest. De zeshonderd
duizend inwoners tellende stad moest en
kele honderdduizenden Poolse pelgrims,
buitenlandse Polen en gewone buitenlan
ders herbergen. De hotels, jeugdherber
gen en campings waren allemaal vol en
veel Krakauers hadden hun huis openge
steld voor mensen die geen onderdak
meer konden krijgen. In het centrum
van de stad waren hier en daar papiert
jes aangeplakt met het aanbod voor
huisvesting. Bijvoorbeeld: „Ik kan nog
drie personen voor het weekeinde opne
men. Bel nummer 32345 en vraag naar
Wojciech".
Gisteren en zaterdag waren honderddui
zenden in het Krakause stadscentrum
voortdurend op de been om een plekje
te zoeken vanwaar ze paus Jan Pawel II
goed konden zien wanneer hij van zijn
residentie uittrok om ergens op bezoek
te gaan. Zaterdagavond spoorde de paus
vanaf zijn balkon in de aartsbisschoppe
lijke residentie duizenden wachtende aan
om te gaan slapen, opdat ze de volgende
dag goed naar zijn preek zouden kunnen
luisteren. Gisterochtend om vijf uur kwa
men de eerste optochten van buiten de
stad al binnentrekken, vanaf zeven uur
was het hele stadscentrum van Krakau
voor alle verkeer gesloten. Aan de deu
ren van de meeste kerken in de binnen
stad waren grote borden opgehangen
paleis tot op twee kilometer
genaderd.
In de oostelijke stadsdelen
vielen de garde en de Nicara
guaanse luchtmacht de rebel
len, die over zware wapens
beschikken, onophoudelijk
aan. Gisteren liet het opper
bevel van de garde weten, dat
de Sandinisten uit de stad
Masaya en uit een deel van
de stad Leon waren verdre
ven. Volgens het oppebevel
heeft de Nationale Garde vrij
wel het gehele land onder
controle. De radio van de
Sandinisten heeft evenwel ge
meld, dat dat de rebellen ver
scheidene steden in hun
macht hebben en dat zij de
steun van de bevolking heb
ben.
Vluchtelingen uit Masaya heb
ben gemeld, dat de gevechten
in de stad grote verwoestin
gen hebben aangericht en dat
er veel slachtoffers zijn geval
len. Zij spreken van honder
den doden. De Amerikaanse
regering overweegt de evacua
tie van ongeveer vijftig Ame
rikanen, voornamelijk familie
leden van de ambassadestaf.
De in Frankfort gevangen
genomen en gewonde
RAF-leider Rolt Heissler.
Van onze correspondent Ami van Vree)
BONN Rolf Heissler (31), een van de
meest gezochte terroristen, die met
Christian Klar beschouwd wordt als de
leider van de RAF, is zaterdagmorgen
in een woning in Frankfort door de
Westduitse politie gearresteerd. Heissler
werd daarbij door een kogel in het
hoofd getroffen, maar is niet levensge
vaarlijk gewond.
De politie had een aantal tips ontvangen
over de vermoedelijke schuilplaats van
Heissler. Twee rechercheurs wachtten
hem op, toen hij met broodjes en kran
ten naar binnen kwam. Bij het zien van
de politie trok hij, zo heeft de politie
verldaard, een pistool, maar een van de
rechercheurs was hem te vlug af en
schoot net iets eerder. Heisslers advocaat
heeft evenwel verklaard, dat Heissler
niet eens de tijd had gehad om zijn (on
geladen) wapen te trekken.
Heissler wordt ervan verdacht betrokken
te zijn geweest bij bijna alle terroristi
sche activiteiten, zoals de moordaansla
gen op Ponto en Schleyer. Hij was al
eens tot acht jaar gevangenisstraf ver
oordeeld, maar hij kwam vrij toen hij
ingeruild werd voor de gegijzelde politi
cus Lorenz. Hij werd toen naar Jemen
gevlogen, maar keerde, na een guerrillao-
pleiding naar Duitsland terug. Heissler is
mogelijk ook de man geweest, die in ok
tober bij Kerkrade twee Nederlandse
douaniers dood schoot en met een bege
leidster wist te ontkomen.
AAN
ZUN
LAND
GENOTEN
v,:-
waarop het werkprogram van de paus
van uur tot uur stond aangegeven.
Bloemen op straat
De straten waarlangs de paus reed wa
ren herkenbaar aan de zoom van bloe
men (anjers en gladiolen) die door kleine
'kinderen netjes werden gerangschikt.
Veel mensen hadden ook zelf bloemen
meegebracht die ze, wanneer de paus
voorbijreed, voor zijn wagen neerwier
pen. Bloemen zijn ook in deze tijd van
het jaar in Polen niet goedkoop.
De ordedienst in Krakau bestond vooral
uit seminaristen in toog en superplie. De
jonge knapen hadden met het gezag van
alleen het geestelijk gewaad de wind er
goed onder. Dat was maar goed ook,
want voor het geval het uit de hand zou
lopen stonden er in de zijstraten duizen
den politiemannen in overvalwagens op
gesteld. Die konden zich echter blijven
vermaken met kaartspelen. Slechts een
agent kreeg een aanvechting een jongen
die in een boom geklommen was te som
meren eruit te klimmen. Bij nader inzien
waarschuwde hij echter een seminarist
die het karwei zonder moeite klaarde.
Geen incidenten
Ondanks de enorme mensenmassa's die
overal waar de paus kwam samendrom
den, is er tot ieders verbazing geen enkel
incident geweest. Slechts eenmaal voelde
men zich genoodzaakt de afkeer van de
politie te tonen. Dat gebeurde vrijdaga
vond, toen tienduizenden studenten aan
de rand van Krakau op Jan Pawel II
wachtten die hen zou toespreken. De stu
denten stonden al ruim twee uur te
wachten en te zingen, toen er plotseling
een helikopter van de politie boven hen
kwam zweven. Met opgeheven vuisten
hieven ze een oorverdovend fluitconcert
aan dat tot hoog in de hemel moet heb
ben doorgeklonken. De piloot van de he
likopter hoorde het in ieder geval ook,
maakte rechtsomkeert en liet zich de
hele avond niet meer zien.
De omzet van geel-witte vlaggetjes,
prentjes van de paus en andere devoti-
nalia moet in deze dagen miljoenen be
dragen hebben. Op alle drukke punten
in de stad stonden gedurende het hele
weekeinde grote vrachtwagens van de
firma Veritas die zo'n beetje het mono-
politie voor religieuze artikelen in Polen
heeft. Verkopers met grote plastic tassen
kwamen telkens weer nieuwe voorraad
uit de vrachtwagens halen. Daar en bij
de wagentjes met frisdranken en ijs
stonden voortdurend lange rijen mensen.
Dag en nacht biechten
Nog langer waren de rijen bij de Maria-
kerk aan de hoofdmarkt, waar bijna dag
en nacht kon worden gebiecht De diens
tdoende priesters moesten letterlijk lo
pende band werk doen, want in Polen is
het gewoonte dat de biechteling na de
absolutie de stola van de priester kust
Het woord oorbiecht kan men in Polen
trouwens nauwelijks gebruiken, want „de
vele wachtenden voor u" kunnen prak
tisch over de schouder meeluisteren, het
geen overigens niemand deert en wat
hebben die brave, biddende Polen trou-
wehs voor kwaad kunnen doen.
De Poolse televisie heeft gistemamiddag
een directe reportage van het vertrek
van de paus vertoond. Zaterdagavond
gaf de televisie een uiterst magere sa
menvatting van de talrijke evenementen
waarvan Jan Pawel II die dag het mid
delpunt was geweest zoals het bezoek
aan de industriestad Nowa Huta. Aan
sluitend vertoonde het eerste net van de
Poolse televisie een documentaire over
de godsdienstvrijheid in Polen, een ge
schiedenis die vele eeuwen geleden be
gon en die volgens de film een hoogte
punt heeft gekregen in de jongste Poolse
grondwet, waarin artikel 82 vrijheid van
godsdienst wordt gegarandeerd. Jan Pa
wel II heeft de afgelopen dagen laten
weten dat hij daar heel anders over
denkt. En het Poolse volk heeft de ge
dachten van Jan Pawel II met applaus,
gezang en gebed onderstreept
van de Nationale Garde van Nicaragua slepen
gesneuvelde Sandinistische guerrillastrijder weg
het strijdtoneel nabij de grens met Costa Rica.
nagua. Zo werd er gistermid
dag hevig geschoten in de
omgeving van het presiden
tiele paleis
President Somoza bevindt
zich nog steeds in zijn bun
ker. Volgens de gepensioneer
de generaal Edmundo Rocha
zijn de guerrillastrijders het
Paus Johannes Paulus
II op het vliegveld van
Krakov even voor zijn
terugkeer naar Rome.
Hij werd uitgeleide ge
daan door kardinaal
Wyszynski.
in onze speciale verslaggever Leo van
jmen)
IAKAU Uitgewuifd door miljoenen
ilen heeft paus Jan Pawel II gistera-
|nd zijn vaderland weer verlaten,
armee kwam een einde aan een pel-
imstocht door Polen die negen dagen
duurd heeft en die de paus met vele
iljoenen Polen in aanraking heeft ge-
icht Aan het einde van zijn dank-
,rd op het vliegveld kuste Jan Pawel
de Poolse aarde als teken van af
leid van zijn vaderland. En na zijn
;keer in Rome zei hij dat de reis
„onuitsprekelijk gelukkig" had ge-
akt. De paus was ook zijn stem
-ijt.
-gisterochtend leidde de paus in Krakau
n plechtigheid, waaraan circa twee
iljoen Polen deelnamen. Kardinaal Al-
ink was een van de eregasten hierbij,
twel in kerkelijke als in politieke
ingen is men ervan overtuigd dat het
loek van de paus aan Polen een groot
:ces is geweest Mieczyslaw Akowski,
van het Centraal Comité van de
lse Communistische Partij, verwacht
it er van dit bezoek van Jan Pawel II
zijn vaderland sterke impulsen zul-
uitgaan voor een verbetering van de
rhouding tussen kerk en staat.
il Polen hadden gisteren tranen in de
ANAGUA (REUTER/D-
AyAFP) De al dagen du-
de zware gevechten in Ni-
gua tussen president So
fa's Nationale Garde en
ndinistische guerrillastrij-
ws hebben zich gedurende
weekeinde uitgebreid tot
vdn de hoofdstad Ma-
