kan de
Iedere
wijn
boer
oogst
de
beste
wijn;
iedere
kenner
vindt
de
beste
Wijn Bad Ems aan de Lahn. De grote stijl van weleer en de motoriek van vandaag.
wijs-
Geen
mens
ter
wereld
Dürkheim is daar maar een klein stukje van,
en toch moet je er ook de imposante ruine
van het klooster Limburg hebben gezien,
dat al op 30 augustus 1504 werd geplun
derd en in brand gestoken, een vuurzee die
twaalf dagen en twaalf nachten woedde, en
dat nu steen voor steen wordt herbouwd.
Maar andere ontdekkingen liggen voor het
oprapen.
Bad Ems aan de Lah'n bijvoorbeeld, niet ver
van Koblenz, een van de beroemdste bad
plaatsen van de vorige eeuw, waar toen wel
14.000 gasten tegelijk stonden ingeschreven.
Dostojewski kwam er een tsaar Alexander II
(er is nog altijd een Russische "kerk en een
hotel Russischer Hof), Jacques Offenbach
(die er „Orpheus in de onderwereld"
schreef) en Bismarok, Goethe, Franz Liszt
en allerhande koningen.
Tegenover het Kurhaus ligt een merkwaardi
ge steen in het gras, met dag en uur: 13
juli 1870, des morgens 9 uur 10. Het was
daar dat (toen nog) koning Wilhelm I van
Pruisen en de Franse gezant graaf Benedet-
ti elkaar ontmoetten, waarbij de koning de
Franse eis afwees, dat het Huis Hohenzol-
lern voor altijd zou afzien van de Spaanse
troonopvolging. Hij telegrafeerde zulks naar
Von Bismarck (de befaamde Emser dépê
che) die het nieuws zo verscherpt in de.
openbaarheid bracht, dat er binnen een
week de Frans-Duitse oorlog op volgde.
De grote eeuw van Ems is al lang voorbij,
maar de allure is gebleven en tevens de
energie. Er is zeven miljoen D-Mark gesto
ken in een fonkelnieuwe kabelbaan die van
uit het nauwe Lahn-dal de weg ontsluit naar
een nieuw gezondheidscentrum bovenop de
heuvels. Ook de oudste en steilste Duitse
tandradbaan (1887) klimt er nog tegen de
Malberg op met z'n ingenieuze waterballast-
systeem. Bovendien zijn ook de befaamde
Emser pastilles er nog altijd.
De Nibelüngen
Ander voorbeeld: Lindenfels in het Oden-
wald, het oude jachtgebied van de Nibelün
gen. Het ligt vredig aan de voet van een
enorme kasteelruïne. nu eens geen slot dat
vechtend onderging maar dat precies twee
eeuwen geleden door een verre Pfalzer
keurvorst gewoon aan het verval en de af
braak werd prijsgegeven omdat hij er geen
brood meer in zag. Onder leiding van bur
gemeester Adam Pfeifer gonst het stadje
echter weer bedrijvig. Er is een vernuftig
kuurparkje geconstrueerd, vaklui staan klaar
voor de Kneipp en begin augustus trekt
Adam telkenjare het folkloristisch pak weer
aan om voor te gaan in de-Odenwalder op
tocht naar de burcht, waar opgewekt ge
danst wordt onder de inmiddels helaas wat
in zijn nadagen geraakte historische linde
boom. Wie rondkijkt ziet industrie noch to
renflats, maar vindt met bos en heuvels
rondom wel 1300 bedden voor gasten ge
spreid. die in vol pension al vanaf 24 DM
terecht kunnen onder de daken van het
stadje zelf of van de dorpen die evenzeer
tot hfet Pfeifer-domein behoren als Kolm-
bach en Glattbach, Schlierbach, Eulsbach,
Winkel, Winterkasten.
Via Bensheim en bij Worms de Rijn over.
begint dan bij Bockenheim de heerbaan van
de wijn (weg B 271) die zich tot Schweigen
aan de Franse grens door stadjes en dor
pen wringt waar de wijnboeren letterlijk
huis aan huis wonen en uitnodigen tot het
proeven van hun produkt. Zo hoort het ook,
want er is tenslotte maar één echte manier
om door te dringen tot het ware geheim
van de vreugde, waartoe reeds blijkens
psalm 104 de wijn werd geschapen. Men
moet een slokje nemen, keurend proeven en
dan vergelijken met een teugje uit een
tweede fles en een derde, een vierde, alles
met mate, zeer kalm en vol overgave. Eerst
dan kan de ontdekking worden gedaan van
die onvoorstelbare verscheidenheid die de
wijnboeren, die tovenaars van de steile hel
lingen en de golvende gaarden, aan hun
druiven weten te ontlokken.
Oeverloze literatuur
Weliswaar bestaat er over wijn een oeverlo
ze literatuur, wemelend van romantische
dichters die jubelen vanuit de volheid huns
gemoeds en waardige deskundigen die in
formerend gidser. door een doolhof van eti
ketten, maar de kern van alle verhalen is
gelijk: iedere kenner is er voor zich van
overtuigd dat hij de beste wijn ter wereld
heeft gevonden, en iedere wijnboer dat juist
hij die wijn oogst. Deze wetenschap is zeer
hoopgevend voor iedere argeloze proever,
want tenslotte berust die hele wijncultuur
maar op ieders eigen smaak: wat je lekker
vindt is goed, zeer goed. Er is echter na
tuurlijk ook beter en best, en daarvan geven
etiketten minstens een vermoeden, dat (.ove
rigens pas via het glas tot bewijs kan
Het professionele Duitse kwaliteitsproeven is
sedert 1971, bij de wet geregeld. Driekwart
van de Duitse wijn is wit, en driekwart van
alle wijn van dat land komt uit Rheinland-
Pfalz. Daarom zijn hier de meeste ambtelijke
proefstations, vijf, in Koblenz en Bernkastel,
lin Trier en Alzey, en in Neustadt aan de
Weinstrasse, Dürkheim voorbij naar het zui
den.
In Hessen is er daarentegen maar één, in
Eltville aan de Rijn, twintig kilometer voorbij
Rüdesheim. waar in de Drosselgasse de
„Tulpen uit Amsterdam" niet van de lucht
zijn, omdat er telkens weer opnieuw een
ivlucht Nederlanders uit de boot op de wijn
komt neergestreken. Dat kan bijvoorbeeld in
het Schloss van Breuer, die er bovendien
aan de Grabenstrasse een romantische kel
der op na houdt, waar niet alleen bij het
licht van 72 kaarsen geproefd kan worden
maar bovendien peinzend kan worden stil
gestaan bij de merkwaardigste groeve, ons
bekend. Want daarin heeft opa Breuer voor
het eerst in 1893 enkele flessen van de
topkwaliteit van dat uitmuntende jaar begra
ven, waarvan twintig jaar later de eerste en
in 1943 de tweede onder de steen vandaan
werd gehaald-en ontkurkt, terwijl na een
eeuw, in 1993, de derde in blijde opwinding
proevend zal worden geprezen. De groeve is
inmiddels met het puik van later jaren ge
vuld (de beste waren na de oorlog 1945,
'47. '49, '53, '59, "64, '71 en 1976) en zo is
er toch telkens wat te vieren. Hoe verzin je
De kwispedoor
Het ritueel in Eltville is beduidend eenvoudi
ger, waarbij Martine Thoenis, Duitslands eer
ste vrouwelijke wijninspecteur ons voorgaat.
We zetten ons aan een kale vierkante tafel,
die bij de hoeken is voorzien van nette
kwispedoren, als woonde hier een tandarts.
Er wordt een geblinddoekte fles in het mid
den geplaatst, Martine noemt slechts jaartal
en soort, en dan kan de jury beginnen. Dat
is schnifflen en schlurfen geblazen, een
slokje slurpen dus, en daarna geen drinken
maar spuwen, en met een knopje in de ta
felrand spoelt men discreet het schniffeltje
weg uit de kwispedoor. Hoeveel puntea?
Martine houdt het op 15 en daarmee heeft
de aangeboden Auslese de proef doorstaan.
De Duitse wet schrijft alleen voor kwaliteits
wijnen het ambtelijk proeven voor. Ze wor
den daarvoor met een nummer beloond en
van elke gekeurde wijn worden twee flessen
in het archief opgeslagen als bewijsstuk. De
nummerloze tafelwijn wordt hier niet ge
proefd: die gaat bij stromen als landwijn
onder fantasienamen naar de supermarkt
(en kan natuurlijk toch goed smaken). De
echte kwaliteit laat zich nog verder onder
scheiden, en in volgorde van beter naar
best is dat bij Duitse wijnen: Kabinett, Aus
lese. Spatlese, Beerenauslese en (het hoog
ste en duurste) de Trockenbeerenauslese,
waarvoor, om het in verheven taal te zeg
gen, alleen „uitgezochte, volrijpe, edele, ro
zijnachtige, verschrompelde druiven" ge
bruikt worden. Van die soort vonden we in
Rüdesheim een Schloss Johannisberger
Riesling van 1976 voor 250 DM op de kaart,
maar bij de boer op z'n Weingut gekocht is
zo'n topper uiteraard eén stuk goedkoper:
bij Günter Eymael op Pfeffingen onder
Dürkheim bijvoorbeeld een Ungsteiner Her-
renberg Scheurebe van 1975 voor 30 DM de
halve fles.
ELFBO
J, roest
iet 1
it 89.
07t-12l
grote
motork
irtgel 9.
ÜRKHEIM Er was eens
in die er van droomde, het
wijnvat van de wereld te
Hij droeg de toepasselij-
Keller, Fritz. Hij is nu al
eordeo] jaar dood, maar zijn vat
nog, al 45 jaar, in Bad
lm aan de Duitse Wein-
in de Pfalz. Het is meer
tven maal zo groot als het
irde Heidelberger vat, waar-
200.000 liter wijn geborgen
Keilers bouwsel zou wel
jjoen liter kunnen, maar hij
Gto«ie het niet voor de opslag
desrijn, maar voor de ontvangst
lensen. Op drie niveaus kun-
r vijfhonderd bezoekers in
:enton, waar de welgedane
Müller hen beneden op-
20 met zijn harmonika en de
''ijkende schlager „Ich hab
en Dorscht". Boven is de
ia! met galerij, waar Richard
de huidige zeer spraakza-
ukenmeester, het dansen
en heeft omdat hij bang is
|j het moderne ritme alsnog
r uit de zaal en de zware
uit de wanden zullen vlie-
is op z'n best tijdens de acht dagen
jaarlijkse Dürkheimer Wurstmarkt die
J.S.Ijr Thomas' deur op de eerste zater-
september begint, een feest dat
eerst in 1417 ter ere van St. Mi-
verd gevierd en waar nu een paar
Iduizend mensen op af komen. Dag
ht is er kermis en een zo grote
1254dat het hele Heidelberger vat, mits
schoon zou worden leeggedron-
^wieen nood. want wijn is er in Dürk-
^^fcnoeg, elk jaar een oogst van 13 mil-
het niet allereerst de wijn waarin
ch aldaar kan baden, want de Dürk-
Kurdirektor, die de wervende naam
ns Paradies met zich draagt, heeft
en speelbank ook geneeskrachtige
te bieden, alsmede de grootste
inlage van het land. Dat is bijna on-
aar Duits, en het kan nog erger,
en Gradierwerk is eigenlijk een Frei-
j l_ei latorium, en dan weet je nog maar
Gaat dat dus zien: een acht meter
ware sleedoornhaag van 333 meter
overkapt en van wandelgalerijen
Cifn, zout water dat van boven neer-
tiet en in de haag verdampt, een fijne
aan zeelucht doet denken en diep
norden ingeademd. Ziedaar de illusie
et, het Paradies van een zeeklimaat,
ng/fndinwaarts. En dat dan bovendien in
il van de Pfalz, de Haardt, waar de
zuidenwind niet alleen de druiven
bru^edig doet rijpen, maar ook citroenen,
en vijgen.
derden soorten wijn
feat163 op n°9 geen dag r'iden van
.u.-Jand in dat grote gebied, links en
van de Rijn, waar de landen Hessen
Binland-Pfalz elkaar ontmoeten tussen
en Mannheim in de wijde omgeving
iesbaden en Mainz. Onderweg naar
ker streken plegen talrijke Nederlan
der op de Autobahnen haastig voorbij
i»y/< '"en, maar laat wie louter passeert,
"'^ak het beste niet ontgaan? Links en
van de Autobahn (er is een uiterst
informatief boekje onder die naam
vragen bij het Duits Reis-lnformatie-
Spui 24, Amsterdam, 020-241293) is
>f vrijwel overal raak: eindeloze bos-
>eken, heuvels, honderden soorten
te gastronomie van forel tot ree en
let-muziek, het heilzame kuren, zoals
"»einen het al aan de bronnen hebben
met alle vondsten van pastor
en latere specialisten en het geheel
tiid van vele eeuwen historie, het
for van ridders en abten, de sagen
'e ^zers en keurvorsten, het handwerk
eren ambachtsman.
wijndorpen als Ruppertsberg, Forst en Meo*
kenheim vallen wil geproefd worden. Je
\A/I in— kunt er zien dat het b'i 060 kwaliteitspro-
VV Mil dukt goed leven moet zijn: de wijnbouwers
wonen er als vorsten. Als een vorst ook is
er des zomers in een oude toren bij toer
beurt een schrijver te gast. van wie overb
id gens wel wordt verwacht dat hij, het glas in
f| OI £j I de ene hand, met de andere een redelijk
i w i «li vag tweehonderd bladzijden zal schrij
ven.
Ach, dat moet niet moeilijk zijn. Want er is
Deidesheimer Nonnenstück of Herrgottsacker
te drinken. Forster Ungeheuer en Rupperts-
sberger Linsenbusch. En hier, zoals overal
rondom in de Pfalzer Mittelhaardt en in de
Rheingau aan de overkant, laten de namen
zich proeven als de druivensoorten zelf, de
Wie nu verneemt dat alleen al in Eltville in
1977 bij Martine Thoenis en haar deskundi
ge keurvorsten 8847 verschillende flessen
kwaliteitswijn ter beproeving werden aange
boden (waarvan er maar 109 niet de kwalifi
catie kregen waarvoor de bouwer ze had
aangemeld), mag een ferme slok drinken op
de zekerheid, dat geen mens ter wereld de
hele wijnwijsheid in pacht kan hebben.
Genieten proef
Er is te veel om ooit alles te kennen: geniet
dus het glas dat voor je staat en proef ver
der blijmoedig in het rond. En dat doende
zal stellig iedereen zijn eigen stekkie vinden
en daar wél bij varen: Grünstadt, Kallstadt,
Ungstein, Dürkheim, Wachenheim, Forst,
Deidesheim. Ha, Deidesheim, weer zo'n
stadje om langer te blijven, te beginnen
jaarlijkse op de derde Pinksterdag, als er
naar eeuwenoude traditie een geitebok o-
penaar bij opbod wórdt "verkocht, "de
Geissbockversteigerung zogezegd.
De bok wordt geleverd door de buurge
meente Lambrecht als tegenprestatie voor
het recht om Lambrechter vee in het Dei
desheimer bosgebied te mogen laten gra
zen. en dat is rond 1350 al begonnen. De
zaak is de eeuwen door in tal van oorkon
den bevestigd en Napoleon zelf is er aan te
pas gekomen om in 1808 een meningsver
schil te beslechten. Het dier wordt vóór
zonsopgang aan de gemeentegrens door het
jongste Lambrechter bruidspaar aangevoerd
en dan gekeurd, want het behoort goed ge
hoornd en van goed voortplantingsgereed-
schap voorzien te zijn: „bene cornutus et
bene capabilis".
Onder klokgelui begint dan op die Pinkster
dinsdagmiddag om kwart voor zes het bie
den, dat op slag van zessen wordt beslist.
In het inflatiejaar 1923 ging de bok voor
730.000 Mark weg, maar vorig jaar was de
sensatie nog groter. De FC Köln, de toen
malige landskampioen, wilde het dier graag
als mascotte maar er was ook een herber
gier op de markt, die er zelf als Napoleon
uitzag en daarom met alle geweld bleef bie
den op de bok die toen Napoleon heette.
Hij won tegen de recordprijs van 8200'DM,
maar burgemester Stefan Gillich hoopt toch
vurig, dat het voortaan weer meer een aar
digheidje zal blijven.
Geen massatoerisme
Een verstandige man, die burgemeester, die
er ook wat betreft het toerisme een gezon
de filosofie op na houdt: Deidesheim wil
geen Rüdesheim worden, en streeft dus lie
ver naar de ontvangst en gastvrije verzor
ging per persoon dan naar het doorstromen
van een massa. Terecht, want ook deze ge
meente, waaronder bovendien uitgelezen
Riesling voorop, maar ook Rülander en Sil-
vaner, Müller Thurgau en Morio Muskat, de
Gewürtztraminer, de Scheurebe en de Eh-
renfelser, alles wit, en voorts de rode Portu-
gieser en Spatburgunder.
Je kunt alle kanten op met wijn, droog,
half-droog of meer lieblich. en de karakter
beschrijving biedt een woordenlijst van
kernachtige begrippen: edel en krachtig, lie
felijk en vol. pikant en pittig, rijp en ele
gant. sappig en bloemig, harmonisch en
voornaam, het rijke boeket, de stevige body.
Geen schrijver behoeft de karaktertrekken
nog te verzinnen, want dat is al voor hem
gedaan door de wijnbouwers zelf, die het
best weten waarover ze spreken.
Ze weten van de grond en het weer. ze
kennen de maat van snoeien en de tijd van
oogsten, met de gok van heel faat - de
Spatlese - of zelfs al wanneer er vorst over
de druiven is gegaan en de dure Eiswein
wordt gewonnen. Al naar ligging en pro
gram kunnen de oogsten (wie daarbij wil
komen helpen, schrijve een gemeente aan)
uiteenlopen van 7000 tot 25.000 liter per
hectare, en wat is er al niet te vertellen
over al die stoffen waaruit wijn is opge
bouwd, liefst vierhonderd, waarvan een
kwart zuren. Schrik ook niet van zwavel,
want zonder die werd de wijn meteen zwart
onder de agressie van de lucht.
Romantische kelders
Ontnuchterend? Wijnbouwers zijn dan ook
nuchtere mensen, als alle boeren. Terwille
van traditie en toerist worden waar mogelijk
de romantische kelders met de grote houten
vaten in ere gehouden, maar het ambacht
van de kuiper sterft langzaam uit en de
meeste wijnopslag zit nu dan ook in polyes
ter. of nog liever in tanks van edelstaal. het
zuiverste wat er is, zeggen ze bij de grote
coöperatie in Ungstein, de 75 jaar oude
Winzergenossenschaft Herrenberg-Honigsac-
kel, waar dan ook vijf miljoen liter ge
stouwd moeten worden.
Desalniettemin: het blijft je wat doen, zo'n
eeuwenoude kelder als die van het Metter-
nictvslot op de Johannisberg bij Rüdesheim,
ooit een Benedictijnenklooster. Achter een
ijzeren poortje zijn er de meest uigelezen
wijnen in flessen opgeslagen in wat door de
monniken treffend als de Biblioteca subter-
ranea, de ondergrondse bibliotheek, werd
aangeduid. En het beeld van Sint Urbanus.
de grote wijnpatroon, staat er oog in oog
met een vat waarop een hartekreet van
Heinrich Heine valt te lezen: „Als ik een ge
loof had om bergen te verzetten, nam ik
overal ter wereld de Johannisberg met me
mee".
Zie. dat is nu het ware geloof van de echte
proever.
CHARLES DE VOS