kan de Iedere wijn boer oogst de beste wijn; iedere kenner vindt de beste Wijn Bad Ems aan de Lahn. De grote stijl van weleer en de motoriek van vandaag. wijs- Geen mens ter wereld Dürkheim is daar maar een klein stukje van, en toch moet je er ook de imposante ruine van het klooster Limburg hebben gezien, dat al op 30 augustus 1504 werd geplun derd en in brand gestoken, een vuurzee die twaalf dagen en twaalf nachten woedde, en dat nu steen voor steen wordt herbouwd. Maar andere ontdekkingen liggen voor het oprapen. Bad Ems aan de Lah'n bijvoorbeeld, niet ver van Koblenz, een van de beroemdste bad plaatsen van de vorige eeuw, waar toen wel 14.000 gasten tegelijk stonden ingeschreven. Dostojewski kwam er een tsaar Alexander II (er is nog altijd een Russische "kerk en een hotel Russischer Hof), Jacques Offenbach (die er „Orpheus in de onderwereld" schreef) en Bismarok, Goethe, Franz Liszt en allerhande koningen. Tegenover het Kurhaus ligt een merkwaardi ge steen in het gras, met dag en uur: 13 juli 1870, des morgens 9 uur 10. Het was daar dat (toen nog) koning Wilhelm I van Pruisen en de Franse gezant graaf Benedet- ti elkaar ontmoetten, waarbij de koning de Franse eis afwees, dat het Huis Hohenzol- lern voor altijd zou afzien van de Spaanse troonopvolging. Hij telegrafeerde zulks naar Von Bismarck (de befaamde Emser dépê che) die het nieuws zo verscherpt in de. openbaarheid bracht, dat er binnen een week de Frans-Duitse oorlog op volgde. De grote eeuw van Ems is al lang voorbij, maar de allure is gebleven en tevens de energie. Er is zeven miljoen D-Mark gesto ken in een fonkelnieuwe kabelbaan die van uit het nauwe Lahn-dal de weg ontsluit naar een nieuw gezondheidscentrum bovenop de heuvels. Ook de oudste en steilste Duitse tandradbaan (1887) klimt er nog tegen de Malberg op met z'n ingenieuze waterballast- systeem. Bovendien zijn ook de befaamde Emser pastilles er nog altijd. De Nibelüngen Ander voorbeeld: Lindenfels in het Oden- wald, het oude jachtgebied van de Nibelün gen. Het ligt vredig aan de voet van een enorme kasteelruïne. nu eens geen slot dat vechtend onderging maar dat precies twee eeuwen geleden door een verre Pfalzer keurvorst gewoon aan het verval en de af braak werd prijsgegeven omdat hij er geen brood meer in zag. Onder leiding van bur gemeester Adam Pfeifer gonst het stadje echter weer bedrijvig. Er is een vernuftig kuurparkje geconstrueerd, vaklui staan klaar voor de Kneipp en begin augustus trekt Adam telkenjare het folkloristisch pak weer aan om voor te gaan in de-Odenwalder op tocht naar de burcht, waar opgewekt ge danst wordt onder de inmiddels helaas wat in zijn nadagen geraakte historische linde boom. Wie rondkijkt ziet industrie noch to renflats, maar vindt met bos en heuvels rondom wel 1300 bedden voor gasten ge spreid. die in vol pension al vanaf 24 DM terecht kunnen onder de daken van het stadje zelf of van de dorpen die evenzeer tot hfet Pfeifer-domein behoren als Kolm- bach en Glattbach, Schlierbach, Eulsbach, Winkel, Winterkasten. Via Bensheim en bij Worms de Rijn over. begint dan bij Bockenheim de heerbaan van de wijn (weg B 271) die zich tot Schweigen aan de Franse grens door stadjes en dor pen wringt waar de wijnboeren letterlijk huis aan huis wonen en uitnodigen tot het proeven van hun produkt. Zo hoort het ook, want er is tenslotte maar één echte manier om door te dringen tot het ware geheim van de vreugde, waartoe reeds blijkens psalm 104 de wijn werd geschapen. Men moet een slokje nemen, keurend proeven en dan vergelijken met een teugje uit een tweede fles en een derde, een vierde, alles met mate, zeer kalm en vol overgave. Eerst dan kan de ontdekking worden gedaan van die onvoorstelbare verscheidenheid die de wijnboeren, die tovenaars van de steile hel lingen en de golvende gaarden, aan hun druiven weten te ontlokken. Oeverloze literatuur Weliswaar bestaat er over wijn een oeverlo ze literatuur, wemelend van romantische dichters die jubelen vanuit de volheid huns gemoeds en waardige deskundigen die in formerend gidser. door een doolhof van eti ketten, maar de kern van alle verhalen is gelijk: iedere kenner is er voor zich van overtuigd dat hij de beste wijn ter wereld heeft gevonden, en iedere wijnboer dat juist hij die wijn oogst. Deze wetenschap is zeer hoopgevend voor iedere argeloze proever, want tenslotte berust die hele wijncultuur maar op ieders eigen smaak: wat je lekker vindt is goed, zeer goed. Er is echter na tuurlijk ook beter en best, en daarvan geven etiketten minstens een vermoeden, dat (.ove rigens pas via het glas tot bewijs kan Het professionele Duitse kwaliteitsproeven is sedert 1971, bij de wet geregeld. Driekwart van de Duitse wijn is wit, en driekwart van alle wijn van dat land komt uit Rheinland- Pfalz. Daarom zijn hier de meeste ambtelijke proefstations, vijf, in Koblenz en Bernkastel, lin Trier en Alzey, en in Neustadt aan de Weinstrasse, Dürkheim voorbij naar het zui den. In Hessen is er daarentegen maar één, in Eltville aan de Rijn, twintig kilometer voorbij Rüdesheim. waar in de Drosselgasse de „Tulpen uit Amsterdam" niet van de lucht zijn, omdat er telkens weer opnieuw een ivlucht Nederlanders uit de boot op de wijn komt neergestreken. Dat kan bijvoorbeeld in het Schloss van Breuer, die er bovendien aan de Grabenstrasse een romantische kel der op na houdt, waar niet alleen bij het licht van 72 kaarsen geproefd kan worden maar bovendien peinzend kan worden stil gestaan bij de merkwaardigste groeve, ons bekend. Want daarin heeft opa Breuer voor het eerst in 1893 enkele flessen van de topkwaliteit van dat uitmuntende jaar begra ven, waarvan twintig jaar later de eerste en in 1943 de tweede onder de steen vandaan werd gehaald-en ontkurkt, terwijl na een eeuw, in 1993, de derde in blijde opwinding proevend zal worden geprezen. De groeve is inmiddels met het puik van later jaren ge vuld (de beste waren na de oorlog 1945, '47. '49, '53, '59, "64, '71 en 1976) en zo is er toch telkens wat te vieren. Hoe verzin je De kwispedoor Het ritueel in Eltville is beduidend eenvoudi ger, waarbij Martine Thoenis, Duitslands eer ste vrouwelijke wijninspecteur ons voorgaat. We zetten ons aan een kale vierkante tafel, die bij de hoeken is voorzien van nette kwispedoren, als woonde hier een tandarts. Er wordt een geblinddoekte fles in het mid den geplaatst, Martine noemt slechts jaartal en soort, en dan kan de jury beginnen. Dat is schnifflen en schlurfen geblazen, een slokje slurpen dus, en daarna geen drinken maar spuwen, en met een knopje in de ta felrand spoelt men discreet het schniffeltje weg uit de kwispedoor. Hoeveel puntea? Martine houdt het op 15 en daarmee heeft de aangeboden Auslese de proef doorstaan. De Duitse wet schrijft alleen voor kwaliteits wijnen het ambtelijk proeven voor. Ze wor den daarvoor met een nummer beloond en van elke gekeurde wijn worden twee flessen in het archief opgeslagen als bewijsstuk. De nummerloze tafelwijn wordt hier niet ge proefd: die gaat bij stromen als landwijn onder fantasienamen naar de supermarkt (en kan natuurlijk toch goed smaken). De echte kwaliteit laat zich nog verder onder scheiden, en in volgorde van beter naar best is dat bij Duitse wijnen: Kabinett, Aus lese. Spatlese, Beerenauslese en (het hoog ste en duurste) de Trockenbeerenauslese, waarvoor, om het in verheven taal te zeg gen, alleen „uitgezochte, volrijpe, edele, ro zijnachtige, verschrompelde druiven" ge bruikt worden. Van die soort vonden we in Rüdesheim een Schloss Johannisberger Riesling van 1976 voor 250 DM op de kaart, maar bij de boer op z'n Weingut gekocht is zo'n topper uiteraard eén stuk goedkoper: bij Günter Eymael op Pfeffingen onder Dürkheim bijvoorbeeld een Ungsteiner Her- renberg Scheurebe van 1975 voor 30 DM de halve fles. ELFBO J, roest iet 1 it 89. 07t-12l grote motork irtgel 9. ÜRKHEIM Er was eens in die er van droomde, het wijnvat van de wereld te Hij droeg de toepasselij- Keller, Fritz. Hij is nu al eordeo] jaar dood, maar zijn vat nog, al 45 jaar, in Bad lm aan de Duitse Wein- in de Pfalz. Het is meer tven maal zo groot als het irde Heidelberger vat, waar- 200.000 liter wijn geborgen Keilers bouwsel zou wel jjoen liter kunnen, maar hij Gto«ie het niet voor de opslag desrijn, maar voor de ontvangst lensen. Op drie niveaus kun- r vijfhonderd bezoekers in :enton, waar de welgedane Müller hen beneden op- 20 met zijn harmonika en de ''ijkende schlager „Ich hab en Dorscht". Boven is de ia! met galerij, waar Richard de huidige zeer spraakza- ukenmeester, het dansen en heeft omdat hij bang is |j het moderne ritme alsnog r uit de zaal en de zware uit de wanden zullen vlie- is op z'n best tijdens de acht dagen jaarlijkse Dürkheimer Wurstmarkt die J.S.Ijr Thomas' deur op de eerste zater- september begint, een feest dat eerst in 1417 ter ere van St. Mi- verd gevierd en waar nu een paar Iduizend mensen op af komen. Dag ht is er kermis en een zo grote 1254dat het hele Heidelberger vat, mits schoon zou worden leeggedron- ^wieen nood. want wijn is er in Dürk- ^^fcnoeg, elk jaar een oogst van 13 mil- het niet allereerst de wijn waarin ch aldaar kan baden, want de Dürk- Kurdirektor, die de wervende naam ns Paradies met zich draagt, heeft en speelbank ook geneeskrachtige te bieden, alsmede de grootste inlage van het land. Dat is bijna on- aar Duits, en het kan nog erger, en Gradierwerk is eigenlijk een Frei- j l_ei latorium, en dan weet je nog maar Gaat dat dus zien: een acht meter ware sleedoornhaag van 333 meter overkapt en van wandelgalerijen Cifn, zout water dat van boven neer- tiet en in de haag verdampt, een fijne aan zeelucht doet denken en diep norden ingeademd. Ziedaar de illusie et, het Paradies van een zeeklimaat, ng/fndinwaarts. En dat dan bovendien in il van de Pfalz, de Haardt, waar de zuidenwind niet alleen de druiven bru^edig doet rijpen, maar ook citroenen, en vijgen. derden soorten wijn feat163 op n°9 geen dag r'iden van .u.-Jand in dat grote gebied, links en van de Rijn, waar de landen Hessen Binland-Pfalz elkaar ontmoeten tussen en Mannheim in de wijde omgeving iesbaden en Mainz. Onderweg naar ker streken plegen talrijke Nederlan der op de Autobahnen haastig voorbij i»y/< '"en, maar laat wie louter passeert, "'^ak het beste niet ontgaan? Links en van de Autobahn (er is een uiterst informatief boekje onder die naam vragen bij het Duits Reis-lnformatie- Spui 24, Amsterdam, 020-241293) is >f vrijwel overal raak: eindeloze bos- >eken, heuvels, honderden soorten te gastronomie van forel tot ree en let-muziek, het heilzame kuren, zoals "»einen het al aan de bronnen hebben met alle vondsten van pastor en latere specialisten en het geheel tiid van vele eeuwen historie, het for van ridders en abten, de sagen 'e ^zers en keurvorsten, het handwerk eren ambachtsman. wijndorpen als Ruppertsberg, Forst en Meo* kenheim vallen wil geproefd worden. Je \A/I in— kunt er zien dat het b'i 060 kwaliteitspro- VV Mil dukt goed leven moet zijn: de wijnbouwers wonen er als vorsten. Als een vorst ook is er des zomers in een oude toren bij toer beurt een schrijver te gast. van wie overb id gens wel wordt verwacht dat hij, het glas in f| OI £j I de ene hand, met de andere een redelijk i w i «li vag tweehonderd bladzijden zal schrij ven. Ach, dat moet niet moeilijk zijn. Want er is Deidesheimer Nonnenstück of Herrgottsacker te drinken. Forster Ungeheuer en Rupperts- sberger Linsenbusch. En hier, zoals overal rondom in de Pfalzer Mittelhaardt en in de Rheingau aan de overkant, laten de namen zich proeven als de druivensoorten zelf, de Wie nu verneemt dat alleen al in Eltville in 1977 bij Martine Thoenis en haar deskundi ge keurvorsten 8847 verschillende flessen kwaliteitswijn ter beproeving werden aange boden (waarvan er maar 109 niet de kwalifi catie kregen waarvoor de bouwer ze had aangemeld), mag een ferme slok drinken op de zekerheid, dat geen mens ter wereld de hele wijnwijsheid in pacht kan hebben. Genieten proef Er is te veel om ooit alles te kennen: geniet dus het glas dat voor je staat en proef ver der blijmoedig in het rond. En dat doende zal stellig iedereen zijn eigen stekkie vinden en daar wél bij varen: Grünstadt, Kallstadt, Ungstein, Dürkheim, Wachenheim, Forst, Deidesheim. Ha, Deidesheim, weer zo'n stadje om langer te blijven, te beginnen jaarlijkse op de derde Pinksterdag, als er naar eeuwenoude traditie een geitebok o- penaar bij opbod wórdt "verkocht, "de Geissbockversteigerung zogezegd. De bok wordt geleverd door de buurge meente Lambrecht als tegenprestatie voor het recht om Lambrechter vee in het Dei desheimer bosgebied te mogen laten gra zen. en dat is rond 1350 al begonnen. De zaak is de eeuwen door in tal van oorkon den bevestigd en Napoleon zelf is er aan te pas gekomen om in 1808 een meningsver schil te beslechten. Het dier wordt vóór zonsopgang aan de gemeentegrens door het jongste Lambrechter bruidspaar aangevoerd en dan gekeurd, want het behoort goed ge hoornd en van goed voortplantingsgereed- schap voorzien te zijn: „bene cornutus et bene capabilis". Onder klokgelui begint dan op die Pinkster dinsdagmiddag om kwart voor zes het bie den, dat op slag van zessen wordt beslist. In het inflatiejaar 1923 ging de bok voor 730.000 Mark weg, maar vorig jaar was de sensatie nog groter. De FC Köln, de toen malige landskampioen, wilde het dier graag als mascotte maar er was ook een herber gier op de markt, die er zelf als Napoleon uitzag en daarom met alle geweld bleef bie den op de bok die toen Napoleon heette. Hij won tegen de recordprijs van 8200'DM, maar burgemester Stefan Gillich hoopt toch vurig, dat het voortaan weer meer een aar digheidje zal blijven. Geen massatoerisme Een verstandige man, die burgemeester, die er ook wat betreft het toerisme een gezon de filosofie op na houdt: Deidesheim wil geen Rüdesheim worden, en streeft dus lie ver naar de ontvangst en gastvrije verzor ging per persoon dan naar het doorstromen van een massa. Terecht, want ook deze ge meente, waaronder bovendien uitgelezen Riesling voorop, maar ook Rülander en Sil- vaner, Müller Thurgau en Morio Muskat, de Gewürtztraminer, de Scheurebe en de Eh- renfelser, alles wit, en voorts de rode Portu- gieser en Spatburgunder. Je kunt alle kanten op met wijn, droog, half-droog of meer lieblich. en de karakter beschrijving biedt een woordenlijst van kernachtige begrippen: edel en krachtig, lie felijk en vol. pikant en pittig, rijp en ele gant. sappig en bloemig, harmonisch en voornaam, het rijke boeket, de stevige body. Geen schrijver behoeft de karaktertrekken nog te verzinnen, want dat is al voor hem gedaan door de wijnbouwers zelf, die het best weten waarover ze spreken. Ze weten van de grond en het weer. ze kennen de maat van snoeien en de tijd van oogsten, met de gok van heel faat - de Spatlese - of zelfs al wanneer er vorst over de druiven is gegaan en de dure Eiswein wordt gewonnen. Al naar ligging en pro gram kunnen de oogsten (wie daarbij wil komen helpen, schrijve een gemeente aan) uiteenlopen van 7000 tot 25.000 liter per hectare, en wat is er al niet te vertellen over al die stoffen waaruit wijn is opge bouwd, liefst vierhonderd, waarvan een kwart zuren. Schrik ook niet van zwavel, want zonder die werd de wijn meteen zwart onder de agressie van de lucht. Romantische kelders Ontnuchterend? Wijnbouwers zijn dan ook nuchtere mensen, als alle boeren. Terwille van traditie en toerist worden waar mogelijk de romantische kelders met de grote houten vaten in ere gehouden, maar het ambacht van de kuiper sterft langzaam uit en de meeste wijnopslag zit nu dan ook in polyes ter. of nog liever in tanks van edelstaal. het zuiverste wat er is, zeggen ze bij de grote coöperatie in Ungstein, de 75 jaar oude Winzergenossenschaft Herrenberg-Honigsac- kel, waar dan ook vijf miljoen liter ge stouwd moeten worden. Desalniettemin: het blijft je wat doen, zo'n eeuwenoude kelder als die van het Metter- nictvslot op de Johannisberg bij Rüdesheim, ooit een Benedictijnenklooster. Achter een ijzeren poortje zijn er de meest uigelezen wijnen in flessen opgeslagen in wat door de monniken treffend als de Biblioteca subter- ranea, de ondergrondse bibliotheek, werd aangeduid. En het beeld van Sint Urbanus. de grote wijnpatroon, staat er oog in oog met een vat waarop een hartekreet van Heinrich Heine valt te lezen: „Als ik een ge loof had om bergen te verzetten, nam ik overal ter wereld de Johannisberg met me mee". Zie. dat is nu het ware geloof van de echte proever. CHARLES DE VOS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 13