Waar Abraham het land Kanaan
binnenkwam waakt
Israël tegen PLO-infiItratie
waar de knik in noordelijke richting
wordt gemaakt en via Kiryat Shmona
het drielandenpunt wordt bereikt,
waar Israël, Libanon en Syrië elkaar
ontmoeten onder het patrimonium
van de besneeuwde Hermon. Vanaf
een zeer hoge bergkam zien ceders
van de Libanon op mij neer. Heuve
len. er door de psalmist ooit toe
aangemoedigd om op te springen als
lammeren, blijven rustig liggen.
Er gebeurt niets verontrustends in dit
zeer oude door de zon geblakerde
landschap. Bananenplantages schui
ven voorbij, uitgestrekte tuinderijen,
silo's, bergflanken waarop het ge
steente dat naar beneden is gerold
langzaam tot stof vergaat. Militairen
bedekken vele hectaren in dit gebied
met hun groene mantels der liefde;
camouflagenetten en zeilen, die in
stallaties beletten om te schitteren in
het zonlicht.
Spoor bijster
Op zoek naar Montfort. de ruïne van
een kruisvaardersbolwerk, raken wij
het spoor bijster. Het onderscheid
tussen legerplaatsen en nederzettin
gen van de burgerbevolking is nau
welijks waarneembaar. Het gaas van
metershoge afrasteringen, barricaden
van prikkeldraad', toegangspoorten
met een wachthokje, vormen de om
lijsting voor alle lokaties waar men
sen tezamen wonen.
Is het ooit anders geweest? Wie enig
begrip wil krijgen van de gewapende
vrede waarmee het staatje Israël nu
al zo lang genoegen moet nemen,
vindt in de grensgebieden zijn aan
schouwelijk onderwijs. Hier is de
hartbrekende psalm ,,'k Heb mijn tra
nen onder klagen, tot mijn spijze
dag en nacht" zelden van de lucht
geweest. Maar dit klaaglied werd al
tijd wél gezongen door weerbare
mannen en vrouwen, het geweer in
de ene, een houweel in de andere
hand.
De kibboetsen en moshavs (coöpera
tieve dorpsgemeenschappen) ontle
nen hun bezienswaardigheid deels
aan de louteringen die zij doorstaan
hebben. Hanita, zeer hoog gelegen
tussen de pijnbomen op een steen
worp afstand van Libanon: tien ge
vallen en in het eerste jaar van de
vestiging (1938) nog altijd een on
wrikbare vastigheid. In Beit Lohamei
Hagetaot herinnert een bescheiden
expositie aan getto's en concentratie
kampen. De joden lopen niet te koop
met hun eeuwenlang geduldig gedra
gen lijden en hun weerbaarheid, wel
ke in dit land der vaderen niet zel
den de vorm heeft aangenomen van
een collectief heroïsme.
Geen nederzetting of er zijn sporen
terug te vinden van deze onverzette
lijkheid. Pegi'in bijvoorbeeld, door jo
den bewoond sinds de bijbelse tij
den. Barem en Meron met de heilig
dommen van half in puin gevallen
synagogen, het eertijds al door Jo-
sua ingenomen Hazor. In dit deel
van westelijk Galilea leeft ook nog
sterk de droeve heugenis aan het
jaar, waarin de staat Israël werd uit
geroepen.
Een hele landstreek bleef in 1948
maandenlang geïsoleerd, omdat Ara
bische strijdkrachten de toegangswe
gen versperd hadden. Doorbraakpo
gingen van konvooien leidden tot he
vige gevechten, die nieuw leed toe
voegden aan alles wat de emigranten
al doorstaan hadden. Kibboets Netiv
Ha Shryyara herinnert aan de slacht
offers van dit treffen en Ben Amin is
genoemd naar een van de leiders.
Zoveel jaren later zijn de kibboetsen,
moshavs en dorpen aan deze grens
weliswaar tot bloei gekomen, maar
nog altijd bedreigd. De bufferzone
van Saad Haddads christenlegertje
en Unifil aan de overkant houdt de
situatie in een wankel evenwicht.
Het went
Het blijft hier dus voorlopig „prikkel-
draadtoerisme". Maar de voorspellin
gen van Gershon de Haas worden
bewaarheid: het went. Er vliegen
geen projectielen over ons hoofd,
gezwegen van een inslag die kwetsu
ren zou kunnen veroorzaken. De to
lerantie van het alles beheersende
militaire apparaat is opvallend groot,
zodat ons langdurige rondrijden, ke
ren. stoppen, fotograferen en het
eindeloze meevoeren van lifters (een
min of meer morele verplichting in
Israël) zich zonder hun tussenkomst
kan voltrekken.
In het stralende zonlicht, dat aan dit
landschap een ongemene helderheid
en klaarte geeft, voltrekt zich de sy
mbiose tussen het oude testament
en de huidige situatie. De continuï
teit is onmiskenbaar. Tot op heden
is de bede „En bevestigt Gij het
werk onzer handen" verhoord, alle
wederwaardigheden ten spijt. Dus
reizen wij onze weg met blijdschap
en gaan niet naar de reusachtige
toeristenkerk van Nazareth (een goed
uur rijden) of naar Tiberias, om daar
aan de oever van het meer de be»
faamse Petrusvis te eten.
Dit is. ondanks alle echte of ver
meende gevaren, toch wel een land
om lief te hebben en tiet is boven
dien ingesteld op het spijzigen en
herbergen van vreemdelingen. Dé
gastkibboets Geshar Haziv betreurt
veertien doden uit „de nacht van de
bruggen" in 1946, toen de Haganah
elf oeververbindingen opblies uit pro
test tegen de Britse politiek. Wij wor
den er. na de wachtpost gepasseerd
te zijn, ontvangen in een paradijselij
ke oase met zwembad en buitenge
woon comfortabele hotelkamers (3
sterren) waar 's winters overnacht
kan worden voor krap 25 gulden, in
clusief ontbijt.
Het toerisme blijft zich ongestoord
ontwikkelen. In de „Nederlandse",
christelijke kibboets vertelt Kees de
Gier. als manager, van zijn plannen
om een hotel, restaurant en jeugd
herberg te bouwen voor de vele gas
ten. thans 14.000 per jaar En langs
de grensweg tussen Nahariya en
Rosh Hanikrah is zelfs een „Wimpy"
aan de wildernis ontworsteld, een
van die eethuizen uit een internatio
nale keten, welke eenheidshambur
gers verkopen tot voor de poorten
van de hel.
De weg loopt hier pal langs het
strand en is van de vloedlijn ge
scheiden door een eindeloze barrica
de van prikkeldraad. Gershon de
Haas vond dat geen gezicht voor de
gasten op het terras. Op zijn verzoek
hebben de strijdkrachten hier een
flinke hap genomen uit hun versper
ring, zodat onbelemmerd genoten
kan worden van het uitzicht op de
zee en het zand.
LEO J. LEEUWIS
PRIKKELDRAADTOERISME AAN DE GRENS MET LIBANON
hebben nooit echt in een vrede ge
leefd. Op mooie dagen heb ik soms
wel 30.000 mensen in mijn gebied,
voornamelijk Israëlische dagjesmen
sen, die zwemmen en kamperen ach
ter het prikkeldraad en die aange
harkte strook zand voor het vasthou
den van voetafdrukken. Landsverdedi
ging en burgerbestaan met inbegrip
van vakanties zijn hier geen tegen
stellingen. Alles vloeit in elkaar
over".
De vreemdeling moet daar wel even
aan wennen. Geen strand of het
wordt bewaakt vanuit die vogelhuizen
op palen, waarin een soldaat op zijn
klapstoeltje zit. Een heel gebied kan
plotseling in rep en roer raken. Dit
gebeurde onlangs toen een argeloze
visser zijn laarzen op het strand had
achtergelaten en ten onrechte de
conclusie werd getrokken, dat een
infiltrant de linie had doorbroken.
In zo'n geval wordt het hele gebied
gesloten voor toeristen en uitgekamd
tot in de verste uithoeken. „Dat
klinkt allemaal heel sensationeel", al
dus mijn gastheer, „maar er gebeurt
weinig schokkends. Ik krijg hier ook
genoeg Hollanders die een huisje hu
ren of de tent meebrengen en in de
omgeving op verkenning gaan".
Gershon de Haas, tijdig voor de
Duitse inval uit ons land vertrokken,
later deel uitmakend van de onver
schrokken Joodse Brigade, heeft ge
leerd om zich aan te passen en een
zekere portie stress als onvermijdelijk
te accepteren.
Alles gaat gewoon door. Autoruitjes
worden naar beneden gedraaid als
hij op een smalle weg de burge
meester van deze uitgestrekte, lande
lijke regio als tegenligger krijgt. Snel
worden ervaringen uitgewisseld over
een aanbesteding. Een nieuwe weg
ter ontsluiting van toeristisch interes
sante lokaties zal 900.000 gulden
gaan kosten.
Twintig campings
Als tweede belangrijke functie is aan
mijn begeleider opgedragen om lei
ding te geven aan het kampeerwezen
(ruim 20 campings) in Israël. Als zo
danig is hij een toenemend aantal
landgenoten van dienst met zijn bij
zondere arrangementen. Nood maakt
vindingrijk. Terzijde van de kustweg
ligt een dorp, eens bewoond door Is
raël vijandige Arabieren, die de wijk
hebben genomen na het stichten van
veel onheil.
Hun woonplaats is nu een schilder
achtige nederzetting voor dagrecre
atie pal aan het strand, met terras
sen boven de zee, picknickplaatsen,
gazons en beplantingen. Schilders
zijn net bezig om kleedhokjes en
WC's de gewenste kleur te geven.
„We roeien met de riemen die wij
hebben. Soms blijkt een militair
kamp later best ingericht te kunnen
worden als bungalowdorp. Er is in
mijn regio ook een vakantiedorp van
de bekende „Club Méditerranëe", wel
een bewijs dat het leven gewoon
doorgaat".
Waar zou Israël anders die 1.176.000
toeristen (1978) vandaan halen? Het
wordt in deze buurt zelfs steeds
drukker, nu uit Libanon zoveel VN-
militairen enz. herwaarts trekken,
voornamelijk via Rosh Hanikrah. Dit
aantal is vorig jaar opgelopen tot
105.000, een toeneming van 400 pro
cent vergeleken met 1977. Het hoofd
kwartier van de Unifil is gevestigd in
het Libanese plaatsje Naqoura, vier
kilometer van de grens.
Van de kust landinwaarts voert een
'sterk kronkelende weg ons in de
richting van Golans hoogvlakten. De
vuurlinie op een stafkaart zou niet
sterker de indruk kunnen wekken,
dat de grond nu toch echt wel heet
zal worden onder de banden van
onze huurauto. Met een hardnekkig
heid die soms provocerende vormen
schijnt aan te nemen, volgt deze ver
binding het grensprofiel, hier en daar
de afstand verkleinend tot minder
dan een kilometer.
Dat gaat zo door tot voorbij Sasa,
De beroemde kaap Rosh Hanikrah, die de grensovergang Israël-Libanon markeert. Boven gaat de slagboom op
en neer, terwijl: op zeeniveau toeristen de grotten, spelonken en onderaarde meren bezoeken.
Gershon de Haas: „Alles went. Het toerisme In de grensgebieden gaat ge
woon door".
Toerisme in een onherbergzaam, bezet gebied: even de bus uit, wat rondlopen en weer verder.
JERUZALEM Er mag niet gefoto
grafeerd worden bij de belangrijkste
grenspost tussen Israël en Libanon,
maar wie de situatie urenlang door
de eigen ooglenzen wil observeren
wordt niet weggestuurd. En op tien
pas afstand van het wachthuisje
biedt de shop ansichtkaarten te
koop aan, waarop het strategische
punt duidelijk is afgebeeld. Er wordt
dus niet erg geheimzinnig gedaan.
Niettemin is de eens door aartsva
der Abraham beklommen „Rosh Ha
nikrah" (hij zou via deze kaap het
land Kanaan zijn binnengekomen)
een steen des aanstoots. Israëli
sche militairen bewaken met toege
nomen grimmigheid deze hoog gele
gen doorlaatpost, sinds gebleken is
dat onder de Unifil-vlag explosieven
uit hun land naar PLO-concentraties
in Libanon zijn gesmokkeld.
De situatie moge dan wat gespannen
zijn, hoog boven een zee die zich
donderend op de rotsen stort, klinkt
de internationale van het niet te stui
ten toerisme. Geen krachtig psalmge
zang, zoals wellicht passend zou zijn
bij een grenspost, in het boek Josua
reeds genoemd als noordelijkste af
bakening van het land der vaderen,
maar de opgetogen kreten, het mom
pelen en door elkaar heen praten
van mensen, die hun nieuwsgierig
heid bevredigd wensen te zien.
Wie voor het eerst getuige is van dit
.jprikkeldraadtoerisme" krijgt de laffe
aandrift eerst maar eens uit 'te kijken
naar een greppel of steenklomp, om
zo nodig dekking te kunnen zoeken.
De vakantiebesteding voltrekt zich in
dit grensgebied onder het alziende
oog van de Israëlische strijdkrachten.
Wij voelen ons gepeild door de
spanners van een ons onbekende ap
paratuur, hoog op de flanken van
het gebergte.
Diep onder de kaap strekt zich een
bruine zandvlakte uit, bespoeld door
de golven: het strand. Daar slaan
honderden mensen hun tentjes op
achter fortificaties van prikkeldraad,
met „poorten" om de badgasten
door te laten. Die gaten in, de barri
caden worden 's morgens geopend
en 's avonds gesloten, waarna felle
schijnwerpers gaan branden om infil
tranten te doen afzien van een nach
telijke landing.
Patrouillevliegtuigen komen laag over
en wachtposten hebben hun op pa
len geplaatste observatieposten be
trokken, met de stengun onder hand
bereik. Onze onzekerheid neemt toe
als er een kaartje gekocht moet wor
den voor de kabelbaan, nabij het pa
noramarestaurant vol drinkende en
schransende mensen bij de grenso
vergang. De man die er voor is gaan
zitten om een gaatje in de entreebe
wijzen te knippen, wordt op zijn vin
gers gekeken door een tot de tanden
bewapende soldaat.
„Dit is 's werelds allermerkwaardig
ste attractie", verklaart mijn begelei
der Gershon de Haas, met een kalm
te. als bewandelde hij de paden van
onze vredige Keukenhof. „De mensen
komen natuurlijk in'de eerste plaats
voor deze kabelbaan, waarmee ze af
dalen naar de grotten en spelonken
van Rosh Hanikrah. welke we voor
het publiek toegankelijk hebben ge
maakt. Zeer indrukwekkend".
Deze zienswijze duldt geen tegen
spraak. De schommelende koekdoos
suist naar beneden, tot aan het ni
veau van de Middellandse Zee, welke
een safierblauw sop tot voor onze
voeten stuwt. Het is lichtelijk over
dreven dit samenspel van oceaan en
bergformaties te vergelijken met de
grotten van Capri, maar overweldi
gend mag het schouwspel wel ge
noemd worden.
Levensgevaarlijk
Holen, spelonken, gangen en onder
aardse meren vormen hier een trek
pleister voor het toerisme, met een
dermate grote zuigkracht, dat het be
zoekersaantal de 300.000 zou over
schrijden. Majestueus doch levensge
vaarlijk is de aanblik, als een ex
treem ruwe zee zich op deze kaap
stort en zich bulderend toegang ver
schaft tot de grotformaties. De kabel
baan wordt dan ijlings buiten wer
king gesteld.
Hoe ijzingwekkend dit ook klinkt
er is ooit een kind door de branding
meegesleurd wij ontlenen ons ge
voel van onzekerheid aan een andere
dreiging. Onze begeleider heeft daar
begrip voor. „Dit toerisme heeft een
soort toegevoegde waarde. De Rosh
Hanikrah is voor Israël altijd een his
torische plaats geweest, door de
eeuwen heen. Hier trokken karavanen
voorbij op weg van noord naar zuid,
van Afrika naar Europa en omge
keerd zou je kunnen zeggen. En nu
zie je beneden de dichtgemetselde
tunnels en verroeste spoorstaven van
de internationale treinverbinding met
aansluiting op de Oriënt Express, die
we afgekapt hebben".
Rosh Hanikrah bleef toch wat het al
tijd geweest is. een vitale schakel in
het grensverkeer, bovendien als ob
servatiepunt uitzicht vol panora
ma's over westelijk Galilea inclusief
Akko en de berg Karmel en de zee
geëxploiteerd. Van deze taak kwij
ten zich leden van een nabijgelegen
kibboets, die de naam van deze rots
draagt. „Uniek in Israël", aldus weer
Gershon de Haas. belast met het
stichten van attracties en accommo
daties ter bevordering van het toeris
me in dit deel van Galilea.
Op de vraag waarom zoveel mensen
toestromen, hoewel er toch sprake is
van een min of meer gespannen toe
stand, kan hij geen rechtstreeks ant
woord geven. „Misschien geeft het je
een kick om onder deze omstandig
heden je vrije tijd te besteden temid
den van militaire installaties en met
bewakers die je in de gaten houden.
Er hangt altijd iets van onzekerheid
in de lucht. Op de meest onverwach
te momenten kunnen infiltranten ge
signaleerd worden of weer eens een
in het wilde weg afgeschoten kar-
toesja-granaat naar beneden komen".
„Je went aan die onzekerheid. Wij
