Voor Wales lijkt autonomie onbereikbaa
Premier Suarez
wacht op beloning
uit de stembus
REFERENDUM OP 1 MAART
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 26 FEBRUAR11979 PAGItJ
SPANJE INDE
OVERGANG3
„Bravo Adolfo", juichte een Spaanse
krant, toen premier Suarez in december
na aanvaarding per referendum van de
nieuwe grondwet algemene verkiezingen
uitschreef. Die goede Adolfo, hij zette
de macht op het spel, terwijl hij tot
1982 had kunnen blijven zitten!
Zo nobel waren Suarez' overwegingen
om naar de stembus te gaan ook weer
niet. Zijn besluit had iets van een nood
sprong, iets van een gok en heel veel
van opportunisme. Spanjes nieuwe
grondwet, die eind december 'van kracht
werd, gaf Suarez één maand de tijd om
zijn regering op echt democratische
leest te schoeien. Twee wegen stonden
hem open: de vertrouwenskwestie stel
len in het parlement of nieuwe verkie
zingen. Ofschoon hij de vertrouwens
kwestie had kunnen overleven, koos hij
de tweede weg. De reden: Suarez heeft
met zijn UCD geen meerderheid in het
huidige parlement en zou tot 1982 af
hankelijk blijven van de socialisten, die
in het zicht van verkiezingen steeds har
dere oppositie zouden gaan voeren. Sua
rez wilde de langdurige verkiezing
skoorts niet.
Suarez was sowieso (uitvloeisel van de
nieuwe grondwet) gedwongen geweest
over één maand gemeentelijke verkiezin
gen uit te schrijven. Met de keuze van
algemene verkiezingen koh hij die enke
le maanden opschorten. De gemeentelij
ke verkiezingen zijn zo van belang, om
dat links die gaat winnen, waardoor
veel nog door Franco benoemde burge
meesters en gemeenteraden zullen ver
dwijnen. Suarez kan nu nog profiteren
van de plaatselijke steun (de oude
macht) bij de huidige campagne voor
het parlement.
Met het uitschrijven van nieuwe verkie
zingen kon Suarez het parlement onmid
dellijk ontbinden. Daarmee verhinderde
de premier de socialisten een aantal
wetten door te drijven (ook al weer een
uitvloeisel van de grondwet), die de hui
dige macht van het regeringsapparaat
zou beperken. Suarez kon nog één keer
profiteren van de oude privileges (voor
deel o.a.: grotere tv-aandacht voor Sua
rez).
Camacho, de leider van de communisti
sche vakbond CCOO zei: „Deze onnodige
verkiezingen worden gehouden omdat
Suarez voor altijd in het Moncloa-paleis
(de regeringszetel) wil blijven zitten en
omdat de socialisten staan te trappelen
om hun kont te draaien in het Mon-
cloa".
Doorgestoken kaart dus van de UCD en
de socialisten, de Grote Twee in Span
je? Dat zou te ver gaan, maar de par
tijen zijn in deze campagne wel erg lief
voor elkaar. Toch zijn ze gewikkeld in
een spannende nek-aan-nek-race. In on
derstaand artikel van onze speciale ver
slaggever Anton Theunissen meer infor
matie over Spanjes Grote Twee.
(De eerste afleveringen in deze serie zijn
verschenen in onze edities van 23 en 24
februari).
Premier Adolfo Suarez.
MADRID Voor het hoofdkwartier,
van de Spaanse socialistische partij
(PSOE) in de Madrileense werk- en win
kelwijk Sol staat sinds 9 februari het
standbeeld van Pablo Iglesias, de op
richter van de honderd jaar oude partij.
Het beeld, de dag ervoor opgegraven,
was 38 jaar geleden verstopt voordat
Franco het kon laten vernietigen.
Rond de sokkel een rode doek. Ernaast:
rode rozen. Het eerbetoon aan de op
richter, midden in de verkiezingscam
pagne, moet de roemrijke traditie van
Spanjes oudste partij levendig houden
en haar betrouwbaarheid en standvas
tigheid onderstrepen.
Felipe (speedy) Gonzalez, de 36-jarige lei
der van de socialisten doet zijn uiterste
best het imago van betrouwbaarheid en
gematigdheid te versterken. Op enkele
verkiezingsposters mag hij dan samen
met Lenin prijken met daaronder de be
lofte dat de „PSOE marxistisch zal blij
ven", de waarheid is dat de socialisten
het label „marxistisch" liever kwijt dan
rijk zijn.
Op de meeste posters straalt de PSOE
haar gematigde karakter uit. De slogan:
„Een krachtige regering voor een recht
vaardige samenleving". De Spaanse soci
alisten op de law-and-order toer. Nog
sterker: de socialisten (en ook de com
munisten) vinden dat deze regering klun
gelig optreedt tegen de terroristen en de
veiligheid verwaarloost. Over alternatie
ven praten de socialisten niet.
Hoewel zij tijdens de verkiezingscampag
ne de rijen gedisciplineerd gesloten hou
den, is het verre van rustig in de socia
listische gelederen. Binnen de partij
woedt een vinnig debat over de vraag of
zij nu al klaar moet staan om een aan
trekkelijk alternatief voor de macht te
vormen met opoffering van bepaalde so
cialistische doelstellingen of dat zij eerst
het socialisme moet consolideren en pas
later moet denken aan regeren. Het alou
de debat in de socialistische partijen en
kennelijk zo belangrijk in de PSOE, dat
Gonzalez in elke verkiezingstoespraak re
fereert aan de „ruptura" en het „refor-
mismo".
Achter deze woorden gaan twee kiftende
groeperingen in Gonzalez' partij schuil:
de linksen contra de reformisten, ofwel
de „echte" socialisten contra de sociaal
democraten. De linksen (ruptura) willen
een totale breuk met het neo-frankisme
en de monarchie en willen werken aan
de opbouw van het socialisme in Spanje.
De reformisten die nu onder leiding van
Gonzalez de dienst uitmaken in de partij,
willen hervormingen binnen de bestaan
de orde. De linksen beschouwen deze po
litiek als verraad aan de socialistische
zaak. Gonzalez c.s. zeggen: onzin, binnen
de „macht", al heeft die nog banden met
het oude Spanje, kun je meer bereiken
dan erbuiten, in het isolement. Gonzalez:
„In de regering hoef ik mijn socialisti
sche beginselen niet prijs te geven en op
die plaats, alleen daar, kun je het tempo
van de veranderingen opvoeren".
De huidige pragmatische, gematigde lei
ders willen niet te veel woorden aan
deze kwestie spenderen, want zij zijn
door het laatste congres op alle leidende
posten in de partij gezet. Ook de kandi
datenlijst voor deze verkiezingen is een
afspiegeling van de congresbesluiten: de
gematigden verre in de meerderheid, al
behoort de nummer twee Alfonso Guerra
tot de meer radicale vleugel.
Nationalisaties
Toch wel enkele socialistische punten in
het verkiezingsprogram. De PSOE zegt
te streven naar nationalisering van de
banken, van de gezondheidszorg, van de
gas- en electriciteitsdiensten, maar of
achter dat streven haast gezet zal wor
den is een grote vraag. Het is wel een
punt, waarop de UCD haar kritiek op de
socialisten concentreert, maar een cen
trumpartij paradeert nu eenmaal graag
als de kampioen van de ondernemingsge
wijze productie.
Van het partijbureau naar een grote zaal
in Club Siglo XXI in de deftige wijk
Chamartin. Een avondje met Felipe Gon
zalez, ooit de pin-up democraat met ve
dettekwaliteiten genoemd. Felipe draagt
deze avond een stropdas, grijs pak,
blauw overhemd. Een ongewone uitdos
sing, want meestal zie je hem in infor-
melere kleding. Je hebt niet het gevoel
bij een meeting van de arbeidspartij te
zijn, eerder in een club van managers.
Mannen in donkere pakken, veel vrou
wen in bontjas. Routinekussen. De kame
raden kennen elkaar. Gonzalez krijgt
niet het uitbundige welkom van een ma
tador. Zijn lijfwacht begeleid hem naar
het podium. Hij is niet groot, lijkt wat
jongensachtig. Zwart haar, scheiding
links.
Felipe, de dag ervoor bijna gemolesteerd
in Baskenland, spreekt voor eigen paro
chie. Hij is een slow-starter. De rechter
hand, duim en ringvinger tegen elkaar,
gaat met de woordencadans op en neer.
Hij komt pas op gang als hij zijn aanval
op Suarez inzet. „Was hij geen zeer blau
we?", vraagt hij sarcastisch een ver
wijzing naar de blauwe overhemden die
gedragen werden binnen de Beweging,
de enige politieke die onder Franco werd
toegestaan en waarin Suarez een hoge
functie had. Meer vragen: „Waarom
schrapte Suarez een belastingplan om de
rijken aan te pakken? Durfde hij niet?
Toch onderonsjes met oude reactionai
ren?"
Overigens weinig revolutionaire taal. De
toon van redelijkheid en gematigdheid.
Nog een oproep tot verdraagzaamheid en
een beroep op allen om voorzichtig om
te springen met de nieuwe vrijheid. De
socialisten houden het zakelijk.
Het woord solidariteit is in Gonzalez'
toespraak van ruim een uur maar één
keer gevallen. Ik vraag een oude man
naast me: „Geen Internationale?" Hij
schudt zijn hoofd en mompelt: „Deze
mensen kennen de Internationale niet".
Mission Impossible
Op verkiezingsposters van de UCD, de
Unie Democratisch Centrum, staat Adol
fo Suarez (46) bijna afgebeeld als Spino-
la op Velasquez' schilderij, „De Overgave
van Breda". Evenals de Spaanse over
winnaar kijkt Suarez minzaam, geïnteres
seerd en met respect naar zijn tegenstan
ders en supporters. Een beetje onbaat
zuchtige dienaar van het Spaanse volk.
De leider van de grootste (regeringspar
tij in het land zal niets nalaten om dat
beeld op te poetsen. Hij vindt eigenlijk,
dat hij in het stemhokje best royaal be
loond mag worden voor de manier waar
op hijSpanje in de steigers van de de
mocratie heeft gezet. Suarez paradeert
graag als de man, die een mission im
possible uitvoerde.
De premier gaat weinig op campagne.
Staatszaken houden hem aan het Mon
cloa-paleis gekluisterd. Hij voelt zich
daar als een vis in het water en blijkt
volkomen opgewassen tegen de eenzaam
heid van de macht.
Hij is echter in staat zijn gezicht veelvul
dig te laten zien op de televisie. Het is
bekend, dat Suarez dit medium maxi
maal uitbuit. Een slecht spreker in het o-
penbaar, een spreker met overtuigings
kracht op tv. Een vertrouwenwekkende
zachte stem. En: hij is jong, knap, keurig
gekleed en sexy. Op het partijbureau,
dat volgens een woordvoerder 2 1/2 mil
joen gulden ter beschikking heeft voor
deze campagne, is men niet gelukkig met
het tijdstip van de verkiezingen. Men
vreest op 1 maart een geringe opkomst,
wat vooral de grootste partij zal treffen.
De UCD: een ratjetoe van liberalen,
christendemocraten, sociaaldemocraten
en „onafhankelijke" groepen. Leopoldo
Calvo Sotelo, thans minister voor de be
trekkingen met de EG, timmerde deze
club in 1977 haastig in elkaar. Tegen
standers zeggen: de UCD hangt als los
zand aan elkaar. Zij zal bij tegenslagen,
bijvoorbeeld verlies bij deze verkiezin
gen, uit elkaar spatten. Zo'n vaart zal
het niet lopen. De UCD heeft het cen
trum stevig afgeschermd tegen „inbre
kers" (bijvoorbeeld de nieuwe rechtse
partij van Fraga). Het (rechtse) centrum-
karakter wordt bevestigd in het verkie
zingsprogramma. Daarin zegt de UCD op
de bres te staan voor de christelijke, hu
manistische waarden. Ze zegt nee tegen
De socialistische leider Felipe Gonzalez.
abortus, nee tegen een te liberale echt-
scheidingswet en pleit voor vrijheid van
godsdienstonderwij s.
Lastige zaal
Een avondje bij de UCD. Leopoldo Cal
vo Sotelo is voornaamste spreker in ho
tel Toledos vlakbij het koninklijk paleis.
De zaal is slecht bezet. Veel jongeren.
Veel ouderen. Informele kleding. Ont
spannen sfeer. Een rondje van de partij.
Calvo Sotelo, de Spaanse mister Europa,
zegt Spanjes problemen af tegen de Eu
ropese. Hij spuit zijn fabelachtige feiten
kennis. Het lijkt op campagne voor Eu
ropa. Spanje moet in de EG. Voordelen
en nadelen, maar per saldo: meer voor
delen. De lokale problemen komen er be
kaaid af, alleen het terrorisme en de
werkloosheid zijn verplichte nummers.
Sotelo: „Ik houd van dit soort bijeen
komsten. Er is veel kritiek op onze rege
ring, maar dat vind ik niet erg. Ik leer
PSOE en UCD, twee partijen, die vol
gens de Spaanse pers „de campagne van
de gematigdheid" voeren. Zij doen er ze
ker alles aan om lief voor elkaar te blij
ven en grote tegenstellingen te vermij
den. Beide willen eigenlijk op de Grote
Coalitie aansturen, maar ze willen daar
over nu geen verregaande uitspraken
doen. Eerst de verkiezingsuitslag maar
eens afwachten, krijg je te horen.
Wie wint de stembusstrijd: Suarez of
Gonzalez? Volgens de laatste opiniepei
lingen hebben de socialisten (na de fusie
met de socialisten van prof. Tierno Gal-
van) een lichte voorsprong op de UCD,
maar peilingen, waarin een groep van
30-35% weet-niet zit, zijn geen betrouwba
re graadmeter.
In politiek Madrid wordt een nek-aan-
nek-race verwacht zonder dramatische
verschuivingen in het politieke land
schap. Men betwijfelt daar overigens, of
de PSOE in staat zal zijn boven de UCD
uit te komen. Men acht het mogelijk dat
de socialisten de meeste stemmen krij-
Socialisten
o
van
Felipe Gonzale)!
houden
het
zakelijk
gen, maar niet de meeste zetels.
mogelijk in Spanje vanwege het 1
sel. Volgens dit systeem krijg!
Spaanse provincie (ook de zeer j
volkte) minimaal drie zetels in hi
ment. Zo'n provincie wordt dan
gedeeld in kiesdistricten, waar
om een zetel geknokt moet worden.
In 1977 kreeg de UCD 34% van d£
men, maar 47% van de zetels.
PSOE waren die cijfrs 28,7
stemmen en 32% van de zetels. De;
listen zijn sterk in de industriële^
den, maar staan zwak in de agi
streken, waar de UCD sterk is.
heeft dan ook gezegd, dat hij in 1
de gebieden zeker 15% n
moet behalen om de grootste parf
Spanje te worden.
Of het hem lukt zullen we op 2P
weten, als tenminste de uitslagen^
ter geen langdurige black out f
zoals bij de laatste verkiezingen 1
val was.
ANTON THEU
flids]
CARDIFF Wales is een
mooi maar zonderling
land. Je kunt het gemak
kelijk in tweeën snijden.
Het zuiden is het Engelse
Wales, geïndustrialiseerd
en sterk beïnvloed door
het buurland dat Wales al
400 jaar onder zijn hoede
heeft. Ongeveer de helft
van de Welse bevolking
woont binnen een straal
van zestig kilometer van
de zuidelijke hoofdstad
Cardiff.
In het noorden is de Engelse overheer
sing minder sterk. Dat is het echte Wa
les. De eigen Keltische taal wordt daar
nog gesproken, maar de bevolking is er
veel dunner.
De kennis van het Wels de oudste le
vende taal van Europa is trouwens
bedroevend slecht. Slechts ongeveer
500.000 van de 2,6 miljoen inwoners van
Wales spreekt het Wels vloeiend. Tachtig
procent van de bevolking is die eigen
taal dus niet machtig. Nauwelijks vijftien
jaar geleden zag het er overigens naar
uit, dat ze na de dood van nog enkele
oude mensen volledig zou verdwijnen.
Toch valt de laatste jaren een gestadige
stijging waar te nemen van het aantal
Wels sprekenden. Volgens verengelste
Welse inwoners trachten zij een elite te
vormen en sleutelposities te veroveren in
het openbare leven.
Officiéél is Wales al enkele jaren min of
meer tweetalig. Dat betekent: verkeers
borden in het Engels en het Wels en
tweetalige officiële documenten. Rechts
zaken mogen ook in het Wels afgehan
deld worden. Zeven van de zestien hoge
ambtenaren, verbonden aan het ministe
rie van Wales in Cardiff, beheersen het
Wels. Zelfs in het zuiden zijn er nu ou-,
ders, die hun kinderen de Welse taal la
ten leren met het oog op een (mogelijke)
betere toekomst.
De officiële tweetaligheid is hoofdzake
lijk het gevolg van jarenlange actie door
de Cymdeithas, die Engelse verkeersbor
den overschilderen of vernielen en wel
eens aanslagen durven plegen op tv-zen-
ders in Wales en Engeland. De laatste
tien jaar werden ongeveer duizend Welse
activisten gestraft. Hun belangrijkste eis
van tegenwoordig is een eigen Wels tv-
station, dat doorlopend zou uitzenden in
het Wels.
Wales krijgt al jaren tv- en radiopro
gramma's in de eigen taal, maar die vor
men nog steeds een minderheid. Toch
worden daar nu ook films uitgezonden,
nagesynchroniseerd in het Wels. In de
Engelse grensstreek moeten de kijkers
alle programma's die bestemd zijn voor
Wales, delen met dat land. Die mensen
hebben al vaak geprotesteerd tegen het
feit, dat de cowboys op hun beeldscherm
tegenwoordig zo vaak Wels spreken, wat,
een beetje pijnlijk is voor him Engelse
oren.
Wales heeft één nationalistische partij,
de Plaid Cymru, die al 34 jaar geleid
wordt door de koppige maar overigens
erg minzame hereboer Gwyiifor Evans.
De partij beoogt separatisme, maar zal
dit doel vermoedelijk nimmer bereiken,
aangezien nooit meer dan 11 procent van
de Welse bevolking voor de Plaid Cymru
stemt.
Wales is altijd een socialistisch bolwerk
geweest. Het heeft momenteel slechts
drie nationalistische Lagerhuisleden. Soc-
cialistische afgevaardigden bezetten daar
entegen niet minder dan 23 parlementai
re zetels van Wales. De conservatieven
hebben er maar acht veroverd. De overi
ge twee zijn liberale zetels.
De Britse conservatieven zijn er al sinds
1867 niet meer in geslaagd in Wales een
meerderheid van zetels te halen. Momen
teel zijn zij de enige partij, die daar op
komt tegen de socialistische plannen
voor meer Welse autonomie. Ze worden
gesteund door zes rebellerende socialis
ten.
Hoewel het decentralisatie project ijverig
geprcpageerd wordt door de regering in
Londen, de Labourpartij, de Welse vak
beweging, de Plaid Cymru en de liberale
partij, verwacht men toch dat de conser
vatieven het in de grond zullen boren,
niet omdat zij zoveel aanhang hebben in
Wales, maar wel omdat over de uitslag
van het referendum van 1 maart beslist
zal worden in het Engels sprekende zuid-
Wales. En daar koestert men bitter wei
nig belangstelling voor decentralisatie.
Wales heeft al sinds 1964 een eigen Wels
ministerie, dat in Cardiff geleid wordt
door een minister uit het kabinet van de
Britse premier. Alles wat te maken heeft
met Welse wegen, onderwijs (behalve de
universiteiten), de gezondheidsdienst, wo-
ningpolitiek, landbouw, het milieu, kunst
en industriële ontwikkeling, wordt in
Cardiff geregeld. Tussen 1964 en 1979 is
de door Londen vastgestelde begroting
van dit departement gestegen van 48.000
pond tot meer dan 670 miljoen pond.
In tegenstelling met wat Labour in petto
heeft voor Schotland, wordt in de socia
listische decentralisatieplannen voor Wa
les alleen gewag gemaakt van een eigen
parlement en niet van een eigen rege
ring. Het is duidelijk, dat die eigen nati
onale vergadering jarenlang gedomineerd
zal worden door de Welse socialisten;
een reden temeer voor de Britse conser
vatieven om zich met hand en tand te
verzetten tegen de hele opzet.
Het Welse parlement zou nochtans alleen
uitvoerende bevoegdheden hebben en
dus zelf geen wetten mogen maken. Aan
gezien dit laatste zoals voorheen overge
laten wordt aan Londen, kunnen de te
genstanders bezwaarlijk aanvoeren, dat
een eigen assemblée onvermijdelijk Wel
se afscheiding van Engeland een stap
dichter zal brengen.
Het eigen parlement, zoals het nu voor
gesteld wordt, kan economische voorde
len hebben. Het zou zich ondermeer kun
nen bezighouden met een betere distribu
tie van de door Londen beschikbaar ge
stelde gelden. De openbare uitgaven van
Wales zijn verhoudensgewijs hoger dan
die van Engeland en Schotland.
Een ander belangrijk werkje dat het
Welse parlement zou kunnen opknappen
is de dringend geworden hervorming van
Welse gemeentebesturen en graafschaps
raden. Ook wordt beweerd (maar waar
nemers trekken dit ernstig in twijfel),
dat een eigen parlement bevorderlijk zou
zijn voor de eensgezindheid van de Wel-
sen, die net zoals de Schotten een sterk
gebrek hebben aan een eigen identiteit.
Het is precies een gebrek aan roerende
eensgezindheid, die het voor de Engelsen
zo gemakkelijk maakt om de Welsen te
overheersen. Een Welse minister heeft
eens gezegd: „Wales is te ver verwijderd
van God en te dicht bij Engeland". De
eigen Welse identiteit werd de laatste ja
ren nog meer ondermijnd door de mach
tige invloed van de Anglo-Amerikaanse
media, de achteruitgang van de traditio
nele steenkool- en staalindustrie, de op
komst van Engelse en multinationale be
drijven en de ontvolking van het platte
land.
Londen heeft gedecreteerd, dat in het re-«
ferendum van 1 maart ongeveer 815.000
van de ruim twee miljoen Welse kiezers
ja moet stemmen; anders krijgt Wales
geen eigen parlement. Waarnemers zijn
echter van oordeel, dat het ja-kamp nau
welijks een gewone meerderheid van
stemmen tot stand zal brengen. Iedere
onthouding kan trouwens als een nee-
stem gerekend worden.
Een jaar geleden liet minister van Welse
aangelegenheden John Morris het voor-
bereidingswerk beginnen in de oude
steenkoolbeurs nabij de haven van Car
diff, die omgebouwd moest worden tot
het nieuwe eigen parlement van Wales.
Korte tijd later werd dit werk stil gelegd
tot na het referendum. De symboliek van
die maatregel is aan geen enkele waar
nemer ontsnapt.
ROGER SIMONS
Caernarvon in Noord-Wales, waar een trotse dertiende eeuwse burcht nog wijst naar de vroegere
hankelijkheid van dit deel van Groot-Brittannië.
Morgen zal er meer wind zijn
en uit de bewolking die wordt
aangevoerd kan, voornamelijk
in het noorden van het land,
wat regen vallen.
Een hogedrukgebied, dat ge
durende het afgelopen week-'
einde voor rustig weer zorg
de, verliest boven onze omge
ving aan invloed, terwijl een
vrij krachtige westelijke stro
ming boven het zeegebied tus
sen IJsland en Noorwegen
zich langzaam naar onze om
geving uitbreidt.
Door deze ontwikkeling zullen
de temperaturen geleidelijk
op een hoger niveau komen.
Morgen zal er meer wind zijn
en uit de bewolking die wordt
aangevoerd kan, voornamelijk
in het noorden van het land,
wat regen vallen.
Een hogedrukgebied, dat ge
durende het afgelopen week
einde voor rustig weer zorg
de, verliest boven onze omge
ving aan invloed, terwijl een
vrij krachtige westelijke stro
ming boven het zeegebied tus
sen IJsland en Noorwegen
zich langzaam naar onze om
geving uitbreidt.
Door deze ontwikkeling zullen
de temperaturen geleidelijk
op een hoger niveau komen.
Vooruitzichten: wisselvallig met
nu en dan buien. Temperaturen
meest tussen 3 en 6 graden.
Weersvooruitzichten voor
woensdag:
Aantal uren zon: 0 tot 4.
Min. temp.: omstreeks 4 graden.
Max. temp.: omstreeks 6 gra
den.
Kans op een droge periode van
minstens 12 uur: 60 procent.
Kans op een geheel droog et
maal: 30 procent.
Ww Max Neer-
tamp. «lag
Luchth. R'dam geh.bew.
feüs:3
Athene
Barcelona
BnjMof*
Frankfort
Helsinki
pS&n
igsH
Kis
sas
