Het Leidse stadhuis brandt
Lokhorstconcert
boven verwachting
ed
Net Vlies van Appel
een belevenis
offieconcerten in stijl beëindigd
Vandaag
vijftig
jaar
geleden
Handtekeningenactie
In Leiden wordt binnenkort een grootscheepse handteke
ningenactie gehouden tegen de plannen van de regering
om een eigen bijdrage van vijf gulden per verpleegdag
te heffen voor verplicht verzekerden. Overal in den lan
de zijn protesten tegen deze plannen en tegen de plan
nen om de bijdragcvrije periode bij verblijf in een in
richting, verpleegtehuis en dergelijke terug te brengen
van een jaar tot drie maanden, losgebarsten. In korte
tijd zijn er al 25.000 handtekeningen verzameld. De initi
atiefgroep „Stop het eigen risico" wil nu ook in Leiden
een handtekeningenactie houden. De groep weet zich in
haar streven gesteund door het FNV, de Algemene Ne
derlandse Invaliden Bond, de Algemene Nederlandse
bond voor ouderen, de ziekenfondsen en enkele zieken
huizen, die al hebben verklaard de vijf gulden princi
pieel niet te willen innen. Personen die aan de actie
willen meewerken kunnen zich wenden tot Maria van
den Muijsenbergh. Utrechtse Veer 14, telefoon 125894.
Gezin en voorzieningen
„Gezin en voorzieningen" is het thema van een voorlich
tingsbijeenkomst die donderdag 15 februari vanaf acht
uur in Holiday Inn wordt gehouden. Aan de orde komen
de onderwerpen: de positie van het onvolledige gezin, er
frecht en huwelijksgoederenrecht en testamentaire rege
lingen. Het eerste onderwerp wordt behandeld door de
heer J. van der Heijen, voorzitter van de stichting Wel
zijnsbevordering weduwen en weduwnaars. Tweede spre
ker is de heer mr. H. Frijhof. Belangstellenden kunnen
zich van te voren aanmelden bij Hopman Verzekeringen
tel 079-219350.
MAANDAG 12 FEBRUAR11979 PAGINA 3
ande
V-sej25 n
i, sflgeeft
PiLeid:
>0 Joii
spelp
kameStedelijk museum De Lakenhal aan de
,Oude Singel 28-32 en de Gemeentelijke Ar-
t chief dienst van Leiden hebben thans een ex
positie samengesteld waarin veel aandacht
wordt geschonken aan het inferno dat het
stadhuis in een zwartgeblakerde ru'ine ver
anderde. De tentoonstelling, die tot en met
maart in het museum wordt gehouden
•ft in feite echter de geschiedenis van het
idse stadhuis weer, onder te verdelen in
Sp(de periodes bouw, verbouw, brand en her-
.55 jjbouw.
In de middeleeuwen was het stadhuis
ie, jfslechts een bescheiden gebouw. In de eeu
wen die volgden breidde het zich langzaam
;uit. Na het ontzet van Leiden in 1574 volgde
ocaujer spoedig een economisch herstel en de
verbetering van de geldmiddelen bood de
i gelegenheid om het stadhuis te verbouwen.
Tussen 1595 en 1597 werd een nieuwe mo
numentale gevel geplaatst, naar het ontwerp
isjvan Lieven de Key en uitgevoerd - met een
ournkrote persoonlijke inbreng - door Luder van
op|Bentheim. De laatste nieuwbouw van enige
(Beie betekenis kwam tot stand in 1604. In de pe-
jriode daarna vonden wel steeds interne ver
bouwingen aan interieur en exterieur plaats.
mméIn de 17e eeuw, de Hollandse „Gouden
Eeuw" ging het de industriestad Leiden op
een dusdanige manier voor de wind dat tal
van vooraanstaande kunstenaars konden
^■Hworden ingehuurd om de verschillende ver
trekken in het stadhuis een representatief
tarakter te geven. Dat leidde tot tal van ui-
;erst kostbare verfraaiingen, in de vorm van
gobelins, schilderijen, zolderdecoraties, schit
terend meubilair, stadszilver enzovoort. In
um (jde jaren na de Gouden Eeuw waren de ver
;tern janderingen aanmerkèlijk soberder.
D'©e brand
„Het vuur maakte op dinsdag 12 februari
1929 korte metten met alles wat zich aan
[kunstschatten in het stadhuis bevond. De
brand werd om vier uur 's morgens ontdekt
|door een telefonist, die in zijn centrale aan
Jde Bloemmarkt Boommarkt) een lampje
ön^ag aangloeien ten teken dat de afdeling fi-
(nanciën in het stadhuis doorverbonden wen-
1 2 jfte te worden. Dat was op dat tijdstip ech-
uad ^er we* wat ongebruikelijk (het stadhuis was
volkomen verlaten) en de telefonist kon ook
H' een contact leggen met de vermeende op
oeper. Hij bracht, wantrouwig geworden,
e bewaker van het stadhuis telefonisch op
pe hoogte van* zijn spookachtige contact.
^^jDeze, de agent van gemeentepolitie Pierik
*^^ing op onderzoek uit en ontdekte dat er in
.g. „de onderafdeling pensioenen (een onderdeel
35 (S)Van de afdeling financiën) een tegen de
22.34jschoorsteen geplaatste kast in brand stond.
vandjVanwege de extreem koude winter waren
(S) (alle kachels in het stadhuis blijven branden
s' en de oververhitting had de kast doen vlam
vatten. Een snel optreden met de minimax
(een brandblusser) mocht al niet meer baten
D2 (SlKjndat het vuur reeds in de gordijnen vrat.
20 OsPmstreeks half vijf was de inmiddels gea-
WestJarmeerde Leidse brandweer met twee mo-
adiojojtorspuiten en een stoomspuit present om de
?02 Ü3ranc*' toen a* ^eer en meester was °P
,b'S P$e eerste verdieping aan de kant Vismarkt
Irie. '2-13 te blussen. Het licht ontvlambare inte
rieur van het stadhuis, de sterke noordoos-
Jenwind (in het stadhuis stonden alle deuren
open voor een goede verspreiding van de
ïcachelwarmte) en een temperatuur van 18
^Jgraden onder nul maakten dat echter van
begin af aan een hopeloze zaak. Eén
notorspuit was al direct onbruikbaar omdat
le kranen en leidingen waren bevroren.
7eiig^°6 vódr zes uur stortte de toren van het
schooptadhuis in. De brandende voorgevel ver-
umuooum wij iu yiaucii unucf hui. iiwjjciuuö
een geweldige vonkenregen over de
stad. De Leidse brandweer moest zich be
perken tot het beschermen van aangrenzen
de en tegenoverliggende gebouwen (Maars-
mansteeg, Vismarkt en overzijde Breestraat)
om te voorkomen dat de gehele stad een
prooi zou worden van de vlammen. Om
streeks zes uur arriveerde de te hulp geroe
pen Haagse brandweer. Snel daarna waren
ook de korpsen Oegstgeest en Voorschoten
present. Ondanks het door de vorst zeer on
willig geworden materiaal en de ontberingen
waaraan de brandweerlieden waren bloot
gesteld werd de brand op een gegeven mo
ment bestreden met 25 stralen water. Daar
mee was het vuur definitief ingesloten. Het
stadhuis was niettemin reddeloos verloren.
Pas op woensdag 13 februari, acht uur
's morgens was men de brand definitief
meester. Het nablussen duurde nog tot 16
februari. Van het stadhuis restte niets dan
de gevel, die door het opgevroren bluswater
was veranderd in een grotesk en sprookje
sachtig ijspalijs.
Herbouw
Vanuit het hele land reacties van medele-,
ven. Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en
de in Leiden studerende prinses Juliana be
zochten de plaats van de stadhuisbrand om
hun deelneming te betuigen. Uit de burgerij
werd een comité gevormd om hulp te ve-
schaffen bij de wederopbouw, waarbij al di
rect discussie ontstond over het al of niet
behouden van monumentale gevel. De dak
loze gemeenteraad verhuisde naar de se
naatkamer van de Universiteit, gemeentelij
ke diensten werden gehuisvest in onder
meer de Stadsgehoorzaal.
Op 16 december 1929 besloot de gemeente
raad W. M. Dudok de opdracht te geven tot
het maken van een plan voor een nieuw
stadhuis op de oude plaats met uitbreiding
van het terrein aan de Vismarkt en de
Koornbeurssteeg en met behoud van de
oude gevel. Het nogal moderne ontwerp van
Dudok, dat in augustus 1930 openbaar werd
gemaakt werd van het begin af hevig bekri
tiseerd. Omstreeks dezelfde tijden kwamen
er ideeën naar voren om het stadhuis op
een andere plaats op te bouwen, namelijk in
de buurt van molen de Valk. Molen de Valk
zou volgens die plannen moeten verdwijnen.
Al deze voorstellen werden verworpen. Na
veel slepende discussies besloot de gemeen
teraad op 11 juli 1932 vijf nieuwe architec
ten uit te nodigen om een nieuw stadhuis te
ontwerpen. C. J. Blaauw uit Haarlem, A. J.
Kropholler uit Wassenaar, H. F. Mertens uit
Bilthoven, J. A. van der Laan en Bernard
Buurman, beiden uit Leiden gingen aan de
slag. Dudok had zich inmiddels teruggetrok
ken. In de loop van 1933 dienden deze ar
chitecten hun plannen in. De ontwerpen van
Kropholler en Blaauw kwamen bij de be
oordeling als besten uit de bus. Na weder-
om een langdurige discussie tussen de aan
hangers van Blaauw en de aanhangers van
Kropholler kreeg Blaauw in juli 1934 de de
finitieve opdracht.
De werkzaamheden voor de restauratie van
de gevel duurden van januari 1935 tot sep
tember 1939. Uiteindelijk konden burgemees
ter en Wethouders op 17 december 1940 hun
werkkamer in het nieuwe stadhuis betrek
ken.
De oorspronkelijke ontwerpen van de archi
tecten zijn te zien op de expositie in De La
kenhal. Aan de brand is een speciale ruimte
ge wij 4 met op groot formaat afgedrukte fo
to's en blusmateriaal dat in 1929 gebruikt
werd. In de filmzaal van het museum zal
regelmatig de film over de Leidse stadhuis
brand worden gedraaid, (duur 15 minuten,
zwart-wit, zonder geluid).
Bij de tentoonstelling hoort een catalogus,
waarin zeer uitgebreide informatie over het
wel en wee van het Leidse stadhuis. Prijs
1,50. Ter gelegenheid van de expositie
geeft de zilverfabriek Koninklijke Begeer in
Voorschoten een herinneringspenning van
het stadhuis uit. (1929-1979). Dit betreft een
heruitgifte van de in 1929 vervaardigde pen
ning, die toen aan de helpers bij het blus
werk uitgereikt is. De penningen hebben
een doorsnede van 41 millimeter en worden
geslagen in brons 10,50) en verzilverd
brons 15,00). De verzilverde penningen zul
len ook als hanger gedragen kunnen wor
den.
j welt"
l KnofV"
11=37
LEIDEN Het kamerkoor
van Collegium Musicum ver
dient veel bewondering voor
zijn bijdrage aan het K&O-za-
terdagavondconcert van eer
gisteren in de Lokhorstkerk.
Het peil dat men onder de se
cure leiding van Nico van der
Meel in oprecht amateurschap
weet te behalen is hoger dan
redelijkerwijs verwacht mag
worden. Het verst gevorderd
is men in de liederen, die
veelal ook wat langer op het
programma staan, en waar
van een interessant scala ten
gehore werd gebracht: vier
maal Schumann, de Six
Chansons van Hindemith en
vier liederen van Kodaly. We
hadden hier maar weinig op
aan te merken en genoten het
meest van de originele en
verrassende composities van
de laatste componist
Ook heel goed klonken de ge
deelten uit de Missa Iste Con
fessor van da Palestrina, hoe
wel de overigens prachtig
klinkende bassen, zich hier
iets te veel slordigheden per
mitteerden en dan ook enige
strenge blikken van de diri
gent moesten trotseren. Niet
uit de verf kwam de cantate
van Buxtehude, waarin de
twee solo-violen niet goed sa-
menklonken met de continuo
en de gamba, welke samen
werking ook vaak erg moei
lijk schijnt te zijn.
Naast genoemd kamerkoor
trad ook het barokensemble.
Amarilli op. De dames die dit
gezelschap vormen waren
zeer op dreef, zodat het con
cert in alle opzichten slaagde.
Amarilli begon met vier wer
ken van de Ier John Dow-
land. Hierin zong Geertje
Kuijpers haar partij met ver
ve, maar ook iets vibrato, ter
wijl een vlakke zangstem bij
deze muziek geprefereerd
moet worden. Van het werk
dat verder werd uitgevoerd
noemen we de Triosonate van
Telemann en de Canzona's
van Frescobaldi.
Telemann kreeg een uitste
kende vertolking in de snelle
gedeelten, in het langzamere
had het gezelschap hoorbaar
moeite om de spanning vast
te houden. Van de canzona's
vonden we vooral de tweede
erg mooi uitgevoerd, zonder
dat iemand duidelijk excel
leerde of faalde, maar met
een hoog gemiddeld niveau,
wat, alles bij elkaar natuur
lijk een ideale situatie is voor
een ensemble.
ARIEDERU
LEIDEN Net Vlies is een
titel die men op twee manie
ren kan lezen, n.l. als Net
Vlies (net als een vlies) en
Netvlies (het gedeelte binnen
in het oog waarmee men
ziet). Afhankelijk van hoe
men het leest, krijgt de titel
een andere betekenis. Afhan
kelijk ook van hoe men zat
zaterdagavond in het LAK-
theater, kreeg het een andere
inhoud.
Het LAK was bij deze voor
stelling van de Appel geheel
uitverkocht. In plaats van alle
stoelen uit de zaal te halen
zodat iedereen op de trappen
kon zitten, had men juist een
aantal stoelen rondom het
speelvlak gezet. Zo zag en on
derging ieder de voorstelling
op een andere manier. Dit
sloot goed aan bij het stuk,
dat ondermeer ging over de
verschillende manieren waar
op mensen dingen beleven.
Onberedeneerde angsten die
niet weg te praten zijn, on
heilspellende gebeurtenissen
die, doordat men ze onder
woorden brengt, hun ang
staanjagende kracht verliezen;
verhalen die te grotesk zijn
om echt te kunnen zijn, maar
ook weer net te alledaags om
als dromen afgedaan te wor
den; dit waren enkele onder
werpen die aan bod kwamen.
De drie spelers hadden
plaatsgenomen op een rond
podium met een doorsnede
van hooguit 2 meter. Hier
kwamen zij gedurende de ge
hele voorstelling niet meer
vanaf, hoewel ze wel enkele
pogingen daartoe deden. De
spelers lieten daarmee zien
dat mensen vastzitten aan
hun omgeving en aan elkaar;
dat ook de manier waarop zij
dingen beleven te maken
heeft met die omgéving. Aan
het eind werden de spelers
tot marionetten zonder gevoe
lens, die niet meer om elkaar
gaven en meedraaiden in de
lege wereld van reklameleu-
zen. Pas toen kwamen ze los
van hun podium, en wel
doordat ze weggedragen wer
den door twee toneelknechten.
Net Vlies is gebaseerd op tek
sten van Julio Cortazar, waar
'eigen teksten door heen ge
vlochten zijn. De Appel heeft
hieraan door zijn spel een ex
tra, onderliggende betekenis
weten toe te voegen. Zoals we
gewend zijn van de Appel,
was dit spel weer zeer licha
melijk (vechten, kietelen,
ronddollen), en tegelijkertijd
nauw verweven met de tekst.
Net Vlies is geen stuk waar
bij men tijdens het kijken
naar bedoelingen moet, gaan
zoeken; het is in de eerste
plaats een stuk om te bele
ven.
JACQUELINE MAHIEU
GeslIDEN viifd5 koffieconcert van
AO was een waardige afsluiting van
Zoekij serie: een zeer interessant program-
15.301 en uitstekende musici, van wie er'
NOS: fee in hun geboorteplaats speelden,
S de Jong (klarinet) en Wim Serlie
itf>r de pauze twee componisten uit de
pnaarde Groupe de Six een groep
zes musici ontstaan in de twintiger
in Frankrijk, met vernieuwende en
(inbrekende ideeën op het gebied van
3; muziek Milhaud en Poulenc. De
cfe van Milhaud was er een van het
,F temperamentvolle soort met duide-
hoorbare Zuidamerikaanse invloeden,
t samenspel van de drie bereikte in
i slotgedeelte Introduction et final zijn
?gtepunt.
I Sonate voor klarinet en piano van
Poulenc had een prachtig romanza in
het midden, met een steeds wisselend en
terugkerend thema. Het kreeg een won
dermooie interpretatie van De Jong en
Serlie. Ook de omliggende delen vielen
op: het eerste omdat het „allegro trista-
mente" heette, zonder zo te klinken, het
laatste omdat het zo mooi en beweeglijk
van spel was.
De sonate Opus 100 van Dvor'ak hadden
we al eens eerder in een koffieconcert
gehoord van het echtpaar Horvay. Wan-'
neer we de twee vertolkingen met elkaar
mogen vergelijken, kwam ons Bosnians'
met veel inzet gespeelde, en toch iets ge
voelvollere vioolpartij „warmer" voor.
Verrassend slot waren de Contrasts voor
klarinet, viool en piano van Bartok De
meest subtiele en verstilde van deze con
trasten hoorden we in het tweede deel:
pihenö. De andere twee delen waren heel
anders van karakter Bartok geeft de
toehoorder geen moment rust, overspoeld
als de laatste wordt met een overvloed
aan muzikale vondsten en effekten. Om
die reden had voor ons het laatste deel
als toegift nog eens gespeeld mogen wor
den.
De koffieconcerten van K&O van dit
seioen vormden een muzikaal hoogwaar
dige serie en vonden in aangename sfeer
plaats. Naar we hopen zal het in het vol
gende seizoen nog meer dan nu gewoon
te worden korte toelichtingen vooraf te
geven. He programma van gisteren no
digde er zeer toe uit. Maar het is natuur
lijk niet iedere musicus gegeven om voor
momenten van opperste concentratie het
publiek op een ontspannen manier te in
formeren.
ARIEDERU
Rommelmarkt in
„Vroolijcke Arke"
De rommelmarkt die zaterdag in
clubhuis „In de Vroolijcke Arke"
aan de Pieterskerkkoorsteeg
werd gehouden, is een groot
succes geworden. De rommel
markt en de loterij brachten
1850,- op. Het bingo-spel dat
's avonds werd gehouden,
bracht nog eens 200,- in het
laatje. De rommelmarkt in „De
Arke" is zo langzamerhand een
traditie geworden, leder jaar in
februari staat er een dergelijk
evenement op het programma.
Men wil hiermee de noodzakelij
ke gelden voor exploitatie van
bet clubhuis bijeen brengen die
biet via de subsidie binnenko
men.
—STAD LEIDSE COURANT
-„12
1929". De
,er datum die
waarschijnlijk
gegrift staat m het
geheugen van veel
oudere Leidenaars.
Op de vroege
ochtend van deze
30 jj dag, vandaag
™J precies 50 jaar
geleden verwoestte
een felle brand in
eiiej een tijdsbestek van
amper 3 1/2 uur
het Leidse stadhuis.
,P( Eén van de fraaiste
Howf voorbeelden van
laat-middeleeuwse
bouwkunst in
Leiden leek
daarmee voorgoed
verloren te zijn
eegaan.
Ne»
Pet,
.55 F
19;
A C
es,
tof LEIDEN
"777"
Expositie in
Lakenhal