Haagse Comedie lijkt de zondebok van
Nederlands toneel te worden
Christenen in Oost-Europa vragen
VN-verdrag over geloofsrechten
Blijvend vertrouwen in priesters en leken
REACTIES AAN
KAMER EN CDA
OVER ABORTUS
gewest
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 20 JANUAR11979 PAGIN/ 1b
In een brief aan Westerse
kerkleiders en politici heb
ben Russische en Litause
christenen gevraagd om een
overeenkomst van de Vere
nigde Naties over geloofs
rechten. De brief is geda
teerd op 22 november 1978
en is afkomstig van het
Christelijk Comité voor de
Bescherming van Geloofs
rechten in Moskou en een
onlangs in Litauen gevormd
katholiek comité met dezelf
de doelstelling.
De brief is gericht aan de
paus, de leiders van de onaf
hankelijke orthodoxe kerken,
de aartsbisschop van Canter
bury, de Wereldraad van
Kerken, de openbare comité's
voor de bescherming van de
rechten der gelovigen en aan
de Amerikaanse president
Carter.
De briefschrijvers vragen om
een internationaal verdrag
dat de rechten van religieu
zen erkent. Zo'n verdrag zou
volgens hen „de strijd van
gelovigen voor hun rechten
een stuk gemakkelijker ma
ken en schijnheilige uitlatin
gen over volledige gewetens
vrijheid in landen waar ge
loofsvervolging bestaat een
ernstig halt toeroepen".
Het laatste nummer van de
„Kroniek van de Litause ka
tholieke kerk" bevat een lang
artikel over activiteiten van
de KGB (de Russische gehei
me politie) op het katholieke
priesterseminarie in Kaunas.
Twee priesterstudenten, P.
Blazukas en V. Pukas, zou
den in april van het vorig
jaar onder druk van de KGB
en de door de staat gecontro
leerde raad voor godsdien
staangelegenheden van studie
zijn uitgesloten, omdat zij re
ligieuze samizdat-literatuur
zouden hebben verspreid.
Hun uitsluiting wekte het
protest van 316 katholieken
uit de parochie van Prienai
en van tweeëntwintig pries
ters, aldus de „Kroniek".
Het blad schrijft verder dat
bekende KGB-informanten
toestemming hebben om op
het seminarie te verblijven,
ondanks de brief die Litause
priesters vorig jaar aan hun
bisschop Labukas schreven
waarin zij vroegen om ver
wijdering van deze KGB-
agenten. Een student die vol
gens zijn studiegenoten een
KGB-informant is, zou met
behulp van de geheime poli
tie proberen om weer op het
seminarie te komen na we
gens onzedelijkheid te zijn
uitgesloten.
Het katholieke blad sugge
reert dat Blazukas en Pukas
alleen op het seminarie toe
gelaten kunnen worden, als
zij zich aan de KGB als in
formanten zullen aanbieden.
Korte metten
De lutherse bisschop van
Oslo, dr. Andreas Aarflot,
heeft scherpe kritiek uitgeoe
fend op secretaris-generaal
Luns van de NAVO wegens
zijn uitlatingen over de ker
kelijke protesten tegen de
neutronenbom. Luns heeft
enkele weken geleden ge
zegd, dat de sterke oppositie
van de kerken tegen de neu
tronenbom terug te voeren is
op naïveteit, Sovjetrussische
propaganda en een soort
marxisme. Bisschop Aarflot
noemde dit „volkomen pri
mitieve argumenten, die be
wijzen dat Luns de mening
van anderen niet eerbiedigt."
De r. k. kerkprovincie van
Polen steunde in 1978 in to
taal 1.007 Poolse priesters,
broeders en zusters in missie-
dienst over heel de wereld.
Het secretariaat van het
Poolse episcopaat tekent
hierbij aan, dat in een tijd
van teruggang van het aantal
katholieke missionarissen
vanuit westerse landen het
Poolse misiepersoneel voort
durend toeneemt. In 1965
Mgr. Zwartkruis:
„De perspublicaties van de afgelo
pen weken en in het bijzonder het
uitgebreide interview van een der
bisschoppen in een landelijk week
blad, hebben ongerustheid teweeg
gebracht inzake het bisschoppelijk
beleid, ook in ons bisdom", aldus de
bisschop van Haarlem, mgr. Th.
Zwartkruis in een brief die gisteren
is verstuurd aan de pastores en ge
loofsgemeenschappen van het bis
dom Haarlem.
Mgr. Zwartkruis doelt hierbij op de
berichten dat de bisschoppen een
voor een naar Rome zouden gaan
om met de paus te overleggen over
de situatie van de r. k. kerk in Ne
derland; voorts op het gesloten ge
sprek met elkaar over de diepgaande
verschillen van mening die er be
staan tussen de bisschoppen onder
ling en' op een interview met de bis
schop van Roermond, mgr. J. Gijsen,
waarin deze duidelijk van zijn afwij
kende mening blijk gaf.
Regelmatige contacten van bisschop,
vicarissen en dekens met het basis
pastoraat, hebben mij geleerd dat ik
over mijn bisschoppelijk beleid geen
onduidelijkheid mag laten, aldus bis
schop Zwartkruis. „Door deze brief
wil ik tot uitdrukking brengen mijn
onverminderd geloof en vertrouwen
in priesters en leken, die samen met
mij en het bisschoppelijk bestuur
vorm willen geven aan de verkondi
ging van de blijde boodschap in
kerk en samenleving van onze tijd".
„Wij willen dit doen in trouw aan de
traditie en in verbondenheid met de
paus, de bisschop van Rome. In deze
geest heb ik getracht nu meer dan
twaalf jaar leiding te geven aan het
bisdom. Evenals de andere Neder
landse bisschoppen hoop ik binnen
afzienbare tijd in een privé-audi'èntie
aan de paus de eigentijdse proble
men van ons bisdom voor te leggen,
alsmede de wijze waarop ik meen, in
collegialiteit en dialoog, gezag te
moeten uitoefenen", aldus de bis
schop van Haarlem.
ging het nog om zeshonderd
mannen en vrouwen, vanuit
Polen in de missie werk
zaam. Nu zijn Poolse missio-
narisen actief in zestig lan
den in Azië, Afrika en La
tijns-Amerika.
In afwachting van een moge
lijke reis van de paus naar
Polen hebben de Poolse bis
schoppen de feestdag van
„Maria Lichtmis" op 2 febru
ari tot gebedsdag voor paus
Johannes Paulus II uitgeroe
pen. In alle kerken van het
land zal dan worden gebe
den tot de Madonna van
Tschenstochowa, de patrones
van Polen, opdat „de paus,
niet alleen door de Poolse
katholieken, maar ook door
het gehele oosten en alle
mensen, die zich door God
voelen aangetrokken, steun
ondervindt". De bisschoppen
bevelen de gelovigen aan in
het bijzonder ervoor te bid
den, dat de paus in de ko
mende maand mei toestem
ming krijgt voor zijn reis
naar Polen, hetgeen hij aan
geduid heeft als zijn „innige
wens".
De permanente raad van de
Italiaanse bisschoppenconfe
rentie heeft donderdag 4 fe
bruari uitgeroepen tot „dag
van de verdediging van het
leven". Het initiatief past in
het kader van de strijd tegen
de legalisering van de abor
tus in Italië. De Osservatore
Romano, het dagblad van
Vaticaanstad, heeft stelling
genomen tegen de veroorde
ling van pater Onorio Tosini
van het ziekenhuis van St.-
Johannes de Deo in Milaan.
Pater Tosini heeft vier maan
den gevangenisstraf gekre
gen, omdat hij de medische
staf van het ziekenhuis had
opgeroepen gebruik te maken
van hun recht op bezwaard-
heid van geweten en geen
abortus uit te voeren, zoals
toegestaan door de Italiaanse
staat.
Opnieuw hebben twee rooms-katholiekc organisaties zie
gemeld in de discussie rond de abortus. Zo schreef de „Gi
bedsactie Limburg" een brief aan het bestuur van het CD;
De vereniging „Pro Fide et Ecclesia" richtte zich tot 4
Eerste en Tweede Kamer om haar ongenoegen uit te spr*
ken over het wetsvoorstel.
De kwestie abortus is van
fundamenteel belang, niet al
leen voor christenen en niet-
christenen maar ook voor on
gelovigen en atheïsten, aldus
„Pro Fide et Ecclesia". De
zwaksten in de samenleving
hebben het recht op de
meest bijzondere en gewe
tensvolle bescherming, aldus
de vereniging en de overheid
heeft de plicht voor deze be
scherming te zorgen.
De „Gebedsactie Limburg"
spreekt het CDA aan, vooral
in verband met het komend
CD A-congres op 20 januari.
Zij wil dat haar standpunt
op dit congres aan alle deel
nemers wordt bekendge
maakt. De Gebedsactie ziet
weinig heil in een nieuw
wet, omdat, zoals volgen
haar is gebleken, niet de be
staande wet zelf, maar de in
terpretatie er van oorzaak is
dat Nederland „door eei
abortus-epidemie wordt ge
teisterd, zonder dat de rech
ter daartegen optreedt".
Wanneer het wetsontwerp to
legalisering van abortus door
de CDA-fractie wordt goed
gekeurd in de dwaze illu
sie, dat daardoor erger word
voorkomen zal bij velen
die thans nog op gront
van hun godsdienstige over
tuiging abortus onvoor
waardelijk van de hand wij.
zen, de mening gaan postvat
ten, dat dit toch niet zo'.,
ernstig vergrijp is, aldus de
Gebedsactie.
Wanneer echter de CDA-frac
tie en bloc tegenstemt, is de
beschermwaardigheid van hel
ongeboren leven, maatschap
pelijk gezien, wel een haalba
re zaak. Voor een groot deel
van ons volk zal een dergelij
ke wet dan een dode wet
zijn, een wet waarvan geen
gebruik wordt gemaakt.
Lelden H. Lodewljk za. 10.00 u. en 19.00 u..
zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.. 18.00 u..
19.00 u. Lof; H. Middelares za. 19.00 u.. zo. 9.30
u. hoogmis, 11.30 u.; O.L. Vr. Onbevl. Ontv. za.
19:00 u.. zo. 9.30 u.. 10.45 u. hoogmis. 12.15 u.;
St. Antonius van Padua za. 19.00 u. euch. met
muzikale omlijsting, zo. 9.30 u.. 11.00 u. euch. met
koor. 12.15 u.; H. Leonardus za. 19.00 u.. zo. 9.00
u.. 10.45 u. hoogmis. 12.00 u.; H. Petrus za. 19.00
u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoogmis. 12.00 u. en 18.00
u.; O.L. Vr. Hemelvaart zat. 19.00 u.. zo. 8.30 u..
9.30 u.. 11.00 u. euch., mmv. Dames en Heren
koor; Oud Kath. Kerk zo. 10.00 u. hoogmis.
Aartanderveen za. 19.00 u., zo. 7.30 u.. 10.30
u. hoogmis; dep. Ter Aar zo. 9.00 u. hoogmis,
12.00 u.
Alphen a/d Rijn De H. Geest za. 19.00 u., zo.
9.00 u.; 11.30 u. hoogmis, mmv. Bronzangertjes;
H. Bonifatius za. 19.00 u.. zo. 8.30 u., 10.00 u.
hoogmis. 11.30 u.; H. Pius za. 19.00 u., zo. 9.00
u., 10.30 u. hoogmis. 11.45 u.;
Boskoop za. 17.30 u. in De Stek. 19.00 u. in
parochiekerk, zo. 9.30 u. en 11.00 u. par. kerk.
Hazertwoude-Dorp H.H. Engelbewaarders za.
19.00 u. met orgel. zo. 8.00 u., 10.00 u. hoogmis
en 11.30 u. (om 14 dagen)
Hazerswoude-RI|ndljk zo. 10.00 u. euch. H. Ba
rnardus; Het Anker za. 19.00 u. euch.. zo. 8.45 u.
en 11.15 u. euch.
Hoogmade za. 19.00 u., zo. 10.00 u.
De Kaag za. 19.00 u. avondmis, zo. 8.00 u.,
10.00 u. hoogmis.
Katwijk a/d Rijn za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoog
mis, 11.15 u.; Kerkgemeenschap Rijnsburg za.
19.00 u.. zo. 10.30 u.
Langeraar za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00 u. en'
11.30 u.
Leiderdorp H. Menswording za. 19.00 u. Jonge
renmis. zo. 9.00 u.. 10 30 u.. 12 u.
Lelmulden za. 19.00 u.. zo. 7.30 u., 9.30 u.
hoogmis. 11.15 u.
Llsse Agathakerk. za. 19.00 u.. zo. 8.30 u.,
10.00 u. hoogmis. 11.30 u dep. Poelpolder za.
19.00 u.. zo. 9.00 u. en 11.30 u.; Mariakerk. za.
19.00 u. avondmis, zo. 8.30 u.. 10.00 u. hoogmis,
11.45 u.; H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u. avond
mis. zo. 8.00 u.. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u. en
17.45 u. avondmis.
Nieuwkoop za. 19.00 u.. zo. 9.00 u. hoogmis,
10.45 u.. 19.00 u. Lof.
Nleuwveen za. 19.00 u., zo. 9.00 u. en 11.00
Nieuw Vennep za. 19.00 u. avondmis, zo. 9.30
u hoogmis, 11.00 u euch.
Noorden za. 19.00 u. avondmis, zo. 9.00 u. en
10.30 u. hoogmis.
NoordwIJk (Maria ter Zee) za. 19.00 u. euch. met
samenzang, zo. 9.30 u. hoogmis lat. zang, 11.00 u.
euch. met samenzang.
NoordwIJk-BInnen za. 19.00 u.. zo. 8.00 u..
10.00 u. hoogmis. 11.30 u.
NoordwIJkerhout St. Jozef za. 19.00 u. euch.
met samenzang, zo. 10.00 u. hoogmis euch. met
koorzang, 11.30 u. euch. met samenzang; St. Vic
tor za. 19.00 u. met zang door dameskoor, zo.
9.30 u.hoogmis met herenkoor.
Oegstgeest St. Willibrord za. 19.00 u., zo. 10.30
u. hoogmis, 12.00 u. met samenzang.
Bonaventura Mariënpolstr. za. 18.30 u. euch. ned.,
zo. 9.00 u. euch. ned. 11.00 u. euch. latijn.
Oud Ade za 9.00 u.. 19.00 u. avondmis, zo.
8 30 u. hoogmis. 10.30 u. gem.schapsmls.
Oud Wetering za. 19.00 u.. zo. 11.30 u. hoog-
Roelofarendsveen Maria Presentatie: za. 19.00
u.. zo. 9.00 u. en 11.00 u.; H. Petrusbanden za.
19.00 u.. zo. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u.. 12.15 u.
Rljpweterlng za. 19.00 u., zo. 7.30 u.. 9.00 u.
met herenkoor, 10.3OU.
Sassenhelm za. 19.00 u.. zo. 9.30 u. hoogmis,
11.00 u.
Voorhout za. 19.00 u.', zo. 9.00 u., 10.30
11.45u.
Voorschoten za. 19.00 u.. zo 10.00 u. hoogijr
11.30u.
Warmond za. 19.00 u., zo. 8.30 u.. 10.00
hoogmis, 11.30 u.
Woubrugge za. 19.00 u.. zo. 10.00 u. hoogmis.
Zevenhoven za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogi
10 45 u.
Zoeterwoude-RIJndl|k Meerburgparochie
19.00 u. met wisselende koren; zo. 10.00 u. h
mis met wisselende koren, 12.00 u. met volkszjr
18.00 u. zonder koorzang.
Zoeterwoude St. Jan Zuldb. weg zo. 10.31
hoogmis; Chr. Dienaarkerk za. 19.00 u. met i
zo. 9.15 u. hoogmis.
LEIDEN Herv. Gem. Hoogl. Kerk 10 ds. Pannekoek.
11.45 Oecum. studentendienst, Marakerk 10 ds. Broe-
kema. 17 ds. Poot. Nieuw Loosdrecht. Maranathakerk
10 ds. Kooistra, 18.30 ds. van Achterberg. Merenwijk
9.30 pastor van Wel en ds. v. Leeuwen. 11 pastor
vao Wel. Bethlehemkerk 10 ds. Langenbach, Bevrij
dingskerk 9 en 10.30 ds. Wagenvoorde (Herv./geref.
diensten), Vredeskerk 10 ds. Lamping Eglise
Wallone 10.30 pastor Ribs Acad. z.huis 10.15 ds.
Bakker. Diaconessenhuis 10.30 ds. van 't Hof. Jeugd-
kapeldiensten: Vredeskerk 10. Goede Herder 10.30.
LEIDEN Geref. Kerken Zuiderkerk 10 ds. Wind.
17 ds. Kersten, Petrakerk 10 ds. Veater, 17. Oude
Vest. O ds. Kersten, 17 ds. Koolstra. Maranathakerk
10 ds. Koolstra 17 ds. Hortensius. Bevrijdingskerk
9 en 10.30 ds. Wagenvoorde. 17 ds. van Loenen,
Groenhoven 10 ds. Bouma Merenwijk aula Valken
pad 9.30 en 11 euch. en avondmaal Geref. Gem.
10 en 16.30 ds. Boogaard Chr. Geref. Kerk 10
en 17 prof. Velema, Apeldoorn Geref. Kerk Vr.
10 en 17 ds. Gootjes Geref. Gem. Ned. 11.30 en
17.30 Leesdiensten Doopsgez. en Rem. Kerk 10.30
ds. Kuipers Ev. Luth. Kerk 10.15 volledige Hoofd
dienst ds. Happee Nieuw Apost Kerk 9.30 en 16
Diensten Baptistengemeente 10 ds. v. Mameren
Ev. Chr. Gemeenschap 10 dhr. Dikkes Leger
des Heils 10 en 19.30 samenkomsten Zevendedag-
sadv. 11 ds. Bouwer Ev. Centrum 10 dhr. Zijlstra
Zendingswerk Jeruel 18 samenkomst.
Aartanderveen Herv. Gem. 10 ds. Wolthaus HA
18.30 zangdienst Geref. Kerk 10 ds. Stolk, 18.30
drs. Vree Chr. Geref. Kerk 9.30 Dienst. 17.15 ds.
den Hartog, Veenendaal.
Ter Aar Herv Gem. 10 en 18.30 ds. Lindenburg
Geref. Kerk 9.30 en 18.30 Dienst des Woords.
Abbenes Herv. Gem. 9.30 ds. den Harder HA
19ds. GovertsHA.
Alphen a.d. Rijn Herv. Gem. Opstandingskerk 10
ds. v.d. Heiden, 18.30 ds. Hanemaaijer, Adventskerk
10 ds. Bogers, 17 Dienst, Kruiskerk 10ds. Hanemaaijer
Geref. Kerk Salvatorkerk 10 kand Teneyenhuis,
18.30 ds. Stolk, Maranathakerk 10 drs. Vree. 18.30
kand. Teneyenhuis Marthastichting 20 interk. Dienst
Baptistengemeente 10 en 18.30 ds. Koekkoek
Leger des Heils 10 en 19 samenkomsten Volle
Ev. Gem. 10 dhr. v. Leeuwen.
Alphen-Noord Herv. en Geref. Kerken: Goede
Herder 9 ds. v.d. Ree. 10.30 ds. Hoogendijk, 18.30
ds. v.d. Ree. De Bron 9 ds. Hoogendijk, 10 ds.
Hartkamp, 10.30 ds. v.d. Ree. 18.30 ds. van Santen,
Ashram college 9.30 ds. v. Santen. Driehooma 19 R.K.,
Sionskerk 9.30 ds. Verploeg, 18.30 ds. Meyers. Leiden,
Oudshoomseweg 10ds. Oort.
Bodegraven Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. de
Vreugd. 18.30 ds. Droogers. Salvatorkerk 10 ds.
Droogers. 18.30 ds. Richter. Bethlehemkerk 10 ds.
v. leperen, 8.30 ds. de Vreugd Geref. Kerk 10
en 18.30 ds. Buitenhuis.
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 ds. Bakker. Maas
sluis. 18.30 ds. Lindenburg Geref. Kerk 10 en 17
ds. v. Dalen, Zuidland.
Hoogmade Herv. Gem. 10 ds. Hagen, Voorburg.
De Kaag Herv. Gem. 10 ds. Carstens.
Katwijk a.d. Rijn Herv. Gem. Dorpskerk diensten
10 en 18. Ontmoetingskerk 10 en 18.30 Geref.
Kerk 10 ds. v. Halsema, 17 ds. Meynen, Den Haag.
Katwijk aan Zee Herv. Gem. Diensten: Nieuwe
Kerk 10 en 18. Oude Kerk 10 en 18, Ichtuskerk 10
en 17. Pnielkerk 9.30 en 18, School 10 Geref.
kerk Triomfator 10 ds. Brouwer. 17 ds. v.d. Horst,
Vredeskerk 10 ds. van der Horst. 17 ds. van Halsema
Chr. Geref. Kerkdiensten 10 en 17 Geref. kerk
Vr. 1015 ds. Ho ff. 15 ds. Gootjes, Leiden V. E.
Gem. 9.45 ds. Bulthuis-Soefiebeweging 16 eredienst.
Koudekerk a.d. Rijn Herv. Gem. 9.30 en 17 ds.
v. Nierop.
Leiderdorp Herv./Geref. Kerken Dorpskerk 10 ds.
Doesburg. 18.30 idem; Hoofstraat 10 ds v. Loenen,
Scheppingskerk 9 en 10.30 ds. Geursen, Leythenrode
10ds. Lutmers.
Lelmuiden Herv. Gem. 9.30 ds. Bronsgeest. Nieuw
koop Geref. diensten 9.30 en 19.
Usse Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. de Gelder.
Pauluskerk 10 ds. 't Hooft Geref. Kerk 10 ds.
Hemmes. Oegstgeest. nam. Gebedsdienst ds. 't Hooft
en pastor Bruggeman Chr. Geref. Kerk 10 en 16.30
ds. van Dijken Geref. Gem. 10 en 16 ds. Hakkenberg
Geref. Kerk Vr.,BV Salv. 9 en 17 Dienst des Woords
Geref. Kerk Vr. 10 en 14.45 Stud. Knjtenburg.
Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 dhr. Goedhart, 18.30
ds. Vink Chr. Geref. Kerk 9.30 Dienst, 14.15 ds.
Hamstra
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 ds. Kaai. Almkerk,
18.30ds. Molenaar.
Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30 ds. Goverts HA.
19 ds. den Harder Geref. Kerk 9.30 ds. Rang,
16.30ds Wijngaarden.
Noordwijk Herv. Gem. Voorstraat 10 dr. Jansen
HA, Sole Mio 9 dr. Jansen, Hoofdstraat 9 ds. Keuning,
10.30 ds. Wamink. jeugddienst. 17 dr. Jansen, De
Rank-lchtus 10 ds. Gooyert. Zeist en 17 ds. v.d. Plas,
Delft Geref. Kerk (zie Herv. opgave).
Oegstgeest Herv. Gem. Groenekerkjè 10 ds. ter
Linden, Pauluskerk 10 ds. Sasse. Gem. Centrum 10.30
ds. Spelberg. Utrecht. 10.30 jeugdkerk Theo Crispijn
Endegeest 9.30 pastor Boshouwers Diac huis
10.30 ds. van 't Hof Geref. Kerk 10 ds. Vegter,
19 ds. den Haan Volle Ev. Broederschap 16.
Oude Wetering Herv. Gem. 9.30 en 19 ds. Lalleman
Geref. Kerk 9.30 ds. Wijngaarden. 17 ds. Rang.
Rijnsaterwoude Herv. Gem. 9.30 en 19 ds. de
Kruijf Chr. Geref. kerk 9.30 Dienst des Woords.
14.15ds. Bouw.
Rijnsburg Herv. Gem. Grote kerk 9.30 ds. v.d.
Bogerd, 17 ds. van Niel, Bethelkerk 9.30 ds. v. Niel
HA, 17 ds. v.d. Bogerd HA Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds. Baaijen, 17 ds van Wijk. A'dam; Immanuelkerk
9 ds. Huisman. 10.30 ds. v. Wijk, 17 ds. Damsma,
Maranathakerk 9.30 ds. Damsma. 17 ds. Huisman
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 17 ds. de Joode.
Sassenheim Herv. Gem. 9 ds. de Gelder. Lisse,
10.30 ds. Steenbeen. 's-Gravenzande 17 dienst in
Geref. Kerk ds. v.d. Meer Geref. kerk 10 ds. van
Santen, 17 zie herv. opgave Ned. Prot. Bond 10.30
dhr. Klijnsma Chr. Geref. Kerk 10.30 en 17
Rebel Volle Ev. Gem. 19 samenkomst.
Valkenburg Herv. Gem 10 en 18 30 ds. Overga l pp
HA Geref. kerk 9.30 en 18.30 drs. de Raadt
Geref. Kerk Vr. 9.30 Dienst. 17 ds. Hoff.
Voorhout Herv. Gem. 10 ds. Brokerhof.
Voorschoten Herv. Gem. dorp Diensten 10
aula 9 30, Rijndijk 10 Geref. Kerk 10 en
de Zwart, aula 9.30 ds. de Zeeuw.
Warmond Herv Gem. 10 ds. den Tonkelaar.
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. Steens!
16.30 ds. Blenk, Oudewater, 9 geen dienst. Kievitski
10 ds. Wiersma, Messiaskerk 10 ds. v. Zanlt
Dorpscentrum 9 30 dhr. Schaap. Zoetermeer
Prot. Bond 10.30 prof. van Leeuwen Geref. K(
dorp 10 en 17 ds. v.d. Meulen, zuid 10 ds. v.d. Kan
Woubrugge Herv. Gem. 9.30 ds. Blenk. Oudewa! z(
18.30 idem Geref. Kerk 9.30 en 18.30 dr.
Oeveren, Rijnsburg.
Zevenhoven Herv. Gem. 9.30 ds Nicolaï Geièi
Kerk 9.30 ds. Bakker. Amstelveen. 19 ds. Rang, Nia - j
Vennep. Qi
Zwammerdam Herv. Gem. 10 ds. Pettinga, beve I
ging. 14.30 intrede ds. Haakman Geref. Kerk i
ds. v.d. Heiden, 18.30 ds. van Santen, Sassenhei n b,
Ptj>
DEN HAAG Het lijkt er zo langzamer
hand op dat de Haagse Comedie de grote
zondebok binnen het Nederlandse toneel
geworden is. Het Haagse gezelschap dat
niet zo heel lang geleden nog tot de beste
van het land werd gerekend, heeft dezer
dagen te kampen met kritiek van vele
kanten. Het zojuist uitgekomen Toneelad
vies 1979/1980 van de Raad voor de
Kunst, waarin deze instelling de minister
van CRM adviseert voor de door haar te
geven subisidies, sluit wat de Haagse Co
medie betreft af met: „Hoewel de mening
van de afdeling over de Haagse Comedie
in haar huidige vorm en samenstelling
negatief is, wil zij nog niet zo ver gaan
te adviseren de basisbegroting niet te ho
noreren"' Hetgeen „vrij vertaald" neer
komt op: Laten we die Haagse Comedie
nu nog maar op dezelfde voet blijven
subsidiëren, maar voor ons hoeft het ei
genlijk niet. En dat is krasse taal.
Eenzelfde anti-Haagse Comedie-houding
valt de laatste tijd te lezen in heel wat
landelijke toneelbeschouwingen in de pers.
Een aantal voorstellingen van het gezel
schap in de Koninklijke Schouwburg en
in het HÖT-theater werden op een keihar
de manier „weggeschreven". Bij sommige
recensenten leek het of de Haagse Come
die geen enkel goed meer kon doen. Het
advies van de afdeling Toneel van de
Raad voor de Kunst begint met: „In de
afgelopen jaren heeft de afdeling vaak
kritische geluiden laten horen over wat
eens een van de beste Nederlandse gezel
schappen mocht worden genoemd. Die
werden haar niet in dank afgenomen.
Toch klinken nu ook andere stemmen,
ook vanuit het gezelschap, die vol zorg
een achteruitgang in kwaliteit, een verui
terlijking van het spel en niet-doordachte
regie-concepties signaleren. In de - vergrij
zende en leeglopende - standplaats zelf
daalt de belangstelling nu ook." Sombere
taal, en het is de vraag in hoeverre die te
recht is.
Liefdeloos
Het advies van de Raad citeert overigens
artistiek directeur Carl van der Plas van
de Haagse Comedie die „de versnippering
van het talent over te veel gezelschappen
en tekorten bij de toneelschoolopleidin
gen" als grote problemen noemt, „evenals
de „liefdeloosheid" waarmee het streven
naar kwaliteitstheater van de Haagse Co
medie wordt bejegend". Opmerkingen die
volkomen terecht zijn. De afgelopen to
neelseizoenen viel er uiteraard best kritiek
te hebben op de afzonderlijke voorstellin
gen van de groep, op regie-aanpak en
stukkenkeus. Natuurlijk telt het gezel
schap niet meer de grote namen van we
leer, waarvan altijd een geweldige trek
kracht naar het publiek uitging. Maar
steeds viel toch weer de poging goed en
semble-toneel te brengen te waarderen.
Bar slecht is het zeker nooit geweest wat
de Haagse Comedie liet zien, integendeel:
Vakmanschap, mooie rollen, interessante
voorstellingen waren er ook.
Verstarring
De Haagse Comedie heeft zelf de proble
men overigens goed ingezien. De verstar
ring die er, zeker wat het werk in de Ko
ninklijke Schouwburg betreft, viel te be
speuren, werd te lijf gegaan met het aan
trekken van gastregisseurs, een tendens
die dit seizoen bij het gezelschap nóg ster
ker aanwezig is. Van de „eigen" regisseurs
hebben vooral Kees Coolen en Wim van
Rooij laten zien mogelijkheden te hebben,
en een visie te kunnen overbrengen. Maar
hun stijl en persoonlijkheid zijn niet van
dien aard dat ze stukken omgooien, om
bouwen, van bizarre effecten voorzien. Ze
brengen gefundeerd, goed toneel in de
klassieke traditie van het vakmanschap.
En dat valt in Nederland nu eenmaal min
der op. Wat dat betreft lijkt het of kriti-
kasters van het gezelschap overal hetzelf
de soort toneel willen. Natuurlijk zijn ex
perimenten, geëngageerdheid noodzakelijk
voor een levende theaterkunst, maar het
zou te gek zijn van alle groepen maar Ap
pels of Baals te maken. Het klassieke re
pertoire-toneel heeft nog wel degelijk een
goede bestaansgrond, mits goed gebracht.
Wat dat aangaat heeft de Haagse Comedie
een aantal gastregisseurs aangetrokken,
die met hun „nieuwe bloed" al hebben la
ten zien dat het bij de Haagse Comedie
ook best interessant en „anders" kan. Wat
een Bernard Goss in het HOT deed met
„Elisabeth I" is daar een voorbeeld van,
evenals het werk van de jonge Eddy Hab-
bema dit seizoen met een hele mooie
voorstelling van Feiffers „Hou me vast".
Risico
De Raad voor de Kunst stelt wel dat het
haar „verheugt, dat er een meer avontuur
lijk repertoire wordt gekozen, zowel voor
de Koninklijke Schouwburg als voor het Experiment
HOT". Een zaak die met nadruk opgaat
voor dit seizoen, waarin een moeilijk,
maar verschrikkelijk interessant stuk als
Tom Stoppards ,,Parodie"(Travesties) het
seizoen opende. Een niet van risico ontblo
te programmakeus, want de bezetting in
de schouwburg bleek bij dat stuk sterk te
rug te lopen. Erg jammer, want al viel er
kritiek op het stuk te uiten, Stoppards
tekst is briljant en de hoofdrol van Henk
van Ulsen was dat evenzo. Het illustreert
nog eens de intellectuele gemakzucht van
het Nederlandse theaterpubliek. De Haag
se Comedie had overigens dezelfde proble
men met het publiek in de groots gemon
teerde, maar wel erg uiterlijke voorstelling
van Shakespeare's „Coriolanus". Het jonge
publiek in Den Haag heeft de laatste twee
jaar zo'n beetje definitef gekozen voor To
neelgroep De Appel. Ook een wat ouder
publiek begint de route naar het Appel
theater beter en beter te leren. Gevolg
van een aantal factoren: De zonder meer
terechte goede kritieken op het Appel-
werk, terwijl ook de veelal negatieve ge
luiden aan het adres van de Haagse Co
medie meegeholpen zullen hebben. Wat
het jonge publiek betreft speelt er een an
der probleem mee: De afkeer van het fe
nomeen „Schouwburg", die klassieke
burcht van het toneel die al gauyw stoffi
ge associaties oproept. De Appel trekt, in
tegenstelling tot de Haagse Comedie in die
Koninklijke Schouiwburg, veel nieuw pu
bliek dat voor het eerst met theater ken
nismaakt. In hoeverre die kennismaking
met toneel zich ook naar een tocht naar
de Koninklijke Schouwburg uitbreidt is
voorlopig nog de vraag. Daar zal de
Haagse Comedie, en ook de onafhankelijk
geleide Koninklijke Schouwburg zélf, een
hoop aan moeten doen.
Onder de jonge acteurs van de Haagse
Comedie viel nogal wat kritiek te horen
op het gezelschap. De Haagse Comedie
lijkt zich daar ook van bewust, gezien bij
voorbeeld de poging van dit lopende sei
zoen een aantal jongeren los te laten en
vrij te maken voor een experiment met
een eigen stuk over drugverslaving. Ac
teur Lucas Dietens daarover: „We hebben
voor dit werk een enorme medewerking
van het gezelschap gehad". Het is een te
ken dat er duidelijk gepoogd wordt vanuit
de leiding om het gezicht van het gezel
schap wat meer facetten te geven. „De
huidige leiding zelf is echter na een evalu
atie van de problematische situatie tot het
inzicht gekomen dat met „hard werken"
en „vertrouwen in de toekomst" de pro
blemen kunnen worden overwonnen", zegt
het advies van de Raad voor de Kunst.
De subsidiegever kan op die basis het ge
zelschap met een gerust hard „het voor
deel van de twijfel" gunnen. De proble
men rond het toneel zijn nationaal en mis
schien wel internationaal. Daarin is Den
Haag geen uitzondering. De situatie in
Amsterdam leek enkele jaren geleden ook
hopeloos. Inmiddels heeft het Publieksthe-
ater daar weer een stevige voet aan de
grond gekregen. Met puur klassiek reper
toire, bekende stukken, grote namen, zon
der risico's. Wat dat betreft kan je best
een vergelijking met Den Haag trekken.
Het Publiekstheater kwam steeds zonder
kleerscheuren door de kritiek met een be
paald niet zo riskante en superieure stuk
kenkeus. Met weliswaar vaak een opval
lende regiebenadering, al bleek die vaak
meer uiterlijk dan wezenlijk. De Haagse
Comedie nam in feite, met eigentijds, mo
dem en eigentalig werk (in HOT én
Schouwburg) meer risico's. Zoiets mag
een subsidiegever niet vergeten. Kritiek
valt er genoeg te hebben op wat de Haag
se Comedie heeft laten zien. Maar alles
over één kam scheren en het kind zelf
met het vuile waswater de gootsteen door
spoelen is iets anders. En in het advies
van de Raad voor de Kunst zie je de to
maten al rijpend klaarliggen. De Amster
damse recente toneelhistorie heeft geleerd
dat daar ook weinig goeds van te ver
wachten valt.
I
