Kabeltelevisie
voor piraat
walhalla met
ongekende
mogelijkheden
„Papa moet je nou eens kijken, ik geloof wel dat
ze dit porno noemen". De al lang in bed
gewaande dochter verspreidde deze spoedmissive
vorige week vrijdag even na middernacht in de
met een welwillend gehoor gevulde Leidse
huiskamer. De aanwezigen spoedden zich naar de
een etage hoger opgestelde buis, waar zich het
verboden kijkgenot van onmiskenbaar Duitse
makelij afspeelde. Gesitueerd in een zwembad en
gelardeerd met ongekend landerige muziekwalmen
werd op die buis in kleur gestalte gegeven aan
een scène voor twee heren en éen damé. Harde
porno, daar kon geen twijfel over bestaan, zoals
die in Nederland bij voorkeur in gelegenheden
met minder dan 50 stoelen wordt vertoond en die
nu aan een nimmer te achterhalen aantal
gezinnen in de Leidse regio werd geoffreerd. Een
uitzending die bij menigeen op zijn minst de
neusvleugels in beweging zal hebben gebracht,
maar die onze jeugdige boodschapster slechts
deed melden: „Ik hoop dat het zo niet hoeft,
want dan trouw ik nooit".
Na Amsterdam had de etherpiraat dus nu ook in
Leiden zijn intrede gedaan. En dat terwijl de
Leidse peetvader van de kabeltelevisie, oud
wethouder Tinus van Aken. in een interview met
een juist die vrijdagmiddag verspreid huis-aarv-
huis-blad over de Amsterdamse piraat had
gezegd: „Ik ben blij dat de kabeltelevisie in
Leiden in handen van de overheid is. Dan is zo'n
uitzending als in Amsterdam bij ons tenminste
niet mogelijk. Nu is het nog porno, maar straks
wordt het politieke propaganda of commercie".
Van Aken werd, cynisch gezegd, op zijn wenken
bediend. Een paar uur later was het tegendeel
bewezen.
Na de twee Amsterdamse en de ene Leidse
uitzending van porno via het kabeltelevisienet is
de vraag actueel wat de mogelijkheden zijn tot
het illegaal uitzenden van programma's via
kabeltelevisienetten en wat de mogelijkheden zijn
om tegen deze etherpiraterij op te treden.
Conclusie na een serie gesprekken met
betrokkenen: kabeltelevisie is voor de piraat een
walhalla met ongekende mogelijkheden; voor de
overheid is het een hel. waartegen op dit moment
nog zeer weinig te doen is.
DEN HAAG/LEIDEN Vroeger maakte het een
logeerpartijtje bij een tante in Gelderland extra
aantrekkelijk. Die hoge mast op het dak,
waarmee ook de prestaties van Westduitse
binnen het bereik van de
televisiekijker kwamen. Het oosten en zuiden
van het land verkeren echter al lang niet meer
alleen in die „bevoorrechte" positie.
Kabeltelevisie heeft de ontvangst van een groot
aantal buitenlandse zenders binnen het bereik
van op dit moment de helft van alle
Nederlandse gezinnen gebracht
Elke gemeente die zichzelf respecteert heeft al
zo'n gesloten net of is druk doende met plannen
tot aanleg. In pakweg tien jaar tijd heeft de
techniek het mogelijk gemaakt dat 2,3 miljoen
Nederlandse televisiekijkers hun beelden
ontvangen via een kabel en niet meer met behulp
van een eigen antenne op het dak.
Het begon met de opmars van flats, waarvan de
bewoners gezamenlijk op één antenne waren
aangesloten, die door de hoogte van het gebouw
veel meer kon ontvangen dan alleen maar
Al snel volgden de
i Vele schoonheidscommissies
i masten op Nederlandse daken
in het oog. dus waarom bij de
ibyruin
Ie. roy
rd.'to}
4 slaai
itrekkf
>00-1
T>et vq
1e Et'
s gum
Ï00.I
suken.
XX).-
000.—, Dekabel-
visiemast.„
Een zwak
3estaai signaal is
apkarr^ijj^ weg te
nnn drukken.
De kabel wordt onderbroken door versterker», die tegen de gevel worden geplaatst, maar die simpel open te breken zijn
bouw van een nieuwe woonwijk niet gewoon een
centrale antenne opgezet? Bezwaren waren er
nauwelijks, want voor hetzelfde kijk- en
luistergeld kon de bewoner tenslotte behalve de
twee Nederlandse, dikwijls ook Duitse, Belgische
en vaak ook Engelse zenders ontvangen.
Een logische volgende stap was het opzetten van
een centrale antenne-inrichting voor een hele
stad. Kabeltelevisie wordt dat genoemd, omdat de
beelden via een kabel, waarop alle huizen zijn
aangesloten, het televisietoestel bereiken. Het
werd een gewild prestige-object voor menig
gemeentebestuurder. Bedrijven die zich met de
aanleg van kabeltelevisie bezighielden schoten als
paddestoelen uit de grond en bevochten elkaar te
vuur en te zwaard om de miljoenenorders binnen
te slepen. Want voor de kijker mag de aansluiting
op een kabelcircuit wellicht geen grote aanslag
op de huishoudportemonnee betekenen, met de
aanleg van een net zijn gigantische bedragen
gemoeid. De aansluiting van een woning vergt,
afhankelijk van welk systeem wordt gehanteerd,
een bedrag van tussen de 350 en 600 gulden.
Tachtig procent van alle gemaakte kosten is
nodig voor de grondwerkzaamhedenhet
opengraven van straten om de kabel te kunnen
leggen.
Met name voor steden met oude stadskernen,
zoals Amsterdam. Den Haag. Haarlem. Utrecht
Delft en Leiden is de operatie ingrijpend en is er
in werkgroepen, commissies en gemeenteraad
eindeloos vergaderd en gedaan, voordat de eerste
spade de grond in kon. Niet alleen is langdurig
gediscussieerd over de vraag welk systeem
gekozen moest worden en door welk bedrijf het
moest worden aangelegd, maar ook over het
probleem van het beheer en de exploitatie. Vaak
al naargelang politieke opvatting en
uitgangspunten werd een keuze gemaakt tussen
eigen beheer door de gemeente of door een
particulier.
De gemeenten, die kozen voor eigen beheer,
deden dat veelal om te voorkomen dat
particulieren het kabeltelevisienet konden
misbruiken voor eigen uitzendingen, die op zijn
zachtst gezegd niet meer dienden dan het
eigenbelang.
Opmerkelijk in alle discussies over het fenomeen
kabeltelevisie is, dat voorzover er al over misbruik
werd gesproken, men zelden verder ging dan de
vraag bij wie het beheer van de mast moest
worden ondergebracht. De vraag of er wellicht
ook voor anderen dan de beheerder toegang kon
zijn tot het kabelnet, is vrijwel niet aan de orde
geweest. Gemeenteraden hielden zich met die
discussie niet bezig, maar ook het parlement en
de omroep roerden zich nauwelijks of niet.
Dat mag best onbegrijpelijk genoemd worden, nu
uitlatingen van de PTT over de bestrijding van
etherpiraten er op neer komen, dat misbruik maar
zeer ten dele kan worden tegengegaan.
Volgens ir. C. de Wit van de afdeling
telecommunicatie van de PTT is het helemaal
geen probleem voor buitenstaanders om via het
kabelnet uit te zenden. „Een kabeltelevisiemast",
zegt hij. „heeft een ontvanger die heel zwakke
signalen in sterke kan omzetten. In het geval van
Amsterdam bijvoorbeeld heeft de piraat gebruik
gemaakt van het kanaal, waar normaal gesproken
de BBC-uitzendingen op worden uitgezonden. Het
is bekend dat het signaal van Engeland hier
nogal slecht is. dus met een beetje apparatuur
kun je op hetzelfde kanaal al snel een sterk
signaal uitzenden, dat het zwakke wegdrukt. Op
zo'n moment kun je uitzenden wat je wilt".
De door De Wit geschetste aanpak is mogelijk als
een zender wordt gebruikt. Er is niet direct een
noodzaak om in de nabijheid van een mast uit te
zenden, met name niet als het gaat om het
wegdrukken van een zwak signaal. De PTT heeft
in principe via de opsporingsdienst de
mogelijkheid om met peilwagens zo'n illegale
zender op te sporen. Dat werk wordt evenwel
moeilijk op het moment dat de piraat steeds
vanuit een andere plek uitzendt en zijn
programma niet te lang maakt. Wordt een piraat
op de televisie waargenomen, dan duurt het
enige tijd voordat de PTT er met de wagen op
uit kan trekken. En als er ook weinig indicatie is
over de plek van uitzenden, kan het uitzenden
van een programma van anderhalf uur. zoals
vorig weekeinde in Leiden aan de orde was. al
gauw ongestraft blijven. Overigens is het met
deze methode ook mogelijk om televisiekijkers,
die niet op de kabeltelevisie zijn aangesloten, te
bereiken via hun eigen antenne. Dat kan als
bijvoorbeeld, zoals in Leiden, gebruik wordt
gemaakt van een vrij kanaal. (Volgens de PTT
hebben in Leiden ook de mensen zonder
kabeltelevisie de piraat ontvangen).
Twee andere methoden om het circuit binnen te
komen zijn. hoewel nog niet beproefd, praktisch
wel uitvoerbaar.
Om iedereen die op de kabel is aangesloten een
goed beeld te geven, wordt de kabel namelijk na
een bepaalde afstand onderbroken door een
versterker, die het zwak geworden signaal weer
opvoert. Die versterkers bevinden zich in kastjes,
die tegen de huizen zijn opgesteld. Zo'n kastje is
open te maken en via een illegale verbinding kan
een ander signaal worden doorgegeven.
En dan is er nog een derde mogelijkheid, die de
PTT bevestigt, maar waar beter geen
ruchtbaarheid aan kan worden gegeven. Die
mogelijkheid is namelijk nog eenvoudiger
Dat het hek van de dam is. behoeft nauwelijks
nadere uitleg. Aan de ene kant is het heel
begrijpelijk dat de PTT er weinig voor voelt om
voorlichting te geven over hoe een piraat het
beste te werk kan gaan. Aan de andere kant
leren de reacties van onder meer prof. ir.
Bordewijk. hoogleraar aan de Technische
Hogeschool in Delft en jarenlang lid van de
omroepraad, dat in het verleden al veel te veel is
gedaan om te voorkomen dat slapende honden
wakker werden.
Hij zegt:,. Dit is natuurlijk allemaal wel te
voorzien geweest. Ik ben ook helemaal niet
verbaasd. Ik heb destijds regelmatig gewezen op
Prof. Bordewijk: „Gevolgen van misbruik
levensgevaarlijk..."
de consequenties van de invoering van
kabeltelevisie op bijvoorbeeld de privacy. Het
aangesloten zijn van vele huizen op een
communicatiesysteem als dit. heeft verregaande
consequenties. Daar is veel te weinig aandacht
aan geschonken. Het had moeten gebeuren op
een moment dat je op de keuze van het systeem
nog invloed had. Maak je gebruik van
straalverbindingen dan is er een betrekkelijk
gesloten circuit, waarin lang niet zo makkelijk
kan worden binnengedrongen".
Bordewijk typeerde de aanleg van kabeltelevisie
in Nederland in het verleden als „één groot
drama". De financiële gevolgen waren niet te
overzien. De auteurswet wordt met voeten
getreden. Engeland heeft bijvoorbeeld al met een
proces gedreigd, omdat BBC-programma's in
Nederland worden uitgezonden, zonder dat er een
cent voor wordt betaald. Maar interessanter nog
is zijn stelling dat „meer dan driekwart van de
ether, bruikbaar voor televisie-uitzendingen, nog
braak ligt".
Bordewijk:„U wijst nu op de gevaren van
commerciële televisie en politieke propaganda.
Dat is nog maar een klein deel van waar ik bang
voor ben. Nee. ik ben niet van plan u te vertellen
wat ik nog meer vrees. Dat lijkt me niet juist".
En op de vraag waarom hij zelf nooit het
initiatief heeft genomen om aan de bel te trekken
en er zo voor te zorgen dat de gevolgen van het
kabelnet goed op een rijtje stonden, voordat met
de aanleg werd begonnen zegt hij:,. Het is
natuurlijk niet zo dat niemand die gevolgen heeft
onderkend. Deskundigen weten wel degelijk wat
er mis kan gaan. Ik heb daar in het verleden
regelmatig contact over gehad met de PTT
(Bordewijk was vroeger bij de PTT werkzaam) en
ook met kamerleden. Maar je moet voorzichtig
zijn en geen slapende honden wakker maken. Dit
leek me niet goed voor een openbare discussie".
Prof. Bordewijk voelt er dus niets voor om zijn
angsten aan de openbaarheid prijs te geven. Het
is echter nauwelijks moelijk om na te gaan. waar
hij mee in zijn maag zit. Massa-psychose via
televisie, gefingeerde nieuwsuitzendingen, een
uitwerking van George Orwells geruchtmakende
boek 1984. Een radiohoorspel bracht al eens in
Amerika een hele staat in rep en roer.
Mogelijkheden tot een hoop gruwelijks te over
dus en dat maakt de tijd zo zoetjes aan rijp voor
de vraag waar de overheid blijft. De PTT is
weliswaar belast met het „schoonhouden" van de
ether, maar bij de wetgever ligt op dit terrein
toch een duidelijke verantwoordelijkheid.
Tot nu toe is het op het Binnenhof opvallend stil
geweest. De omroepspecialisten van de WD en
de PvdA zijn van plan binnenkort die stilte te
doorbreken.
De WD'er Keja zegt:„lk heb een notitie gemaakt
en al wat contacten gehad om te horen hoe de
vork in de steel zit. Misbruik is inderdaad ruim
mogelijk. Tot die conclusie ben ik ook gekomen.
Het is een kwestie die enigszins aan het
parlement voorbij is gegaan en waar de
gemeenten eigen bevoegdheden hebben. De
omroep is natuurlijk weer wel een zaak van ons
en ik wil na het reces de zaak ook meteen aan
de orde brengen in de vaste kamercommissie
voor CRM".
Aad Kosto, omroepspecialist van de PvdA wil de
kwestie bij de behandeling van de begroting van
CRM over twee weken aan de orde stellen. „We
hebben destijds bij de behandeling van de nota
mediabeleid van Van Doom de zaak al
aangekaart. Binnen de fractie is ook een groepje
bezig met het bekijken van alle verschuivingen,
die zich op het gebied van de omroep door de
nieuwe technologie hebben voorgedaan. En
natuurlijk is aan deze minister al gevraagd om
eens een overzicht te geven van de gevolgen van.
nou, noem maar op. wat er op het gebied van
televisie en omroep allemaal mogelijk wordt. De
PTT die zich ook steeds meer op het terrein van
de omroep lijkt te bewegen. Met de geinlijn van
Tailleuren de top vijf die per telefoon
uitgezonden zou worden. De omroepwet is aan
herziening toe. De medianota is ook al weer wat
verouderd. De behandeling van de begroting lijkt
mij het beste moment om daar nog eens vragen
over te stellen".
Prof. Bordewijk tenslotte:..Voor weinig geld is de
apparatuur te koop om uit te zenden. Ik geloof
dat het veel van die amateurs ook niet zozeer om
de inhoud van het programma gaat. maar meer
om het technisch vernuft dat ze er in kunnen
investeren. Er zijn voor hen natuurlijk buiten de
illegaliteit weinig mogelijkheden. Maar door die
amateurs worden wij wel met de neus op de
feiten gedrukt. Het kan allemaal levensgevaarlijk
zijn".
TON VAN BRUSSEL