Onze opruiming duurt welgeteld 3dagen. Pander rust in Egypte uit van spanning Hervormingsdrift werd sjah Mohammed Reza noodlottig „Letelier vermoord om verlies Stevin-order" Kaping Libanees vliegtuig ten einde Afgezant Carter in Israël Stremming Scheepvaart BUITENLAND LEIDSE COURANT PAGINA 15 TERUGKEER KHOMEINY NAAR IRAN ONZEKER ASSOEAN, TEHERAN - Pre- sident Anwar Sadat van Egyp te, die de sjah van Iran dank baar is voor zijn steun in het verleden in de vorm van geld en olie, heeft gisteren de Iraan- se keizer een groots welkom bereid toen hij in Assoean aan kwam, de eerste tussenlanding na zijn vertrek uit Teheran. Eenentwintig saluutschoten werden afgevuurd toen de sjah, die er gespannen uitzag, uit zijn boeing 707 stapte. De Egypti sche en Iraanse volksliederen klonken en de sjah inspecteerde de erewacht, samengesteld uit de presidentiële brigade. Zowel de sjah als zijn vrouw Farah droegen zonnebrillen toen zij de trap afkwamen, maar namen deze af tijdens de welkomst plechtigheid. Keizerin Farah zag er afgetobd maar slaagde erin enige malen te glimlachen terwijl zij sprak met mevrouw Sadat. De enige duizenden Egyptena- ren die zich verzameld hadden om het Iraanse keizerlijke paar te begroeten schenen meer nieuwsgierigheid dan warmte aan de dag te leggen. De sjah legde op het vliegveld geen ver klaring af. Langs de 18 kilome ter lange route van het vliegveld naar Assoean waren afbeeldin gen van de sjah, Iraanse vlag gen en spandoeken met wel komstteksten te zien. Enkele tienduizenden Egypte- naren langs de route juichten de sjah toe. De meeste mensen stonden langs de laatste kilome ter van de weg naar het hotel Oberoi, het verblijf van de sjah. Ook president Sadat heeft be sloten zijn intrek in dit hotel te nemen. Egyptische functionarissen heb ben verklaard, dat de duur van het bezoek van de sjah aan Egypte zal afhangen van zijn eigen wensen. „Sadat laat het geheel aan de sjah over", aldus een functionaris. Maar van diplomatieke zijde is gezegd, dat de sjah waarschijn lijk vrijdag zal vertrekken, met de Verenigde Staten als zijn waarschijnlijkste bestemming. Khomeiny „Ajatollah" Khomeiny, de aartsvijand van de sjah van Iran, heeft God gedankt dat de monarch zijn land heeft verla ten, maar hij heeft niet gezegd wanneer hij zelf na vijftien jaar ballingschap naar Iran terug keert. ,Jk zal teruggaan wanneer het moment daar is", zei Khomeiny. De omgeving van de 78-jarige geestelijke leider zei dat dit er niet voor het einde van de week zou zijn. Zij vertelden dat Kho meiny, toen hij van het vertrek van de sjah op de hoogte werd gesteld, uitriep: „Allahu ach- bar" (God is groot). Zijn stem ming werd getypeerd als zijnde „uitstekend - hij is blij". De medewerkers van Khomeiny zeiden dat deze elke dialoog met het huidige Iraanse kabinet van premier Sjapoer Bachtiar zal afwijzen, omdat hij het be schouwt als „illegaal, zoals de sjah en alles van zijn hand". Khomeiny heeft zijn landgeno ten opgeroepen tot een manifes tatie op 19 januari, die van evenveel belang zou kunnen blijken te zijn als die van 11 december, toen in de straten van Teheran meer dan ander half miljoen mensen op de been waren. Iedereen in Teheran schijnt zich af te vragen of Khomeiny op die dag in de Iraanse hoofdstad zal zijn. Teheran jubelt Onmiddellijk na het bekend worden van het vertrek van de sjah stroomde vlak voor het middaguur de vijf miljoen zie len tellende bevolking van de Iraanse hoofstad Teheran on der luid en waarlijk onbeschrij flijk gejubbel massaal de stra ten op. Binnen enkele minuten na het nieuws dat het keizerlijk paar in tranen weg was zat de hele stad dicht door stromen luid toeterende auto's met groot licht op en dansende menigten, die onder meer de leus, „de sjah is weg, leve Khomeiny" scan deerden. De ondertoon van de spontaan losgebarsten feestvreugde mensen dansten zelfs op daken van auto's en huizen en vielen wildvreemden om de hals - was weliswaar nog steeds nerveus. Het voortbestaan van het op het laatste moment voor het vertrek van de sjah nog door het hele parlement aanvaarde kabinet van premier Bachtiar, die sa men met de regentschapsraad de macht in het land overnam, hangt af van de terugkeer van de verbannen geestelijke leider Ajatollah Khomeiny. Hij wenste vanuit Parijs het Iraanse volk geluk „met deze eerste stap naar de overwinning" en riep het evenals de hele sji-ietische gees telijke leiding in het land zelf Een Iraans militair kust de voeten van de sjah even voor diens vertrek uit Teheran naar Egypte. Iraanse regeringsfunctionarissen bekijken het toneeltje nogal misprij zend in tegenstelling tot keizerin Farah Diba, die een brede lach vertoont op orde, rust en discipline te bewaren teneinde elke poging tot verdere desorganisatie van de tengevolge van de onlusten van ruim een jaar toch al ernstig verstoorde economie van Iran te voorkomen. Bachtiar heeft reeds verklaard, dat hij waarschijnlijk een grote lening in het buitenland zal moeten opnemen om Iran uit de huidige chaos te kunnen redden. Bachtiar heeft in het huis van afgevaardigden ook verklaard dat 100 leden van de (gehate) geheime politie, de Savak, wel dra zullen worden berecht. De premier verklaarde voorts dat Iran er niet is om de veilig heid van andere landen te verze keren en dat zijn land „niet de politie-agent van de (Perzische) Golf" zal zijn. Tenslotte zei hij dat „zij die tegen het leger zijn, tegen het land zijn". 'mm Ingesneeuwde woning Toen Christopher Lett in South Range bij Houghton in de Ameri- kaanse staat Michigan veen bezoekje bracht >-■■■ aan zijn grootmoeder, Taf kon hij zijn ogen nau- welijks geloven het Jfpik', - huis was helemaal inge- sneeuwd. Met veel. moeite had men wel - een doorgang naar de voorduer kunnen graven en de meeste sneeuw van het dak kunnen komen dat het huis on der de last in elkaar zou zakken. (Van onze correspondent t>ick Toet) WASHINGTON Het niet doorgaan van de plannen van de Nederlandse Stevingroep voor een investering van ruim 130 miljoen gulden in mijnprojecten in Chili heeft een belangrijke rol gespeeld bij de moord op Or lando Letelier (voormalig minister in de rege ring van de door militaire junta ten val ge brachte president Allende), die in september 1976 met zijn auto werd opgeblazen. Dat vindt de openbare aanklager in het pro ces tegen drie Cubaanse ballingen die op het ogenblik in verband met de moord op Letelier in Washington terechtstaan. Het Tweede-Ka merlid Relus ter Beek (PvdA) heeft gisteren een uitvoerige getuigenis afgelegd over de po gingen van Letelier om Nederlandse auoritei- ten te bewegen de investering van de Stevin groep tegen te houden. Letelier is daarvoor drie keer in Nederland geweest. Activiteiten van ondermeer Nederlandse politici en de ge meenteraden van Rotterdam en Groningen brachten de Stevingroep er uiteindelijk toe van de besluiten af te zien. Ook elders zou Letelier hebben geprobeerd autoriteiten te be wegen het Chileense militaire regime van Pi nochet te boycotten. Dit heeft volgens de aan klager geleid tot de moordaanslag. ADVERTENTIE Donderdag 18, vrijdag 19, zaterdag 20 januari vanaf 's morgens 9.00 uur. Leiden: Breestraat 146/Botermarkt 21-22. Den Haag - Amsterdam Rotterdam - Eindhoven Groningen Leiden - Enschede Gelddiefstal bij KLM in Caracas opgelost CARACAS (DPA) De Venezolaanse politie heeft een diefstal van ruim twee miljoen dollar (circa 4,5 min.) bij de KLM op de luchthaven Simon Bolivar bij de hoofdstad Caracas vrij wel opgelost. Drie van de vermoedelijke hoofddaders zijn aangehouden, waarbij een groot deel van het geld werd teruggevonden. Een voor de Duitse bank be stemd geldbedrag van 5,105 mil joen mark is uit een toestel van de Lufthansa verdwenen op een vlucht van Sofia via München naar Frankfort. Dit is 12 januari gebeurd. In de Westduitse stad München is gisteren uit een auto die voor een hotel stond geparkeerd voor twee miljoen mark aan diaman ten gestolen, zo heeft de West duitse politie bekendgemaakt. De politie zoekt naar een 50-jari- ge man, Hans-Peter Graf, die zich onder een valse naam in het hotel had laten inschrijven. BEIROET (AP) Zes gewa pende mannen hebben gisteren alle 66 passagiers en negen bemanningsleden van een Liba nees lijntoestel dat zij hadden gekaapt, in vrijheid gesteld, nadat de wens van de kapers een persconferentie te mogen geven, was ingewilligd. Daarna gaven zij zich over aan de Libanese autoriteiten. De kaping werd uitgevoerd om JERUZALEM (DPA) De Amerikaanse speciale afgezant voor het Midden-Oosten, Al fred Atherton, is gisteren in Israël aangekomen. Hij zal daar, en later in Egypte, probe ren de vredesbesprekingen tus sen Egypte en Israël weer op gang te brengen. Bij zijn aankomst verklaarde Atheron dat hij in Jeruzalem en Cairo zal proberen enkele juridische kwesties over enkele paragrafen in het ontwerpver drag op te lossen. Hij deelde voorts mee dat een ontmoeting tussen hem en de Israëlische minister van buitenlandse za ken, Dayan, niet op het pro gramma staat. Israëlische actie in Zuid-Libanon TEL AVIV (DPA-Reuter) Is raëlische commandotroepen hebben in de nacht van maan dag op dinsdag een gebouw in de Zuidlibanese stad Ras el- Ein, die twintig kilometer van de Israëlische grens ligt, opge blazen. Het gebouw diende als basis voor de Palestijnen, van waar zij acties tegen Israël ondernamen, zo heeft het dag blad „Yedoth Aharonoth" gis teren gemeld. Israëlische militaire bronnen hebben de Israëlische actie be vestigd. De Israëliërs werden per boot naar de plaats van actie gebracht. Van Israëlische militaire zijde is verklaard dat er bij de Israëliërs geen verlie zen zijn geleden. De aanslag zou aan drie mensen het leven heb ben gekost. De Israëlische actie volgde op een aanval van de Palestijnen op een vakantieverblijf bij het Israëlische Maaloth, drie dagen geleden. Van Israëlische kant wordt echter benadrukt dat het opblazen van het gebouw in Ras el-Ein géén vergeldingsmaatre gel is. de aandacht van de publieke opinie te vestigen op de gevan genschap van de Libanese Sji'i- tische leider Imam Mousa al Sadr, die volgens de kapers in Libië wordt vastgehouden. Het einde van het zeven uur durende kapingsdrama volgde nadat de leider van het kapings commando tijdens een perscon ferentie op het vliegveld van Beiroet meedeelde dat de Libi sche regeringsleider kolonel Moammar Ghadaffi de 54-jarige Imam vasthoudt „tegen alle in ternationale wetten in". De zes gewapende mannen ga ven zich aan de Libanese autori teiten over nadat de passagiers ongedeerd waren vrijgelaten en de persconferentie was gege ven. Het was een eis van de kapers geweest om deze pers conferentie te houden.' Beschuldigingen inzake brand Spaanse camping MADRID (AFP) Zes mensen, leiders en technici van de Spaanse ondernemingen „Cis- ternas Reunidas" en „Enpetrol" zijn dinsdag door de rechter van instructie van Tortosa in staat van beschuldiging gesteld in verband met de ramp op de camping „Los Alfaques" we gens „nalatigheid bij het uitoe fenen van hun beroep". Bij deze ramp op elf juli 1978 kwamen meer dan 200 mensen om het leven. Het onderzoek van rechter Au gusta Ferrer Barrientos wijst uit dat de tankwagen van „Cis- ternas Reunidas" overbelast was en geen veiligheidsklep had. Dit heeft een te grote druk en uiteindelijk de explosie van de tankauto met propyleen ver oorzaakt. Nu zij officieel in staat van beschuldiging zijn gesteld kun nen de zes (in een strafrechtelij ke procedure) veroordeeld wor den tot maximaal anderhalf jaar gevangenisstraf. Storing in modelreactor te Karlsruhe (Van onze correspondent) BONN In de proefreactor van het researchcentrum voor kernenergie in Karlsruhe, een verkleind model van de snelle kweekreactor die in Kalkar wordt gebouwd, hebben zich in december onregelmatigheden voorgedaan. Toen de reactor op zijn volle vermogen (20 megawatt) zou worden beproefd, ontstonden er argonbellen in het koelmiddel natrium, waarna de reactor zichzelf automatisch uitschakel de. De commissie voor reactor- zekerheid zal zich de komende weken met de storing bezighou den. Dit heeft het ministerie van onderzoek en technologie in Bonn gisteren bevestigd. ADVERTENTIE De scheepvaart in de OOSTVAART zal ter plaatse van de brug in de spoorweg WOERDEN - LEIDEN ten behoeve van de vernieuwing van deze brug geheel gestremd zijn van 19 FEBRUARI tot 8 JULI 1979, of zoveel korter als mogelijk of zoveel langer als noodzakelijk zal blijken. j Nederlandse) |SpoorwegenJ V_ DEN HAAG Mohammed Reza Pahlevi was slechts 21 jaar toen hij de heerschappij in Iran, en dit evenals zijn vader met ijzeren hand, ging regeren. Hij werd op 26 oktober 1919 in Teheran geboren en trof bij de machtsovername, afgedwongen door de geallieerde bezetters, Britten en Russen, een chaos aan. in Zwitserland had de jonge Pahlevi de problemen van de moderne tijd tegenover het geïsoleerde bestaan leren kennen en het lukte hem dan ook binnen korte tijd door handig ingrijpen de situatie in zijn land meester te worden. Met steun van delen van het Iraanse leger en sympathie van de onderste lagen van de bevolking slaagde hij erin de Britten en de Russen tot de aftocht te dwingen, de invloed van de communistische Tudeh-partij, extreem na tionalistische grootgrondbezitters en intel lectuelen terug te dringen en begon hij het land economisch te hervormen. Reeds in het begin van de jaren vijftig rezen voor de heerser problemen op het vlak van de binnenlandse politiek: premier Mossa- deq poogde vanaf juli 1952 de bevoegdhe den van de sjah door middel van speciale wetten in te perken. Op 17 augustus 1953 onthief de heerser hem van zijn functie, om vervolgens zelf naar Rome in balling schap te gaan. Nadat Mossadeq op 19 augustus door troepen die trouw waren gebleven aan de keizer ten val was gebracht en gearresteerd, keerde de sjah terug en begon hij zijn eerzuchtige plannen uit te voeren. Tegenwerking tengevolge van verzet van de Islamitische geestelijkheid tegen moder ne levensvormen kon niet uitblijven. Deze richtte zich in eerste instantie op de op 26 januari 1963 overigens via een volksraad pleging goedgekeurde hervormingsmaatre gelen van de sjah. Kernpunt van zijn plannen was grondhervorming, die intussen de grote massa van de bevolking van het platteland onafhankelijk heeft gemaakt van de grootgrondbezitters. Dezen werden scha deloos gesteld met belangen in de industrie en groeiden als industriëlen uit tot een belangrijke motor voor de verdere economi sche ontwikkeling van het land. Verdere belangrijke programmapunten van de „witte revolutie", die in feite een revolu tie „van boven" was, waren de nationalisatie van de Iraanse bossen, winstdelingsregelin- gen voor arbeiders in de fabrieken, hervor ming van het kiesstelsel, strijd tegen het analfabetisme en verbetering van de volks gezondheid. En verder nog regeling van gelijke rechten voor de vrouw bij de wet en invoering van pensioen op kosten van de staat demonstraties te kampen, die ui april 1965 een voorlopig hoogtepunt hadden bereikt: er werd een aanslag op hem gepleegd. Bij alle eerzucht tot heil van het volk, die zelfs zijn heftigste tegenstanders voor een deel moesten toegeven maakte de sjah een nood lottige fout. Hij „vergat" niet alleen de sterk religieus gemotiveerde oppositie, maar on derdrukte ze ook. De sjiïetenleider Khomei ni zond hij in ballingschap. Deze slaagde er echter vanuit het buitenland steeds weer in de massa's tegen de heerser in beweging te brengen. Ondanks alle kritiek op zijn politiek menen zelfs tegenstanders van de sjah dat zijn hervormingsbeleid het land stabniliteit heeft gebracht. Van voordeel was voor hem daarbij niet in de laatste plaats de olierijk dom van het land, met de opbrengsten waarvan hij niet alleen het technische füveau van het leger hoog opvoerde, maar ook kapitaalinvesteringen in het buitenland Voor dit alles verzekerde de sjah zich van de steun van beproefde politici en riep de regeringspartij „Nieuw Iran" in het leven. In maart 1975 werden de legale partijen in de eenheidspartij „Partij van de Nationa le Wedergeboorte" gebundeld. Van het begin af aan had de sjah met financieerde. In 1974 en 1975 nam Iran bijvoorbeeld belangen in Krupp. Volgens politieke waarnemers sloeg de sjah echter te laat een koers naar „echte" hervor ming in. Steeds weer kwam hij daardoor in het kruisvuur van de kritiek terecht, omdat zijn familie ook over een heel instru mentarium van dictatoriale machtsmidde len beschikte. Op 28 september 1978, het einde kondigde zich reeds aan, perkte hij de privileges van de familie in. De vijftig leden ervan mochten geen zaken meer doen met binnen- en buitenlandse firma's, die regeringsopdrachten krijgen. Ondanks de uit de binnen- en voor een deel ook uit de buitenlandse politiek voort vloeiende moeilijkheden vergat Mohammed Reza Pahlevi zijn privéleven nooit Reeds voor hij de macht overnam huwde hij in 1939 met een zuster van koning Faroek van Egypte. Van haar liet hij zich in 1949 scheiden. Opzien baarde zijn tweede huwe lijk, op 12 februari 1951, met Soraya Esfan- diari. Dit bleef kinderloos en werd daarom op 6 april 1958 weer ontbonden. Op 21 december 1959 trad de keizer voor de derde maal in huwelijk. De bouwkunst studente Farah Diba was het uiteindelijk die hem op 31 oktober 1960 de langverbeide troonopvolger Reza Cyrus Ali schonk. Uit dit huwelijk, het laatste, kwamen nog drie kinderen voort.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 15