Dreigt er een burgeroorlog in Iran?
17 januari
Pander
Senaat Iran geeft vertrouwen aan Bakhtiar
Woensdag
gesloten.
KHOMEINY WIL NIEUWE „STERKE MAN" WORDEN
Doorstoot Vietnamezen naar Thaise grens in Cambodja
Drie Palestij nen
gedood
bij actie in Israël
Nederlandse steun voor Antillen
nog lang noodzakelijk
Stijgende spanning
in Frans en in
Spaans Baskenland
Christelijke wijk in
Beiroet beschoten:
achttien doden
- BUITENLAND LEIDSE COURAN MAANDAG 15 JANUAR11979 PAGINA 7
MILITAIRE LEIDERS BEZIEN VERTREK VAN SJAH MET GEMENGDE GEVOELENS
DEN HAAG „De stra
ten waren bezaaid met do
den en gewonden. De heili
ge stad Qom leek op een
stad die in oorlog was ver
slagen". Dit berichtte pre
cies een jaar geleden een
Iraans comité voor de be
scherming van de vrijhe
den en de mensenrechten
aan premier Amouzegar
over de bloedige onlusten
waarin enkele dagen daar
voor opgewonden gelovi
gen en niets ontziende mi
litairen tegenover elkaar
hadden gestaan. Een jaar
nadien weten we waar die
door religieuzen geleide
agitatie van de als reactio
nair betitelde sji'itische
geestelijken toe heeft ge
leid.
Het succes van het Islami
tisch verzet tegen de sjah
is, zoals nu overal wel is
onderkend, mogelijk gewor
den door de massale steun
uit die delen van de bevol
king die slecht af zijn ge
weest met de grootscheepse
economische hervormingen
van de sjah in de jaren
zestig. Door de industriali
sering naar de stad gedre
ven hebben deze tot afhan
kelijke arbeiders geworden
boeren een gewillig oor ge
vonden bij de islamitisch-
'sji'itische leiders die hun
morele grieven tegen het
bewind als medicijn heb
ben aanbevolen voor de
verbetering van de belab
berde situatie van deze
ontwortelde boeren.
En zo is een machtig ver
bond ontstaan, berustend
op een meerderheid in het
volk dat nog verder is ver
sterkt met dissidente min
derheidsgroepen welke om
politieke redenen zich keer
den tegen de sjah en zijn
marionettenregering.
Alleen de rijke burgerij die
geprofiteerd heeft van de
door de sjah doorgevoerde
verwestersing, en het gepri
vilegieerde leger waarop de
macht van de sjah berust
sinds de coup op het be
wind van Mossadeq in
1953, staan nog steeds ach
ter hem.
Speelruimte
verdwenen
Een gevolg van het als een
sneeuwbal verder rollende
religieuze verzet tegen de
sjah is dat de speelruimte
van het Nationale Front
waarin de meeste niet-reli-
gieuze oppositiegroepen zit
ten, duidelijk verder is ver
smald. De veroordeling
door dat Nationale Front
van Sjapoer Bakhtiar om
een regering te vormen
liegt er niet om. Het Front
voelt dat het niets kan zon
der toedoen van de reli
gieuze leider Khomeini.
Was Bakhtiar slechts drie
maanden eerder gevraagd
om zo'n regering te vor
men, dan hadden zijn kan
sen er uiteraard veel beter
voor gestaan. Dat dit niet
eerder is gebeurd, geeft al
leen maar aan op grond
van welke inzichten de
sjah politiek bedrijft.
Nu de sjah het oppositiege
tij niet langer kan keren,
heeft hij ingestemd met
een regering die gevormd
wordt door mensen die gis
teren nog zijn gematigde
tegenstrevers waren. Hij
hoopte kennelijk dat de op
positie het stormlopen te
gen zijn bewind wel moe
zou worden. Daar zijn ech
ter tot nu toe maar weinig
aanwijzingen voor. De bin
nenlandse situatie is inte
gendeel zover verziekt dat
die gematigde tegenstan
ders binnen het geheel van
de massale oppositie tegen
het bewind een vrij zwak
ke groep zijn geworden.
Illustratief voor die zwakke
image van het kabinet van
Bakhtiar zijn de verwikke
lingen rond de benoeming
van een minister van de
fensie in het kabinet van
Bakhtiar. Niet voor niets is
dat een uiterst precaire
aangelegenheid. Deze man
zou immers in tegenstelling
tot de vorige defensieminis
ters in de marionettenkabi
netten van de sjah, werke
lijk toezicht moeten houden
op het leger, de voornaam
ste steunpilaar van de sjah.
Een onmogelijke situatie,
want het leger heeft weinig
vertrouwen in de nieuwe
burgerregering. De nieuwe
premier is eveneens met
handen en voeten gebon
den aan dat leger als enige
werkelijk effectieve bewa-
Premier Shapoer Bakhtiar-
gisteren tijdens het debat
in het Iraanse parlement
dat naar verluidt morgen
aanzijn regering met
een kleine meerderheid
het vertrouwen zal geven.
ker van de constitutionele
monarchie met de sjah aan
het hoofd.
En de legerleiding heeft
uiteraard alleen vertrouwen
in de sjah, die men- met
lede ogen „op vakantie"
ziet gaan (waar hij overi
gens wel aan toe zal zijn
na een jaar agitatie).
In het verleden heeft de
sjah meermalen gezin
speeld op een bloedbad
wanneer hij zou verdwij
nen. Het leger zinspeelt op
diezelfde mogelijkheid
(voorzover deze zich al niet
heeft gerealiseerd door
haar toedoen in het afgelo
pen jaar). Sommige gene
raals hebben de laatste da
gen duidelijk te verstaan
gegeven dat een dergelijk
bloedbad nabij is wanneer
de sjah vertrekt. De sjah
weifelt om weg te gaan
omdat hij geen werkelijk
vertrouwen heeft in de
nieuwe regering. De situa
tie vertoont daarom nog al
wat overeenkomsten met
die in 1953 toen de sjah in
de persoon van Mossadegh
eveneens geconfronteerd
werd met een hem onwel
gevallige regering
De loopbaan van de sjah
leert dat niets hem teveel
is om aan de macht te blij
ven. Hij kan zoals in 1953
weggaan naar Rome om
vervolgens met behulp van
het leger terug te keren als
een ijzeren heerser. Alleen
zal hij dan waarschijnlijk
de Amerikanen niet meer
achter zich vinden. Die
hebben zich immers uitge
sproken voor de regering-
Bakhtiar. De loyaliteit van
het leger jegens de sjah
telt echter heel wat zwaar
der dan die jegens de nieu
we regering. Redt de nieu
we regering het dan lijkt
de kans op alsnog een
vreedzame ontknoping van
de Iraanse crisis mogelijk.
Maar die kans schatten
waarnemers niet zo hoog
en daarmee stijgt de kans
dat bij afwezigheid van de
sjah een werkelijke burger
oorlog onvermijdelijk
wordt. Al het voorgaande
geweld in Iran moet daar
bij slechts kinderspel zijn.
PAUL VAN VELTHOVEN
TEHERAN De senaat in Iran heeft giste
ren het vertrouwen het vertrouwen gegeven
aan de nieuwe burgerregering van Sjapoer
Bakhtiar. Met 40 van de 60 leden aanwezig
stemden 38 voor en twee tegen. Een lid ont
hield zich van de stemming. De senaat zou
aanvankelijk pas woensdag bijeenkomen,
maar de vergadering werd vervroegd, ken
nelijk om de we£ te banen voor een zo
spoedig mogelijk vertrek van de sjah naar
het buitenland. De Majlis, de Iraanse Twee
de Kamer, die gisteren bijeenkwam, zal het
debat over het liberaliseringsprogramma
van Bakhtiar morgen afsluiten.
Premier Bakhtiar vocht gisteren aan het be
gin van een week die „waarschijnlijk beslis
send zal zijn voor het lot van Iran" in de
Majhlis om zijn regering te redden.
De Majlis (Tweede Kamer) debatteerde over
het liberaliseringsprogramma van de nieuwe
regering. Zij zal op zijn vroegst op haai- bijeen
komst van morgen vermoedelijk met een kleine
meerderheid haar vertrouwen geven.
De sjah baande de weg voor een vertrek door
in te stemmen met de vorming van een. regent-
schapsraad die het land tijdens zijn afwezigheid
zal moeten besturen. De uit negen leden be
staande raad, waarvan premier Bakhtiar deel
uitmaakt, werd zaterdag gevormd. De sjah die
onder zeer zware druk staat het land, op zijn
minst tijdelijk, te verlaten, liet weten dat hij
dat niet zal doen voordat het parlement de een
week geleden genoemde premier het vertrou
wen zal hebben gegeven.
Gespeculeerd werd dat hij een motie van
vertrouwen van de Majlis voldoende zou achten
en met zijn vertrek niet zou wachten op een
vertrouwensvotum van de senaat, dat op woens
dag verwacht wordt. Het paleis houdt vol dat
als de sjah vertrekt, dat slechts voor een
wintervakantie zal zijn. Maar Bakhtiar zei de
sjah te hebben gevraagd voor een langere
periode te vertrekken teneinde de gemoederen
tot bedaren te brengen. De in. ballingschap
levende religieuze leider en geestelijke aanvoer
der van de anti-sjahbeweging, de Ayatollah
Khomeiny, maakte in Frankrijk bekend dat hij
van plan was de "sterke man" van een nieuwe
Iraanse islamitische republiek te worden. Ter
wijl Bakhtiar veelal wordt beschouwd als een
'stroman" van de sjah, wordt de ayatollah in
heel Iran vereerd. Hij bestempelde het bewind
van Bakhtiar als een onderdeel van een "gevaar
lijk complot van de verraderlijke sjah". Zijn
nieuwe dreigement zou opnieuw groot politiek
rumoer kunnen doen ontstaan, ook na het
vertrek van de sjah, en zou mogelijk k-innen
leiden tot een militaire coup van generaals van
de harde lijn, zo werd geopperd. Voor de tweede
achtereenvolgende dag marcheerden duizenden
demonstranten op vreedzame wijze door de
hoofdstad waarbij zij het vertrek van de sjah
en zijn premier eisten. Op zeker ogenblik
sierden manifestanten militairen met anjers,
kusten zij hen en noemden zij hen broeders.
De soldaten lachten, staken hun wapens om
hoog en riepen "dood aan de sjah". Ook uit
andere steden van Iran werd melding gemaakt
van vreedzame betogingen. Uit kringen van de
olie-industrie werd vernomen dat de raffinage
van ruwe olie voor binnenlands gebruik op gang
kwam en gisteren voor het eerst weer 500.000
vaten bedroeg, hetgeen voor de winterbehoefte
echter nog slechts de helft is.
pANGKOK (AFP) Vietnamese strijdkrachten zijn op
'iet ogenblik bezig door te stoten'in Cambodja in de
Richting van de grens met Thailand en trachten daarbij
nbodjaanse eenheden te omsingelen die een tekort
tan munitie beginnen te krijgen en die zouden kunnen
•oberen om over de Thaise grens te ontsnappen,
ïen zwaar gevecht was vandaag aan de gang bij Sisofon,
bp ongeveer 50 kilometer ten oosten van de grens.
Gevechten op kleinere schaal werden gemeld uit de buurt
van Nimit, op ongeveer 20 kilometer van Thailand.
Deze twee steden liggen aan verkeersweg nr. 5, die naai
de grens leidt. Nu de gevechten steeds meer hun kant
opkomen is de Thaise inlichtingendienst steeds beter op
de hoogte van wat zich in het westen van Cambodja
afspeelt.
Vandaag was in Thailand in het grensgebied in verschil
lende sectoren het geluid van kanonnen en lichte wapens
in het buurland te horen.
Over hoeveel eenheden de Cambodjanen in het westen
nog beschikken is in Bangkok niet bekend. Hun aantal
zou vrij gering zijn. De Vietnamezen zouden volgens
schattingen van Thaise deskundigen tenminste twee
divisies nodig hebben om de voornaamste plaatsen en
stellingen in het westen van Cambodja onder de voet
te kunnen lopen.
Prins Norodom Sihanoek, het vroegere Cambodjaanse
staatshoofd, is gisteren in het Lennox Hill-ziekenhuis
in New York opgenomen. Naar geneesheer-directeur dr
Michael Bruno meedeelde lijdt de prins aan uitputting.
Prins Norodom Sihanoek is in New York voor het debat
in de Veiligheidsraad over de opstand in Cambodja en
de Vietnamese bemoeienis daarmee.
Israëlische generaal beschuldigt vn
EL AVIV, BEIROET De
sraëlische generaal Avigdor
en Gal heeft gisteren na de
ctie in de Israëlische grens-
laats Maalot de tijdelijke
N-macht in Libanon ervan
eschuldigd dat zij niet in
aar opdracht geslaagd is.
leneraal Ben Gal is van me-
ing dat de missie van de Fi-
ul is de terugkeer van Pa-
stijnse verzetsstrijders ten
liden van de rivier de Lita-
i te voorkomen,
iraëlische troepen vingen za-
>rdag drie Palestijnse guer-
llastrijders op die van plan
'aren in Maalot een rusthuis
overvallen. Een Palestijn
'as reeds het hotel binnenge
drongen waar hij een echt
paar en hun zoon met zijn
wapen bedreigde. Twee ande
re Palestijnen hadden zich in
de tuin van het gebouw ver
borgen. Daar werden zij ont
dekt door een Israëlische pa
trouille die onmiddellijk het
vuur opende en de twee man
nen doodschoot. De derde Pa
lestijn liet zijn gijzelaars gaan
en probeerde te vluchten.
Ook hij werd doodgeschoten.
Een vrouw kwam om het le
ven toen zij in paniek uit het
raam sprong. In mei 1974
overvielen Palestijnen een,
school in Maalot. Bij het ge
vecht dat toen ontstond vielen
meer dan dertig doden.
Soldaten van het Israëlische leger onderzoeken het lichaam van een
ze bij de actie in Maalot zojuist hebben gedood.
'remier van agt bij terugkeer:
fan onze parlementaire re
dactie)
jCHIPHOL Minister-presi-
tot Van Agt is ervan over-
bigd dat de Nederlandse An-
jllen ook nadat ze
Dafhankelijk geworden zul-
!n zijn in ruime mate en
Uigdurig steun van Neder-
tod nodig zullen hebben. De
iremier zei dit zaterdag na
fe terugkeer van een tien-
bagse reis naar de Neder-
bdse Antillen, die hij voor
Ie eerste maal als Neder-
fcnds minister-president be-
Mr. Van Agt was duidelijk
onder de indruk van de grote
problemen waarmee dit over
zeese deel van het koninkrijk
te kampen heeft. De grootste
vraagstukken zijn de staat
kundige toekomst van dit ge
bied (waarover intern nogal
wat verschillen van mening
bestaan) en de economische
situatie. Op enkele eilanden is
de werkloosheid zeer fors, op
het hoofdeiland Curacao zelfs
twintig procent van de be
roepsbevolking. Hij zal laten
onderzoeken, of via goedkope
re vluchten naar dit gebied
meer toeristen aangetrokken
kunnen worden. Daarmee zou
dan eveneens werkgelegen
heid geschapen kunnen wor
den.
De staatkundige problemen
zullen besproken worden in
de koninkrijkswerkgroep die
woensdag in Den Haag wordt
geinstalleerd. Minister Schol
ten van defensie, die zaterdag
naar de Antillen vertrok, zal
met de Antilliaanse autoritei
ten spreken over onder meer
de op te richten verdediging
sgarde".
ADVERTENTIE
In verband met de opruimingsvoorbereiding*
zijn wij op
*Panders befaamde driedaagse opruiming is dit
■jaar op donderdag 18, vrijdag 19 en zaterdag
20 januari.
Den Haag: Wagenstraat 1-21/Panderpassage.
BAYONNE (AP-Reuter) In Frans Baskenland is dit weekeinde
de vrees voor vergeldingsacties en nieuwe reacties daarop
gestegen na de aanslag zaterdag in St.-Jean de Lux op een van
de leiders van de Spaanse Baskische afscheidingsbeweging ETA.
Zaterdag werd de 34-jarige Jose Manuel Pagoaga door onbekende
aanvallers voor zijn woning in gezicht, nek, arm en hand geschoten:-
Hij is in het ziekenhuis van Bayonne opgenomen, waar zijn
toestand zondag kritiek werd genoemd.
De Spaanse regering heeft 2000 politiemannen ter versterking
van de veiligheidstroepen naar Baskenland gezonden. Het is een
nieuwe poging om de Baskische afscheidingsbeweging ETA te
bestrijden, die heeft gezegd verantwoordelijk te zijn voor 6 van
de 10 moorden die sinds begin van dit jaar in Spanje zijn gepleegd.
Leden van de ETA worden door de politie ook verdacht van
de aanslagen die zaterdagmorgen nabij de Baskische stad Azcoitia
werden gepleegd en waarbij twee leden van de guardia civil om
het leven kwamen. Twee anderen raakten gewond.
BEIROET (Reuter-UPI) Ten
minste 18 mensen zijn om het
leven gekomen en 73 gewond
toen Syrische troepen zaterdag
middag christelijke wijken van
de Libanese hoofdstad Beiroet
bestookten met tanks, raketten
en zware artillerie. Dit is in
ziekenhuiskringen in Beiroet
vernomen.
„Dit is moord" zei een woord
voerder van de christelijke
rechtse nationale liberale partij
van oud-president Camille Cha-
moun. Naar schatting kwamen
meer dan 150 raketten neer op
dichtbevolkte christelijke wij
ken in het oostelijke stadsdeel
van Beiroet.
Volgens een woordvoerder van
een ziekenhuis was het aantal
slachtoffers zo groot omdat veel
burgers naar de stad zijn terug
gekeerd sinds de zware gevech
ten in de Libanese hoofdstad
drie maanden geleden. Over het
motief voor de nieuwe beschie
ting gaven de twee partijen
tegenstrijdige verklaringen. De
door Syrië overheerste Arabi
sche vredesmacht, die in Liba
non de veiligheid moet waarbor
gen, liet weten dat gewapende
mannen in een christelijke wijk
het vuur op voorbijgangers had
den geopend, nadat de vredes
troepen een man „om veilig
heidsredenen" hadden opge
pakt. De woordvoerder van de
nationale liberale partij sprak
tegen dat leden van de christelij
ke militie hun wapens hadden
gebruikt. Hij zei dat de „Syriërs
een spontane aanval uitvoerden
en in koele bloede onschuldige
burgers hadden vermoord".
Tunesië vraagt
uitlevering
van kapers
TUNIS (AP) Tunesië heeft
Libië de uitlevering gevra gd
van de drie kapers die een
Boeing van de Tunesische
luchtvaartmaatschappij Air
Tunis hadden gekaapt, maal
later in Tripoli passagiers en
bemanning hadden vrijgela
ten. Hoewel Tunesië en Libië
een uitleveringsverdrag heb
ben, is Libi nog niet ingegaan
op de Tunesische eis.
Verpleeghulp
vermoordt
patiënten
STOCKHOLM (AFP) Een
19-jarige verpleeghulp van een
psychiatrische inrichting in de
Zweedse stad Malmö heeft be
kend dat hij in de afgelopen
maanden een tiental patiënten
om het leven heeft gebracht.
De jongeman was door de poli
tie aangehouden om onder
vraagd te worden over het mys
terieuze overlijden van een 78-
jarige en een 100-jarige patiëni.
Tijdens het verhoor bekende hij
in totaal ongeveer tien patiënten
injecties te hebben gegeven met
het ontsmettingsmiddel fenol,
als gevolg waarvan zij zijn over
leden. Hij zei dit uit menselijke
overwegingen gedaan te hebben
-omdat hij een einde wilde ma
ken aan het lijden van dé patien-
'Reageerbuis
baby' in
Glasgow
geboren
LONDEN (AFP) In een
ziekenhuis in Glasgow
heeft mevrouw Grace
Montgomery gisteren het
leven geschonken aan een
zoon van ruim twee en een
halve kilo. De vrucht is tot
stand gekomen via een rea
geerbuis, dur buiten het
lichaam van de moeder.
Het is de derde „reageer
buisbaby" ter wereld. Vorig
jaar schonk de Engelse me
vrouw Brown het leven aan
de eerste reageerbuisbaby.
Ook in Calcutta werd op 3
oktober vorig jaar een „rea
geerbuisbaby" geboren. De
nieuwe baby heeft de naam
Alistair James gekregen.
I