Dreigt er een burgeroorlog in Iran? 17 januari Pander Senaat Iran geeft vertrouwen aan Bakhtiar Woensdag gesloten. KHOMEINY WIL NIEUWE „STERKE MAN" WORDEN Doorstoot Vietnamezen naar Thaise grens in Cambodja Drie Palestij nen gedood bij actie in Israël Nederlandse steun voor Antillen nog lang noodzakelijk Stijgende spanning in Frans en in Spaans Baskenland Christelijke wijk in Beiroet beschoten: achttien doden - BUITENLAND LEIDSE COURAN MAANDAG 15 JANUAR11979 PAGINA 7 MILITAIRE LEIDERS BEZIEN VERTREK VAN SJAH MET GEMENGDE GEVOELENS DEN HAAG „De stra ten waren bezaaid met do den en gewonden. De heili ge stad Qom leek op een stad die in oorlog was ver slagen". Dit berichtte pre cies een jaar geleden een Iraans comité voor de be scherming van de vrijhe den en de mensenrechten aan premier Amouzegar over de bloedige onlusten waarin enkele dagen daar voor opgewonden gelovi gen en niets ontziende mi litairen tegenover elkaar hadden gestaan. Een jaar nadien weten we waar die door religieuzen geleide agitatie van de als reactio nair betitelde sji'itische geestelijken toe heeft ge leid. Het succes van het Islami tisch verzet tegen de sjah is, zoals nu overal wel is onderkend, mogelijk gewor den door de massale steun uit die delen van de bevol king die slecht af zijn ge weest met de grootscheepse economische hervormingen van de sjah in de jaren zestig. Door de industriali sering naar de stad gedre ven hebben deze tot afhan kelijke arbeiders geworden boeren een gewillig oor ge vonden bij de islamitisch- 'sji'itische leiders die hun morele grieven tegen het bewind als medicijn heb ben aanbevolen voor de verbetering van de belab berde situatie van deze ontwortelde boeren. En zo is een machtig ver bond ontstaan, berustend op een meerderheid in het volk dat nog verder is ver sterkt met dissidente min derheidsgroepen welke om politieke redenen zich keer den tegen de sjah en zijn marionettenregering. Alleen de rijke burgerij die geprofiteerd heeft van de door de sjah doorgevoerde verwestersing, en het gepri vilegieerde leger waarop de macht van de sjah berust sinds de coup op het be wind van Mossadeq in 1953, staan nog steeds ach ter hem. Speelruimte verdwenen Een gevolg van het als een sneeuwbal verder rollende religieuze verzet tegen de sjah is dat de speelruimte van het Nationale Front waarin de meeste niet-reli- gieuze oppositiegroepen zit ten, duidelijk verder is ver smald. De veroordeling door dat Nationale Front van Sjapoer Bakhtiar om een regering te vormen liegt er niet om. Het Front voelt dat het niets kan zon der toedoen van de reli gieuze leider Khomeini. Was Bakhtiar slechts drie maanden eerder gevraagd om zo'n regering te vor men, dan hadden zijn kan sen er uiteraard veel beter voor gestaan. Dat dit niet eerder is gebeurd, geeft al leen maar aan op grond van welke inzichten de sjah politiek bedrijft. Nu de sjah het oppositiege tij niet langer kan keren, heeft hij ingestemd met een regering die gevormd wordt door mensen die gis teren nog zijn gematigde tegenstrevers waren. Hij hoopte kennelijk dat de op positie het stormlopen te gen zijn bewind wel moe zou worden. Daar zijn ech ter tot nu toe maar weinig aanwijzingen voor. De bin nenlandse situatie is inte gendeel zover verziekt dat die gematigde tegenstan ders binnen het geheel van de massale oppositie tegen het bewind een vrij zwak ke groep zijn geworden. Illustratief voor die zwakke image van het kabinet van Bakhtiar zijn de verwikke lingen rond de benoeming van een minister van de fensie in het kabinet van Bakhtiar. Niet voor niets is dat een uiterst precaire aangelegenheid. Deze man zou immers in tegenstelling tot de vorige defensieminis ters in de marionettenkabi netten van de sjah, werke lijk toezicht moeten houden op het leger, de voornaam ste steunpilaar van de sjah. Een onmogelijke situatie, want het leger heeft weinig vertrouwen in de nieuwe burgerregering. De nieuwe premier is eveneens met handen en voeten gebon den aan dat leger als enige werkelijk effectieve bewa- Premier Shapoer Bakhtiar- gisteren tijdens het debat in het Iraanse parlement dat naar verluidt morgen aanzijn regering met een kleine meerderheid het vertrouwen zal geven. ker van de constitutionele monarchie met de sjah aan het hoofd. En de legerleiding heeft uiteraard alleen vertrouwen in de sjah, die men- met lede ogen „op vakantie" ziet gaan (waar hij overi gens wel aan toe zal zijn na een jaar agitatie). In het verleden heeft de sjah meermalen gezin speeld op een bloedbad wanneer hij zou verdwij nen. Het leger zinspeelt op diezelfde mogelijkheid (voorzover deze zich al niet heeft gerealiseerd door haar toedoen in het afgelo pen jaar). Sommige gene raals hebben de laatste da gen duidelijk te verstaan gegeven dat een dergelijk bloedbad nabij is wanneer de sjah vertrekt. De sjah weifelt om weg te gaan omdat hij geen werkelijk vertrouwen heeft in de nieuwe regering. De situa tie vertoont daarom nog al wat overeenkomsten met die in 1953 toen de sjah in de persoon van Mossadegh eveneens geconfronteerd werd met een hem onwel gevallige regering De loopbaan van de sjah leert dat niets hem teveel is om aan de macht te blij ven. Hij kan zoals in 1953 weggaan naar Rome om vervolgens met behulp van het leger terug te keren als een ijzeren heerser. Alleen zal hij dan waarschijnlijk de Amerikanen niet meer achter zich vinden. Die hebben zich immers uitge sproken voor de regering- Bakhtiar. De loyaliteit van het leger jegens de sjah telt echter heel wat zwaar der dan die jegens de nieu we regering. Redt de nieu we regering het dan lijkt de kans op alsnog een vreedzame ontknoping van de Iraanse crisis mogelijk. Maar die kans schatten waarnemers niet zo hoog en daarmee stijgt de kans dat bij afwezigheid van de sjah een werkelijke burger oorlog onvermijdelijk wordt. Al het voorgaande geweld in Iran moet daar bij slechts kinderspel zijn. PAUL VAN VELTHOVEN TEHERAN De senaat in Iran heeft giste ren het vertrouwen het vertrouwen gegeven aan de nieuwe burgerregering van Sjapoer Bakhtiar. Met 40 van de 60 leden aanwezig stemden 38 voor en twee tegen. Een lid ont hield zich van de stemming. De senaat zou aanvankelijk pas woensdag bijeenkomen, maar de vergadering werd vervroegd, ken nelijk om de we£ te banen voor een zo spoedig mogelijk vertrek van de sjah naar het buitenland. De Majlis, de Iraanse Twee de Kamer, die gisteren bijeenkwam, zal het debat over het liberaliseringsprogramma van Bakhtiar morgen afsluiten. Premier Bakhtiar vocht gisteren aan het be gin van een week die „waarschijnlijk beslis send zal zijn voor het lot van Iran" in de Majhlis om zijn regering te redden. De Majlis (Tweede Kamer) debatteerde over het liberaliseringsprogramma van de nieuwe regering. Zij zal op zijn vroegst op haai- bijeen komst van morgen vermoedelijk met een kleine meerderheid haar vertrouwen geven. De sjah baande de weg voor een vertrek door in te stemmen met de vorming van een. regent- schapsraad die het land tijdens zijn afwezigheid zal moeten besturen. De uit negen leden be staande raad, waarvan premier Bakhtiar deel uitmaakt, werd zaterdag gevormd. De sjah die onder zeer zware druk staat het land, op zijn minst tijdelijk, te verlaten, liet weten dat hij dat niet zal doen voordat het parlement de een week geleden genoemde premier het vertrou wen zal hebben gegeven. Gespeculeerd werd dat hij een motie van vertrouwen van de Majlis voldoende zou achten en met zijn vertrek niet zou wachten op een vertrouwensvotum van de senaat, dat op woens dag verwacht wordt. Het paleis houdt vol dat als de sjah vertrekt, dat slechts voor een wintervakantie zal zijn. Maar Bakhtiar zei de sjah te hebben gevraagd voor een langere periode te vertrekken teneinde de gemoederen tot bedaren te brengen. De in. ballingschap levende religieuze leider en geestelijke aanvoer der van de anti-sjahbeweging, de Ayatollah Khomeiny, maakte in Frankrijk bekend dat hij van plan was de "sterke man" van een nieuwe Iraanse islamitische republiek te worden. Ter wijl Bakhtiar veelal wordt beschouwd als een 'stroman" van de sjah, wordt de ayatollah in heel Iran vereerd. Hij bestempelde het bewind van Bakhtiar als een onderdeel van een "gevaar lijk complot van de verraderlijke sjah". Zijn nieuwe dreigement zou opnieuw groot politiek rumoer kunnen doen ontstaan, ook na het vertrek van de sjah, en zou mogelijk k-innen leiden tot een militaire coup van generaals van de harde lijn, zo werd geopperd. Voor de tweede achtereenvolgende dag marcheerden duizenden demonstranten op vreedzame wijze door de hoofdstad waarbij zij het vertrek van de sjah en zijn premier eisten. Op zeker ogenblik sierden manifestanten militairen met anjers, kusten zij hen en noemden zij hen broeders. De soldaten lachten, staken hun wapens om hoog en riepen "dood aan de sjah". Ook uit andere steden van Iran werd melding gemaakt van vreedzame betogingen. Uit kringen van de olie-industrie werd vernomen dat de raffinage van ruwe olie voor binnenlands gebruik op gang kwam en gisteren voor het eerst weer 500.000 vaten bedroeg, hetgeen voor de winterbehoefte echter nog slechts de helft is. pANGKOK (AFP) Vietnamese strijdkrachten zijn op 'iet ogenblik bezig door te stoten'in Cambodja in de Richting van de grens met Thailand en trachten daarbij nbodjaanse eenheden te omsingelen die een tekort tan munitie beginnen te krijgen en die zouden kunnen •oberen om over de Thaise grens te ontsnappen, ïen zwaar gevecht was vandaag aan de gang bij Sisofon, bp ongeveer 50 kilometer ten oosten van de grens. Gevechten op kleinere schaal werden gemeld uit de buurt van Nimit, op ongeveer 20 kilometer van Thailand. Deze twee steden liggen aan verkeersweg nr. 5, die naai de grens leidt. Nu de gevechten steeds meer hun kant opkomen is de Thaise inlichtingendienst steeds beter op de hoogte van wat zich in het westen van Cambodja afspeelt. Vandaag was in Thailand in het grensgebied in verschil lende sectoren het geluid van kanonnen en lichte wapens in het buurland te horen. Over hoeveel eenheden de Cambodjanen in het westen nog beschikken is in Bangkok niet bekend. Hun aantal zou vrij gering zijn. De Vietnamezen zouden volgens schattingen van Thaise deskundigen tenminste twee divisies nodig hebben om de voornaamste plaatsen en stellingen in het westen van Cambodja onder de voet te kunnen lopen. Prins Norodom Sihanoek, het vroegere Cambodjaanse staatshoofd, is gisteren in het Lennox Hill-ziekenhuis in New York opgenomen. Naar geneesheer-directeur dr Michael Bruno meedeelde lijdt de prins aan uitputting. Prins Norodom Sihanoek is in New York voor het debat in de Veiligheidsraad over de opstand in Cambodja en de Vietnamese bemoeienis daarmee. Israëlische generaal beschuldigt vn EL AVIV, BEIROET De sraëlische generaal Avigdor en Gal heeft gisteren na de ctie in de Israëlische grens- laats Maalot de tijdelijke N-macht in Libanon ervan eschuldigd dat zij niet in aar opdracht geslaagd is. leneraal Ben Gal is van me- ing dat de missie van de Fi- ul is de terugkeer van Pa- stijnse verzetsstrijders ten liden van de rivier de Lita- i te voorkomen, iraëlische troepen vingen za- >rdag drie Palestijnse guer- llastrijders op die van plan 'aren in Maalot een rusthuis overvallen. Een Palestijn 'as reeds het hotel binnenge drongen waar hij een echt paar en hun zoon met zijn wapen bedreigde. Twee ande re Palestijnen hadden zich in de tuin van het gebouw ver borgen. Daar werden zij ont dekt door een Israëlische pa trouille die onmiddellijk het vuur opende en de twee man nen doodschoot. De derde Pa lestijn liet zijn gijzelaars gaan en probeerde te vluchten. Ook hij werd doodgeschoten. Een vrouw kwam om het le ven toen zij in paniek uit het raam sprong. In mei 1974 overvielen Palestijnen een, school in Maalot. Bij het ge vecht dat toen ontstond vielen meer dan dertig doden. Soldaten van het Israëlische leger onderzoeken het lichaam van een ze bij de actie in Maalot zojuist hebben gedood. 'remier van agt bij terugkeer: fan onze parlementaire re dactie) jCHIPHOL Minister-presi- tot Van Agt is ervan over- bigd dat de Nederlandse An- jllen ook nadat ze Dafhankelijk geworden zul- !n zijn in ruime mate en Uigdurig steun van Neder- tod nodig zullen hebben. De iremier zei dit zaterdag na fe terugkeer van een tien- bagse reis naar de Neder- bdse Antillen, die hij voor Ie eerste maal als Neder- fcnds minister-president be- Mr. Van Agt was duidelijk onder de indruk van de grote problemen waarmee dit over zeese deel van het koninkrijk te kampen heeft. De grootste vraagstukken zijn de staat kundige toekomst van dit ge bied (waarover intern nogal wat verschillen van mening bestaan) en de economische situatie. Op enkele eilanden is de werkloosheid zeer fors, op het hoofdeiland Curacao zelfs twintig procent van de be roepsbevolking. Hij zal laten onderzoeken, of via goedkope re vluchten naar dit gebied meer toeristen aangetrokken kunnen worden. Daarmee zou dan eveneens werkgelegen heid geschapen kunnen wor den. De staatkundige problemen zullen besproken worden in de koninkrijkswerkgroep die woensdag in Den Haag wordt geinstalleerd. Minister Schol ten van defensie, die zaterdag naar de Antillen vertrok, zal met de Antilliaanse autoritei ten spreken over onder meer de op te richten verdediging sgarde". ADVERTENTIE In verband met de opruimingsvoorbereiding* zijn wij op *Panders befaamde driedaagse opruiming is dit ■jaar op donderdag 18, vrijdag 19 en zaterdag 20 januari. Den Haag: Wagenstraat 1-21/Panderpassage. BAYONNE (AP-Reuter) In Frans Baskenland is dit weekeinde de vrees voor vergeldingsacties en nieuwe reacties daarop gestegen na de aanslag zaterdag in St.-Jean de Lux op een van de leiders van de Spaanse Baskische afscheidingsbeweging ETA. Zaterdag werd de 34-jarige Jose Manuel Pagoaga door onbekende aanvallers voor zijn woning in gezicht, nek, arm en hand geschoten:- Hij is in het ziekenhuis van Bayonne opgenomen, waar zijn toestand zondag kritiek werd genoemd. De Spaanse regering heeft 2000 politiemannen ter versterking van de veiligheidstroepen naar Baskenland gezonden. Het is een nieuwe poging om de Baskische afscheidingsbeweging ETA te bestrijden, die heeft gezegd verantwoordelijk te zijn voor 6 van de 10 moorden die sinds begin van dit jaar in Spanje zijn gepleegd. Leden van de ETA worden door de politie ook verdacht van de aanslagen die zaterdagmorgen nabij de Baskische stad Azcoitia werden gepleegd en waarbij twee leden van de guardia civil om het leven kwamen. Twee anderen raakten gewond. BEIROET (Reuter-UPI) Ten minste 18 mensen zijn om het leven gekomen en 73 gewond toen Syrische troepen zaterdag middag christelijke wijken van de Libanese hoofdstad Beiroet bestookten met tanks, raketten en zware artillerie. Dit is in ziekenhuiskringen in Beiroet vernomen. „Dit is moord" zei een woord voerder van de christelijke rechtse nationale liberale partij van oud-president Camille Cha- moun. Naar schatting kwamen meer dan 150 raketten neer op dichtbevolkte christelijke wij ken in het oostelijke stadsdeel van Beiroet. Volgens een woordvoerder van een ziekenhuis was het aantal slachtoffers zo groot omdat veel burgers naar de stad zijn terug gekeerd sinds de zware gevech ten in de Libanese hoofdstad drie maanden geleden. Over het motief voor de nieuwe beschie ting gaven de twee partijen tegenstrijdige verklaringen. De door Syrië overheerste Arabi sche vredesmacht, die in Liba non de veiligheid moet waarbor gen, liet weten dat gewapende mannen in een christelijke wijk het vuur op voorbijgangers had den geopend, nadat de vredes troepen een man „om veilig heidsredenen" hadden opge pakt. De woordvoerder van de nationale liberale partij sprak tegen dat leden van de christelij ke militie hun wapens hadden gebruikt. Hij zei dat de „Syriërs een spontane aanval uitvoerden en in koele bloede onschuldige burgers hadden vermoord". Tunesië vraagt uitlevering van kapers TUNIS (AP) Tunesië heeft Libië de uitlevering gevra gd van de drie kapers die een Boeing van de Tunesische luchtvaartmaatschappij Air Tunis hadden gekaapt, maal later in Tripoli passagiers en bemanning hadden vrijgela ten. Hoewel Tunesië en Libië een uitleveringsverdrag heb ben, is Libi nog niet ingegaan op de Tunesische eis. Verpleeghulp vermoordt patiënten STOCKHOLM (AFP) Een 19-jarige verpleeghulp van een psychiatrische inrichting in de Zweedse stad Malmö heeft be kend dat hij in de afgelopen maanden een tiental patiënten om het leven heeft gebracht. De jongeman was door de poli tie aangehouden om onder vraagd te worden over het mys terieuze overlijden van een 78- jarige en een 100-jarige patiëni. Tijdens het verhoor bekende hij in totaal ongeveer tien patiënten injecties te hebben gegeven met het ontsmettingsmiddel fenol, als gevolg waarvan zij zijn over leden. Hij zei dit uit menselijke overwegingen gedaan te hebben -omdat hij een einde wilde ma ken aan het lijden van dé patien- 'Reageerbuis baby' in Glasgow geboren LONDEN (AFP) In een ziekenhuis in Glasgow heeft mevrouw Grace Montgomery gisteren het leven geschonken aan een zoon van ruim twee en een halve kilo. De vrucht is tot stand gekomen via een rea geerbuis, dur buiten het lichaam van de moeder. Het is de derde „reageer buisbaby" ter wereld. Vorig jaar schonk de Engelse me vrouw Brown het leven aan de eerste reageerbuisbaby. Ook in Calcutta werd op 3 oktober vorig jaar een „rea geerbuisbaby" geboren. De nieuwe baby heeft de naam Alistair James gekregen. I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 7