én op de twintig Nederlanders tus- en de achttien en vijfenzestig jaar eelt in meer of mindere mate last in hyperventilatie. Of anders ge- egd: ongeveer vijf procent van de ederlandse bevolking vertoont aarvan verschijnselen. Ondanks dit «h wel hoge percentage is hyper- entilatie een nog tamelijk onbe- 1 begrip. Wat is hyperventilatie precies? Alweer een nieuwe ekte? aten we nadrukkelijk voorop stellen het hier niet om een ziekte gaat. irperventileren betekent: te diep en snel ademhalen. Een mens of een ier gaat dieper en sneller ademha- als er gevaar dreigt. Daardoor >mt er meer zuurstof in het bloed, ie zuurstof is nodig als er gevoch- i of gevlucht moet worden. Maar onze overvolle welvaartsstaat heeft duidelijke strijd om het bestaan laats gemaakt voor verborgen Iress- of spanningssituaties. Onenig- eid met de partner, ruzie op het erk, het niet goed van je af kunnen ijten, het alleen verwerken van be- aalde emoties. Er is geen echte uit- atklep voor de te veel ingeademde uurstof, waardoor een verstoring in het evenwicht in de zuurstof- en 1 tolzuurhuishouding gaat optreden. Bze oer-reactie leidt duidelijk tot en verkeerde manier van ademha- Hierdoor kan een reeks van 'lachten gaan optreden: kortademig- eid, een benauwd gevoel, duizelig- eid, licht gevoel in het hoofd, het ee flauw te vallen, hoofdpijn, druk het hoofd, hartkloppingen en nog Bn aantal andere. Juist door deze Brschijnselen en met name de hart kloppingen ontstaat al gauw het mis verstand dat er sprake is van een hartinfarct. Vaak blijkt deze diagnose vólkomen onterecht. Freud Het verschijnsel hyperventileren is al geruime tijd bekend. In de literatuur over angstneurose spreekt Sigmund Freud al in 1895 over de verschijnse len als gevolg van het te diep en te snel ademhalen. De naam hyperventi latie wordt dan echter nog niet ge bruikt. Pas in 1937 komt dit begrip voor het eerst in de vakliteratuur voor. De laatste jaren heeft men met een aantal publicaties getracht de aandacht op het hyperventileren te vestigen. Desondanks blijft de indruk bestaan dat de klachten nog steeds niet onmiddellijk als hyperventilatie worden onderkend. Als gevolg hier van schrijven veel huisartsen nog steeds tranquillizers voor, zoals libri um en valium. In het gunstigste ge val volgt een doorverwijzing naar een specialist. Dit laatste hoeft echter nog geen garantie te betekenen dat de klacht onmiddellijk wordt onder kend. Talrijk zijn de verhalen waarbij een doorverwijzing naar achtereen volgens de neuroloog, cardioloog en longarts volgt, zonder dat dezen noe menswaardige fysieke afwijkingen kunnen constateren. De klachten blij ven echter aanwezig en de hyperven- tilant gaat zich alleen en verlaten voelen en zet vraagtekens bij de be kwaamheid van de medische stand. Bovendien ontstaat het gevaar dat door verwijzing naar de diverse spe cialisten de klachten zich over een te lange periode gaan uitstrekken, waardoor de oorzaak dreigt te ver dwijnen in een reeks elkaar opvol gende factoren. De ervaring heeft ge leerd: hoe eerder de klachten worden onderkend, des te vlugger is men in staat tot een oplossing van de problemen te komen. Brochurè Onder auspiciën van het Nederlands Huisartsen Instituut in Utrecht is eind 1977 een uitgave over hyperventilatie verspreid, die inmiddels in oplagen van enkele duizenden zijn weg heeft gevonden. Deze door dr. R. J. A. ten Doesschate, psychiater in het St.- Radboudziekenhuis in' Nijmegen, ge schreven brochure heeft tot doel de hiflsarts op het bestaan van hyper ventilatie te wijzen en hem zodoende in staat te stellen tot vaststelling te komen van het verschijnsel hyperven tilatie. In overleg moet de huisarts dan bereiken dat de „patiënt" weer langzaam en oppervlakkig gaat ademhalen. Dat is bij een hyperventi- lant natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Juist het zich benauwd voelen zal ertoe leiden dat hij nog sneller en dieper gaat ademhalen om een eind te maken aan zijn be nauwdheid. Dat het hierdoor alleen maar erger wordt, behoeft na het voorgaande geen betoog. „De meeste hyperventilanten maken zich ernstig zorgen over hun klach ten, terwijl het in feite een tamelijk onschuldig verschijnsel is", stelt de heer Ten Doesschate. Het bekend worden met het ontstaan van de aanvallen en hoe je ze kunt ophef fen, is het eerste wat de huisarts bij de sessie met de hyperventilant moet Hyperventilatie nog steeds tamelijk onbekend behandelen. De hyperventilant" moet gedurende drie minuten snel en diep ademhalen. Als daardoor de klachten ontstaan, waarvoor de hulp van de huisarts werd ingeroepen, is de diag nose hyperventilatie zeer waarschijn lijk. Met behulp van een noodmaatre gel is de aanval weer teniet te doen. Daarvoor houdt men een plastic zak je afgesloten rond de neus en de mond en ademt gedurende een of anderhalve minuut rustig en opper vlakkig in en uit. Het uitgeademde koolzuurgas wordt weer ingeademd, waardoor de hoeveelheid koolzuur weer op peil komt. Nogmaals: dit is een noodmaatregel. Beter is het ademhalingsgymnastiek machtig te worden. Als controlemiddel moet men de handen op de buik houden en dan in het volgende tempo adem halen: inademen-2-3, uitademen-5-6-7- 8-9. Voor elke tel ruim een seconde nemen. In het begin is het belangrijk deze techniek twee keer per dag ge durende vijftien minuten te oefenen. Oorzaak Beter is het natuurlijk de oorzaak te achterhalen, waardoor men sneller en dieper (gejaagder) gaat ademha len. Dat zal niet in alle gevallen even eenvoudig zijn. Soms weet men de oorzaak wel, maar lijkt een oplossing moeilijk te realiseren. Moeilijkheden met chef(s) of collega('s). familie-om standigheden, kortom moeilijkheden in relatie tot anderen, kunnen leiden tot het opkroppen van gevoelens, die uiteindelijk in hyperventilatie tot uiting kunnen komen. Als zelfbe scherming is het belangrijk dat men „moeilijkheden uitspreekt met de be- trokkene(n)... Is de hyperventilatie dui delijk het gevolg van het zich niet kunnen uiten, dan is het wellicht het overwegen waard deel te nemen aan zogenoemde „assertiviteitstraining". Hierbij wordt men getraind in het op juiste wijze naar buiten brengen van gevoelens en gedachten. Zolang men dat niet doet, kan het leidert tot er gernis en frustratie en -kans op hy perventilatie. ij De besproken brochure kan worden aangevraagd bij de huisarts en bij het Nederlands Huisartsen Instituut, Mariahoek4 in Utrecht. TOM VAN RIJSWIJK In Amsterdam te biecht om Venus te kunnen begluren zonder m in hete tranen weg te smelten AIb vertegenwoordiger van de Verenigde Staten toont dr. Robert Frosch van Nasa een diamanten speld, die hem werd overhandigd door de heer Max Drukker namens de stad Amsterdam. Het model van het ruimtevaartuig, dat door Hughes Aircraft voor Nasa werd gebouwd is op de achtergrond te zien. Links dr. Michael Seal van D. Drukker en Zn. te Amsterdam en geheel rechts Harvey D. Palmer van Hughes Aircraft in Californlë heid stof, de windsnelheden en an dere eigenschappen. Nu wist men reeds dat de planeet een onherbergzaam oord moest zijn, badend in een uiterst vraatzuchtige dampkring van carbon-dioxyde, zwa velzuur en andere bijtende gassen, met een verpletterende druk hon derd maal die van de aardatmosfeer en met roodgloeiende temperatu ren tot 500 graden boven nul. Welk oog kan dergelijke vijandige ver schijnselen bestuderen zonder in hete tranen weg te smelten? Een oog van diamant, becijferden de bol lebozen van de NASA, en ze gaven Hughes Aircraft Company als zijnde hun belangrijkste leverancier op dracht zo'n oog te vinden. De mensen van Hughes op hun beurt kwamen na veel zoekwerk bij de firma D. Drukker en Zn in Am sterdam terecht, een bedrijf dat al sinds 1906 in diamant doet, dat jaar lijks een tot twee ton edelgesteente verhandelt en dat het belangrijk ste zich heeft toegespitst op de industriële en wetenschappelijke toe passing van diamanten. Even een zijsprong. Briljant zegt meer dan woorden kunnen zeggen, fluisteren de advertenties zoetgevoo isd. Geslepen verleiders. De edel steen der liefde. Het wekt allemaal de indruk alsof de natuur dit uit zui vere koolstof bestaande mineraal lou ter heeft gevormd om onze behaag-' zucht te prikkelen. Niets echter is minder waar. Van de bijna 18 ton die jaarlijks gedolven wordt een paar flinke vrachtwagens vol vindt hooguit 20 percent zijn weg als sier- diamant. De resterende 80 percent krijgt zakelijke bestemmingen in de vorm van onder meer boorkroonste- nen, slijpmiddelen, halfgeleiders, ho- gedruk stempels, optische onderde len, snijnaalden en operatiemesjes. Natuurlijk levert de firma Drukker ook sierdiamant. Maar het is op dit laatste, veel meer orrivattende terrein van de industriële en wetenschappe lijke toepassing dat hij zijn sporen heeft verdiend. Zo moesten de men sen van Hughes Aircraft Company, op zoek naar hun diamanten oog, in Amsterdam te biecht. Max Drukker, directeur van het dia mantbedrijf, beleeft vonkende napret aan de klus. „Ik vroeg: wat hebt u nodig? Ze zeiden: een venster van een halve meter. Nou, dat kon dus duidelijk niet. Een raampje met een middellijn van 18,2, millimeter en een dikte van 2,8 millimeter was het ui terste waartoe we konden gaan". Een diamant ter grootte van een kwartje het klinkt als een fluitje van een cent. In feite echter ging het om het grootste stuk diamant, ooit buiten de sector van de sier- steen vorm gegeven. In december 1975 tekenden Hughes en Drukker hun contract. Daarna duurde het bij na een jaar voordat een brok ruwe diamant gevonden werd die op het stuk van zuiverheid, kleur en afme ting geschikt was voor de vervaardi ging van het ruimteraampje. Een steen van 205,8 karaat, qua omvang te vergelijken met een 'stukje patates frites, alleen iets dikker. Hij kwam uit de Premier Mijn in Zuid-Afrika, va nouds de vindplaats van indrukwek kende diamanten, door de deskundi Door het oog van een diamant gen eerbiedig met type 2A aangeduid. Het was daar dat een be ambte in 1905 op de Cullinan stoot te, de grootste ruwe diamant die tot dusver in mensenhanden is gevallen. Aan Asscher nog zo'n Amsterdam mer kwam de eer toe hem te mo gen kloven. De klap, na maanden hoofdbrekens uitgedeeld, leverde de Ster van Afrika op, sindsdien het pronkstuk van de Engelse kroonjuwe len, plus nog eens 8 grote en 96 kleinere stenen. Hij was duidelijk meer dan een daalder waard. Slechts één enkele Cullinan heeft de Premier Mijn prijs willen geven, maar diamanten van het zeldzame type 2A worden er regelmatig gevonden als een paar keer per jaar regelmatig mag heten. Men praat dan wel over zeer kostbare stenen, maar hoe kost baar? Max Drukker zwijgt als een mijnschacht. Toch enkele indicaties: „Uit de steen die het Venus-venster heeft opgeleverd, had ik gemakkelijk een peervormige diamant kunnen maken van 60 karaat het cadedU van Richard Burton aan Liz Taylor en dan had ik er ontzettend veel geld mee kunnen verdienen. Ik zou er tien stenen van 10 karaat uit heb ben kunnen halen, elk ter waarde van 100.000 gulden". „Toen Hughes Aircraft Company het diamanten kwartje overbracht naar Amerika om het te monteren in de ruimtesonde, moesten ze 20.000 dol lar invoerrechten betalen, reken maar uit. Dat geld hebben ze na de lance ring overigens keurig teruggekregen, want toen was die diamant weer uit gevoerd, begrijpt u? Naar Venus, haha. Eerlijke jongens, daar bij de Amerikaanse belastingen". Precies 67 minuten duurde het werk- zamè bestaan van de sonde met het diamanten oog nadat de Pioneer Ve nus Multiprobe hem had afgeschoten en hij in de dampkring van de vijan dige planeet was doorgedrongen. Vervolgens sloeg hij op de roodg loeiende bodem van de „felle star" te pletter. Wat zonde, zucht je dan. van een diamant die een décolleté van Liz Taylor nog adembenemender had kunnen maken. Max Drukker denkt er anders over. „Jammer? Ach nee. De wetenschappelijke vreugde die je eraan beleeft, is minstens even groot". Niet altijd zijn diamant en goed ge sternte identiek. Neem de beruchte Hope-diamant die letterlijk het boze oog bleek. Hij werd 500 jaar geleden gevonden op de oever van de Kistna en in het voorhoofd van een Indiaas tempelbeeld gemonteerd. Een monnik probeerde de blauw flitsende steen van 112,5 karaat te stelen, maar men betrapte hem en martelde hem dood. In 1642 bracht de Franse smokkelaar Jean Baptiste Tafernier vervolgens de diamant naar Europa om tijdens een latere expeditie door wilde hon den te worden verscheurd. Het kleinood sierde de hals van Ma rie Antoinette, echtgenote van Lode- wijk XVI, op precies de plaats waar de guillotine hem zou klieven. De juwelier Jaques Celot raakte beto verd door het juweel, werd gek en pleegde zelfmoord. De Russische prins Ivan Kanitovski schonk hem aan zijn Parijse minna res, schoot haar dood en werd ten slotte zelf vermoord. Toen kloofde een al weer Am sterdamse diamantair de diamant tot zijn huidige gewicht van 44,5 karaat; zijn zoon stal hem en hij maakte een einde aan zijn leven. Nog meer ellende? De schatrijke Ier se bankier Henry Thomas Hope kocht de steen voor 30.000 pond en gaf hem zijn naam. Het geslacht stierf prompt verpauperd uit. De volgende eigenaar mocht zich sultan Abdul Hamid noemen. Hij ■kocht hem in 1908 voor 400.000 dol lar om zijn vrouw Subaya te plezie ren, maar stak haar neer en verloor zijn troon. In 1911 betaalde de Amerikaanse magnaat Ned McLean 154.000 dollar voor het even blauwe als boze oog. Hij ging failliet en stierf in een psy chiatrische inrichting, zijn zoon kwam om bij een verkeersongeluk, zijn dochter overleed aan een over dosis verdovende middelen en zijn vrouw raakte verslaafd aan heroine. Pas sinds de Hope-diamant is beland. in het Smithonian museum te Was hington, heeft hij opgehouden onheil te zaaien, met achterlating van meer dan 20 slachtoffers in zijn fonkelen de bestaan. Het Venus-oog van Max Drukker richtte in zijn korte bestaan veel minder schade aan, maar toch wel iets. „Wij hadden gedacht de steen ongeveer 200 uur te moeten bestude ren voordat we rijp zouden zijn om er het ruimteraampje uit te zagen. Kijk: je praat over een investering van honderdduizenden dollars. Daar zet je niet zomaar de bijl in. Kleur, zuiverte, spankracht, groeirichting alles dient verschrikkelijk precies be keken te worden. De steen in kwes tie vertoonde een streep. Zat die erin, erop of vlak onder de huid? Zou hij misschien oorspronkelijk twee stenen zijn geweest? Dan kun je het zagen van zo'n venstertje wel vergeten. Om kort te gaan: de 200 kijkuren die we hadden begroot, zijn er 1500 geworden. Jazeker, 1500 uren hebben we naar die diamant gekeken voordat we durfden te be ginnen; allemaal uren die moeten worden betaald. Dat was dus een strop. Gelukkig is de prijs van dia mant sindsdien gestegen. De waarde vermeerdering van wat we aan de 'stenen overhielden, heeft het verlies goedgemaakt, zou je kunnen zeg gen". Het zagen zelf waarvoor speciale, volkomen nieuwe apparatuur moest worden ontwikkeld heeft de men sen van de firma Drukker 350 uur gekost en in het slijpen zijn nog eens enkele honderden uren gaan zitten. In totaal duurde het twee jaar voordat het raampje met een middel lijn van 18,2 millimeter en een dikte van 2,8 millimeter klaar was voor zijn werkzame bestaan van 67 minuten. Dat groot uur Venus is inmiddels ook verleden tijd. Maar wat de in strumenten via het oog van diamant hebben kunnen waarnemen en vast leggen, zal de-geleerden arbeid voor jaren verschaffen. Venus hoeft hun marrend hart niet langer leeg en bar te laten. PIET SNOEREN )oor dit oog van diamant hebben de geleerden Venus in haar boezem kunnen gluren Max Drukker met de diamant ter grootte van een stukje frites, waarnaar hij 1500 uur zou kijken voordat hl] met zagen durfde te beginnen lend gloeien zoeke, blijf leeg mijn marrend hart, en bar...." Zo dichtte Karei van de Woestijne in het begin van deze eeuw toen ruim tevaart een stoute jongensdroom was. Zestig jaren zijn vergleden en alleen zijn met Venus is er niet meer bij sinds dezer dagen allerlei sondes zich door de verhullende sluier heb ben geboord van de morgenster met haar veel te weidse naam immers: zij is helemaal geen ster, maar ge woon de tweede binnenplaneet in, ons zonnestelsel. Honderden geleer den kunnen nu onbeschaamd in de boezem van Venus gluren. Hun oog: een venster van diamant. Waarmee we zijn teruggekeerd bij het begin van dit verhaal en bij de prozaïsche werkelijkheid. Overigens nog fantas tisch genoeg en met Amsterdam-Dia mantstad in de hoofdrol, want daar werd het edelstenen raam gemaakt. De voorgeschiedenis begon toen de Amerikaanse organisatie voor ruimte* vaart NASA besloot zijn „Pioneer Ve nus Multiprobe" daadwerkelijk op een reis van 220 miljoen mijl te stu ren, de aard ervan vast te stellen en metingen te verrichten betreffende de temperaturen, de druk, de hoeveel- 0e filmsterren die aan de arm van J Howard Hughes heupwiegden, straal den dubbel door de diamanten waar deze miljardair ze placht te he kelen voordat hij ten prooi viel maniakale mensenvrees, vereen ing en verwaarlozing. Zijn dood vaal. maar zie: zijn formidabele ipping, Hughes Aircraft Company, de traditie van verovering per lant voort en zond zo'n symbool liefde regelrecht naar de godin liefde. ben met u alleen, o Venus, felle waar 'k vergeefs in mij uw stra-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 17