én op de twintig Nederlanders tus-
en de achttien en vijfenzestig jaar
eelt in meer of mindere mate last
in hyperventilatie. Of anders ge-
egd: ongeveer vijf procent van de
ederlandse bevolking vertoont
aarvan verschijnselen. Ondanks dit
«h wel hoge percentage is hyper-
entilatie een nog tamelijk onbe-
1 begrip. Wat is hyperventilatie
precies? Alweer een nieuwe
ekte?
aten we nadrukkelijk voorop stellen
het hier niet om een ziekte gaat.
irperventileren betekent: te diep en
snel ademhalen. Een mens of een
ier gaat dieper en sneller ademha-
als er gevaar dreigt. Daardoor
>mt er meer zuurstof in het bloed,
ie zuurstof is nodig als er gevoch-
i of gevlucht moet worden. Maar
onze overvolle welvaartsstaat heeft
duidelijke strijd om het bestaan
laats gemaakt voor verborgen
Iress- of spanningssituaties. Onenig-
eid met de partner, ruzie op het
erk, het niet goed van je af kunnen
ijten, het alleen verwerken van be-
aalde emoties. Er is geen echte uit-
atklep voor de te veel ingeademde
uurstof, waardoor een verstoring
in het evenwicht in de zuurstof- en
1 tolzuurhuishouding gaat optreden.
Bze oer-reactie leidt duidelijk tot
en verkeerde manier van ademha-
Hierdoor kan een reeks van
'lachten gaan optreden: kortademig-
eid, een benauwd gevoel, duizelig-
eid, licht gevoel in het hoofd, het
ee flauw te vallen, hoofdpijn, druk
het hoofd, hartkloppingen en nog
Bn aantal andere. Juist door deze
Brschijnselen en met name de hart
kloppingen ontstaat al gauw het mis
verstand dat er sprake is van een
hartinfarct. Vaak blijkt deze diagnose
vólkomen onterecht.
Freud
Het verschijnsel hyperventileren is al
geruime tijd bekend. In de literatuur
over angstneurose spreekt Sigmund
Freud al in 1895 over de verschijnse
len als gevolg van het te diep en te
snel ademhalen. De naam hyperventi
latie wordt dan echter nog niet ge
bruikt. Pas in 1937 komt dit begrip
voor het eerst in de vakliteratuur
voor. De laatste jaren heeft men met
een aantal publicaties getracht de
aandacht op het hyperventileren te
vestigen. Desondanks blijft de indruk
bestaan dat de klachten nog steeds
niet onmiddellijk als hyperventilatie
worden onderkend. Als gevolg hier
van schrijven veel huisartsen nog
steeds tranquillizers voor, zoals libri
um en valium. In het gunstigste ge
val volgt een doorverwijzing naar een
specialist. Dit laatste hoeft echter
nog geen garantie te betekenen dat
de klacht onmiddellijk wordt onder
kend. Talrijk zijn de verhalen waarbij
een doorverwijzing naar achtereen
volgens de neuroloog, cardioloog en
longarts volgt, zonder dat dezen noe
menswaardige fysieke afwijkingen
kunnen constateren. De klachten blij
ven echter aanwezig en de hyperven-
tilant gaat zich alleen en verlaten
voelen en zet vraagtekens bij de be
kwaamheid van de medische stand.
Bovendien ontstaat het gevaar dat
door verwijzing naar de diverse spe
cialisten de klachten zich over een
te lange periode gaan uitstrekken,
waardoor de oorzaak dreigt te ver
dwijnen in een reeks elkaar opvol
gende factoren. De ervaring heeft ge
leerd: hoe eerder de klachten
worden onderkend, des te vlugger is
men in staat tot een oplossing van
de problemen te komen.
Brochurè
Onder auspiciën van het Nederlands
Huisartsen Instituut in Utrecht is eind
1977 een uitgave over hyperventilatie
verspreid, die inmiddels in oplagen
van enkele duizenden zijn weg heeft
gevonden. Deze door dr. R. J. A. ten
Doesschate, psychiater in het St.-
Radboudziekenhuis in' Nijmegen, ge
schreven brochure heeft tot doel de
hiflsarts op het bestaan van hyper
ventilatie te wijzen en hem zodoende
in staat te stellen tot vaststelling te
komen van het verschijnsel hyperven
tilatie. In overleg moet de huisarts
dan bereiken dat de „patiënt" weer
langzaam en oppervlakkig gaat
ademhalen. Dat is bij een hyperventi-
lant natuurlijk gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Juist het zich benauwd
voelen zal ertoe leiden dat hij nog
sneller en dieper gaat ademhalen om
een eind te maken aan zijn be
nauwdheid. Dat het hierdoor alleen
maar erger wordt, behoeft na het
voorgaande geen betoog.
„De meeste hyperventilanten maken
zich ernstig zorgen over hun klach
ten, terwijl het in feite een tamelijk
onschuldig verschijnsel is", stelt de
heer Ten Doesschate. Het bekend
worden met het ontstaan van de
aanvallen en hoe je ze kunt ophef
fen, is het eerste wat de huisarts bij
de sessie met de hyperventilant moet
Hyperventilatie
nog steeds
tamelijk
onbekend
behandelen. De hyperventilant" moet
gedurende drie minuten snel en diep
ademhalen. Als daardoor de klachten
ontstaan, waarvoor de hulp van de
huisarts werd ingeroepen, is de diag
nose hyperventilatie zeer waarschijn
lijk. Met behulp van een noodmaatre
gel is de aanval weer teniet te doen.
Daarvoor houdt men een plastic zak
je afgesloten rond de neus en de
mond en ademt gedurende een of
anderhalve minuut rustig en opper
vlakkig in en uit. Het uitgeademde
koolzuurgas wordt weer ingeademd,
waardoor de hoeveelheid koolzuur
weer op peil komt. Nogmaals: dit is
een noodmaatregel. Beter is het
ademhalingsgymnastiek machtig te
worden. Als controlemiddel moet
men de handen op de buik houden
en dan in het volgende tempo adem
halen: inademen-2-3, uitademen-5-6-7-
8-9. Voor elke tel ruim een seconde
nemen. In het begin is het belangrijk
deze techniek twee keer per dag ge
durende vijftien minuten te oefenen.
Oorzaak
Beter is het natuurlijk de oorzaak te
achterhalen, waardoor men sneller
en dieper (gejaagder) gaat ademha
len. Dat zal niet in alle gevallen even
eenvoudig zijn. Soms weet men de
oorzaak wel, maar lijkt een oplossing
moeilijk te realiseren. Moeilijkheden
met chef(s) of collega('s). familie-om
standigheden, kortom moeilijkheden
in relatie tot anderen, kunnen leiden
tot het opkroppen van gevoelens, die
uiteindelijk in hyperventilatie tot
uiting kunnen komen. Als zelfbe
scherming is het belangrijk dat men
„moeilijkheden uitspreekt met de be-
trokkene(n)... Is de hyperventilatie dui
delijk het gevolg van het zich niet
kunnen uiten, dan is het wellicht het
overwegen waard deel te nemen aan
zogenoemde „assertiviteitstraining".
Hierbij wordt men getraind in het op
juiste wijze naar buiten brengen van
gevoelens en gedachten. Zolang men
dat niet doet, kan het leidert tot er
gernis en frustratie en -kans op hy
perventilatie. ij
De besproken brochure kan worden
aangevraagd bij de huisarts en bij
het Nederlands Huisartsen Instituut,
Mariahoek4 in Utrecht.
TOM VAN RIJSWIJK
In Amsterdam
te biecht om
Venus te kunnen
begluren zonder
m in hete tranen
weg te smelten
AIb vertegenwoordiger van de Verenigde Staten toont dr. Robert Frosch van Nasa een diamanten speld, die hem
werd overhandigd door de heer Max Drukker namens de stad Amsterdam. Het model van het ruimtevaartuig, dat
door Hughes Aircraft voor Nasa werd gebouwd is op de achtergrond te zien. Links dr. Michael Seal van D.
Drukker en Zn. te Amsterdam en geheel rechts Harvey D. Palmer van Hughes Aircraft in Californlë
heid stof, de windsnelheden en an
dere eigenschappen.
Nu wist men reeds dat de planeet
een onherbergzaam oord moest zijn,
badend in een uiterst vraatzuchtige
dampkring van carbon-dioxyde, zwa
velzuur en andere bijtende gassen,
met een verpletterende druk hon
derd maal die van de aardatmosfeer
en met roodgloeiende temperatu
ren tot 500 graden boven nul. Welk
oog kan dergelijke vijandige ver
schijnselen bestuderen zonder in
hete tranen weg te smelten? Een
oog van diamant, becijferden de bol
lebozen van de NASA, en ze gaven
Hughes Aircraft Company als zijnde
hun belangrijkste leverancier op
dracht zo'n oog te vinden.
De mensen van Hughes op hun
beurt kwamen na veel zoekwerk bij
de firma D. Drukker en Zn in Am
sterdam terecht, een bedrijf dat al
sinds 1906 in diamant doet, dat jaar
lijks een tot twee ton edelgesteente
verhandelt en dat het belangrijk
ste zich heeft toegespitst op de
industriële en wetenschappelijke toe
passing van diamanten.
Even een zijsprong. Briljant zegt
meer dan woorden kunnen zeggen,
fluisteren de advertenties zoetgevoo
isd. Geslepen verleiders. De edel
steen der liefde. Het wekt allemaal
de indruk alsof de natuur dit uit zui
vere koolstof bestaande mineraal lou
ter heeft gevormd om onze behaag-'
zucht te prikkelen. Niets echter is
minder waar. Van de bijna 18 ton
die jaarlijks gedolven wordt een
paar flinke vrachtwagens vol vindt
hooguit 20 percent zijn weg als sier-
diamant. De resterende 80 percent
krijgt zakelijke bestemmingen in de
vorm van onder meer boorkroonste-
nen, slijpmiddelen, halfgeleiders, ho-
gedruk stempels, optische onderde
len, snijnaalden en operatiemesjes.
Natuurlijk levert de firma Drukker
ook sierdiamant. Maar het is op dit
laatste, veel meer orrivattende terrein
van de industriële en wetenschappe
lijke toepassing dat hij zijn sporen
heeft verdiend. Zo moesten de men
sen van Hughes Aircraft Company,
op zoek naar hun diamanten oog, in
Amsterdam te biecht.
Max Drukker, directeur van het dia
mantbedrijf, beleeft vonkende napret
aan de klus. „Ik vroeg: wat hebt u
nodig? Ze zeiden: een venster van
een halve meter. Nou, dat kon dus
duidelijk niet. Een raampje met een
middellijn van 18,2, millimeter en een
dikte van 2,8 millimeter was het ui
terste waartoe we konden gaan".
Een diamant ter grootte van een
kwartje het klinkt als een fluitje
van een cent. In feite echter ging
het om het grootste stuk diamant,
ooit buiten de sector van de sier-
steen vorm gegeven. In december
1975 tekenden Hughes en Drukker
hun contract. Daarna duurde het bij
na een jaar voordat een brok ruwe
diamant gevonden werd die op het
stuk van zuiverheid, kleur en afme
ting geschikt was voor de vervaardi
ging van het ruimteraampje. Een
steen van 205,8 karaat, qua omvang
te vergelijken met een 'stukje patates
frites, alleen iets dikker. Hij kwam uit
de Premier Mijn in Zuid-Afrika, va
nouds de vindplaats van indrukwek
kende diamanten, door de deskundi
Door
het
oog
van
een
diamant
gen eerbiedig met type 2A
aangeduid. Het was daar dat een be
ambte in 1905 op de Cullinan stoot
te, de grootste ruwe diamant die tot
dusver in mensenhanden is gevallen.
Aan Asscher nog zo'n Amsterdam
mer kwam de eer toe hem te mo
gen kloven. De klap, na maanden
hoofdbrekens uitgedeeld, leverde de
Ster van Afrika op, sindsdien het
pronkstuk van de Engelse kroonjuwe
len, plus nog eens 8 grote en 96
kleinere stenen. Hij was duidelijk
meer dan een daalder waard.
Slechts één enkele Cullinan heeft de
Premier Mijn prijs willen geven, maar
diamanten van het zeldzame type 2A
worden er regelmatig gevonden
als een paar keer per jaar regelmatig
mag heten. Men praat dan wel over
zeer kostbare stenen, maar hoe kost
baar? Max Drukker zwijgt als een
mijnschacht. Toch enkele indicaties:
„Uit de steen die het Venus-venster
heeft opgeleverd, had ik gemakkelijk
een peervormige diamant kunnen
maken van 60 karaat het cadedU
van Richard Burton aan Liz Taylor
en dan had ik er ontzettend veel
geld mee kunnen verdienen. Ik zou
er tien stenen van 10 karaat uit heb
ben kunnen halen, elk ter waarde
van 100.000 gulden".
„Toen Hughes Aircraft Company het
diamanten kwartje overbracht naar
Amerika om het te monteren in de
ruimtesonde, moesten ze 20.000 dol
lar invoerrechten betalen, reken maar
uit. Dat geld hebben ze na de lance
ring overigens keurig teruggekregen,
want toen was die diamant weer uit
gevoerd, begrijpt u? Naar Venus,
haha. Eerlijke jongens, daar bij de
Amerikaanse belastingen".
Precies 67 minuten duurde het werk-
zamè bestaan van de sonde met het
diamanten oog nadat de Pioneer Ve
nus Multiprobe hem had afgeschoten
en hij in de dampkring van de vijan
dige planeet was doorgedrongen.
Vervolgens sloeg hij op de roodg
loeiende bodem van de „felle star"
te pletter. Wat zonde, zucht je dan.
van een diamant die een décolleté
van Liz Taylor nog adembenemender
had kunnen maken. Max Drukker
denkt er anders over. „Jammer? Ach
nee. De wetenschappelijke vreugde
die je eraan beleeft, is minstens even
groot".
Niet altijd zijn diamant en goed ge
sternte identiek. Neem de beruchte
Hope-diamant die letterlijk het boze
oog bleek. Hij werd 500 jaar geleden
gevonden op de oever van de Kistna
en in het voorhoofd van een Indiaas
tempelbeeld gemonteerd. Een monnik
probeerde de blauw flitsende steen
van 112,5 karaat te stelen, maar men
betrapte hem en martelde hem dood.
In 1642 bracht de Franse smokkelaar
Jean Baptiste Tafernier vervolgens de
diamant naar Europa om tijdens
een latere expeditie door wilde hon
den te worden verscheurd.
Het kleinood sierde de hals van Ma
rie Antoinette, echtgenote van Lode-
wijk XVI, op precies de plaats waar
de guillotine hem zou klieven.
De juwelier Jaques Celot raakte beto
verd door het juweel, werd gek en
pleegde zelfmoord.
De Russische prins Ivan Kanitovski
schonk hem aan zijn Parijse minna
res, schoot haar dood en werd ten
slotte zelf vermoord.
Toen kloofde een al weer Am
sterdamse diamantair de diamant tot
zijn huidige gewicht van 44,5 karaat;
zijn zoon stal hem en hij maakte een
einde aan zijn leven.
Nog meer ellende? De schatrijke Ier
se bankier Henry Thomas Hope
kocht de steen voor 30.000 pond en
gaf hem zijn naam. Het geslacht
stierf prompt verpauperd uit.
De volgende eigenaar mocht zich
sultan Abdul Hamid noemen. Hij
■kocht hem in 1908 voor 400.000 dol
lar om zijn vrouw Subaya te plezie
ren, maar stak haar neer en verloor
zijn troon.
In 1911 betaalde de Amerikaanse
magnaat Ned McLean 154.000 dollar
voor het even blauwe als boze oog.
Hij ging failliet en stierf in een psy
chiatrische inrichting, zijn zoon
kwam om bij een verkeersongeluk,
zijn dochter overleed aan een over
dosis verdovende middelen en zijn
vrouw raakte verslaafd aan heroine.
Pas sinds de Hope-diamant is beland.
in het Smithonian museum te Was
hington, heeft hij opgehouden onheil
te zaaien, met achterlating van meer
dan 20 slachtoffers in zijn fonkelen
de bestaan.
Het Venus-oog van Max Drukker
richtte in zijn korte bestaan veel
minder schade aan, maar toch wel
iets. „Wij hadden gedacht de steen
ongeveer 200 uur te moeten bestude
ren voordat we rijp zouden zijn om
er het ruimteraampje uit te zagen.
Kijk: je praat over een investering
van honderdduizenden dollars. Daar
zet je niet zomaar de bijl in. Kleur,
zuiverte, spankracht, groeirichting
alles dient verschrikkelijk precies be
keken te worden. De steen in kwes
tie vertoonde een streep. Zat die
erin, erop of vlak onder de huid?
Zou hij misschien oorspronkelijk
twee stenen zijn geweest? Dan kun
je het zagen van zo'n venstertje wel
vergeten. Om kort te gaan: de 200
kijkuren die we hadden begroot, zijn
er 1500 geworden. Jazeker, 1500
uren hebben we naar die diamant
gekeken voordat we durfden te be
ginnen; allemaal uren die moeten
worden betaald. Dat was dus een
strop. Gelukkig is de prijs van dia
mant sindsdien gestegen. De waarde
vermeerdering van wat we aan de
'stenen overhielden, heeft het verlies
goedgemaakt, zou je kunnen zeg
gen".
Het zagen zelf waarvoor speciale,
volkomen nieuwe apparatuur moest
worden ontwikkeld heeft de men
sen van de firma Drukker 350 uur
gekost en in het slijpen zijn nog
eens enkele honderden uren gaan
zitten. In totaal duurde het twee jaar
voordat het raampje met een middel
lijn van 18,2 millimeter en een dikte
van 2,8 millimeter klaar was voor zijn
werkzame bestaan van 67 minuten.
Dat groot uur Venus is inmiddels
ook verleden tijd. Maar wat de in
strumenten via het oog van diamant
hebben kunnen waarnemen en vast
leggen, zal de-geleerden arbeid voor
jaren verschaffen. Venus hoeft hun
marrend hart niet langer leeg en bar
te laten.
PIET SNOEREN
)oor dit oog van diamant hebben de geleerden Venus in haar boezem kunnen gluren
Max Drukker met de diamant ter grootte van een stukje frites, waarnaar hij 1500 uur zou kijken voordat hl] met
zagen durfde te beginnen
lend gloeien zoeke,
blijf leeg mijn marrend hart, en
bar...."
Zo dichtte Karei van de Woestijne in
het begin van deze eeuw toen ruim
tevaart een stoute jongensdroom
was. Zestig jaren zijn vergleden en
alleen zijn met Venus is er niet meer
bij sinds dezer dagen allerlei sondes
zich door de verhullende sluier heb
ben geboord van de morgenster met
haar veel te weidse naam immers:
zij is helemaal geen ster, maar ge
woon de tweede binnenplaneet in,
ons zonnestelsel. Honderden geleer
den kunnen nu onbeschaamd in de
boezem van Venus gluren. Hun oog:
een venster van diamant. Waarmee
we zijn teruggekeerd bij het begin
van dit verhaal en bij de prozaïsche
werkelijkheid. Overigens nog fantas
tisch genoeg en met Amsterdam-Dia
mantstad in de hoofdrol, want daar
werd het edelstenen raam gemaakt.
De voorgeschiedenis begon toen de
Amerikaanse organisatie voor ruimte*
vaart NASA besloot zijn „Pioneer Ve
nus Multiprobe" daadwerkelijk op
een reis van 220 miljoen mijl te stu
ren, de aard ervan vast te stellen en
metingen te verrichten betreffende de
temperaturen, de druk, de hoeveel-
0e filmsterren die aan de arm van
J Howard Hughes heupwiegden, straal
den dubbel door de diamanten waar
deze miljardair ze placht te he
kelen voordat hij ten prooi viel
maniakale mensenvrees, vereen
ing en verwaarlozing. Zijn dood
vaal. maar zie: zijn formidabele
ipping, Hughes Aircraft Company,
de traditie van verovering per
lant voort en zond zo'n symbool
liefde regelrecht naar de godin
liefde.
ben met u alleen, o Venus, felle
waar 'k vergeefs in mij uw stra-