I
weekpuzzel door dr. Pluizer
sterrenhemel
postzegels
oplossing vorige puzzel
DENKSPORTEN/HOBBY
LEIDSE COURANT
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Vijftien gulden:
Herman Boskamp jr, Nieuwe Duinweg 49, Katwijk a/d Rijn.
F. J. Colla, Uiterstegracht 76. Leiden.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
ZATERDAG 30 DECE
r-
pr
NR. 52.
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal: 1. haaiachtige rog; 6. tel
woord; 14. opschik; 16. inwoner van
zekere Europese hoofdstad; 17. nader
hand; 19. vloeistof; 21. tapijtachtige stof;
23. gierigaard; 24. soort hond; 26.
denkvermogen; 27. hulde; 28. paardes-
lee; 29. identiteitsbewijs; 30. voorzetsel;
32. verlaagde toon; 33. symbool voor
radium; 34. deel v.e. tafel; 36. zuiver;
38. vogelprodukt; 39. Ned. Omroepver
eniging (afk.); 41. insekt; 43. brander
v.e. gasstel; 44. boom; 46. vloeibaar vet;
48. muzieknoot; 49. gereed; 50. drank;
51. afscheidsgroet; 52. huisdier; 53.
wedspel; 55. schokkende beweging bij
het huilen; 56. lidwoord; 57. laagtij; 59.
roofdier; 62. voorzetsel; 63. doortocht-
geld; 64. kledingstuk; 66. niet gesloten;
67. voorzetsel; 69. omwenteling; 72.
zwak; 74. rijksgrond (afk.); 75. werkver
trek; 77. symbool voor helium; 78. stapel
(b.v. van stenen); 80. klein kind; 81.
vlaktemaat; 82 vreemde munt; 84. kleine
afgescheurde lap; 87. vreemde titel; 88.
in elkaar; 90. uitbouw; 91. hoofddeksel;
92. lang en dun penseel; 94. onbesuisd;
95. Ned. havenstad; 96. benevens.
Verticaal: 1. dier met grijze pels; 2.
bloem; 3. vaartuig; 4. afgelegen; 5. titel
(afk.); 7. eenmaal, eens; 8. ploegsnede;
9. titel (afk.); 10. deel van de hals; 11.
open ruimte tussen ingescheepte vaten;
12. binnengoed v.e. sigaar; 13. godin
van de wraak en de gerechtigheid; 15.
muziekinstrument; 18. beplant gebied
waarin een bepaalde plant voorkomt;
19. persoonlijk vnw.; 20. metselspecie;
22. denkbeeld; 24. vervoermiddel; 25.
schoorsteenzwart; 28. hoewel; 31. wis
kundig getal; 34. rover; 35. onbezonnen;
36. koraalbank; 37. kittelorig persoon;
40. bekoorlijk (b.v. een uitzicht); 42.
hijstoestel; 43. geestelijke; 45. vaartuig;
47. boom; 50. anekdote; 54. kinderspeel
goed; 56. saai (fig.); 58. vis; 60. vrouwe
lijk dier; 61. halssnoer; 63. vrouwelijk
dier; 65. merk van gehalte op goud of
zilver; 68. rivier in Duitsland; 70. uitroep;
71. lang en slank; 73. eerstkomende
(afk.); 76. stad in Frankrijk; 78. kleur;
79. uitblinker (fig.); 81. planeet; 83.
verdikking van de opperhuid; 85. ver
driet; 86. bijwoord; 87. binnenvlakte van.
de hand; 89. uitdrukking van ontken
ning; 91. nog eens; 93. poste restante
(afk.); 94. aardrijkskundige afkorting.
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 52 dienen
uiterlijk woensdagmiddag in bezit te zijn van
Leidse Courant,
Postbus 11Leiden.
De techniek van „trump-redu-
cing", het inkorten van het eigen
troefbezit tot gelijke lengte als die
van de rechtertegenstander, is aan
de wat meer ervaren spelers wel
bekend. De clou daarvan is, dat
die tegenstander op een gegeven
moment moet troeven, waarna kan
worden overgetroefd en een drei
gende verliesslag in troef ver
dwijnt, hetgeen niet het geval zou
zijn zonder deze inkorting, omdat
de eigenaar van de lange troef
kleur dan ontijdig zelf moet troe
ven en een slag verloren gaat.
Het onderstaande spel, uit een
Swiss viertallentoemooi in Brigh
ton, is daar een voorbeeld van.
De leider heeft echter in zoverre
pech, dat de oostspeler zijn theorie
ookkent en in de tweede slag
het tegenspel weet te vinden, dat
zuids plannen in duigen doet val
AHV6
SA H V 10 9 6
oH 3
H
B
10 7 n *8 5 4 3
87 5 4 W0^2
o10
875 z *V B 6 4
*2
A 10 7 5
9 2
03
0 A 9 2
V B 9 8 6 4 3
len.
Zuid opende met 3 klaveren en
noord maakte er meteen 6 klave
ren van! Tot verrassing van oost.
kwam west met troef uit en de
heer werd met het aas genomen.
Het verlies van een tweede troef-
slag lijkt nu onvermijdelijk, maar
zie wat er gebeurt als oost bijvoor
beeld ruiten naspeelt.
Zuid neemt en ziet in de volgende
troefslag welke maatregelen geno
men moeten worden: harten naar
het aas en een harten getroefd
(oost schoppen weg). Een schop-
Inkorten
pen naar tafel en weer een harten
getroefd. Oost gooit weer schop
pen af en een tweede schoppen
naar noord leidt tot de volgende
situatie:
o K
B »-
©B 8 N ©-
OB 10 8 w 9 oB 6 4
- *10 7
Een hoge harten wordt gespeeld
en oost moet een ruitentje af
gooien, hetgeen zuid ook doet.
Een schoppen uit noord werd door
zuid getroefd (oost weer ruiten
weg) en een ruitentje naar de heer.
gevolgd door een kaart uit noord
bracht oost tenslotte in de troef
coup.
Uit deze gang van zaken is het
juiste tegenspel voor oost af te
leiden: hij weet dat zuid het spel
alleen maar kan maken door een
vrij groot aantal malen in te troe
ven. Als de leider schoppens moet
troeven, voorkomt de singleton
harten bij oost dat noord meer
dan eenmaal in die kleur aan slag
kan worden gebracht. Het gevaar
is, dat zuid hartens kan troeven
en de schoppens als entrees gaat
gebruiken. Oost moet daarom in
de tweede slag schoppen naspe
len, waardoor er voortijdig een
entree verdwijnt en het spel niet
meer kan worden gewonnen. Pro
beert u het maar.
Na afloop van het 8e Caransa-Phi-
lip Morris toernooi werd de prijs
voor het beste tegenspel in de
laatste vier ronden toegekend aan
Hans Kreijns en Hans Vergoed.
Hierover in een volgende rubriek
meer.
telHUMMI
door
C. J. de Feijter
Oploswedstrijden
We zullen het jaar beëindigen met
een kleine oplossingswedstrijd.
Eén opgave voor de eindspellief
hebbers en een voor de probleem
oplossers. De oplossingen moe
ten uiterlijk twee weken na publi-
katie in dit blad bij mij binnen
zijn. (Wielingenstraat 13. 7417 CN
Deventer). Men kan niet aan beide
opgaven mee doen. Hier is het
eindspel:
(Zie diagram nr. 1.).
Wit: Kb8;pion:b7. Zwart:Ka5.Pf8.-
pion:d2.
Wit begint en houdt remise.
De componist noem ik u later. U
kunt niet zeggen dat er veel stuk
ken op het bord staan, evenmin
dat het erg moeilijk is! Maar wel
even alle varianten, hoor!
Voor de problemisten onder u heb
ik een driezet uitgezocht:
diagram nr. 1
pionnen:c4,c7.d2,d3,g3.g5.h2.
Zwart:Kd4,Ta1,Lb8.Pd7;pion:h6.
Wit begint en geeft mat in drie
zetten.
Ook van het probleem noem ik
u de naam van de auteur bij de
uitslag. Als prijs voor het eindspel
wordt uitgeloofd het boek van Hort
en Jansa: 230 stellingen uit de
grootmeesterpraktijk" en voor het
diagram nr. 2
probleem het boek van Van der
Vliet „The Polugayevsky varia
tion".
Voor. de praktijkspeler volgt hier
nog een stand uit een partij tussen
Halosar en Poschauko uit 1941.
De partij was gevorderd tot de
volgende stand:
(Zie diagram nr. 3.).
Zwart vervolgde met:1...,Lb2:? en
diagram nr.3.
de partij werd later remise. Kunt
u van het blad vinden hoe zwart'
snel had kunnen winnen? duist ja,
door:1 ...,Lf5+,2.Ld3,... (2.Ka1 ,L-
b2:+,3.Lb2:,De1+) 2...,De2ü en
door deze onverwachte kruispen-
ning wint zwart direkt! U ziet dat
de ideeën van de studiekomponist
Troitzky bij herhaling opgeld doen
inde partij!
Topscorers
De clubcompetitie is weer ten
einde. Het is gebruikelijk dat er
dan ook een lijst wordt gepubli
ceerd van de topscorers. Tot nu
toe wordt die alleen opgemaakt
voor de hoofdklasse en de beide
eerste klassen. Hoewel de clubbe
langen doorslaggevend zijn, is er
toch ook belangstelling voor het
individuele resultaat.
Vandaar in deze rubriek de top
10 van elke klasse, maar die is
niet maatgevend voor de persoon
lijke prestaties. Uiteindelijk kan
een speler die er niet op voorkomt
van-even grote betekenis voor zijn
club zijn geweest, bijvoorbeeld
omdat hij telkens tegen sterke
tegenstanders voor een puntje wist
te zorgen.
Maar nu de top 10. Hoofdklasse:
1. Frank Drost (Lent) 9-16, 2. 4.
Douwe de Jong (Groningen), Cees
Pippel en Ton Sijbrands (beide
IJmuiden) 9-15, 5. 7. Johan Bas-
tiaannet (VAD), Rob Clerc en Wil
lem Winter (beiden IJmuiden) 9-14,
8. Frits Luteyn (RDG) 8-13, 9. 11.
Ed Holstvoogd (RDG). Harm Wiers-
ma (Lant) en Auke Scholma (Hui-
zem) 9-13. Eerste klasse A: 1.5.
Van de Boogaard
Den Engelsman (DIO), De Groot
(NOAD), Grouwstra (DIO), Hobbe
len (Exelsior) en Stunnenberg
(Bennekom) 9-14, 6. 9. Fijen (DIO),
Greveraars (Philips), Van der Linde
(Exelsior) en Linssen (NOAD) 9-13,
10. F. Okrogelnik (Treebeek) 8-12.
Eerste klasse B: 1. Bulk (Uithoorn)
9-15, 2. 3. H. Hylkema (Assen) en
Stokkel (Houdt Stand) 9-14, 4. 10.
E. Dollekamp (Assen), Dusseldorp
(Bussum), Haytink (OG), Keizer
Van Ingen
(Houdt Stand). De Klein (OG). H. J.
van de Vossen (Heemstede) en
IJsbrandij (Uithoorn) 9-13.
Men ziet dat kampioen IJmuiden
vooral drijft op de prestaties van
Sijbrands, Pippel, Winter en Clerc.
De beste man van RDG komt pas
op de achtste plaats, kennelijk
vormen de Hagenaars een team
met gelijkwaardige krachten.
Uit de competitie nog twee frag
menten. Eerst uit de partij v.d.
Boogaard (Exelsior)Hottinga
(Philips), waarvan het eerste dia
gram de stand aangeeft na de 25e
zet van zwart, 17-22. Wit, v.d.
Boogaard, won nu door 26. 29-23
18x29? (Na 26.19x28 27.32x23
18x29 28.31-27 21x41 29.42-37
41x32 30.38x20 wint wit „alleen"
schijf 29. maar zwart dacht er beter
af te komen) 27.32-27 21x41 28.42-
37 41x32 29.38x20 26x37 Zwart
dreigt nu 37-41 dat ook volgt op
20-14, maar wit heeft alles beter
gezien: 30.4^42! 37x48 31.39-34
48x30 32.25x5! en Hottinga berust
te in verlies.
De tweede diagramstand gaat
vooraf aan de beslissing in de
partij Jean van Ingen (NOAD)
Siem Boer (Alblasserdam). Boer
heeft als laatste zet 40.13-18
gespeeld, en dreigt nu met 18-23
enz. Wit meende met 41.38-32 de
situatie meester te blijven en werd
compleet verrast door 41.22-27!
42.43-38 (gedwongen) 18-23
43.29x18 24-30 44.35x13 14-19
45.13x24 20x49 46.28-23 49-35
47.32-28 15-20 48.39-34 20-25
49.33-29 35-2 50.29-24? (fout in
tijdnood) 2x4 en zwart wint.
Orion, de machtige jager, Is
buiten kijf het sterrenbeeld, dat
de winternacht beheerst. In zijn
menselijke leven was Orion
niet alleen een groot jager,
maar ook nog een enorme op
schepper. Hij beweerde name
lijk, dat er geen schepsel ter
wereld was, dat hem kon ver
slaan. Dit maakte. Hera, de ge
malin van oppergod Zeus zo
kwaad, dat zij een schorpioen
zond, die Orion in zijn hiel
stak. Orion overleefde dit niet,
maar op voorspraak van Arte-
mis, de godin van de jacht,
mocht hij als sterrenbeeld aan
de hemel staan.
Hij staat nu tegenover Schor
pioen (Scorpio), zodat deze hem
geen kwaad meer kan doen.
Orion bevat twee van de twaalf
meest heldere sterren, namelijk
Betelgeuze en Rigel, die diago
naal tegenover elkaar staan in
de grote vierhoek die de schou
ders en de voeten van de jager
vormen. Betelgeuze lijkt wel wat
op Antares, maar is iets donker
der rood. Evenals Antares is Be
telgeuze een rode superreus. Hij
is voorts een onregelmatige ver
anderlijke met een magnitudebe-
reik van 0.42 tot 1.30. Rigel is
in diameter tienmaal kleiner dan
Betelgeuze, maar straalt wel
evenveel licht uit als honderd
duizend zonnen. Behalve Betel
geuze zijn alle prominente ster
ren van Orion erg wit en heet.
De drie sterren in het midden
vormen de gordel van "de jager.
Mintaka is licht variabel en
heeft een begeleider van de ze
vende grootte. Aan de gordel
hangt het zwaard. Met het blote
oog -ziet het eruit als vage vlek,
maar door een verrekijker is
reeds de aanwezigheid van een
lichtgevend gas te ontdekken.
Het is dan ook de helderste ga
lactische nevel M42, waarin vele
sterren zijn opgelost. Volgens
de moderne theorieën worden
in deze nevels sterren gevormd
uit interstellair stof en gas, wat
tot een grote dichtheid wordt
samengeperst.
Terminologie
Ter verduidelijking van de in
deze rubriek veel gebruikte ter
men zullen er elke maand enige
nader uitgelegd worden.
Apheliqm: dat punt in de baan
van een lichaam, dat om de zon
Orion de Jager beheerst winternacht
Dubbelsterren"
ster magn.comp. afst£^
r. 4.64/8.60 [TO]
Aldeboxan 'O
8® 6o 0
\x
0.34/7.00
var./5.10
var./6.87
3.66/5.56
6.84/var.
6.84/5.36
6.84/6.85
Planetaire nev
NGC doorsnee fotomagn I
(bgsec.) nevel-sterji
J.320 11x8 12.9 13.jp;
2022 28x27 12.8 14.6f
Diffuse nevels
*"9 I WGC 19Tf
80.L
1976
1977 4.6
1982 9.1
1990 1.8
IC430 4.9
IC434 1.9
2024 1.9
2068 10.3
66x60
40x25
20x15
50x50
11x11
60x10
30x30
8x6
0RI0N
draait, dat het verst van de zon
verwijderd is.
Perihelium: het tegenovergestel
de van aphelium; het punt dus
in de baan dat het dichtst bij
de zon is.
Conjunctie: in het algemeen be
tekent dit samenstand, bijvoor
beeld van de maan en een ster,
maan en planeet, twee planeten
enzovoorts. Het wil zeggen, dat
de zon, de aarde en het bewus
te lichaam op één lijn liggen.
Voor een binnenplaneet kenron
wij twee conjuncties, namelijk
een onder- en een bovencon-
junctie. Dat is ervan afhankelijk
of de planeet zich tussen de
aarde en zon of achter de zon
bevindt. Een buitenplaneet is in
conjunctie met de zon, als hij
zich achter de zon bevindt.
Wanneer de planeet zich op het
tegenovergestelde punt van zijn
baan bevindt, dus zon-aarde-pla-
neet, is de planeet in oppositie
met de zon. Ook de maan kent
een conjunctie met de zon, na
melijk, wanneer het nieuwe
maan of zonsverduistering is.
De maan is in-oppositie met de
zon, als het volle maan of
maansverduistering is.
Hoofdsterren:
naam vis. abs. afstand
magn. (lichtjaar)
a. Betelgeuze (v) +0.42 -5.36 466
b. Rigel (d) 0.15 -7.86 1303
c. Bellatrix 1.64 -3.36 326
d. Mintaka (v. d) 2.46 -5.55 1303
e. Alnilam 1.70 -6.31 1303
f. Alnitak (d) 1.78 -6.23 1303
Astronomische
gebeurtenissei
de maand jam
(v.d)
i. Hatysa
k. Saiph
I. Heka (d)
3.14 0.13 130
2.87
Variabele sterren:
ster magn. bereik periode (dagen)
g. 3.14-3.35 7.98
d. 1.94-2.13 5.73
a. 0.42-1.30 2070
Galactische
clusters:
NGC foto- doorsnee aantal afstand
magn., (bgmin.) sterren (lichtj)
2112 8.6 12 90 6158
2141 10.8 10 100 7754
2169 6.4 5. 18 2574
2175 6.7 8 15 7754
2186 9.3 5 30 9839
2194 9.2 8 100 16323
4 jan. 22h De Aarde staÖG
perihelium.
5 |an. 11 h Eerste KwartieP"
9 jan. 18h Aldebaran (Stier)^*"
ten zuiden van de maan.
13 jan. 7h volle maan.
14 jan. 9h Pallas, een plar#^
in conjunctie met de z<
14 jan. 11h Jupiter staat 4
van de maan
15 jan. 3h De maan staat ir
15 jan. 18h Venus staat 8° t(
van Antares.
17 jan. 16h Saturnus staa
noorden van de maan
18 jan. 6h Venus bereikt haal*1
westelijke elongatie (47°). p
20 jan. 12h Mars is in conjijrei
21 jan. 11 h De maan laatste^
22 jan. 21 h Uranus staat 4° I
van de maan
it 4° terJF
at in hfr
t 8° terL
uunjigcx.
nei
25 jan. 1h Neptunusstaat4°t^j
26 jan. 18h Venus staat 1.9° tenlo)
dei
-He
28 jan. 6hnieuv\
28 jan. 10h Di
perigee.
28 jan. 18h Pluto is stationair.
30 jan. 2h Juno staat 0.4° teVei
van de maan. ho
Emissieprogramma 1979
De PTT heeft het postzegelemis
sieprogramma voor volgend jaar,
dat al globaal in september was
vastgesteld, nu met exacte data
en waarden uitgewerkt. Het ziet
er als volgt uit:
23 januari een zegel van
55 ct ter herdenking van 400
jaar Unie van Utrecht;
20 februari een langlopende
postzegel van 45 ct, gewijd aan
de eerste verkiezingen van het
Europese parlement;
13 maart: een zegel van 55 ct
in verband met de zeventigste
verjaardag van de koningin op
30 april;
3 april vier zomerzegels,
waarvan twee de aandacht vra
gen voor muziek (40+20 ct en
45+20 ct) en twee gewijd zijn
aan de restauratie van de Goud
se St. Janskerk (55+20 en
75+25 ct);
april/mei twee Europa-CEPT-
zegels: een van 55 ct gewijd,
aan filatelie en een van 75 ct
gewijd aan het berichtenverkeer
op zee (75 jaar kuststation
Scheveningen Radio);
5 juni een zegel van 45 ct
waarmee de aandacht wordt ge
vestigd op het werk van de Ka
mers van Koophandel;
28 augustus een postzegel
van 55 ct ter herdenking van 60
jaar vrouwenkiesrecht in Neder
land en een zegel van 45 ct ter
gelegenheid van 100 jaar voet
bal in Nederland;
2 oktober twee zegels ter
herdenking van de 300ste sterf
dag van zowel de schilder Jan
Steen (45 ct) als van de dichter
Joost van den Vondel (40 ct);
13 november kinderzegels, in
het teken van het Jaar van het
kind, in de waarden 40+20,
45+20, 55+20 en 75+25 ct.
Daarbij ook het bekende velletje
met van elk van de drie laagste
waarden twee zegels.
Verder zal op 18 mei een speci
ale briefkaart met opdruk wor
den uitgegeven ter herdenking
van het 50-jarig bestaan van het
Nederlands Postmuseum in Den
Haag, terwijl in de tweede helft
van het haar een nieuwe lucht
postzegel voor bijzondere vluch
ten zal verschijnen.
Nu nog even aandacht voor het
buitenland: ter herdenking van
het feit dat de eerste vuurtoren
op IJsiand in 1878 in gebruik
werd gesteld verscheen op 1
december een herinneringszegel
in de waarde van 90 kr. Als af
beelding ziét men de vuurtoren
van Reykjanesta die een licht
uitstraalt van 800.000 kaars. De
eerste toren was samengesteld
uit rotsblokken en het licht
werd geleverd door 15 olielam
pen, voorzien van een spiegel.
De tegenwoordige toren is zes-
kantig en is gemetseld van bak
steen. Het ontwerp voor deze
zegel werd vervaardigd door
Otto Olafsson en het drukken
was in handen van Helio Cour-
voisierS.A. in Zwitserland.
Het 50-jarig bestaan van de IJs
landse reddingsbrigade vormde
aanleiding voor de uitgifte van
een bijzondere zegel in de
waarde van 60 kr. Deze zegel
verscheen eveneens op 1 de
cember j.l. De IJslandse red
dingsbrigade, de SVFI, is ook te
ontbieden bij ongevallen te
land, daar men sinds 1937 deze
vorm van hulpverlening in het
pakket heeft opgenomen. Hoe
wel de overheid de uitrusting fi
nanciert wordt al het werk ver
richt door vrijwilligers, vrouwen
zowel als mannen. Vanvfnj
rotsachtige kust rondom lp.
die het gebruik van redltei
ten bijna altijd verhindeipt
den de meeste 'reddingfwe
richt met behulp varva
reddingslijn vanaf de walgri
Gislason maakte een fogü
een dergelijke redding Ve
foto door Prostur Magkij
gebruikt werd voor het ciRi
voor deze zegel. de
va
De Ierse PTT levert dit jaie®
de achtste maal een li®*1
aan het kerstgebeuren, j**
november j.l. kwam
kerstserie, bestaande uit I
gels in de verkoop. Dezef
hebben een waarde
10p. en 17p. Als afbeeld!
men een reproductie
krijttekening „De maag|
kind" van de hand van 0
aanse kunstenaar Guercf
het laatst van de
eeuw. Het betreft een S
voor een deel van een If
stuk, dat de „Madonna c
mine" voorstelt. Dit ter
een scapulier overhandig'v<
een karmeliet, in het bij#2*,
twee franciscanen.
