Zet Moskou Roemenië
voor het blok?
Mistlampen
hebben geen enkel nut.
Wijzigingen in anti-racisme programma
van Wereldraad waarschijnlijk geacht
De man uit Polen",
snel boekje
over nieuwe paus
Shell helpt,deel 10
KORTE METTEN
CURSUS THEOLOGIE IN
HONGARIJE OVERTEKEND
BINNENLAND/ BUITENLAND
LEIDSE COURANT
SPI
LAND VIERT VANDAAG ZESTIGSTE VERJAARDAG VAN ONAFHANKELIJKHEID
(Van onze correspondente
HellaPick)
MOSKOU Hoeveel staande
ovaties Leonid Brezjnev ook
krijgt van de opperste Sovjet,
ze kunnen zijn grote bezorgd
heid om het „opstandige"
Roemenië (dat deze week on
der meer weigerde bij te dra
gen tot de verhoging van de
defensieuitgaven van het
Warschau-Pact, red.) niet
wegnemen. De problemen
met Roemenië staan niet op
zichzelf; zij zijn de meest op
vallende uiting van de diepe
onrust binnen het Warschau-
Pact De vergrijzende Sovjet
leiders blijken er de grootste
moeite mee te hebben de een
heid te bewaren van het
Oostblok op politiek, econo
misch en militair terrein (om
nog maar te zwijgen over de
ideologische eenheid).
Niet alleen met de andere
Warschau-Pactlanden hebben
Brezjnev en de zijnen onenig
heid, ook binnen de Sovjet-
Unie zelf groeien de moeilijk
heden. Al die problemen zijn
terug te voeren tot een enkele
oorzaak: de Sovjet-leiders zijn
en blijven fel gekant tegen ie
dere vorm van decentralisatie.
De binnenlandse economische
zwakheden willen de leiders
oplossen door het centrale
planning-apparaat nog meer
te versterken, en zeer zeker
niet met decentralisatie.
verplichtingen en de lasten
die de Sovjet-Unie haar klei
nere zusters probeert op te
dringen. In tegenstelling tot
Roemenië spreken die andere
landen zich niet openlijk uit
over hun weerzin tegen het
Russische aantrekken van de
teugels. Niettemin zijn er dui
delijke tekens die er op wij
zen dat er onrust heerst on
der de communistische landen
en dat zij meer ruimte voor
eigen inbreng verlangen.
Roemenië voelt er, met de an
dere landen, weinig voor om
de defensiebegroting te ver
groten, wanneer daar toch al
leen of voornamelijk de Sov
jet-Unie van zou profiteren.
Ook voelen de communisti
sche landen er niets voor
Moskou in nog grotere mate
te laten beslissen over hun
troepenmacht of zelfs hun al
gemeen defensiebeleid. Ze
willen niet meer troepen dan
nu afstaan aan de Sovjet-
Unie of aan haar vrienden in
Azië en Afrika, als dat ten
koste gaat van hun eigen
worstelende consumptiemaat
schappij.
ideeën van de Italiaanse com
munistenleider Enrico Berlin-
guer, die denkt aan een soort
losse „gemeenschap" van
communistische landen. Voor
lopig hebben ze zich echter
rond de Sovjet-Unie ge
schaard en ze wachten met
spanning de verdere ontwik
kelingen in het conflict tussen
Boekarest en het Kremlin af.
Onafhankelijkheid
President Ceausescu houdt
vandaag een toespraak ter ge
legenheid van de Roemeense
dag van de onafhankelijkheid.
Ongetwijfeld zal de president
dan nog eens met kracht op
de Roemeense zelfstandigheid
wijzen. Maar het is nog te
vroeg om te zeggen of het tot
een breuk tussen Boekarest
en Moskou zal komen.
De meeste kenners van het
Oostblok geloven dat er over
en weer met woorden ge
schermd zal worden, maar
dat geen van de twee landen
van plan is een echte breuk
te riskeren, zoals in 1968, toen
Roemenië zich uitsprak tegen
de inval op Tsjecho-Slowaki-
Sedert 1968 is de wereldsitua
tie echter anders geworden.
Het zou best kunnen dat Ce
ausescu denkt dat hij interna
tionaal genoeg aanzien heeft
om zich te kunnen terugtrek
ken uit het Warschau-Pact.
Veel zou afhangen van de
binnenlandse situatie in Roe
menië, en de vraag of Ceau
sescu het land wel volledig in
de hand heeft Roemenië
wordt zo strak geregeerd, dat
het voor buitenstaanders on
mogelijk is te weten te komen
hoeveel macht de president
heeft, en of een breuk met
Moskou een interne oppsitie
teweeg zou brengen. In dat
laatste geval zou Moskou, net
als destijds met Tsjecho-Slo-
wakije, een .reden" hebben
om Roemenië binnen te val
len.
De Sovjet-Unie wil Roemenië
zeker niet kwijt uit het War
schau-Pact Ceausescu staat
geen troepen van het War
schau-Pact toe op zijn grond
gebied, maar qua ligging is
Roemenië uiterst belangrijk,
omdat het land een doorgang
biedt tot Bulgarije, Joegosla
vië, de andere Balkanlanden,
en verder door naar het
NAVO-grondgebied. Behalve
een echte invasie, zou de Sov
jet-Unie zeker economische
sancties tegen Roemenië kun
nen ondernemen als dwang
maatregel om binnen het
communistische kamp te blij-
Een van de meest betrokken
„omstanders" bij de gang van
zaken is Joegoslavië. Destijds
brak president Tito met Sta
lin over dezelfde zaken die nu
Ceausescu aangaan: de vrij
heid zelf beleidsbeslissingen
te nemen op nationaal niveau
in plaats van ze opgelegd te
krijgen vanuit Moskou. Maar
Joegoslavië wil nu duidelijk
een crisis in zijn buurland
vermijden.
Tito valt dan ook Ceausescu
bij, maar hij moedigt hem
niet aan te breken met het
Warschau-Pact Tito heeft ook
niet beloofd Roemenië militair
te steunen. Russische troepen
in Roemenië, en dus aan de
Joegoslavische grens, is wel
het laatste wat Tito wenst. En
het is misschien juist om deze
reden dat de Sovjet-Unie mis
schien op een dergelijke ont
wikkeling zou willen aanstu
ren.
Het is mogelijk dat Brezjnev
een beetje hoopt dat eenling
Ceausescu zijn ruzie met Mos
kou zo ver zal doorvoeren,
dat de Sovjet Unie „gerecht
vaardigd" is haar troepen
naar de Joegoslavische grens
testuren.
Copyright The Guardian
Tegelijkertijd wil het Kremlin
de Oostbloklanden nog verder
integreren. Hoewel Roemenië
zeker het hardst roept om
grotere zelfbeschikking bin
nen het Warschau-Pact, heb
ben ook de andere lidstaten
grote bedenkingen teggen de
Leiders van
Afrikaanse
bevrijdings
bewegingen
bij paus
ROME Paus Johannes
Paulus heeft woensdag vier
leiders van Afrikaanse be
vrijdingsbewegingen ontvan
gen. Dit is gisteren meege
deeld door Oliver Tambo,
voorzitter van het Afrikaanse
Nationale Congres.
De andere drie waren George
Silundika, een lid van de uit
voerende raad van het Patri
ottisch Front uit Rhodesië,
Koembira Kangai van het Na
tionale Front en Sam Nujo-
ma, voorzitter van de Swapo.
De audiëntie was niet van te
voren bekendgemaakt Zij ge
schiedde op verzoek van de
bezoekers.
ADVERTENTIE
U zult het misschien niet willen
geloven, maar van mistlampen zult
u over hetalgemeen weinigplezier
hebben.Dit komt niet alleen omdat
de kombinatie mistlampen/groot- of
dimlicht verboden is, maar ook om
dat in ons land de mist meestal lapg
bij de grond hangt.
Welk licht u nu het beste kunt
voeren bij mist en wat u nog meer
moet doen om veilig thuis te komen,
wanneer het weer te wensen over
laat,leest u in „Shell helpt" deel 10.
11 helpt
Shell verkoop^rijden bij*»
punt.
Zon batterij mistlampen voorop staat wel aardig maar het voordeel ervan
is minimaal.
.GRI
DEN HAAG Ongeveer anderhal
ve maand na de verkiezing van de
Poolse kardinaal Karol Wojtyla tot
paus Jan-Paul II brengt de Vlaam
se uitgeverij Altiora in samenwer
king met uitgeverij J. Gottmer te
Haarlem een pieus boekje uit waar
mee deze uitgevers de eerste in
drukken rond de nieuwe paus en
het land waarmee hij verbonden is,
bijeenbrengen. Een eerste exem
plaar is vandaag aan kardinaal Al-
trink overhandigd.
Wie graag nog even wil terugblikken op de
dagen rond pauskeuze en ambtsaanvaarding
komt dan ook, niet het minst door het vele
fotomateriaal, ruimschoots aan zijn trekken.
Alle fotografisch belangrijke momenten va
naf de aankomst van de Poolse kardinaal in
Rome zijn in het boekje opgenomen. In een
begeleidende tekst zet de Vlaamse journalist
Jef de Roeck nog eens op uiterst bevattelij
ke wijze de voornaamste feiten en veronder
stellingen voor én achter de coulissen van
het conclaaf op een rij.
Bovendien zijn alle toespraken afgedrukt
die de nieuwe paus in de eerste week na
zijn verkiezing hield. Ze bevestigen nog eens
de indruk van paus Jan Paul II als de ro
buuste intellectueel én de priester die met al
zijn vezels verbonden is aan de kerkelijke
traditie.
Vervolgens passeren in het tweede hoofd
stuk nog eens summier (en jammer genoeg
ook met dezelfde hiaten als waarmee hiero
ver al eerder werd bericht) de voornaamste
feiten uit het leven van paus Jan Paul II de
De paus toen hij kardinaal was. Een
van de vele foto's uit het boekje „De
man uit Polen".
revue de geboorte en jeugd in Wadowice,
de gymnasiumtijd in hetzelfde stadje, de
door arbeidsdienst en oorlog vertraagde
priesterstudie; tenslotte de wijding en voort
gezette studie in Rome, gevolgd door zijn te
rugkeer in Polen en zijn benoeming aldaar
tot studentenpastor, later tot professor in de
theologie aan de universiteit van Lublin
waarna hij in 1958 tot bisschop en in 1967,
op 47-jarige leeftijd, tot kardinaal van Kra-
kau werd verheven.
Dat alles is verlucht met foto's, enkee ge
tuigenissen en een aantal anecdotes. Een
voorbeeld. De nieuwe paus is, zoals bekend,
een goed skiër, maar op een dag verdwaal
de hij in het Tatragebergte; zonder het te
beseffen overschreed hij de Pools-Tsjechi-
sche grens en prompt werd hij door grens
wachten aangehouden. Ze verdachten hem
ervan dat hij het paspoort van de kardinaal
van Krakau had gestolen. Zo heeft de sa
mensteller meer amusante anecdotes bijeen
gesprokkeld, waarvan het waarheidsgehalte
echter soms twijfelachtig lijkt.
Het derde en laatste hoofdstuk is ongetwij
feld nog het meest informatief. Daarin wor
den enkele kanten belicht van de nog im
mer voortdurende strijd tussen
communistische staat en kerk in Polen. Het
boekje wordt afgesloten met een waardevol
le bibliografie van de boeken en artikelen
die kardinaal Wojtyla schreef. Wie niet al
leen genoegen wil nemen met indrukken
over de nieuwe paus, kan daarmee verder.
De man uit Polen
Uitgave J.H. Gottmer,
Haarlem. Prijs ƒ19,50
De kleine Karol Wojtyla als eerste-
communicant
PAUL VAN VELTHOVEN
der
)e et
leef
ymp;
regei
iooi
each
Tedei
lok)
ïxe i
ind 1
an
e K<
rijev
)e te:
wan:
'anu
oelp
choo
n Ell
ileei
e Joi
Be
ra
ieke
leefl
)el
Het anti-racisme programma met diens
vooral in West-Europa onstreden „speciale
fonds" en de activiteiten van de Wereldraad
van Kerken met betrekking tot Zuidelijk
Afrika zullen „een beslissend punt van
discussie" worden op de vergadering van
het Centraal Comité van de Werelraad van
Kerken. Dit is de mening van de vice-secre-
taris-generaal van de wereldraad, dr. Kon
rad Raiser, zoals hij die uitgesproken heeft
tegenover vertegenwoordigers van Zwitser
se kerken.
De 134 leden van het Centraal Comité hebben
in hun komend overleg van 1 tot 11 januari
op de campus van de Caribische universiteit
in Kingston de tweevoudige opdracht om het
werk van de Wereldraad van Kerken tussen
twee assemblees vast te leggen en daarin
de zwaartepunten aan te geven. Op de zitting
van het Centraal Comité volgt op 29 en 30
januari de bijeenkomst van de topleiding van
de Wereldraad van Kerken.
Ten behoeve van het overleg over de activitei
ten van de wereldraad inzake Zuidelijk
Afrika -daarbij hoort ook het omstreden
speciale fonds tegen het racisme- bereidt
het secretariaat-generaal een uitgebreid
werkstuk voor.
Het is de bedoeling van de staf om het
Centraal Comité de gelegenheid te verschaf
fen te onderzoeken in hoeverre de aktivitei-
ten van de wereldraad overeenstemmen met
de lijn, die de wereldraad al vele jaren trekt.
Het Centraal Comité heeft dan tevens de
mogelijkheid om de „politiek" van de Wereld
raad van Kerken en eventuele consequenties
voor zijn programma's te formuleren.
Daarbij zal de strijd om het anti-racisme
fonds, die met name in enkele Westeuropese
landen tot scherpe aanvallen op de wereld
raad heeft geleid, een speciale rol spelen.
Vooral West-Duitsland heeft zich nogal
scherp opgesteld. Dr. Konrad Raiser vindt
het echter gewaagd om te veronderstellen,
dat deze Westeuropese, vooral Westduitse.
houding de discussie binnen het Centraal
Comité zal bepalen.
Er bestaat volgens Raiser geen twijfel over,
dat de lidkerken in Afrika, Latijns-Amerika,
Azië en Noord-Amerika op grond van haar
andere politieke en maatschappelijke situatie
een andere voorstelling hebben van de priori
teiten in het werk van de wereldraad. Dit
geldt ook voor de orthodoxe kerken.
Raiser acht wijzigingen in het anti-racisme
program zeer waarschijnlijk. Hij wijst in dit
verband op het proces van „onderzoek,
nieuwe oriëntatie en nieuwe opvatting van
de activiteiten van de wereldraad met het
oog op Zuidelijk Afrika". Dat proces is
binnen de staf van de wereldraad al enige
tijd op gang. Het wordt volgens Raiser ook
beïnvloed door kerken buiten Afrika, die op
bijzondere wijze in het vraagstuk geïnteres
seerd zijn.
Aartsbisschop Carlo Furno
(57), sinds 1973 nuntius in
Peru, is benoemd tot apos
tolisch nuntius in Libanon.
Hij volgt aartsbisschop Al
fredo Bruniera op, die dezer
dagen is benoemd tot vice-
president van de pauselijke
raad „Cor Unum", die de
coördinatie verzorgt van de
kerkelijke hulpverlenende
organisaties, zoals de bis
schoppelijke vastenacties in
de verscheidene landen. De
nieuwe nuntius is ook ver
bonden geweest aan de raad
voor de openbare aangele
genheden van de kerk en is
docent geweest aan de pau
selijke opleiding voor diplo
maten.
Theologen en juristen uit
acht islamitische landen heb
ben in Niamey, de hoofdstad
van Nigeria, geconfereerd
over het thema „Vrijheid,
rechten en waarden van de
mens binnen de islam". De
conferentie weigerde zich uit
te spreken voor een islamiti
sche erkenning van algeme
ne vrijheid van godsdienst.
Er kon veeleer slechts spra
ke zijn van een recht op het
ware geloof, de islam. Al
leen de islam kan aanspraak
maken op het recht op ver
kondiging en missionaire
verbreiding.
Volgens de koptische patri
arch van Egypte, Shenouda
III, zijn de stoffelijke res
ten, gevonden onder het
koptische Makar-klooster,
niet de relikwieën van de
Heilige Johannes de Doper,
maar behoren zij toe aan
een plaatselijke bisschop of
een patriarch van Alexan-
drië. Johannes de Doper im
mers werd onthoofd, maar
het gevonden lichaam is
volledig intact. Wel schijnt
het volgens oude hand
schriften, die in het kloos
ter werden gevonden, vast
te staan, dat het stoffelijk
overschot van Johannes
naar Egypte is overgebracht
en onder een of andere kerk
is bijgezet De patriarch
heeft wetenschappers in de
hele wereld gevraagd aan
het onderzoek deel te ne
men, opdat een en ander
kan worden opgehelderd.
De Molukse protestantse
kerk heeft voor haar syno
devergadering, die van 3 tot
13 december in de stad Am-
bon wordt gehouden, de Ne
derlandse hervormde kerk
uitgenodigd een of meer ver
tegenwoordigers te sturen.
De Molukse kerk is de oud
ste „dochter" van de Neder
landse hervormde kerk in
Zuid-Oost-Azië. Ook de Mo
lukse kerken in Nederland
zijn uitgenodigd voor de sy
nodevergadering. Het mode-
ramen van de Nederlandse
hervormde kerk heeft drs.
G. Boer, predikant voor het
contact met Molukse kerken
en groeperingen, aangewezen
om de vergadering bij te
wonen.
De katholieke kerk in Hongarije heeft voor
haar schriftelijke cursus theologie voor leken
meer aanmeldingen gekregen dan zij aankan:
zeshonderd leken zijn geïnteresseerd, maar
voor de cursus kunnen slechts 145 mensen in
aanmerking komen. Het is de eerste van een
dergelijke cursus in een communistisch land
en de Hongaarse bisschoppen kregen twee jaar
geleden toestemming om de cursus op te zetten.
De voorbereidingen hebben al die tijd geduurd.
Tot nu toe waren de katholieke leken, die iets
aan hun theologische vorming wilden doen,
aangewezen op hun eigen initiatieven. Zo kwa
men kleine groepjes vooral in de steden, die
samen de bijbel bestudeerden en over theologi
sche problemen discussieerden, als paddestoe
len uit de grond.
De regering kwalificeerde deze groepen lange
tijd als staatsvijandig en nam dan justitiële
maatregelen tegen hen. De laatste tijd heeft
de overheid het kennelijk zinniger gevonden
om de wensen van de katholieken te kanaliseren
via deze cursussen en is de opvatting, dat deze
vorm van geloofsverdieping een bedreiging van
de staatsveiligheid zou zijn, niet meer zo sterk,
aldus waarnemers in het westen.
Het r.k. Hongaarse weekblad „Uj Ember" zegt
over de cursus, dat de professoren verrast
waren met de „enorme honger van de gelovigen
naar het woord van God en hun niet-aflatende
geloofsijver om op hun vragen een antwoord
te krijgen".
Medewerker
van Helder
Camara weer
gevangen
Een maand na zijn vrijlating
is Edival Caja Nunes da Silva,
medewerker van aartsbis
schop Helder Camara, voor de
tweede maal gearresteerd. Een
reden voor de arrestatie gaf
de politie niet.
Nunes da Silva is student aan
de universiteit van Recife. In
zijn vrije tijd werkt hij mee aan
de maatschappelijke initiatie
ven van Helder Camara. Hij
is bovendien lid van het pasto
rale team van Recife en van
de bisschoppelijke commissie
voor Gerechtigheid en Vrede
(Justitiaet Pax).
Op 26 oktober werd Nunes da
SUva vrijgelaten na zes maan
den gevangenschap. In die pe
riode werd hij geestelijk en
lichamelijk gemarteld. Tegen
zijn arrestatie en gevangenhou
ding was uit de hele wereld
geprotesteerd.
Nunes da Silva zal geruime tijd
in voorarrest moeten zitten,
voordat hij voor een militaire
rechtbank kan verschijnen. De
militaire rechtbanken zijn na
melijk sedert enkele dagen op
hun jaarlijkse en langdurige
reces gegaan. Zij hervatten hun
werkzaamheden pas in februa
ri van het volgend jaar.
Dom Helder Comara zelf zal
binnenkort in Europa zijn. Op
11 december zal hij onder meer
een persconferentie geven in
Den Haag.
U
