Edele handwerk
Toekomst
sigarenindustrie in
nevelen gehuld
De huidige, jachtige tijd is niet alleen nadelig voor
individuele personen, in ons land kampt een hele
bedrijfstak ermee: de sigarenindustrie. Steeds minder
mensen gunnen zich de tijd een sigaar op te steken,
als gevolg waarvan en de anti-rook-campagnes
hebben dit proces versneld het sigarenverbruik in
ons land sedert enkele jaren dalende is. Weliswaar
hebben de vaderlandse sigarenmakers hun export
kwantum van vijf procent verhoogd tot vijftig pro
cent van de totale produktie, een en ander neemt
niet weg dat er grote problemen opdoemen.
In Frankrijk en Italië, waar de overheid over tabaks
monopolies („regies") beschikt, ondervindt de Neder
landse sigarenindustrie steeds meer moeilijkheden,
omdat het prijsregiem aldaar geen rekening houdt
met. stijgende loonkosten hier te lande. In West-
Duitsland heerst een moordende concurrentie en
nieuwe exportmarkten brengen grote valuta-risico's
met zich mee, zoals de tuimelingen van het Britse
Pond Sterling en de Amerikaanse dollar hebben la
ten zien.
Ondanks de problemen gaat de sigarenproduktie in
Nederland op onverminderde voet voort. Daarbij stre
ven de fabrikanten naar nog verdergaande mechani
sering, waarbij met de werknemersorganisaties is af
gesproken dat dit proces geen gedwongen ontslagen
tot gevolg zal hebben. Trouwens, de verhouding
werkgevers- en werknemersorganisatie in de sigaren-
makerij is goed. Dat is ze al jaren, want werkgever
en werknemer trokken in het verleden bijvoorbeeld
samen op om bij de regering voor de sigaren een
lager accijnspercentage dan voor sigaretten te be
pleiten op grond van het feit dat de sigarenproduk
tie een veel arbeidsintensievere zaak is dan de „aan
maak" van sigaretten.
De goede verstandhouding ten spijt maakt men zich
in werknemerskringen wel degelijk bezorgd over de
toekomst, waarbij het onafwendbaar lijkt dat de
hand-madesigaar zal gaan verdwijnen. Zoals ook
grote sigaren steeds minder gemaakt worden, omdat
er (vanwege de prijs?) minder vraag naar is. Welis
waar zijn de bolknaks uit de elite-sfeer gehaald
Nederlandse sigaren behoorden lange tijd tot de
standaard-uitrusting van bijvoorbeeld Nederlandse
ambassadeurs en gezanten de nieuwe generatie
sigarenrokers prefereert vooralsnog senoritas, sprie
ten, wilde Havana's of hoe die andere machinaal ge
maakte sigarentypes mogen heten.
Daarnaast maakt men zich in kringen van sigarenfa
brikanten maar daar niet alleen zorgen over
de invloed van anti-rook-campagnes. Er wordt alom
gevraagd om „nader onderzoek" en wetenschappelij
ke analyses. Opmerkingen over eventuele reclamever
boden worden beantwoord met mededelingen over
landen, waar (als gevolg van dergelijke verboden?)
het verbruik van rokerswaren met sprongen omhoog
is gegaan: Italië en Polen. „Een matig mens is zijn
vrijheid waard", is de algemeen gehoorde uitspraak,
waar dan meteen aan toegevoegd wordt dat hetzelf
de geldt voor alcoholische dranken en koffie. Op
deze pagina een overzicht van de huidige stand van
zaken.
beeld van een vroegere sigarenmakerij, I
grote investeringen
op het programma. Doel
is het sigarenmaken ge
heel en al langs mecha
nische weg te doen ge
schieden. Voor een
belangrijk deel gebeurt
dat nu reeds, maar met
een aantal types sigaren,
bijvoorbeeld de veel ge
roemde bolknak, is dat
nog niet het geval. Het
zgn. Van der Molen
project moet daarin ver
andering brengen. Deze
Van der Molen, een ma
chinefabrikant uit Zaan
dam, bracht een paar
jaar geleden een machi
ne op de markt die in
speelde op de toene
mende behoefte aan
automatisering in de si
garenindustrie. Met zijn
apparaat worden alle ga
ten en scheuren in de
tabak weggewerkt, waar
door het mogelijk is het
dekblad machinaal om
het binnengoed heen te
leggen. Dat betekent
nóg minder arbeids
krachten in de sigaren
industrie, die betrekke
lijk veel oudere
werknemers telt. „Het
natuurlijk verloop be
draagt zo'n 400 man en
dat is 10 procent van de
gehele bedrijfstak", licht
Cleven toe. Weliswaar
zullen er geen gedwon
gen ontslagen vallen,
aan de andere kant wor
den de vrijgekomen ar
beidsplaatsen niet opge
vuld. Dat betekent dus
dat de Nederlandse siga
renindustrie aan steeds
minder mensen werk zal
gaan bieden. „We heb
ben dan ook met de
werkgevers afspraken
gemaakt dat zij eens op
een rijtje zullen zetten
wanneer en welke ma
chines zij willen aan
schaffen en wat de ge
volgen voor de totale
werkgelegenheid zullen
zijn", zegt Cleven.
„Want het verlies aan
arbeidsplaatsen in de
produktiesector wordt
niet goedgemaakt door
de nieuwe in de techni
sche sector. Alles bij el
kaar genomen krimpen
we in".
Buitenlanders
Is de toekomstweg van
de vaderlandse sigaren
industrie allesbehalve
geplaveid met zekerhe
den, in het midden van
de zestiger jaren ver
drongen buitenlandse
firma's zich aan de be-
drijfspoorten om een be
lang in de Nederlandse
bedrijven te verwerven.
Amerikaanse, Zweedse
en Engelse tabaksindus
trieën probeerden via de
Nederlandse sigarenma
kers voet op de Europe
se (EEG)-markt te krij
gen. Zo viel het grootste
sigaren makende bedrijf
in ons land, WilleYn II in
Valkenswaard (met vesti
gingen in Budel, Ge-
mert, Reusel, Roosen
daal, Bocholt en
Overpelt) in handen van
het Amerikaanse Conso
lidated Cigar, Ritmeester
verhuisde naar het Brit-,
se Callaghar, Elisabeth
Bas en La Paz gingen
naar Svenske Tabac en
Schimmelpenninck werd
onderdeel van het En
gelse Carreras concern.
Zelfstandig bleven de
kleinere bedrijven als
Derk de Vries en Her
mans, terwijl ook Agio
buitenlandse aandeel
houders kon weren.
Douwe Egberts hand
haafde zich met Smit
Ten Hove en Panter op
de Nederlandse sigaren-
markt, al is het een pu
bliek geheim, dat de di
rectie graag van deze
loot af wil. Vandaar dat
er een akkoord is geslo
ten met Agio, dat be
helst dat het sigarenma
ken in wezen vanuit
Duizel gerund zal wor
den, zowel wat betreft
de technische ontwikke
lingen als het manage
ment. Ook Hofnar ten
slotte heeft tot nu toe
de buitenlanders buiten
de deur weten te hou
den. Zegt vakbondsbes
tuurder Cleven in Eind
hoven: „Natuurlijk zijn
we soms wat bang voor
die buitenlandse kapi
taalverschaffers. Het ge
vaar bestaat altijd dat zij
het sigarenmaken in Ne
derland als louter en al
leen business zullen
gaan zien en beslissin
gen gaan nemen, onge
acht de sociale gevol
gen. Ik heb daar tot
dusver nog niets van
gemerkt, maar de kans
daarop blijft natuurlijk
aanwezig".
Vier miljard
Er worden jaarlijks in
ons land een royale 4
miljard sigaren gefabri-
Bosjes dekbladeren worden opgestoken op rekken en daarna „aangevocht". Als het blad zijdezacht is,
komt het voor bewerking in aanmerking
ceerd. Daarvan gaan er
zo'n 2,4 miljard in ons
eigen land in rook op,
terwijl het buitenland
goed is voor zo'n 1,8
miljard stuks. Alleen
Frankrijk, Engeland en
West-Duitsland zijn al
goed voor een goeie
900.000.000 sigaren. Een
club als die van dr. Van
cjer Boomen probeert nu
het dalende binnenland
se gebruik „de oude
notoire sigarenrokers
sterven uit en er komen
niet voldoende nieuwe
voor terug" te com
penseren door nieuwe
exportmarkten aan te
boren. Van den Boomen
denkt dan met name
aan Japan. Omdat dat
land een tabaksmonopo
lie bezit is het niet zo
heel gemakkelijk om de
Japanner over te halen
tot het roken van siga
ren. Hetzelfde is het ge
val met Spanje en Tur
kije. Een dergelijk,
avontuur in Amerika is
min of meer een zachte
dood gestorven. Willem
II had grote verwachtin
gen van een mogelijke
export naar de Verenig
de Staten, waar de zgn.
„moist cigar" (natte si
gaar) wordt gerookt. Dat
wil zeggen dat het bin
nengoed (bosje) van de
sigaar in de lengte
wordt gesneden, het
geen de Amerikanen in
staat stelt een sigaar be
halve te roken ook te
kauwen. Toen de man
nen van Uncle Sam dat
probeerden met de geu
rige Havana's en bol
knaks uit Valkenswaard
hadden ze in de meest
letterlijke zin meteen de
mond vol van het Hol
landse produkt....
Van den Boomèn: „Ik
durf de stelling aan dat,
waar mogelijk, de Ne
derlandse sigarenindus
trie alle exportkansen
aangrijpt. Daarbij gaan
we er vanuit dat we ons
geen kwaliteitsverlies
kunnen veroorloven. Wat
goed is moet goed blij
ven. Aan de andere kant
zou de overheid wel
eens iets mogen doen,
al is overheidsdeelne
ming in de bedrijven
niet nodig. Maar ze zou
de omzetbelasting op
het produkt op hetzelfde
niveau kunnen brengen
als in België. Zoals ik er
nu tegenaan kijk, moet
en kan de hoofdzetel
van de Nederlandse si
garenindustrie evenals
dat met de kerftabak het
geval is, in Nederland
blijven. Aan de andere
kant zal het personeels
bestand in deze bedrijfs
tak nog wel blijven
zakken, al zal de me
chanisatie geleidelijk
worden ingevoerd. Waar
bij het de vraag is of
alle bedrijven zullen
gaan mechaniseren op
een schaal, zoals nu
wordt verondersteld".
Oud imago
De vaderlandse sigaren
industrie is niet alleen
in Nederland, maar ook
in België gevestigd. In
totaal werken daar zo'n
dikke 2000 mensen in
Nederlandse sigarenfa
brieken, waarbij nog
eens komt dat het me
rendeel van de werkne
mers in de Brabantse si
garenfabrieken ook
Belgen (vrouwen) zijn.
Het oude imago van
stoffig en stinkend kleeft
nog steeds aan het siga
renmaken ook al is
dat grotendeels verdwe
nen door de ingevoerde
mechanisatie en Ne
derlandse vrouwen pas
sen er op dit ogenblik
voor zich te gaan bezig
houden met binnengoed,
omblad en dekblad.
Misschien dat ook de
beloning daaraan debet
is, want volgens Cleven
behoren de Nederlandse
sigarenmakers nu niet
bepaald tot de best be
taalden in onze samen
leving, ondanks het feit,
dat de werknemers in
deze bedrijfstak een van
de oudste vakbonden
van- Nederland hebben.
„De meesten komen met
zo'n 420,- tot 425,-
bruto per week thuis",
zegt Cleven, die vroeger
zelf sigarenmaker was.
Hij is er trots op dat,
ofschoon de lonen dan
niet tot de hoogste in
Nederland behoren, er
nog nooit mensen op
straat zijn gegooid bij
bedrijfssluitingen. „Een
jaar of tien geleden zou
dat gebeuren toen Karei
I naar de knoppen ging.
Honderd man zouden op
straat komen te staan.
Maar we hebben het zo
kunnen plooien dat er
een sociale afvloeiing
sregeling werd getroffen
met vervroegde pensio
nering. In 1973 zouden
er 60 tot 70 mensen op
de keien gaan tijdens
een sanering bij Schim
melpenninck. Ook die
ontslagen hebberi we
kunnen afremmen in die
zin dat men op vrijwilli
ge basis ontslag kon ne
men, of in dienst kon
blijven". Of Hofnar inder
daad naar Ierland zal
gaan? Cleven haalt de
schouders op. Praat
over de 130 man, die in
dat geval in Valkens
waard overbodig zouden
worden, een aantal dat
mogelijkerwijs opgevan
gen zou kunnen worden
door natuurlijk verloop.
„In elk geval zijn we
overeengekomen dater
geen gedwongen ontsla
gen zullen vallen", her
innert hij zich. Het klinkt i
alsof hij een zucht van I
verlichting slaakt.
KLAAS GOINGA I
I
dikke vierduizend
erlanders verdient
ogenblik 'zijn
ld in de sigarenin-
rle. Een bedrijfstak,
rln werkgevers en
(nemers zijn over
gekomen dat de
tschrijdende mecha-
tle gesproken
zelfs van een
chanlsatlegolf"
gedwongen ont-
en tot gevolg zal
en hebben. Toch le
de Nederlandse sl-
nlndustrie een be-
kelijk somber
tje op en daar kan
apo (arbeidsplaat-
ivereenkomst) wat
veranderen. De re-
voor deze, de
ikbrauwen fronsende
statering is driele-
het dalende bin-
landse verbruik, de
niet over cijfers, die het
tegendeel bewijzen",
zegt H.G. Cleven van de
Voedingsbond FNV in
Eindhoven. „Aan de an
dere kant verwonder ik
me toch wel over de
grote investeringsplan
nen van sommige fabri
kanten. Men motiveert
die met het argument:
desnoods maar in 't
rood, maar zij zijn nood
zakelijk voor de conti
nuïteit in de toekomst.
Tja, dat kun je dan na
tuurlijk niet bekijken.
Want je wordt toch wel
zeer zorgvuldig buiten
de bedrijfsresultaten ge
houden".
Geen vetpot
Eenzelfde soort opmer
king maakt dr. A. H. E.
M. van den Boomen,
stringente overheidsbe-
palingen van een aantal
exportlanden en de pro
blemen bij het vinden
van nieuwe exportmark
ten. Daarnaast is een
ontwikkeling waar te
nemen dat de Neder
landse sigarenindustrie
probeert voet aan de
wal te krijgen in lage
loonlanden. Agio zit
reeds In het in de Mid
dellandse Zee gelegen
Malta en Hofnar over
weegt een dependance
in het met subsidies en
werkgelegenheidsgaran-
ties strooiende Ierland
te vestigen. Of dit een
oplossing voor de moei
lijkheden zal brengen...?
voorzitter-directeur van
de Nederlandse vereni
ging voor de sigarenin
dustrie. „De rentabiliteit
verschilt sterk van be
drijf tot bedrijf", zegt
hij. „Vorig jaar werd
plotseling bekend dat
Smit Ten Hove in
Kampen verlies leed. Dat
hadden we toch nooit
verwacht. Desondanks
heeft de sigarenindustrie
zich in zijn algemeen
heid in weerwil van de
hoge inflatie goed ge
weerd. Ook met het oog
op de relatief hoge ar-
beidsquote die deze be
drijfstak nog steeds
kent. Al met al gaat het,
al is 't geen vetpot".
Ondanks de veronder
stelling van Van den
Boomen dat het geen
vetpot is, staan er
zoals eerder opgemerkt
„Ik moet wel geloven
dat de netto-bedrijfsre
sultaten kantje boord
zijn, want ik beschik
