Tindemans
sloot zich aan
bij kritiek
op staats
hervorming
Uitkomst kamerdebat Bestek '81
zeer uiteenlopend beoordeeld
BELGISCHE KABINETS-
CRISIS METEEN LANGE
VOORGESCHIEDENIS
NA VIER LANGE VERGADERDAGEN
gg. 1NNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURAN""
PAGINA 9
.196
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG - Veronderstel dat
HURmederland een provincie zou
jeijn van Duitsland en dat er
"een groot aantal Duitsers in
Amsterdam zouden komen wo
rn* nen die daar alle rechten opei-
u sen waarop ze als eerste-rang-
;n„53 ^burgers menen recht te
hebben: eigen theaters en aller
lei andere culturele voorzienin-
S plfeen voor het Herrenvolk, een
p®" stedelijke administratie afge-
'steld op deze Duitse bovenlaag
en mensen waaronder de
middenstand die hen uiter-
rONïaard in het Duits aanspreken.
3ZJcdereen zal dat trouwens zo-
iMaveel mogelijk doen, want het
)vaEvNw zijn vreemdelingen met een
04t?|dikke portemonnee, en nog al
wat Amsterdammers kijken te
ren hen op en zouden heime-
ook wel die taal willen
spreken, want dat bezorgt aan
zien en macht. De grote meer
derheid van de bewoners is
echter van die pluimstrijkerij
wol niet gediend en wil gewoon
^Amsterdammer blijven en eist
daarvoor maatregelen van die
overheid waarin echter de
Duitsers aan de voornaamste
touwtjes trekken.
Met deze verklaring willen onze Neder
landstalige zuiderburen nog wel eens
komen aandragen wanneer zij een wan
hopige poging doen begrip te wekken
hun taalproblemen, speciaal die
met betrekking tot Brussel. Deze zijn er
landermaal de oorzaak van geworden
dat de Belgische regering dit jaar, al
thans in ieder geval haar chef, premier
Leo Tindemans het bijltje er bij neer
leeft gelegd.
vergelijking werkt inderdaad zeer
telderend, want vervang Amsterdam
oor de uitdijende olievlek Brussel van
nno 1978 en men weet precies wat
ch daar momenteel afspeelt
Ris bij iedere grote stad die uit zijn
voegen dreigt te barsten, kent Brussel
een behoorlijke uittocht van vooral
U -j Franstalige inwoners. Zij vestigen zich'
tu|n in de landelijke gemeenten direct daar
ruj( omheen. Echter, al die dorpen zijn
'3 sl;i, zoals tot voor ruim honderd jaar gele
uter t den Brussel zelf, Vlaams in hart en nie-
ren. De nieuwe Franstalige inwoners
weigeren zich aan te passen. Als ze
gaan winkelen, willen ze in het Frans
bediend worden en ze eisen allerhande
n „c[ faciliteiten: een eigen cultureel centrum,
een Franse administratie en spreekrecht
ilet, in het Frans voor hun vertegenwoordi-
;iap- gers in de gemeenteraad.
Ki pki iDe Franstaligen beweren dat dit hun
«prij democratisch recht is, de Vlamingen
vinden (terecht) dat hun gemeenschap
t .wordt aangetast en dat ze vervallen tot
kv tweede-rangsburgers. Om dat te bewij-
zen hebben ze een voorbeeld vlak naast
de deur: Brussel zelf,- waar de verfran-
üi?i sing nu voor zeventig procent een feit
cil is.
xNa de oorlog werd tot tweemaal toe be-
4lj sloten Vlaamse gemeenten in te richten
volgens het tweetalige statuut van Brus
sel. De laatste maal dat dit gebeurde
in 1963 bij het befaamde „con-
in Hertogiimedal. De Franstali-
kregen faciliteiten die in de prak-
de verfransing betekenden van
;r eens vijf oorspronkelijk Vlaamse
leenten.
1971, toen er een belangrijke grond-
ij ziging werd doorgevoerd waarbij
het eerst althans het beginsel
■d erkend dat er geen eenvormig Be-
bestaat, maar een Nederlandstalige
en Franstalige gemeenschap met recht
MAK! op een eigen bestuur en eigen grenzen,
ldsch zwoeren de Vlaamse partijen dat zij
n 5, nooit meer toegevingen zouden doen.
Geh Brussel werd voor afgesloten verklaard
is tyen zou voor altijd beperkt moeten blij-
'osttqven tot de negentien Brusselse gemeen
ten.
j De Franstaligen spraken verontwaar-
ode van k0t »carcan", het dwangbuis
rond Brussel; ondertussen gingen steeds
09
s
Premier Tindemans
De Belgische regeringslei
der geeft tekst en uitleg
over zijn ontslag aan de
pers.
1°°T o o
meer Franstaligen in de aantrekkelijke
Vlaamse landelijke gemeenten wonen.
Meer dan zeven jaar bepleitten de
Franstaligen bij de wettelijke instanties
het verlenen van faciliteiten in die ge
meenten en nu heeft het er inderdaad
veel weg van dat het „carcan"inder-
daad doorbroken is. Wat is er namelijk
gebeurd? Omdat de Vlamingen bij de
concrete uitwerking van de grondwets
wijziging van 1971 zo fanatiek het recht
van het eigen grondgebied hadden ver
dedigd, werd vorig jaar na uiterst moei
zame onderhandelingen in het Brusselse
-Egmontpaleis besloten dat de grond
rond Brussel Vlaams zou blijven, maar
dat de Franstaligen die daar woonden
of daartoe plannen hadden, tot het jaar
2000 bepaalde rechten zouden krijgen
en geldelijke middelen voor eigen acti
viteiten; ze zouden een kleine gemeente
in de Vlaamse gemeente zelf gaan vor
men.
Als men alleen maar let op de hard
nekkige aanwezigheid van de Franstali
ge minderheid elders in Vlaanderen,
dan is er weinig fantasie voor nodig
om te begrijpen dat die verfransing in
het randgebied van Brussel gewoon
door kan gaan.
Naast de uiterst wankele begrenzing
van Brussel werd in het zogenaamde
Egmontpact besloten tot een vorm van
zelfbestuur voor Vlaanderen, Wallonië
en in mindere mate voor Brussel zelf.
Dat laatste vormde ophieuw een nega
tief punt voor de (voornamelijk Vlaam
se) tegenstanders van het akkoord. Op
een Brussel dat zou worden toegerust
met een eigen (en dus overwegend
Franstalig) bestuur zouden de Vlamin
gen die het bij de huidige wetgeving
formeel voor vijftig procent voor het
zeggen hebben, geen enkele invloed
meer hebben. Maar uiteindelijk werd
het hele akkoord in juni vorig jaar ge
slikt, omdat het immers voor het eerst
de mogelijkheid bood dat de Vlamingen
in Vlaanderen baas in eigen huis zou
den worden.
In de afgelopen zestien maanden werd
het akkoord na uiterst moeizame onder
handelingen (een deel van het parle
ment ging niet op vakantie en heeft al
leen al sinds de augustusmaand er 198
langdurige vergaderingen op zitten) tus
sen vrijwel alle partijen, met uitzonde
ring van de Liberalen, uitgewerkt. On
dertussen nam de tegenstand tegen het
Egmontpact toe, voornamelijk in Vlaan
deren, waar alle verenigingen van enig
belang zich keerden tegen het „verraad
van de politici". Bovendien verklaarde
dé Belgische Raad van State dat het
uitgewerkte akkoord bepalingen bevatte
die ongrondwettig waren, hoewel pre
mier Tindemans en een deel van zijn
eigen Vlaamse Christen-democratische
partij bereid leken zich niet aan die
kritiek te storen. Maar de kritiek nam
toe, Leuvense professoren mengden zich
in het debat en stelden opnieuw dat het
onduldbaar was dat Franstaligen eigen
instituties konden opbouwen in de
Vlaamse randgemeenten.
Ongrondwettig
Deze week zou het zo betwiste Egmon-
takkoord officieel aan het parlement
worden voorgelegd. Woensdag weigerde
premier Tindemans in het parlement op
verzoek van de Franstalige partijen de
bindende instemming te vragen van zijn
eigen CVP-partijleden: zij zouden vrije
lijk kunnen stemmen over de al dan
niet vermeende ongrondwettigheid van
bepaalde aspecten van het akkoord.
Een storm van verontwaardiging van
de zijde van vooral de Franstaligen in
de Hemicycle aan de Brusselse Wet
straat was het gevolg. De premier ver
klaarde woedend dat de grondwet geen
vodje papier waaraan hij zijn laars
wenste te lappen en stapte op. De crisis
was daarmee een feit.
De vooruitzichten zijn niet erg gunstig.
De CVP, de grootste partij, lijkt on
voorwaardelijk te staan op een nieuwe
onderhandelingsronde over de staats
hervorming, ook al komt ze daar wel
uiterst laat mee op de proppen. Het ak
koord was immers met haar goedkeu
ring tot stand gekomen. De Vlaamse fe
deralistische Volksunie die tot het einde
toe zijn nek heeft uitgestoken om de
betwiste staatshervorming tegen onge
twijfeld veel verlies aan leden te verde
digen komt daardoor in een uiterst
moeilijke positie.
Labiele economie
De (in)formateur van wie de benoeming
door koning Boudewijn nog dit wee
keinde wordt verwacht zou, zo wordt al
gesuggereerd, vooral moeten aansturen
op een regering die de uiterst labiele fi
nanciële positie van het land en de
enorme economische problemen waar
mee het land kampt ter hand gaat ne
men. Ter verduidelijking het begro
tingstekort bedraagt meer dan tachtig
miljard Belgische frank en de Belgische
staat heeft deze week voor vele miljoe
nen guldens in het buitenland moeten
lenen om de werkloosheidsuitkeringen
te kunnen uitbetalen. De economische
problemen zijn er inderdaad in de hitte
van het staatshervormingsdebat uiterst
bekaaid van af gekomen. Het staatsher
vormingsdossier opbergen is dan het
devies totdat er in juni, wanneer er
toch verkiezingen voor het Europese
parlement zijn, een nieuw parlement ge
kozen kan worden dat de problemen
opnieuw kan aansnijden. Premier Tin
demans' rol in de Belgische politiek
lijkt echter voorlopig te zijn uitge
speeld. Als voornaamste stuwer achter
een akkoord dat de relaties tussen de
Belgen onderling heette te moeten beze
gelen heeft hij op het allerlaatste mo
ment geweigerd dat met zijn gezag
door het parlement te loodsen. Een
nieuwe onderhandeling over de staats
hervorming wordt daarom niet uitgeslo
ten geacht De weigering van Tinde
mans voor het moment betekent in
ieder geval dat hij zijn naam niet heeft
willen verbinden aan een akkoord dat
de minderheidspositie van de Vlamin
gen op een onherroepelijke wijze voor
lange jaren bezegeld zou hebben.
PAUL VAN VELTHOVEN
N HAAG Het was tekenend voor
verloop van het mammoetdebat in
Tweede Kamer over de rijksbegro-
en de ombuigingsnota Bestek'81 dat
s ca resultaat van de tientallen uren du-
20 de beraadslagingen na afloop zeer
in! schillend beoordeeld werd. In de
Jd idelgangen van het Kamergebouw
1 men vrijdag-morgen rond vijf uur
wapnlopende interpretaties vernemen.
een vond dat de regering Bestek'81
3 wel heelhuids door de Kamer heeft
inen loodsen, de ander hield het erop
l zeker na dit Kamerdebat van de uit-
Jenfcng van de regeringsplannen niet zo
Ook schrikkelijk veel zal terechtkomen,
'asn sen deze haaks op elkaar staande
38 v clusies lagen uiteraard heel wat vari-
^larisatie alom
grote spanning en niet zonder ver-
ihtingen was naar het Kamerdebat
dB ekëken. Nadat Bestek'81 deze zonder
ui[e 1 'gepubliceerd brak een stormachtige
en™ atschappelijke discussie los. FNV en
V hadden er nauwelijks een giped
^prd voor over, de werkgeversorganisa-
vonden dat de ombuigingen nog niet
genoeg gingen en allerlei andere be-
^''jfeenorganisaties lieten een stroom van
hek over de nota neerdalen.
In regeringskringen werd gehoopt dat
het Kamerdebat de nodige rust zou bren
gen: duidelijke uitspraken in 's lands
vergaderzaal zouden de maatschappelijke
discussie positief beïnvloeden, zo werd
aangenomen.
Het debat werd vorige week donderdag
vrij rustig geopend. Groot was dan ook
de schrik dinsdag in de CDA-gelederen
toen enkele bewindslieden, met name de
ministers Andriessen en Van Aardenne,
zich uitermate stug ten aanzien van het
CDA bleken op te stellen. Alléén minis
ter Albeda bleek bereid tot serieuze tege
moetkomingen aan de grootste regering
sgezinde fractie. In CDA-kring werd op
het antwoord van de regering-als-geheel
met ingehouden woede gereageerd. Het
resultaat daarvan loog er niet om:
woensdagmiddag kwam de fractie met
niet minder dan zeven, merendeels we
zenlijke, moties. Een bijna unieke zaak,
zoveel verzet van de grootste regerings
fractie.
Toegeven
Het kabinet besefte woensdagavond dat
het maar één ding kon doen: op belan
grijke punten alsnog toegeven aan het
CDA. De concessies van het kabinet
kwamen donderdag. De CDA-fractie
kreeg niet op alle punten haar zin, maar
toch was het resultaat vrij gunstig. De
christen-democraten wilden bij de sociale
partners een klimaat scheppen dat een
redelijke basis zou kunnen vormen vóór
het komende arbeidsvoorwaardenoverleg
tussen werkgevers- en werknemersorga
nisaties.
Opvallend tijdens het hele debat was dat
veel moeilijke zaken naar dat overleg
worden „doorgeschoven", kennelijk in de
blijde verwachting dat Kok, Van Veen,
Van der Meulen, de Wit en hun collega's
in de Stichting van de Arbeid er wel uit
zullen komen.
Door dat doorschuiven ontstond heel wat
mist en is het inderdaad volstrekt onze
ker of de door de regering gewenste om
buigingen er inderdaad zullen komen.
Met name uit de woorden van Van Agt
en Andriessen kon men deze week aflei
den dat de regering al het mogelijke zal
doen om de ombuigingsoperatieop de
voorziene omvang van tien miljard gul
den te handhaven. Wellicht zal dit nog
wel lukken, maar dan toch deels langs
andere wegen dan de regering zich voor
stelde. In elk geval het is meer een
voorbeeld zal het door de regering ge
wenste eigen risico voor ziekenfondsver
zekerden voorlopig in de ombuigingsope
ratie géén rol spelen.
Conclusie: de regering heeft van de Ka
mer heel wat gedaan kunnen, krijgen,
maar het CDA heeft duidelijk gemaakt
dat het allemaal alleen met zijn toestem
ming kan gebeuren. Ook is zonneklaar
dat Van Agt zich gelukkig mag prijzen
dat hij Albeda vorig jaar december als
minister van Sociale Zaken aanzocht,
want hij is binnen het kabinet een van
de weinige bewindslieden met een aan
pak die mogelijk bij de vakbeweging het
dringend nodige vertrouwen als gesprek
spartner inboezemt Albeda vervulde
deze week ook in de Kamer een brug
functie: tussen kabinet en CDA-fractie.
De komende maanden worden bijzonder
moeilijk. Niet alleen moet het arbeids
voorwaardenoverleg van start gaan
maar ook moet het dekkingsplan voo
1979 nog door de Tweede Kamer behan
deld worden, een zware operatie voor
minister Andriessen en staatssecretaris
Nooteboom.
Verwijdering
Een andere conclusie die men uit het
Kamerdebat kan trekken is dat PvdA en
CDA zich steeds verder van elkaar ver
wijderen. Dat werd donderdagnacht het
duidelijkst tot uitdrukking gebracht in
de speech waarin oppositieleider Den
Uyl de balans opmaakte. Striemend haal
de hij uit naar het CDA dat zich volgens
Den Uyl „gecommitteerd" heeft met dit
Bestek. Wie Den Uyl over het CDA
hoorde spreken kon zich nauwelijks
voorstellen dat PvdA en CDA een jaar
geleden nog praatten over een kabinet
PvdA-CDA-D'66 en reeds een regeerak
koord op zak hadden. Ook de - bijna
persoonlijke - ruzies tussen Van Agt en
Den Uyl tijdens dit debat spraken boek
delen. De PvdA-gezinden in het CDA
brachten moeilijke uren door.
CDA en WD zijn de komende jaren op
elkaar aangewezen, hetgeen ongetwijfeld
problemen met zich mee zal brengen als
gevolg van de zeer krappe meerderheid
(bij enkele stemmingen vrijdagmorgen
vroeg kwam dat weer eens tot uiting).
inenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenste
el ebst
ITCRISIS1
lang houdt het ka-
et-Van Agt het uit?
t is een vraag die
en rond het Bihnen-
f avele uren ge-
v "ekstof heeft opgele-
rd- De afgelopen
'ek, tijdens de ge-
tekkenmara th on over
'stek'8l en de rijks-
Poting werd die
aag
eer eens extra
veel. Temeer omdat
^A-leider Wim Aan-
een paar keer luid
duidelijk riep dat
het aan zijn fractie
ligt, de ploeg van Dries
de rit tot en met 1981
uitzit
Maar Aantjes houdt
geen rekening met de
Haagse astroloog J.B.
Gieles. Nooit van ge
hoord, totdat we het
februarinummer onder
ogen kregen van het
door Gieles uitgegeven
maandblad „Sagittari
us". En daarin voor
spelt deze sterrenvor
ser, dat het kabinet-
Van Agt vlak voor
Kerst zal vallen.
KERSTCRISIS 2
Het blijkt niet zomaar
een wichelaar te zijn.
Hij heeft uit de sterren
en planeten al heel wat
voorspellingen gepeu
terd, die zeer nauwkeu
rig zijn uitgekomen: de
moord op Kennedy, de
val van Nixon en de
val van het kabinet-
Den Uyl, om maar
eens wa t te noemen.
Wat schreef Gieles be
gin dit jaar over het
kabinet-Van Agt? Wel
nu, hij had (vraag niet
hoe) een horoscoop op
gesteld van het kabinet
als geheel, waarbij hij
wat betreft de geboor-
tegegevens uitging van:
Soestdijk, 19 december
1977, te 11.18 uur. Het
moment waarop de re
geringsploeg zojuist
door de Koningin beë
digd was.
Al rekenend kwam
Gieles tot de conclusie
dat dit kabinet slechts
tot vlak voor Kerst
1978 te leven heeft. Dat
komt, aldus de astro
loog, omdat het kabinet
innerlijk niet zo harmo
nisch in elkaar zit („het
kabinet heeft een bij
zonder zwakke rugge-
graat; de onderlinge sa
menwerking hapert")
en bovendien omdat
het kabinet van buite
naf zoveel aanvallen
krijgt te verduren, dat
het op den duur wel
moet instorten. En al
sof Gieles in januari,
toen hij de horoscoop
opstelde, al precies
wist wat er in Bestek
'81 zou komen te staan,
beschrijft hij die aan
vallen van buitenaf, als
„acties van rijksinstel
lingen" en acties als
gevolg van beknotting
van de behoeftige groe
pen, werklozen en trek
kers van sociale voor
zieningen.
KERSTCRISIS 3
Merkwaardig is overi
gens, dat de persoonlij
ke horoscoop van pre
mier Van Agt, die
Gieles in januari er
maar meteen bij maak
te, vrijwel gelijke uit
komsten vertoont als
de kabinetshoroscoop.
In oktober, zo weet
Gieles te vertellen, zul
len de eer en het aan
zien van Van Agt to
taal op het spel komen
te staan en de maan
den november en de
cember betekenen voor
hem het einde van zijn
politieke status. Je ziet
wel sterretjes als je dit
allemaal leest. Nog
even en we zullen we
ten of Gieles en zijn
universum gelijk krij
gen.
IXSTEKEN
In het politieke jargon
duiken met de regel
maat van de klok nieu
we woorden en uit
drukkingen op, die
binnen de korste keren
gemeengoed worden.
Een voorbeeld: enkele
jaren geleden lanceerde
iemand de uitdrukking
„iets hard maken" om
aan te geven dat iets
vaags een meer concre
te gestalte (meer
„body") moest krijgen^,
of dat een bepaalde be
wering met concrete
feiten moest worden
gestaafd. Sinds die tijd
maakt men op het Bin
nenhof regelmatig iets
al of niet hard.
Tijdens de debatten
over Bestek '81 maak
ten wij de geboorte
mee van wederom een
nieuwe uitdrukking: er
gens op insteken. Ruud
Lubbers begon er als
eerste mee. Hij wilde
inspelen op een sugges
tie van het kabinet en
zei toen (per ongeluk?):
>:i,Jk..wil daar wel op in
steken". Dat vonden
0 zijn collega-kamerleden
kennelijk wel een leuke
vondst, want onmiddel
lijk begonnen Wim
Aantjes en Jan Ter
louw ook ergens op in
te steken, het wachten
was op Joop den Uyl
en Koos Rietkerk. En
ja hoor, donderdaga
vond stak ook Den Uyl
plotseling in op de uit
lating van een ander.
Maar liberaal Rietkerk
hebben we er nog niet
op kunnen betrappen.
Misschien gebruikte hij
de uitdrukking niet
omdat er nooit eens op
zijn woorden werd in
gestoken.
DICK VAN RIET
SCHOTEN
RIK IN THOUT
^nhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhofbinnenstebuitenhof
