Bekroond met
goud en zilver
Kinder
Boeken
Week
begint
woensdag
IndeJordaan
is
Nederlands
enige
kinderboeken
winkel
te vinden
Hoe lang is het geleden, dat boeken als „Schoolidylle", „De
AFC-ers", „Roeland Westwouf'en „De scheepsjongens van
Bontekoe" voor het eerst in handen van kinderen vielen?
Enkele tientallen jaren. Een gouden tijd, waarin mannen de
jongensboeken schreven en vrouwen die voor meisjes. J.B.
Schuil, Joh. Kievit, Been en Fabricius voor de jongens, Cissy
van Marxveldt, Diet Kramer en Top Naeff voor de meisjes
en alles was eerlijk verdeeld. Sindsdien heeft het kinder- en
jeugdboek zich tot volwassen geëmancipeerd. Maar men kan
zich thans afvragen, waar het lekkere jongensboek van des
tijds is gebleven, om tegelijkertijd te constateren, dat het
vakvrouwschap danig vorm heeft gekregen. Loze kreet? Nee.
Alle griffels, zilver en goud zijn dit jaar naar schrijfsters
gegaan. Er komt niet één man aan te pas.
Voor een globaal overzicht: een jaar of tien geleden ontdekten
verscheidene auteurs gelijktijdig, dat er zo weinig boeken wa
ren voor de oudere jeugd. Deze groep wilde niet tot de kinde
ren worden gerekend, maar volwassen waren ze evenmin. Een
moeilijk bereikbare groep ook; ze lazen wel Woutertje Pieterse
en de Camera Obscura (invloed school) of boeken, die „min
der geschikt" werden geacht. Als één man stortten de auteurs
zich toen op deze arme vergeten groep. Jeugdproblemen wer
den uiteengerafeld en in begrijpelijke termen te boek gesteld.
Het begrip oudere jeugd was immers synoniem voor probleem.
„Gooi ze de ogen open", riepen schrijvers, „of ze willen of
niet". Tot iemand bitter liet optekenen: „Komt, laat ons peda-
goochelen, het kind zij ons ten prooi". Onderwijs en biblio
theek keken elkaar begrijpend in de ogen en waren het roe
rend eens: het kind moet léren. Het leven is geen lolletje en
het moet zijn afgelopen met het gezellige leesvoer met al dat
onwaarschijnlijke. Taboes werden met scherpe pen doorbro
ken: een boek zonder echtscheiding was hopeloos ouderwets,
homofilie, derde wereld en eenzaamheid werden nauwkeurig
uitgelegd en de oudere jeugd begreep plotseling wat de boze
wereld met hen voor had. Veronderstelde men.
Welnee. De bestverkochte boeken zijn nog steeds de vlot en
meestal niet zo best geschreven boeken, waarin het avontuur
centraal staat, met een gezellige pan boerenkool met worst en
warme voetjes aan het einde. Al is van enige bestendiging
langzamerhand wel sprake. „Het"kinderboek bestaat in feite al
niet meer; er zijn jeugdboeken' voor in de plaats gekomen, met
duidelijkere leeftijdsgrenzen dan voorheen.
'Hoewel anderen weer fel tegen die leeftijdsaanduiding zijn,
zoals de schrijfster Tonke Dragt, die knorrig opmerkte, toen
zij de Staatsprijs kreeg voor haar hele oeuvre: „Er zijn toch
ook geen boeken voor lezers van 70 tot 75 jaar".
Maar zij vergiste zich. Gedeeltelijk. De uitgevers zijn zich
ervan bewust uit te geven voor leeftijdsgroepen, al gaan zij
daarin bedenkelijk ver. Hun aanduidingen kunnen in de prak
tijk - boekhandel, kopende grootmoeder - best handig zijn en
gedeeltelijk waar: wat een achtjarig kind leuk vindt, kan voor
een twaalfjarige stomvervelend zijn. Al blijft het vastpinnen
per leeftijd een hachelijke zaak, omdat geestelijk gesproken
geen tienjarige gelijk is aan een andere tienjarige. Naarmate
het kind ouder wordt, krijgt Tonke Dragt steeds harder gelijk
en zou de uitgever kunnen volstaan met een aanduiding - als
die er tóch moet komen: veertien jaar en ouder. Want er
verschijnen de laatste jaren steeds meer boeken die voor de
jeugd zouden zijn geschreven, maar op een plank voor volwas
senen niet zouden misstaan. In de praktijk merken de biblio-
thekarissen dat en schaffen zij zich sommige titels dubbel aan,
voor de jeugd en voor de volwassene.
Vaak leerzame boeken, met een al dan niet diep weggestopt
probleem. En onderhand blijft de stroom lekkere boeken ver
schijnen, die nooit in de prijzen zullen vallen, maar altijd in
de uitlening zijn. Waarbij men zich vaag werk herinnert als
Roeland Westwout van Diet Kramer, het onbekommerde, lek
kere en toch goede boek. Maar misschien komt dit genre later
wel weer, als de jeugdboekenschrijvers (schrijfsters) alle pro
blemen werkelijk hebben gehad en men zich opnieuw een
vergeten groep realiseert: de gezelligheidslezers. Maar die zijn
nog niet aan de beurt, die moeten eerst doorleren. Zeggen de
mama's, die dit jaar gezamenlijk in de prijzen zijn gevallen en
bij een gezellig potje thee eikaars verdiend gewonnen griffels
bewonderen. F. J. BROMBERG
een paar van. Maar dat zijn
dan boeken die niettemin
goed zijn. En je moet er ten
minste iets van hebben. En
als men dat met alle geweld
wil, kunnen we natuurlijk be
stellen".
Nivard rekent het aantal ti
tels uit, dat hij in voorraad
heeft: een moeizame bereke
ning. „Vorig jaar hadden we
2800 titels en daar zijn er
zo'n duizend bij gekomen.
We slaan in wat we goed
vinden. De meeste titels lezen
we eerst en anders vertrou
wen we op de soort uitgever
die geen rommel in zijn
fonds heeft. Of we horen van
anderen, dat een bepaald
boek zo goed is. Dan nemen
we het ook".
Maar wat is goed... Nivard:
„Veel kinderen vragen om
een boek dat grappig en
spannend is en dan bedoelen
ze een dramatisch boek. Een
beetje droevig, dat willen ze.
Fraai voorbeeld is een boek
van Laura Fitinghoff, „De/
kinderen van de grote fjeld";
prachtig vinden ze dat. Maar
wat ik niet goed vind, zij^i
ren die gewoon niet kunnen.
Die heb ik dus niet".
Wel heeft Nivard werk van
Enid Blyton en alles wat be
kroond werd en wordt.
„Maar", constateert hij, „be
kroning beinvloedt de ver
koopbaarheid niet. Een goed
verkocht boek wordt na be
kroning niet méér verkocht
en een boek dat weinig werd
verkocht en bekroond wordt,
vliegt niet plotseling de deur
uit. Er blijft weinig vraag
naar".
Maar Nivard houdt zich niet
zo bezig met de vraag of iets
veel of weinig wordt ver
kocht. Gedeeltelijk omdat hij
dit idealisme nastreeft: „Ik
probeer kinderen goede boe-
,ken te laten lezen en als ze
via een hele stapel Pinkeltjes
bij Guus Kuyer terecht ko
men, ben ik echt blij voor ze.
Helemaal, als ze vragen of
daar óók dertig deeltjes van
zijn... Overigens doet de prijs
er weinig toe. Het is natuur
lijk waar, dat in verhouding
meer Pinkeltjes worden ver
kocht. Maar tegen twee Pin
keltjes staat wat prijs betreft
één Kuyer. Dus...".
Onder het motto „Stad en land" wordt van II t/m 21 oktober de Kinderboekenweek gehouden.
„De eerste twee jaren van
de kinderboekenwinkel wa
ren moeilijk, maar nu gaat
het echt heel goed. Zeker nu
de kinderboekenweek voor
de deur staat. Als de deur
dan 's morgens om tien uur
open gaat, stroomt de win
kel vol en het blijft vol tot
sluitingstijd om zes uur. Vo
rig jaar draaide de winkel
zonder verlies en dit jaar
kunnen we aan uitbreiding
denken". Aldus de 33-jarige
Guillaume Nivard, die drie
jaar geleden wegging bij eèn
modern antiquariaat om
voor zichzelf te beginnen:
een eigen boekwinkel, maar
dan alleen met kinderboe
ken. Waarom kinderboeken?.
Guillaume: „Wie nu in een
gewone boekwinkel staat,
heeft geen overzicht meer.
Dat moet voor die mensen
helemaal niet leuk zijn. Je
kunt onmogelijk alles lezen.
Daarom wilde ik specialise
ren, om een overzicht te heb
ben van wat ik verkoop. Met
kinderboeken gaat het nog,
al wordt het langzamerhand
moPiliiU pn loTor. in'n
vrouw, en ik en nog een
meisje erg veel. We willen
gewoon geen onzin verkopen,
ook letterlijk niet".
De kinderboekenwinkel van
Guillaume en zijn vrouw Rie
tje heet gewoon: „De kinder
boekenwinkel". De zaak is te
vinden in de Eerste Bloemd-
warsstraat op nummer 23 in
het hartje van de Amster
damse Jordaan. Guillaume:
„Het gaat ook goed met de
winkel, omdat Amsterdam
zo'n groot afzetgebied heeft.
Ik bedoel, dat de Amster
dammers ons nu wel weten
te vinden. Maar ook de men
sen van buiten Amsterdam,
die de Jordaan willen zien en
dan vanzelf langs komen.
Daarbij komt, dat wij de eni
ge kinderboekenwinkel van
Nederland hebben".
Het kinderboek is in vrijwel
alle boekwinkels een wees
kind, dat in de meeste geval
len ook nog in de hoek staat.
Onderwijs en bibliotheek
doen er alles aan om het
kind via het boek mondig te
maken, maar zakelijk lijken
daar haken en ogen aan vast
Nivard begint daar anders
over te denken. „Het eerste
jaar was om echt moedeloos
van te worden, al waren we
op het ergste voorbereid. Ge
lukkig hadden Rietje en ik
hiernaast een koffieshop,
waardoor we het in het be
gin konden uitzingen".
In de Amsterdamse Jordaan
lukt het. En in andere (grote)
steden?
Nivard heeft zijn bedenkin
gen. „Specialiseren is toch al
moeilijk. Maar in Den Haag
zou het mogelijk moeten zijn.
En in steden als Nijmegen,
Utrecht, Groningen mis
schien, waar universiteiten
zijn of waar het culturele kli
maat erg gunstig is".
Nederlands
Bij Guillaume Nivard en zijn
vrouw Rietje zijn alleen Ne
derlandse kinderboeken te
vinden, keurig gerangschikt
naar soort en leeftijd. Ni
vard: „Maar alleen boeken
die in onze ogen goed zijn.
Niet van die pocketseries die
je ook bij de slager kunt vin-
Hpti Al hphbpn .i-"-
Guillaume en Rietje Nivard, eigenaars van de enige kinderboekenwinkel in Nederland, te vinden in de Amsterdamse Jordaan.
Gouden Griffel voor de leeftijd tot 6 jaar
Wide Wiele Stap (Miep Diekmann en The Tjong Khing,
Querido, prijs 5,50.)
Vriendelijk boekje voor de kleinsten, waarin tekeninge
woorden één geheel vormen. Tal van geringe
met oorzaak en gevolg, worden speels uitgebeeld.
Voor de leeftijd 9 tot 13 jaar
De kinderen van het achtste woud (Els Pelgrom, uitg.
mos, prijs 24,90.)
Een boerengezin neemt in oorlogstijd vluchtelingen
gegevens leveren een goede sfeer op, maar van een duidel 112
verhaal is geen sprake. Karakters komen er nogal
van af, joden hebben te clichématige namen, zoals dit
vol zit met cliché's. Wel prettig om (voor) te lezen.
Zilveren Griffel voor de leeftijd tot 6 jaar
Ze lopen gewoon met me
mee (Margaret Mahy, uitg.
Lemniscaat, prijs 14,50) ZelopCrt
Schitterend stout prentenboek
over een jongen die nijlpaar- gCWOOfl met
den achter zich aan krijgt en
later... Dat legt tekenaar Ste
ven Kellogg haarfijn uit; zijn
gevoel voor humor sluit bij
zonder goed aan bij dat van
Margaret.
Omslag van het schitterende
prentenboekje „Ze lopen ge
woon met me mee".
Borre en de nachtzwarte kat (Jenny Wagner, uitg.
prijs 12,50) Een prentenboekje voor de kleinsten met
dubbele bodem: ouderwets-lieve prenten geven een
drama weer, waarin een gezellige hond op ongezellig
een kat uit huis wil houden. De tekeningen van Ron
passen goed in deze kleine, milde vertelling die jonge
zonder opdringerigheid te denken zet over egoïsme.
Voor de leeftijd 6 tot 9 jaar
Hoe de heks ezeltje Alf te pakken kreeg (Cora Annett,
Lotus, prijs 10,80)
Grappige tekeningen bij een grappig - soms verdrietig - v
haaltje over een ezeltje dat zich verwaarloosd voelt, maar
tot de ontdekking komt dat het heus wel wordt gewaarde
net als alle andere dieren.
Voor de leeftijd 9 tot 13 jaar
De dag van de Geitenman (Betsy Byars, uitg. Kosmos,
14,90)
Bijzonder geestige vertelling over een oude man, die zijn
je wil beschermen tegen afbraak. Hoofdpersonen zijn drie
deren, die een verklaring voor alles geven, voornamelijk
de ogen van een dikke jongen die er nooit overheen
dat hij vroeger niet het extra nijlpaard mocht zijn en
problemen zit die met bittere humor worden uitgebeend.
De Diddakoi (Rumer Godden, uitg. Hollandia, prijs
Opvallend goed verhaal over een weerbarstig
meisje met aanpassingsmoeilijkheden. De voortreffelijke
ling van Charlotte van Gelder zorgt voor een glimlach bij
regel en soms een grimlach. Voor alle leeftijden, dit boek
Kizzy, die haar tranen bijna altijd woedend de baas is.
Voorde leeftijd 13 jaar en ouder
De gouden daken van Lhasa (Frederica de Cesco, uitg.
pold, prijs 28,50)
Na een wat stoffig begin over de eerste dertig bladzijden
erg boeiend verhaal over Tibet, gezien door de ogen van
vriendinnen, van wie één 'n Tibetaanse. Geen gemakkei
boek, waarin spannende gebeurtenissen wel voor vaart zorg
als het verhaal eenmaal loopt. Neigt naar het klassieke me
jesboek.
ad
Het heksenkind (Helen Griffiths, uitg. Westfriesland, prijs ez<
16,90)
In 1540 komt een eenzaam en zeer zwijgzaam meisje een do n
binnenwandelen. Ze lijkt ouderloos en wordt opgenomen do
een kinderloos boerenechtpaar. Het kind doet vreemd
wordt gewantrouwd, zeker wanneer vluchtelingen verhal en:
rondstrooien over hekserij: dat kind is ook behekst. Het ta
gebruik in dit boek is opvallend clichématig, het verhaal hi rer
boeiend. Jonge lezers hebben een verklaring voor vreemd
drag gekregen: het ouderloze kind is autistisch. Overigens 1
men in dit boek te veel te moeilijke woorden voor.
Een toren tegen de Romeinen (Mollie Hunter, uitg. Hollai
prijs 18,90)
Resten van torens, deel uitmakend van een verdedigingsln jjf
van Schotten tegen Romeinen, brachten Mollie Hunter tot 1
schrijven van een historisch boek voor de jeugd. Spanni
van begin tot einde, zoals het destijds geweest zou kunnittl
zijn. Jammer dat de schrijfster tevoren verklapt, alles verzo
nen te hebben. Zij lijkt echter bijzonder goed gedocumenteerd.
fd<
ek
De]