/i han An Hela rallyrudster
"3isschoppen waarschuwen tegen
eenzijdige vormen van kerk-zijn
N
li
De oudere meesters en
levensstijl van nu
et begon voor
niet een advertentie
Oud-nazi Bos
houdt formeel
recht op AOW
Korte
metten
k tweede
uiiicui miucia IN NEDERLAND
kerk
wereld
Mormonen: 'Ons boek is echt'
r
DONDERDAG 28 SEPTEMBER 1978 PAGINA 9
1 Hazenberg -„Löwenbrau (boven)
Robertson - Stilleven met tinnenkan (rechts)
lisschop, dochter van Su-
Robertson en telg van
oude schildersgeslacht,
in de galerie Engels bin-
stond voor de schilderij-
i haar moeder met een:
it zijn ze Ik heb ze
childeren" En dat is wel
este certificaat dat voor
ihilderij van een vorige
ttie gegeven kan worden,
irdappelschillende vrouw
een kleine boerderij, de
eikelkan met 'n paar
fee appels, ze vormen maar
*^?%derdeel van de collectie
En merkwaardig: de
i ?naars uit de vorige- en
;gin dezer eeuw drukten
s tut wat voor velen in
tijd nu juist een ideaal
te zijn: het boerderijtje,
uit het stadsgewoel, en
er dan toch midden in
zitten: een kamer zowat
gemeubeld met 'n paar
dingen: goed schilderij,
ridje, wat oud koper of
de tafel een oude bijbel
boek met romantische
:n. Hoe sluiten die oudere
meesters daar bij aan: een
Blommers die ons meeneemt
naar de vloedlijn om de red
dingsboot te zien terugkeren of
een Kiers die hetzelfde behan
delde maar dan vanaf een hoger
gelegen duinpost. En dan de
vertedering van de natuur won
derlijk uitgedrukt in verf: bloe
men van Sientje Mesdag, prach
tige violen van Lopez de Laguna
(die in de oorlog vermoord
werd) terwijl de Amsterdamse
Joffers vertegenwoordigd zijn
door Jo Bauer-Stumpff. Belang
stellenden zijn in de galerie
Engels (Adriën Moonenweg 3)
welkom tot 21 oktober.
Het is goed dat de hedendaagse
kunstenaar echter niet veel
voelt voor een terugkeer naar
het verre of nabije verleden die
altijd het gevaar van herhaling
bij zich heeft. Sommige fijn
schilders gaan die kant wel uit
maar brengen er toch meestal
een nieuw element in. Pien Ha
zenberg, die tot de 11de oktober
in Het Kunstcentrum uitkomt
met een respectabele reeks
aquarellen, herinnert soms aan
de neo-realisten wanneer zij een
hangende vaatdoek minutieus
uittekent met het penseel waar
bij de vraag gesteld wordt: „Doe
jij de afwas?", of toen zij de
drop van een heel bekende fir
ma, keurig ingewikkeld, als mo
tief nam. Wie haar fijne minia
tuurtjes ziet van enkele bekende
figuren, moet ook wel denken
aan dat zorgvuldig uitgepriegel-
de genre dat de werkelijkheid
door een verkleinglas laat zien.
Toch zijn dit de aardige bijkom
stigheden waarmee een schilder
zichzelf bewijst in technische
zin. Pien Hazenbergs force ligt
in de royale waterverftekening
die bestaat uit tere, lichte kleu
ren, feilloos neergezet in precies
afgepaste streken, tintenvakjes
die zich aaneen-rijen en snel de
compositie maken. Die compo
sitie dan, lijkt op het eerste
gezicht niet af, zou ergens on
derbroken zijn, laat nogal ruim
wit over, echter de totaalblik
completeert de voorstelling. Dat
is nu precies: neerzetten en dat
gene weglaten wat de toeschou
wer aanvult. Daarbij fantaseert
zij in stijl: zonnende lieden op
een zondagmiddag zijn heel ge
wone mensen maar als er een
stier in de huiskamer van Pier
rot verschijnt, wordt alles an
ders Pien Hazenberg weet
wel wat er omgaat in de wereld
die de kunstenaar aan anderen
wil laten zien, (niet meer dan
laten zien): als van ouds „Dich-
tung und Wahrheit" maar die
dan met elan en perfectie uitge
drukt in lijn en kleur. J.V
(Van onze parlementaire redac
tie)
Den Haag Als de voort
vluchtige Nederlandse oorlogs
misdadiger Wilhelm Bos, die na
de tweede wereldoorlog bij ver
stek ter dood veroordeeld is,
zich weer binnen de Europese
Gemeenschap zou vestigen, zal
zijn AOW-uitkering worden
hervat.
Dit antwoordt minister De Rui-
Haas-Berger. De maandelijkse
uitkeringen aan Bos zijn ge
schorst sinds hij deze zomer zijn
laatste verblijfplaats in de
Bondsrepubliek Duitsland heeft
verlaten.
Bos kreeg sinds 1969 van de
Den Haag-Rotterdam
driebanden-groot
(van onze biljartmedewerker)
DEN HAAG In biljartcen
trum Die Haghe in de Nieuw-
straat wordt zondagavond 1
oktober, aanvang 19.30 uur,
de stedenontmoeting Den
Haag-Rotterdam driebanden-
groot gespeeld. Doordat twee
Rotterdammers afgelopen
zondag verhinderd waren,
kon het duel toen niet plaats
vinden.
LEIMUIDEN Bij onlangs
door de badmintonvereniging
De Kickers '69 gehouden wed
strijden voor de jeugd van 8 tot
twaalf jaar wisten Petra van
Breda in groep A en Erik Frans
Koeleman in groep B te zegevie
ren. Tweede en derde in groep
A werden Jacques Schijf en
Anton Schalk. In groep B waren
dit Annette Senne en Bart Kray.
Sociale Verzekeringsbank
maandelijks een bedrag van
89,95. Dat gebeurde op basis
van een EG-verordening die van
toepassing is op staatloze bin
nen de lidstaten. De Sociale
Verzekeringsbank staakte de
uitkeringen toen zij vernam dat
Bos zich niet meer in de Bonds
republiek zou bevinden.
Minister De Ruiter wil over het
opsporingsbeleid met betrek
king tot oorlogsmisdadigers
binnenkort van gedachten wis
selen met de Tweede-Kamer
commissie voor Justitie.
E.k. kunstrijden
rolschaatsen in
Dordrecht
DORDRECHT - Voor het
eerst in de geschiedenis van
het kunstrijden op de rol
schaats komen er Europese
kampioenschappen in ons
land.
In 1979 zullen de kampioen
schappen in augustus plaats
vinden in de overdekte ijshal
van Ton Menken in Dord
recht. De Nederlandse Rol
schaats bond is erg ingenomen
met dit evenement. In 1977
mocht men voor het eerst de
Europese kampioenschappen
rolhockey voor junioren orga
niseren in Den Haag. De Men-
kenhal is uitstekend geschikt
voor kunstrijden. Dit jaar
vonden daar voor het eerst
de Nederlandse kampioen
schappen plaats.
HAAG Lilian Andela heeft haar
s vai ral,y a's jdster achter de rug. De
tie vrouw in Nederland in de rallyrij-
heeft het volgens insiders helemaal.
tijd als navigatrice (kaartlezen) is
iSJeir de rug. Na Titia Westerhof is ons
nu twee rijdsters rijk. In de Limburgia
twee weken geleden, boekte ze gelijk
n behoorlijk succes met een vierde
in haar klasse,
g niemand minder dan Bob de Jong
Lilian Andela haar opleiding. Sinds
|977 is ze behoorlijk thuis in de rallys-
Twee jaar geleden stond er een adver-
,an I in een landelijk ochtendblad van Bob
ing en Radio Veronica. Ze zochten een
r- je dat aan rallyrijden wilde gaan doen.
liefst 150 kandidaten kwamen daarop
(T bleven er twee over. Een daarvan
was de in Voorburg wonende maar in Den
Haag werkzaam zijnde Lilian Andela.
„Ik dacht, ik geef me maar op. Je bent
jong en je wil eens wat. Een lekker weekeind
op Zandvoort is immers nooit weg. De
selectie was zwaar, maar ik bleef over.
Autorijden kon ik behoorlijk, stelde Bob
de Jong, maar toen nog het kaartlezen, want
daar moet je toch mee beginnen. Moet je
weten dat ik normaal gesproken in het
buitenland nooit de weg kon vinden op
vakantie op een grote kaart met alleen maar
autowegen. Nu moest je op een kaart kleine
regionale weggetjes vinden. Het leren kostte
begrijpelijk een heleboel tijd. maar met de
week ging het gelukkig beter. De eerste
tijd mocht ik doorbrengen in de servicewa
gen. Achter Bob de Jong mocht ik o.a. de
Rallye van Monte Carlo meerijden. Dit jaar
behaalde ik met Titia Westerhof in de
Tulpenrally een dertiende plaats in het
algemeen klassement. Toen echter nog als
navigatrice".
In haar Datsun 1200 coupé heeft Lilian
Andela nu de steun van Betty Betlem, een
22-jarige kleuterleidster uit Reeuwijk. Het
duo is sinds kort samen en heeft een sponsor
gevonden in de firma Mölnlycke uit Amstel
veen. De dames rijden reclame voor Amira
tampons. Hoe komt Lilian nu aan zo'n
sponsor?
„Ik ben bevriend met de bekende radioman
en discjockey Tom Blom. Ja, schrijf maar
in de krant bevriend, dat vindt Tom wel
leuk. Hij is op zoek gegaan naar een
sponsor. Ik dacht wel dat dit een aardige
sponsor is. Immers, wij kunnen hier recla-
me voor rijden. Voor rallyrijders zou dat
Lilian Andela vóór de auto, met haar navigatrice Betty Betlem.
toch moeilijk gaan". eerste weet te vertrekken".
Niettemin kost de rallysport Lilian Andela Lilian Andela heeft ook verstand van auto's,
toch nog een aardige duit. „Ik ben er toch Collega's op haar werk bij het ministerie
per jaar altijd nog tussen de tien en vijftien van financiën komen dikwijls aan haar
duizend gulden aan kwijt. Dat moet ik zelf vragen of ze even naar de auto wil komen
opbrengen. Geen rijke vriend of rijke kijken. Over een band verwisselen doet ze
ouders die dat voor mij willen bekostigen, slechts drie minuten. „Laatst kreeg ik bij
Maar ik heb het er graag voor over want de Brienenoordbrug een lekke band. Het
het is een heerlijke sport". probleem was dat ik toen de moeren niet
los kon krijgen van mijn privéauto. Maar
Volgens Lilian Andela heerst er een heerlijk dat kwam omdat ik in enkele jaren geen
sfeertje in de rallysport, wat blijkbaar bij lekke band had gehad. Ik stond toen op
de autorensport op het circuit ver te zoeken het punt om een man er bij te roepen. Maar
is. Lilian Andela heeft bewust voor het ik heb het toch maar niet gedaan. In een
rallyrijden gekozen. Bij het racen is het rally moet je in een 24-uursrit soms wel
allemaal erg snel achter de rug. Het start- dertig keer banden verwisselen. Ik weet wel
nummer is meestal erg belangrijk. Met dat de servicewagen het meestal doet maar
rallyrijden is dat heel anders. In een 24- ik help daar toch graag bij",
uursrit is het niet zo belangrijk als je als De charmante Lilian Andela die vroeger
aan volleybal schermen, paardrijden en
tennis heeft gedaan en bovendien deel
uitmaakte van een stuntteam bij het wa
terskiën ruikt tijdens het gesprek in een
pub naar heerlijke Ientbloesemzeep. Je
moet haar eens in de rallysport meemaken.
„De olielucht hangt om ons heen. Ze zeggen
dat het geen sport voor vrouwen is. Daar
ben ik het echt niet mee eens. Rallyrijden
is heerlijk. Ga maar eens mee. De sfeer
kan je ook vanuit de servicewagen proe
ven".
Daar houden we het dan maar op. Wellicht
achter de lieftallige Lilian Andela en Betty
Betlem aan tijdens een of andere 24-uursrit
Van Lilian mochten we namelijk vernemen
dat de servicewagen onderweg wel eens wil
stoppen om een bakje te doen.
ARTHUR VAN RIJSWIJK
t Nederlandse bisschoppen
tarschuwen tegen eenzijdige
irmen van kerk-zijn, die zo
Itreem kunnen worden, dat
sterk polariseren en tot
heiding der geesten leiden,
lij doen dit in hun bijdrage
de tweede zitting van het
Landelijk Pastoraal
verleg (LPO), die eind okto-
(r in Noordwijkerhout wordt
thouden.
i hun bijdrage, die zij op
jrzoek van het LPO geven,
hetsen de bisschoppen de
leologische achtergrond van
tee kerkbeelden. In het ene
trkbeeld ligt vooral de na
druk op de volmachten die
Christus aan zijn kerk heeft
gegeven en eveneens op het
institutioneel en hiërarchisch
karakter van de kerk, haar leer
en wetten en op de nauwgezette
naleving van de voorschriften.
Anderen leiden de kerk af van
de geest van Christus, gemak
kelijk gelijkgesteld met sponta
niteit en volledige vrijheid zon
der veel aandacht voor de in
stellingen van Christus.
Volgens de bisschoppen horen
beide tendenzen bij elkaar, „de
werking van de Geest kan niet
worden losgemaakt van inner
lijke verbondenheid met Chris
tus en evenmin kan Christus
worden gescheiden van de
Geest".
Wie een scheiding aanbrengt
tussen Christus en de kerk of
tussen de Geest en de kerk of
tussen Christus en de Geest,
krijgt een kerkbeeld, „dat niet
meer beantwoordt aan hetgeen
door Christus in de Geest is
gesticht, een kerkbeeld, dat een
verminking is van de werke
lijkheid".
De bisschoppen verwijzen
daarbij naar talrijke teksten in
de bijbel en van het laatste
concilie. Sterk benadrukken
zij, dat ipen moet geloven in
De kerk van Jesus Christus van de Heiligen-
—Ier Laatste Dagen (Mormonen) heeft in een
rerklaring de bedenkingen weerlegd tegen
Ie echtheid van het Boek van Mormon.
De kerk wijst de stelling dat het boek een
fervalsing zou zijn en geschreven zou zijn
loor Solomon Spaulding af. De perschef van
leze kerk, de heer A. H. Botter, heeft erop
{ewezen dat hier onderzoekingen naar voren
tijn gebracht die al een jaar geleden in
wnerika uit wetenschappelijke kring ontspro-
en en uit eveneens wetenschappelijke krin-
{en weerlegd zijn.
*5
Hij verwijst bovendien naar de conclusie van
de historicus van de Kerk van Jesus Christus
van de Heiligen der Laatste Dagen, prof. dr.
L. Arrington, die-m een op 28 juli 1977
gepubliceerde verklaring de beschuldigingen
stuk voor stuk onhoudbaar noemde.
De verklaring zegt dat men hier weer te doen
heeft met één van de lange serie pogingen
om Solomon Spaulding en anderen te betrek
ken bij het schrijven van het Boek van
Mormon. De kerk heeft het onwankelbare
vertrouwen dat het Boek van Mormon in 1929
door schrijvers werd opgetekend zoals het
van de lippen van Joseph Smith kwam.
de kerk, „ook als nog niet
voltooide, nog niet geheel ver
vulde werkelijkheid".
Üit hun theologische bezinning
op kerk-zijn trekken de bis
schoppen enkele praktische
conclusies. Daarin onderstre
pen zij het centrale belang van
de eucharistieviering, als uit
gangspunt van de zending in
de wereld, vooral tot armen en
verdrukten, want de christen
heeft een gemeenschapstich-
tende opgave in de samenle
ving.
Over de hiërarchisch georden
de kerk: „de bedoeling hiervan
is niet om een machtsapparaat
op te bouwen, maar om alle
ambten en charismata ten
dienste te stellen van elkaar en
van het geheel".
De inzet van de leken in de
kerk moet geschieden „over
eenkomstig de structuren door
Christus en de apostelen gege
ven".
Over de charismatische bewe
ging: „vernieuwingsbeweging
door de geest" genoemd, zeg
gen de bisschoppen dat deze
niet bestemd is tot individuele
vertroosting of voor een groep
bevoorrechten. „Zij moet als
beweging van de geest ten
dienste staan van het geheel".
Van de kritische gemeenten
zegt de „bijdrage" dat zij de
opbouw moeten dienen van de
kerk op de grondslagen die
gelegd zijn. Behalve geestelijk
en kritisch moet de band met
de kerk ook zichtbaar zijn, dus
in gemeenschap met de plaat
selijke en met de universele
kerk. De bisschoppen herinne
ren aan het woord van Ire-
naeus. „Waar de bisschop is,
daar is de kerk".
Op verzoek van de agendacom
missie en de diocesane delega
tieleiders van het LPO hebben
de theologen A. Brants en drs.
A. van den Hoogen van de
Heerlense hogeschool voor
Theologie en Pastoraat een
analyse gemaakt van de kerk
beelden in de rapporten die
waren bestemd voor de mei-zit
ting.
Volgens de HTP-docenten gaat
het bij deze „beelden" zowel
om vragen naar de relatie kerk-
samenleving, als om vragen
naar de relatie tussen structu
rerend beleid en spontane ont
wikkelingen. Het gaat om een
goede omschrijving en afbake
ning van de eigen verantwoor
delijkheden van ambtsdragers
en leken en tenslotte ook nog
om vragen naar grootschalige
en kleinschalige kerkgemeen
schappen en instituties.
„Men maakt - aldus het Heer
lense advies - de taak van het
LPO onnodig ingewikkeld
door, vanuit het gevoel dat alles
in het geding is, deze vragen
allemaal onder één noemer te
brengen: het conflict tussen
twee kerkbeelden. Wanneer
men zich realiseert dat de ge
loofszekerheid nog met op het
spel behoeft te staan, ook wan
neer het aantal beleidsvragen
groot is en de aard ervan ge
compliceerd, is wellicht een
meer nuchtere benadering van
de taak van het LPO mogelijk.
In feite zou men zich op het
LPO verder dienen te concen
treren op de vraag (die ook
steeds duidelijker werd op de
mei-zitting) of het feitelijke le
ven van de Nederlandse kerk
in de komende decennia niet
veel kleinschaliger moet zijn
dan het tot nu toe (althans
dertig en veertig jaar lang)
geweest is".
Nu denken velen dat met een
nieuwe koers het kerk-zijn zelf
op het spel staat. Daar verande
ren wetenschappelijke studies
en uitspraken van ambachts
dragers weinig aan. Vandaar
het advies van de beide theolo
gen: „De LPO-deelnemers en
hun achterban moeten nog veel
meer dan al gebeurt hun geza
menlijke geloven raadplegen.
Ze zouden aldus opnieuw het
vertrouwen kunnen verwerven
dat daarin authentiek-christe-
lijke inzichten liggen opgesla-
„Eerbied voor het leven nu", is het thema van een symposion
over Albert Schweitzer, dat vrijdag en zaterdag in Deventer
wordt gehouden. Sprekers zijn onder anderen kardinaal
Alfrink en mevrouw Rhena Schweitzer-Miller, de dochter
van Schweitzer. Aan het symposion wordt door vele buiten
landers deelgenomen. Vrijdagavond reikt prinses Margriet
de Albert Schweitzer-prijs uit aan de Belg Emile Beroheim
(92) voor zijn verdiensten als werker voor de vrede. Hij
stichtte in Belgie de vredesuniversiteit voor de jeugd.
Paus Johannes Paulus heeft het ontslag aanvaard van de
bisschop van Bilbao, Antonio Anoveros Ataun (69). Hij
vertrekt om gezondheidsredenen. Tijdens zijn ambtsperiode
heeft hij zich herhaaldelijk uitgesproken voor grotere vrijheid
en autonomie van de Baskische bevolking. Wegens zijn
uitlatingen heeft hij in maart 1974 onder huisarrest gestaan,
welke kwestie indertijd een ernstige verstoring betekende in
de verhouding kerk-staat in Spanje.
Volgens nog onbevestigde berichten zullen vier directeuren
bij de Wereldraad van Kerken vertrekken. Het uitvoerend
comité van de raad heeft tijdens zijn zitting in Helsinki
aanbevolen de contracten van Lukas Vischer, Brigalia Bam,
Chirapurath Itty en Juergen Hilke niet te verlengen. Een
en ander moet nog worden goedgekeurd door het centraal
comité van de wereldraad, dat in januari in Jamaica
bijeenkomt. Dr. Lukas Vischer, die niet vrijwillig zou
heengaan, is een zeer vooraanstaand theoloog van de wereld
raad. In 1972 was hij, naast Philip Potter, kandidaat voor
de post van secretaris-generaal.
Vertegenwoordigers van zowel de rooms-katholieke als de
protestantse geloofsgemeenschappen in Indonesië hebben
brieven van protest gestuurd aan president Soeharto, in
verband met een besluit van de regering om „de godsdienstige
bekeringsijver te beperken". Dit betekent onder meer, dat
het onwettig wordt om religieuze brochures, boeken en
dergelijke te verspreiden. De kerken menen, dat de maatregel
m feite afschaffing van de godsdienstvrijheid betekent en
in strijd is met de grondwet, die godsdienstvrijheid garandeert.
In Indonesië leven ongeveer tien miljoen christenen temidden
v§n een moslem-meerderheid.
