Israel staat voor keuze: nederzettingen of vrede Gesprekken Raad van Kerken/Shell lang, maar goed, zakelijk en open Russische kosmonauten breken ruimterecord Nationale Garde in Nicaragua pleegt massamoorden kerk wereld Drie doden door gifwolk in het centrum van Genua Werk document CELAM gereed -i buitenland LEIDSE COURANT WOENSDAG 20 SEPTEMBER 1978 PAGINA 7 (Van onze redacteur Ruimtevaart) De Russische kosmonauten Vladimir Kovale- nok en Alexander Ivantsjenkov hebben van morgen om kwart over acht het duurrecord voor bemande ruimtevluchten op hun naam gebracht. Zij verbeterden het oude record, dat sinds maart van dit jaar met 96 dagen en 10 uur op naam stond van hun collega's Joeri Romanenko en Georgi Gretsjko. Hoe lang Kovalenok en Ivantsjenkov nog in de ruimte zullen blijven is niet bekend gemaakt, maar het vermoeden bestaat dat ze de 96 etmalengrens met minstens een maand zullen gaan overtreffen, en pas tegen het eind van oktober, als in de Sovjet-Unie de feestelijke herdenking van de oktober-re- volutie voor de deur staat, naar de aarde zullen terugkeren. Er zouden echter ook aanwijzingen zijn, dat die terugkeer eind deze maand al plaats heeft, hoewel de bemanning volgens het persbureau TASS nog in uitste kende conditie verkeert. Het duo werd op 15 juni jongstleden gelan ceerd met de Sojoez-29, die ongeveer ander halve dag later werd vastgekoppeld aan het al sinds 29 september van het vorig jaar rond de aarde cirkelende ruimtelaborato rium Saljoet-6. bezoek. Tweemaal ging het bij die bezoeken om onbemande bevoorradingsvoertuigen van het type Progress, eveneens tweemaal ging het om Sojoez-cabines, elk met een tweekoppige kosmonautenbemanning aan boord. Die vier bezoekende kosmonauten waren twee Russen, een Pool en een Oostduit- (Van onze correspondent Eric Silver) JERUZALEM - De overeenkomst van Camp David stelt Israël voor een beslissing waarop dat land al minstens sinds de oorlog van 1967 wachtte. Israël moet nu kiezen tussen de nederzettingen en vrede, en op de lange duur zelfs tussen landbezit en vrede. Het is een keus die niet, zoals vroeger, „ooit nog eens gemaakt moest worden", maar een beslissing van direct politiek belang. Ultra-rechts en de nederzettin genlobby waren maandag, toen het nieuws van de over eenkomst bekend werd, al be zig hun geschut in stelling te brengen, maar afgezien daar van lijdt het weinig twijfel dat premier Begin een over tuigende meerderheid achter zich zal weten te vergaren wanneer de Knesset gaat de batteren over de eisen van Sadat. De Egyptische presi dent heeft als voorwaarde voor de vredesovereenkomst gesteld een totale Israëlische terugtrekking uit de Sinaï, in clusief 20 joodse nederzettin gen en 3 militaire vliegvelden. Premier Begin zal wel nog een harde dobber hebben aan zijn eigen ultra-nationalisti sche achterban. Guela Cohen, een parlementslid uit de ex- treemTrechtse hoek van de Li- koed,waarschuwde maandag dat ze een motie van wan trouwen op tafel zou leggen. „Dit is geen vredesverdrag", ze, ;,dit is een •logsverdrag". i's vroegere PR-adviseur, iel Katz, beschuldigde voormalige werkgever er van dat hij Israël had bloot- ;ld aan een twee-fronte- •rlog (Syrië en Saoedi- ibië) die volgens Katz bin- de vijf jaar zou komen. Rabbi Mosje Levinger, een van de leiders van de Goesj Emoenim, een organisatie die uitbreiding van de nederzet tingen nastreeft, kondigde een rouwdag af voor deze rege ring die nieuwe nederzettin gen wilde verbieden en land dat sinds eeuwen aan Israël had behoord aan buitenlan ders wilde weggeven. „Dit is verraad", zei hij. „Drie belan grijke leiders van het joodse volk (Begin, Dayan en Weiz- man) zijn verraders geworden". Tot nu toe wijst alles er ech ter op dat Begin's tegenstan ders weinig gehoor zullen vin den. De twee meest gelezen avondkranten, die over het al gemeen toch naar rechts nei gen, waren vol lof en ze spra ken daarmee voor de meeste Israëli's. „Het volk van Isra ël", schreef de Ma'ariv, „zal dit geweldige nieuws met on begrensde blijdschap en met hoop ontvangen, gemengd met een honger voor vrede en veel zorgen om de onbekende toekomst". De krant prees Begin om zijn visie, wijsheid en moed en het feit dat hij niet bang was geweest risico's te nemen voor het grote doel: vrede. Yediot Aharonot had dit com- mentaar:^ „Niemand had ge- Een laatste hartelijke discussie tussen Carter en Sadat, gisteren in de tuin van het Witte Huis. Sadat wordt bij zijn terugkomst in Egypte een groots welkom bereid. loofd dat president Sadat naar een dergelijke doorbraak zou toegroeien, in de betrek kingen tussen zijn land en Is raël, noch dat hij zich zo di rect en provocatief zou opstellen tegen alle Arabische afwijzingsstaten". Zelfs vóór alle details bekend waren had Begin al de steun gewonnen van de op twee na grootste partij binnen zijn co alitie, de Democratische Be weging van professor Yigael Yadin. Ook de gehele opposi tie, met de uitzondering wel licht van de communisten, had zich al achter de premier geschaard. Over het algemeen wordt aangenomen dat Begin over genoeg persoonlijk gezag beschikt om de meerderheid van de Likoed-fraktie voor zich te winnen. Commentatoren hier hebben vooral gehamerd op het feit dat er geen enkel verband ge legd is tussen een vredesove reenkomst met Egypte en on derhandelingen over de toekomst van de westelijke Jordaan-oever. Dat werd ge zien als een belangrijk punt voor Israël. Beide partijen in de bezette gebieden, de Arabische burge meesters en de bewoners van de joodse nederzettingen, za gen in het verrassende nieuws over de overeenkomst, waar van de details stukje bij bee tje bekend werden, een beves tiging van hun meest angstige voorgevoelens. De burgemees ters waren bang dat hun lot in handen gelegd zou worden van de Palestijnen en de jo den vonden dat Begin hen verraden had. De burgemeester van Bethle hem, Elias Frey, geloofde dat Sadat voor de verleiding ge vallen was een aparte vrede te sluiten met Israël. „Om dat te bereiken", zei de burge meester, „hebben de Egypte- naren wat betreft de Westoe ver een hoge prijs moeten betalen". Burgemeester Freij zette al de eisen van de Palestijnen op de westelijke Jordaanoever nog eens op een rijtje. „Als ze het plan van Begin voor autonomie hier willen invoe ren", zei Freij, sprekende over het plan dat vorig jaar december ter tafel gekomen was", dan zullen wij het ver werpen. Elk nieuw plan moet twee eenvoudige punten om vatten: Israël moet zich be reid verklaren zich uit de be zette gebieden terug te trekken en de Palestijnse Arabieren moeten zelfbeschik kingsrecht krijgen. Op die ba sis zijn wij bereid na te den ken over alle voorstellen die nog komen". Onder de Amerikaans-joodse bewoners van de nederzetting bij Kfar Etzion werd er ge grapt dat „ze ons tenminste Brooklyn hebben laten behou den". Een van hen, Shlomo Danzifer zei: „We konden nooit geloven dat uitgerekend Begin verdere joodse neder zettingen op de Westoever zou stopzetten. We maken ons ook zorgen over het zelfbestuur van de Arabieren. Ik heb bij voorbeeld weinig lust om on der Arabisch bewind te komen. Copyright the Guardian Door de gifwolk getroffen werknemers van een leerlooierij in het centrum van Genua, krijgen in een ziekenhuis eerste hulp. GENUA (UPI) Tenminste I drie mensen zijn gisteren om het leven gekomen toen bij een leerlooierij in Genua zwavel zuur ontsnapte. Twintig ande ren liepen ernstige vergifti gingsverschijnselen op. De do den en de gewonden waren allen werkzaam bij de looierij. De gewonden zijn opgenomen in het ziekenhuis. Vier van hen zijn er bijzonder ernstig aan toe. Het zwavelzuur kwam vrij toen grote hoeveelheden chemicaliën op de verkeerde wijze werden gemengd en vervolgens tot ont ploffing kwamen. Het personeel van het zieken huis, waar de gewonden zijn opgenomen, zou vandaag in sta king zijn gegaan, maar gelastte deze vanwege de ramp af. Ten tijde van de ontploffing waren ongeveer 100 werkne mers in de looierij, die vlak bij een woonwijk in het centrum van Genua ligt. De politie ont ruimde het fabrieksterrein en zette de omgeving af. Op 10 juli 1976 deed zich een soortgelijke chemische explosie voor in Sev„eso, ten noorden van Milaan. Naar aanleiding van de ontplof fing is een vrachtwagenchauf feur gearresteerd. Deze had, zonder daartoe opdracht te heb ben gekregen, het chroom-sul faat, dat hij vervoerde, in een vat van natriumhydroxide gego ten. De explosie en de gifwolk waren een gevolg van de reactie van de beide stoffen. Uitstapje van cafébezoekers met Concorde LONDEN (AFP) De vaste klanten van een „pub" in het plaatsje Aldworth ten westen van Londen hebben gisteren een Concorde gehuurd voor hun jaarlijkse uitstapje. Met het supersonische toestel maakten de circa 100 belang stellenden, van wie de leeftijden varieerden van 7 tot 75 jaar, een rondvlucht van Londen naar de Golf van Biscaje. De prijs van dit tochtje van twee en een half uur was 110 pond (circa 460,-) per persoon. MANAGUA (UPI-Reuter) Bij de gevechten van het afgelopen weekeinde in de stad Leon in de Middenamerikaanse staat Nicaragua zijn volgens het Rode Kruis minstens 360 doden gevallen. Amerikaanse journalisten, onder meer van het televisiestation „NBC", hebben verklaard dat de Nationale Garde. 1 zich schuldig heeft gemaakt aan massamoor- I den. CÉDe Nicaraguaanse autoriteiten melden dat de lljopstand tegen president Somoza „nagenoeg de kop is ingedrukt". Naar hun zeggen hebben ze de laatste stad, die nog in handen was van de Sandinisten, Esteli, heroverd. Amerikaanse journalisten hebben verklaard dat zij getuige zijn geweest van massamoor den op de burgerbevolking, gepleegd door de Nationale Garde. In de noordelijke stad Leon werden volgens de journalisten de vrouwen en kinderen gescheiden van de mannen en jongens van vijftien jaar. De vrouwen werden door de gardisten geslagen en hun bezittingen werden afgenomen. De mannen en jongens moesten hun eigen graf graven, waarin ze door leden van de nationale garde met mitrailleurs werden doodgescho ten. In de buurlanden Costa Rica en Honduras komen duizenden vluchtelingen binnen. Zij melden dat de bevolking in staat van totale wanhoop verkeert. In de havenstad Corinto, 150 kilometer ten westen van de hoofdstad Managua, zijn duizenden mensen de winkels binnengedrongen en hebben alle voedings middelen meegenomen. Corinto is "sinds een dag of tien geheel geïsoleerd van de rest van het land wegens de gevechten in Chinandega. De president van Nicaragua, Andstasio Somo za, heeft in een interview voor de Amerikaan se televisie verklaard dat een staakt-het-vu- ren, zoals gevraagd door de Amerikaanse regering, „niet nodig zal zijn". Somoza zei dat hij zal aanblijven, „totdat er een behoor lijk gekozen regering tot stand komt". De volksopstand tegen het regime van presi dent Somoza is volgens geestelijke kringen in Nicaragua voor een niet onbelangrijk deel het gevolg van de houding, die de katholieke kerk de laatste tien jaar in dit land heeft aangenomen. Volgens deze kringen hebben de meer dan vijftig congregaties de Nicara guaanse bevolking bewust gemaakt van de situatie in hun land. Talloze leiders van het Sandinistisch Nationa le Bevrijdingsfront (FSLN) hebben aan kath olieke colleges gestudeerd, zoals bijvoorbeeld de vermaarde „commandant Zero", alias Eden Pastora, die de spectaculaire aanval op het nationale paleis van Managua vorige maand leidde. Een religieuze van de orde van „Franciscanen van het Heilig Hart" beaamt dat er door de kerk veel werk is verricht in de volksbuurten in de steden en op het platteland. Rapport over olielevering aan Rhodesié gepubliceerd (Van onze correspondent) LONDEN De Britse rege ring heeft gisteren een onder zoek gepubliceerd over de ma nier waarop Britse oliemaat schappijen tien jaar lang, in weerwil van de VN-sancties tegen Rhodesië, olie aan dat land hebben geleverd. Bijzon derheden uit het rapport waren al enige tijd geleden uitgelekt en gepubliceerd. Volgens Shell, die in het rapport genoemd wordt, blijkt uit het rapport dat Shell zeer spoedig na het van kracht worden van de Britse sancties tegen Rhodes ië in 1965 de Britse regering als haar overtuiging te kennen heeft gegeven dat het, gezien de geografische ligging en het ver geleken met Zuid-Afrika zeer lage olieverbruik in Rhodesië, onmogelijk zou zijn te voorko men dat olie Rhodesië zou berei ken, tenzij men tot een blokkade van Zuid-Afrika zou overgaan. Shell zegt dat het Bingham-rap- port aantoont dat de Britse re gering daartoe niet bereid was. Gijzeling op Cyprus afgelopen NICOSIA (AP) De negen Grieks-Cypriotische gedeti neerden en de verloofde - van hun leider, die zaterdag na een mislukte ontsnappingspoging uit de centrale gevangenis van Nicosia een aantal bewakers en politiemannen hadden gegij zeld, hebben zich gisteren aan de politie overgegeven. Een functionaris van de politie maakte bekend dat de zeven gegijzelden, drie cipiers en vier politieagenten, ongedeerd zijn gebleven. Zij konden met hun families worden herenigd. De negen gedetineerden waren le den van de uiterst rechts-natio- nalistische beweging Eoka-B. Weer zelfverbranding Oostduitse predikant West-Berlijn (AP) Een Oost duitse predikant heeft zichzelf zondag in zijn kerk in brand gestoken en is aan zijn verwon dingen bezweken, aldus is gis teren uit kerkelijke bronnen in West-Berlijn vernomen. De zelfverbranding van predi kant Rolf Günther (41) zou be rusten op persoonlijke, en niet politieke motieven. Günther had zichzelf in de protestantse kerk in de stad Falkenstein met benzine overgoten. In aanwezig heid van ongeveer 300 gelovi gen, pakte hij vervolgens een kaars van het altaar en stak zichzelf in brand. In 1976 kwam een andere gees telijke, dominee Oskar Bruese- witz door zelfverbranding, om het leven. Hij was tot deze daad overgegaan uit politiek protest tegen het bewind in Oost-Duits- land. De gesprekken, die de Raad van Kerken met de Koninklijke Shell heeft gevoerd en die voor de raad aanleiding zijn geweest zijn teleurstelling uit te spreken over de houding van de multinational in Zuidelijk Afrika (zie ook ons blad van gisteren) zijn gevoerd op verzoek van de Raad van Kerken. Achterliggende problemen daarbij waren enerzijds de systeembevestigende invloeden van de investeringen van Shell in Zuid-Afri ka, anderzijds de rol van Shell bij de olieleveranties aan Rhodesië ondanks de economische boycot van de Verenigde Na ties. Namens Koninklijke Shell namen vier men sen aan het gesprek deel: drs. D. de Bruyne, president-directeur en destijds topman in zuidelijk Afrika, verder een directeur, het hoofd van de juridische afdeling en tenslotte een afdelingshoofd van de Europese Konin klijke Shell. Namens de Raad van Kerken werd het gesprek gevoerd door secretaris dr. H.A.M. Fiolet, moderamenlid, dr. Albert van den Heuvel, secretaris-generaal van de Nederlandse hervormde kerk, mevr. dr. M.A.M. Klompé, dr. H.M. de Lange, drs. J.E. van Veen en ds. R.J. van der Veen van de secties Internationale Zaken en Sociale Vra gen en de werkgroep Radicale Vraagstukken. Blijkens het verslag begon het gesprek bij zonder moeilijk vanwege de scherpe aanval, die president-directeur De Bruyne lanceerde op de bemoeiingen van de Wereldraad van Kerken met transnationale ondernemingen. Voor het overige was - zo zegt het verslag - het gesprek wel langdurig, maar werd het in een goede, zakelijke en open sfeer gevoerd. Shell was bereid tot inlichtingen, die naar de mening van het concern een evenwichti ger) beeld geven. De'delegatie van de Raad van Kerken verschafte wezenlijke informatie over de Wereldraad van Kerken, over de Raad van Kerken Nederland, over de verhou ding van die raden met de aangesloten kerken, alsmede over de achtergronden, voorgeschiedenis en motivatie van de kerke lijke bemoeiing met buitenlandse investerin gen in zuidelijk Afrika. Het gesprek in 1977 handelde over de oliele veranties aan Rhodesië. De heer De Bruyne deelde hier mee, dat de Zuidafrikaanse regering besloot tot een reeks wettelijke regelingen, die dwongen tot voortzetting van de normale handel met Rhodesië. Het funda mentele probleem was dus, dat de nationale wetgevingen met elkaar in strijd waren. De maatregelen van de Zuidafrikaanse regering maakten het voor de Shell onmogelijk om een beleid te voeren, dat gericht was op niet-leveren aan Rhodesië. Ds. van der Veen voerde als antwoord hierop gegevens aan, die volgens hem wezen op een actieve rol van de Shell of minstens op een medeweten. Ook werd aandacht gevraagd voor berichten, dat de Shell in Londen en enkele andere maatschappijen Ian Smith geadviseerd zouden hebben om de Rhodesi- sche zelfstandigheid enkele maanden uit te stellen. Zodoende zouden die maatschappijen de gelegenheid hebben een buffervoorraad olie in Rhodesië aan te leggen. Het gesprek in februari 1978 handelde voor namelijk over Zuid-Afrika. Shell zette hierbij zijn sociale beleid in dat land uiteen en stelde, dat Shell in Zuid-Afrika sociaal gezien tot de beste bedrijven behoort. De Raad van Kerken wilde dit niet ontkennen, maar maak te wel de opmerking, dat het niet genoeg is om lonen en loonstijgingen daarvoor aan te voeren. Minstens moet de factor koop kracht eraan worden toegevoegd. In verband hiermee werd van de zijde van de Raad van Kerken erop gewezen, dat b.v. in de zwarte woonwijk Guguleto de prijs van vitale levensmiddelen als brood, melk en eieren e.d. ongeveer tweemaal zo hoog is als in de naburige blanke stad Rondebosch. Mevr. Klompé, voorzitter van de commissie Justitia et Pax, stelde verder aan de orde, dat naar inzicht van velen een bedrijf, dat energie produceert in Zuid-Afrika de blanke minderheidsregering in het zadel helpt hou den. Volgens drs. De Bruyne zijn alle zwarte leiders, met wie Shell contact onderhoudt, van mening, dat een boycot niet goed is. Bovendien is er volgens De Bruyne geen sprake van, dat Shell zijn 500 miljoen gulden aan investeringen in Zuid-Afrika kan verko pen of liquideren. De Zuidafrikaanse rege ring zou zonder meer het bedrijf overnemen. Desinvestering zou, aldus De Bruyne, een leeg gebaar blijven. Ds. Van der Veen stelde daartegenover, dat elke analyse van de Zuidafrikaanse maat schappij erop wijst, dat in Zuid-Afrika de economie horig is .aan de doeleinden van de apartheid. In Zuid-Afrika is het ook bijna niet meer mogelijk, dat zwarte leiders, voorz over zij nog niet zijn uitgeschakeld, een gesprek met Shell aandurven of willen. Desinvestering zou volgens ds. Van der Veen het doorbreken zijn van de belangenver- vlëchting van het politieke Zuidafrikaanse systeem en de westelijke wereld. Shell poneerde hierop, dat het concern zich niet politiek kan gaan gedragen. Wat aan de ITT in Chili wordt verweten (de onder gang van het bewind Allende, red.), wordt nu van de Shell in Zuidelijk Afrika gevraagd. Shell vindt, dat de Raad van Kerken maar eens moet aangeven volgens welke objectieve maatstaf Shell zou moeten handelen bij de vraag of men zich uit een bepaald land moet terugtrekken of niet. De Wereldraad van Kerken heeft de aange sloten kerken om een miljoen gul den gevraagd voor de inrich ting van twaalf hulpcentra voor vluchtelingen in Nicaragua. Ook in het buurland Costa Rica zijn tweeëndertig posten in kerken ingericht om de stroom vluchte lingen op te van gen. In totaal gaat het nu om ongeveer vijftig duizend vluchte lingen. Dit aan tal zal naar wordt verwacht drastisch toene men. Aan de rijksuni- versiteit te Ut recht hoopt drs. L. G. Zwanen burg (46) uit Hui zen donderdag te promoveren tot doctor in de god geleerdheid op een proefschrift over dr. Gerrit Jan Vos Azn (1836-1912). Drs. Zwanenburg is leraar godsdienst aan de christelij ke meisjesschool voor LHNO te Huizen, visitator provinciaal voor de classis Hilver sum en lid van de generale synode voor de hervorm de kerk. Petro Gonella (47) uit Asti in Italië en sinds KORTE METTEN bijna dertig jaar bedlegerig, is met speciale toe stemming van de paus tot priester gewijd. Voor waarde voor de priesterwijding is geestelijke en lichamelijke ge zondheid. Paus Paulus heeft de dispensatie nog vlak voor zijn dood verleend. Petro Gonella kreeg als klein- seminarist op achttienjarige leeftijd een nier ziekte, maar had zijn ideaal om priester te wor den nooit opge geven. Naast pater J. H. Duin scj die al sinds 1975 als aalmoezenier op de luchthaven Schiphol werkt is er nu ook een do minee op Schip hol, namelijk ds. J. A. Hooger- vorst (55) uit Soest. Hij is acht tien jaar lucht machtpredikant geweest, een groot deel daar van in het buiten land: op de hoofdkwartieren van Afcent en Shape in België en Frankrijk en bij de NAVO- raad in Brussel, waar hij de zorg had over de Ne derlandse mili tairen. Ds. Hoog- ervorst is voorlo pig voor drie da gen in de week aangesteld. Hij zal zich vooral gaan toeleggen op de dienstver lening aan passa giers. Pater Duin op wie geregeld een beroep wordt gedaan en ds. Hoogervorst heb ben samen de be schikking over een gebedsruim te, die ligt op de bovengalerij van de lounge in de vertrekhal. Op 17 oktober begint in Jerusa lem een congres van archeologen, dat zich bezig zal houden met de opzienbarende vondsten van de laatste maanden en jaren bij op gravingen bij de stadsmuur van Jeruzalem. Veel nieuwe informa tie is daar bij verkregen over het Jeruzalem uit de tijd der Koningen en het tijdperk van Herodes. Het secretariaat-generaal van de Latijnsamerikaanse bis schoppenconferentie CELAM heeft na maandenlange be werking nu het definitieve werkdocument voor de derde algemene conferentie van de Latijnsamerikaanse bisschop pen gepubliceerd. Het 116 pa'gi- na's tellende document zal op de conferentie in Puebla van 12 tot 28 oktober worden behan deld. Het document is opgesteld door een werkgroep onder leidihg van de president van CELAM, kardinaal Aloisio Lordscheider. Het is inmiddels aan alle deelne mers van de conferentie toege zonden. In het document zjjn de beraadslagingen verwerkt van de afzonderlijke bisschop penconferenties van de deelne mende landen, die eerder daar toe bijeenkwamen. De vorige conferentie in 1968 in Medellin (Columbia) was vooral gewijd aan het thema „Bevrijding". De conferentie in Puebla zal zich vooral met 'de begrippen „Gemeenschap" en „Deelname" bezig houden. Dit zowel uit de godsdienstigkerke- lijke als uit de maatschappelijk- politieke invalshoek. Dat heeft onlangs de directeur van pasto rale instituur van CELAM in Medellin, pater Kloppenburg medegedeeld.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1978 | | pagina 7