echt geen
romantisch
sprookje
Nieuwe
middelen
tegen gaatjes
en de grote
tandenvergeler
manier....
'Als je
je
eigen
wigwam
bouwt,
dan wordt
die
van jou
op
een bijna
magische
TERUG NAAR DE NATUUR
IN WALES:
Bil i
STRAKS EEN SPUITJE
TEGEN TANDBEDERF
Over een jaar of twintig zal het wellicht mogelijk zijn, dat we door middel van
een spuitje tandbederf of cariës kunnen voorkomen. Dit beweert tenminste prof. dr.
Thomas Lehner die verbonden is aan het Guy's Hospital in Londen. Proeven met
apen en ratten geven op dit moment hoopvolle resultaten te zien in de strijd tegen
één van de belangrijkste veroorzakers van caries, de bacterie Streptococcus mutans
Door middel van vaccinatie kan het lichaam een afweer opbouwen tegen deze bacterie,
ongeveer op dezelfde manier als tegen kinkhoest. Daar er nog andere gebit aantastende
bacterie-soorten in de mond aanwezig zijn, zal het nog wel enige tijd duren, voordat
tegen de meeste van deze aantasters een afdoend vaccin ontwikkeld is, aldus de
Stichting Biowetenschappen en Maatschappij.
Tandbederf uit zich meestal in de vorm
van gaatjes in tanden en kiezen. Belangrijk
bij het ontstaan van deze gaatjes is de zg.
tandplaque. Dit is een wit laagje, dat de
tanden en kiezen bedekt, vooral op die
plaatsen waar de tandenborstel moeilijk
bij kan komen. De tandplaque bestaat
voor meer dan driekwart uit bacteriën, de
rest is neerslag uit het speeksel en de
produkten, die door de bacteriën zijn ge
vormd.
Als voedsel voor de bacteriën dienen voor
al suikers die in opgeloste toestand in de
plaque kunnen binnendringen. Deze sui
kers worden omgezet in zuren. Als men
veel suiker-houdend voedsel tot zich neemt
zal er ook veel zuur gevormd worden. Deze
zuren tasten de glazuurlaag van tanden en
kiezen aan. Glazuur heeft een grote weer
stand tegen zuur. Bovendien gaat het niet
zozeer om de hoeveelheid suikers, die in
de mond genomen worden, maar om het
aantal keren per dag, dat suikers in de
mond kunnen achterblijven. Bij tien keer
snoepen op een dag worden tien keer
suikers omgezet in zuren. Door tien „zuur-
stoten" per dag kan de tand zich echter
nauwelijks herstellen en is er na ongeveer
twee jaar een flink gat gevormd.
Vaccinatie tegen bepaalde ziektekiemen is
niet nieuw. Het berust op het principe, dat
mens en dier na de eerste infectieziekte
met b.v. rode hond in het lichaam antistof
fen tegen deze ziektekiemen maken. Na de
infectie blijven mens en dier er duurzaam
ongevoelig (immuun) voor. Vaccinatie
heeft als doel het lichaam bij voorbaat al
immuun te maken door bewust verzwakte
of gedode bacteriën of virussen in te spui
ten. Bij een werkelijke infectie reageert het
lichaam dan direkt door het aanmaken
van antistoffen.
Prof Lehner gebruikte voor zijn onderzoek
rhesus-apen. Apen hebben wat het gebit
en het afweersysteem tegen ziektekiemen
betreft een grote overeenkomst met de
mens. De onderzochte apen kregen een
diëet, waarin ongeveer 15% suiker zat (de
gemiddelde hoeveelheid die de mens tot
zich neemt). Eén of twee vaccinaties met
gedode Streptococcus mutans in een arm
of been was voldoende.
In AVRO's Televizier Magazine zei Lehner
hierover het volgende: „We keken toen
naar de verdedigingsreakties in het bloed
en de lever en natuurlijk ook naar de
microbiologische resultaten in de mond.
Na ongeveer een jaar vonden we een
aanzienlijke afname van de tandcariës, in
de apen, die geïmmuniseerd waren. In
apen, die niet geïmmuniseerd waren, was
er geen afname te bespeuren van tandbe
derf".
Voordat deze vaccinatie bij mensen toege
past kan gaan worden, zal er nog vrij veel
onderzoek gedaan moeten worden. Uit
komsten van het onderzoek bij apen mo
gen niet rechtstreeks van toepassing wor
den verklaard op de mens, zolang niet
bekend is wat precies bescherming biedt
tegen cariës. Volgens dr. J. Huis in 't Veld,
verbonden aan de afdeling Preventieve
Tandheelkunde van de Rijksuniversiteit in
Utrecht, kunnen naast Streptococcus mu
tans ook nog andere bacteriën tandbederf
veroorzaken. „In hoeverre er nog andere
vaccins tegen mondbacteriën ontwikkeld
moeten worden en een gunstig effect heb
ben, is nog niet onderzocht. Evenmin is het
bekend op welk tijdstip het vaccin of de
coctail van vaccins toegediend moet wor
den, b.v. voor de doorbraak van de melk
tanden van het kind of tijdens de wisseling
van tanden en kiezen. Maar zover zijn we
nog lang niet".
Recruten
In een onderzoek bij Preventieve Tand
heelkunde in Utrecht naar recruten van
18-22 jaar blijkt, dat één op de twee a drie
duizend absoluut vrij is van cariës. Deze
personen hebben een voedingspatroon, dat
nauwelijks afwijkt van het gemiddelde.
Streptococcus mutans komt bij hen wel
voor, maar minder verspreid op het tan-
doppervlak. Via een onderzoek naar onder
meer de speeksel- en glazuursamenstelling,
stand van de tanden en kiezen en de
mondhygiëne probeert men er achter te
komen, waarom er dan geen cariës op
treedt. Het blijkt, dat een besmetting met
Streptococcus mutans niet altijd aanlei
ding geeft tot cariës. Wel is het bekend,
dat mensen op latere leeftijd met veel
tandbederf ook veel antistoffen hebben.
Blijkbaar is dit een gevolg van de hoge
mate van besmetting met deze bacterie.
Mogelijk zijn de cariës-vrije recruten van
jongs af aan immuun geweest tegen de
belangrijke tandbedervende bacterie. Er
zijn namelijk vage aanwijzingen, dat een
baby door de moeder geïmmuniseerd kan
worden tegen Streptococcus mutans, zowel
voor de geboorte via het bloed, als na de
geboorte via de moedermelk.
De strijd tegen tandbederf wordt al jaren
gevoerd. De oorzaak van cariës, nl. het
veelvuldig snoepen, wordt „bestreden" met
de slagzin „Snoep verstandig, eet een ap
pel". Het tandenborsteltje bij snoeprecla-
mes op de t.v. blijkt niet zo erg veel te
helpen.
Dr. J. H. Wöltgens van de afdeling Preverr-
tieve Tandheelkunde van de Vrije Univer
siteit in Amsterdam is nog al pessimistisch
over de gedragsverandering bij mensen.
„Een reclamecampgagne tegen het snoe
pen kost veel geld en de vraag is of het
blijvend zal helpen. Het verbieden van
snoepreclame op de t.v. heeft, denk ik, ook
niet zoveel zin. De reclame voor tabak is
inmiddels van de beeldbuis verdwenen.
Het verbruik gaat echter onverminderd
voort; hoogstens zou er een kleine daling
te zien zijn geweest vlak na het verdwijnen
van de reclame".
Een andere methode is om andere suikers
in de voedingsmiddelen en snoepwaren te
gebruiken die niet door bacteriën in zuur
kunnen worden omgezet. Maar er blijken
al aanwijzingen te zijn dat bacteriën op
de lange duur deze suiker, zoals sorbitol,
wel kunnen omzetten.
sch
zoals timmerwerk. „Maar de mensa Mei
de omgeving", vertelde Sid „zijn erg het
draagzaam en aardig geweest. Deg
onder ons, die zwervers geweest zijn
ren wel gewend aan moeilijkheden, i n
we hebben heel weinig te kampen g J\
met vooroordelen in dit hoekje van W;
Ze waren erg in de war toen het zon; Tl
blad Sunday Telegraph een paar mn* [J
geleden een sappig verhaal afdrukte
orgieën en verslaving aan drugs ond
wigwambewoners. „De verslageer Ifrj
nooit langsgekomen om te kijken houi
bracht ons zonder meer in verband njn:
dat geval van LSD waar we mets n joo>
maken hadden en het gevolg was da 'jj
het eerst de plaatselijke politie plot
belangstelling voor ons had". g,2(
Het leven in het wigwamdorp is ha< lui:
het is niet een bestaan dat veel m A.
zouden kiezen. Sommige wigwambew
hebben net hun derde winter in het
achter de rug. Ze geven het echter star
niet op. „Als je je eigen wigwam bo Silv
vertelde Carol, „dan wordt die van j("eni
bijna magische wijze. Het maakt je
onafhankelijk, je eigen leven komt ei »ns'
je eigen handen, op een wijze die je Roo
huidige samenleving nooit zou kunn<
leven. Het is een heel zwaar leven,
zou niet willen dat de mensen er )ui,
romantisch idee van krijgen, want d
zeer zeker niet het geval. Maar in 3m
geval vervult het een heel diep in mijn jj®
levende wens".
lliv
Chris aan het werk bij de mesthoop.
gewoon thuis voelde. Ik had twee weken
nodig om mijn wigwam te maken. Het
dorp heeft een grote oude zware trapnaai-
machine die je mag gebruiken".
Van buiten lijkt haar wigwam op die
traditionele indianenwoning. Binnen is al
les brandschoon en erg comfortabel. Langs
de wand zijn zakken aangenaaid, de bed
den worden opgerold en dienen overdag
als zitplaatsen, de dikke vloer is gemaakt
van geweven blauwe en groene matten. Op
een bed van biezen brandt een vuur en
Carol kookt in ouderwetse gietijzeren pot
ten en koekepannen.
De vrouwen koken water om de was te
doen, hoewel ze soms ook naar de wasse
rette gaan in het nabijgelegen dorp Car
marthen. Ze bakken in hun koekepannen
een soort gistvrij brood dat lijkt op het
indiaanse „chuppatis". Een man maakte in
een blik een prachtige vruchtencake klaar.
Geen van de vrouwen die ik zag droeg een
broek, ze verkiezen allemaal een lange
dikke rok. De wigwambewoners leven sa
men maar zijn wel onafhankelijk. Er is een
grote wigwam die gebruikt wordt voor een
gezamenlijke maaltijd af en toe of voor
vergaderingen, en er is een sauna langs
de stroom gebouwd, die door iedereen
gebruikt wordt.
De vrouwen zeggen dat ze ontdekt hebben,
dat het nodig is persoonlijk bezit af te
schaffen. Er is alleen plaats voor het strikt
nodige, hoewel dat „nodige" zowel decora
tief als functioneel kan zijn. Maar alles wat
overbodig genoemd kan worden moet weg.
Het is afgelopen winter bijna polair koud
geweest in Engeland, maar de wigwambe
woners hebben zich daar goed doorheen
geslagen. „We konden niet weg, maar dat
doen we toch al bijna nooit, dus dat gaf
niet zo. We hadden melk en eieren en als
je je meel, bonen en linzen in zakken van
30 kilo koopt, zoals wij dat doen, dan ben
je er beter aan toe dan de mensen in de
stad".
Sid, die hier nu voor zijn derde jaar zit,
vertelde dat de groep geen gezamenlijke
manier van leven of filosofie heeft. „We
houden geen speciale vergaderingen of zo
iets. Sommige mensen geloven dat er hele
maal geen ruimte is voor technologie en
die willen helemaal uit de maatschappij
stappen. Anderen, onder wie ik, geloven
dat er een beperkte plaats is voor sommige
aspecten van de moderne technologie. Er
is ook nog ruimte voor enkele vaklieden
die we nog niet hebben. Om helemaal op
onszelf te kunnen staan zouden we smeden
en pottenbakkers moeten hebben. Ik ge
loof eigenlijk niet dat we dat allemaal
zullen bereiken, maar ik denk wel dat het
mogelijk is deze ambachten te helpen
voort te bestaan. De dichtstbijzijnde smid
woont in Lampeter en die gaat op zijn
zestigste met pensioen en dan zal er nie
mand zijn om hem te vervangen. We heb
ben oude auto's om naar de stad te gaan,
maar we zouden het uiteindelijk graag
zonder auto's willen doen en alleen ge
bruik willen maken van paard en wagen.
Auto's kunnen toch niet helemaal tot hier
komen".
De wigwambewoners hebben allemaal een
verschillende achtergrond. Sid werd groot
gebracht op een boerderij. Hij kende dus
al problemen als omheiningen (waar druk
over gepraat werd nadat wat schapen
schade hadden aangericht) en zelf je eigen
kostje verbouwen. Chris had onder wat hij
beschreef als „de trekkende mensen" van
Ierland geleefd, eerst in een tent en later
in een wigwam. Carol had ook ervaring
met een moeilijke manier van leven en ze
was dan ook bereid buiten in de regen te
koken tot ze haar tent af had. Ze heeft
haar huishouden heel doelmatig geregeld.
Andere wigwambewoners lijken „dro
pouts" te zijn uit de burgersamenleving en
de voorsteden. Ze behouden hun accent en
passen zich aan aan hun nieuwe manier
van leven als fanatieke bekeerlingen van
een nieuw geloof. Degenen die vonden dat
er helemaal geen plaats voor technologie
was kwamen uit deze groep. Een meisje
gaf met haar zachte njkeluis-stem toe dat
ze wat eenzaam geworden was en leek
naar het wigwamdorp getrokken te zijn na
een leven van protestmarsen en milieube-
schermingsgroepen. In elk geval zien ze er
kleurig uit, wanneer ze naar de stad gaan
om geld van de steun op te halen of om
te winkelen. De vrouwen dragen hun haar
tot het middel en dragen lange wapperen
de rokken. De mannen hebben ook lang
haar, wapperende jassen, kettingen, tassen
met allerlei franje, en een vreemd assorti
ment hoofdtooien.
Rond de wigwams spelen kinderen, die
soms ook een kleine tent hebben. Het
aantal kinderen in het dorp wisselt nogal,
maar meestal zijn er wel een stuk of twaalf
en aangezien de wigwambewoners de
plaatselijke schoolautoriteiten hebben kun
nen overtuigen dat ze zelf hun kinderen
kunnen onderwijzen, hoeven die met naar
school. Op het ogenblik worden drie ba
by's verwacht en de aanstaande moeders
zullen naar de plaatselijke kraamkliniek
gaan om te bevallen, hoewel een vrouw
haar kind graag in haar wigwam zou
willen krijgen.
Er zijn in het wigwamdorp veel gezinnen
met maar één ouder; alleen een vader of
alleen een moeder. De vrouwen vinden
nadat ze het in de buitenwereld gepro
beerd hadden er alleen door te komen, dat
het wigwamdorp veel steun geeft. De man
nen hebben meer gemengde gevoelens.
„De moeilijkheid is", zei een vader die
voor zijn zoon zorgt, „dat je al het normale
mannenwerk moet doen, plus echt zwaar
werk dat de vrouwen werkelijk niet aan
kunnen, plus nog eens de taken van de
moeder. Ik geloof dat in deze samenleving
de alleenstaande vader wel aan het aller
kortste eind trekt".
De wigwambewoners ondervinden wel kri
tiek, omdat sommigen van hen steun trek
ken. Anderen leven van allerlei klusjes,
Het verstevigen van het
op dit moment de meeste
Zo geeft fluoride een
tandbederf te zien. Na het
de drinkwaterfluoridering in de
Kamer kan men fluor tot zich
middel van fluoride-houdende
pilletjes en eventueel bepaalde
ters die fluoride bevatten.
Een nieuwe groep van stoffen,
tandglazuur tegen zuur lijken te
men, zijn de difosfonaten, maar
dr. Wöltgens zal het nog wel
drie duren voordat het
naar volledig afgerond zal zijn.
Er zijn in elk geval aanwijzingen
fonaten door een verandering van
zuuroppervlak het aanhechten van
que moeilijker maken.
ïï'J
- §B^J| 11 'M S
(Van onze correspondent Judith Cook)
WALES „We zijn niet indiaantje aan
het spelen", zei Chris. Hij kwam als eerste
aan in dit wigwamdorp dat ergens ver
scholen ligt in een vallei in het westen
van Wales. De mensen die hier komen
wonen, hebben een bewuste keus gemaakt
voor een ver van gemakkelijk bestaan.
Alleen al om hier te komen, moet je een
lange autotocht over bergwegen maken.
Dan moet je je auto achter laten bij een
bord waarop staat „geen vervoermidde
len" en dan volgt een vrij lange, zware
wandeling naar de verborgen vallei, waar
de wigwams naast elkaar langs een
stroom staan.
De „stam" zoals de wigwambewoners zich
zelf noemen, koopt stukje bij beetje het
land op waarop de wigwams staan, maar
de boer, die zijn land zelf voor 10 Engels
ponden (ongeveer 45 gulden) per acre (0,4
hectare) gekocht had, heeft onlangs de
prijs verhoogd tot 700 pond (ƒ2800) per
acre. Daardoor is het erg moeilijk om al
het land te kopen.
Iedereen die hier aankomt moet een soort
examen afleggen: een wigwam bouwen.
Carol, moeder van vier kinderen van acht
tol veertien jaar, vertelde: „Ik was een
paar mensen van het wigwamdorp tegen
gekomen en ze vroegen mij of ik ook wilde
komen. Ik zei dat ik twee weken later zou
komen. Maar ik werd ongeduldig en ging
meteen. Mijn grootouders waren Ameri
kaanse indianen, dus ik denk dat ik me
Binnen een van de tenten verzorgt Amanda haar baby.
De Duitse onderneming Henkei,
van het waspoeder tegen de
subsidieert al enkele jaren
de afdeling Preventieve
van de Vrije Universiteit in
het gebied van difosfonaten. Op
ment zet Henkei in de Duitse
Nordrhein-Westfalen een
voor de tandpasta
een difosfonaat zit. De
is volledig gericht op de
mende werking van deze tandpasta,
gens zit deze tandpasta niet meer i
tube maar in een plastic „dispens
een beetje vergelijkbaar met een dos
de bus scheerschuim. Zou de strijd'
de grote vergeler van de tanden bij Ir
beginnen? En zou met deze nieuwe of
kelingen de toekomst van de
kanten verzekerd zijn?
y. - -OfT
