ir
BEMOEI
JE D'R
NIET
MEE
bij
Rudy Kousbroek, een kruisvaarder voor de rede
Westduitse Katholiekendag toonde
veel belangstelling voor jongeren
kerk
wereld
Congres over
oosters
kerkelijk recht
CARMIGGELT: 65 JAAR EN 34 BOEKEN
,Stad en land'
in kinder
boekenweek
dichter
elkaar
LAUREAAT P.C.HOOFTPRIJS
POOLSE BISSCHOPPEN EISEN
TOEGANG TOT MASSAMEDIA
KUNST
LEIDSE COURANT
DINSDAG 19 SEPTEMBER 1978 PAGIN,
lUI"
Het nieuwste verzamelbun
deltje van Carmiggelt-ver-
haaltjes, onder de titel „Be
moei je d'r niet mee", is on
langs verschenen, en volgens
de mededelingen van uitge
ver danwel auteur, wordt
met deze uitgave in zekere
zin aandacht geschonken aan
de 65e verjaardag van Simon
Carmiggelt, („Kronkel" voor
zijn Amsterdamse Parool
vrienden). De titel ,3emoei
je d'r niet mee" heeft zelfs te
maken met die leeftijd.
Eigenlijk heeft die eigenzinni
ge titel niet alleen te maken
met de leeftijd van Carmig
gelt, maar ook met zijn aard
als auteur en observator: hij
kijkt zelf wel hoe het leven
zich afspeelt, hij bepaalt zelf
wel hoe hij dat opschrijft,
daar heeft een ander zich niet
mee te bemoeien. Dat is altijd
al zo geweest en zo hoort het
ook bij Carmiggelt.
Dit is dan zijn 34e boek. Dat
is heel wat in 65 jaar. Dat is
een half boek per jaar, waar
bij dan nog niet eens meege
rekend is dat iemand voor
zijn twintigste of dertigste
niet publiceert, in een tijd als
een wereldoorlog niet publi
ceert.
Hoe dat allemaal precies zit
met die bundeltjes verhalen
van Carmiggelt wordt op den
duur een groot literair histo,
risch raadsel, daar kunnen
we nu al van verzekerd zijn.
Ik vermeld hierboven wel dat
het hier gaat om Carmiggelts
34e boek, maar wanneer je er
een andere bron op naslaat,
klopt dat niet. Het aantal 34
leid ik af uit de lijst van
Carmiggelt boekjes, opgeno
men aan het slot van „Bemoei
je d'r niet mee", maar die lijst
klopt in geen enkel opzicht
met de lijst in het recente
naslag-werkje „Lexicon van
de moderne Nederlandse Li.
teratuur".
Laten we dus maar aanne
men dat Carmiggelt in zijn 65
jaren en dan vooral in de
jaren na 1946 (voordien wa
ren er geen boekpublikaties
van zijn hand), zeer produk-
tief geweest isr dat hij (niet
alleen in zijn dagbladwerk,
maar ook in zijn verzamel
bundels) bovendien een kon
stante kwaliteit vertoont, en
dat kun je eigenlijk van wei
nig auteurs zeggen.
Deze nieuwe Kronkelbundel
mag er zijn. We moeten het
er natuurlijk wel even over
hebben, dat dit boekje op,
nieuw de oude Carmiggelt-
kwaliteiten in allerlei verha
len weer geheel terugbrengt.
Zie het verhaal over Ko van
Dijk, een portret dat zowel
over de overleden acteur als
over Carmiggelt boekdelen
spreekt. Zie de verhalen over
kroegen en restaurants. Zie
het slotverhaal, een klein gen
re-stukje van een meester
hand. De man, de ik, Carmig
gelt zelf (vraagteken gewenst),
bespreekt met zijn vrouw de
aanvrage A.O.W. uitkering.
Hij citeert dan de woorden
van zijn vrouw na het invul
len van de antwoorden op de
gestelde vragen: „Ik vind het
eigenlijk tactloze vragen, 't Is
net een lijst van gemiste kan
sen. Dat wonen in het buiten
land. Die opsomming van
echtgenoten. Gewone mensen,
zoals wij, moeten overal
„neen" op antwoorden. Maar
dan klinkt ons leven zo saai,
vind je niet?"
Waarop de ik, Carmiggelt, re
pliceert met: „Te laat". Het is
misschien te laat allemaal, als
je 65 bent. Het is alleen won
derlijk dat vitaliteit en humor
en gevoel voor - betrekkelijk
heid zo aanwezig blijven in al
die verhalen, gebundeld on
der die eigenzinnige titel: „Be
moei je d'r niet mee".
JAN VERSTAPPEN
Simon Carmiggelt: „Bemoei
je d'r niet mee", Uitgeverij
De Arbeiderspers, Prijs
16.50
ji'R
meng'
sultat
tsidei
noot
gin, 1
een tc
maak
dden-
toe groeien en tussen de steden
steeds minder platteland over
blijft, is van dit verschijnsel
nauwelijks iets in de jeugdlite
ratuur terug te vinden. Boven
dien vervagen de begrippen
„stad" en „het land": reden
voor de Collectieve Propagan
da van het Nedelandse Boek
(CPNB) om de komende kinder
boekenweek het thema „Stad
en land" mee te geven. Deze
vijfentwintigste kinderboeken
week wordt van 11 t/m 21 okto
ber gehouden.
Het gaat er in de Kinderboeken
week vooral om het patroonma
tige, traditionele in de beschrij
vingen van „de stad" en „het
platteland" te relativeren. De
CPNB bracht de kinderboeken
schrijfster Gertiè Evenhuis er
toe hierover een boek te schrij-
Den Haag - De jury die
dit voorjaar voor de wei
nig benijdenswaardige
taak stond uit te maken
welke schrijver de
P.C.Hooftprijs moest krij
gen, heeft het in een op
zicht gemakkelijk gehad-
Voor Rudy Kousbroek die
gisteren op het Muiderslot
de prijs in ontvangst
mocht nemen, hoefde zij
slechts een betrekkelijk
klein oeuvre door te ne
men, zeker in vergelijking
met dat van andere prijs
winnaars uit het verleden
.zoals Van Duinkerken of
Hermans.Misschien heeft
dat ook nog wel een rol
gespeeld bij de keuze van
Kousbroek, want de toe
kenning van onze jaarlijk
se staatsprijs voor letter
kunde verloopt niet erg
gladjes: Kousbroek krijgt
de prijs die eigenlijk in
1975 had moeten worden
toegekend.
Wie de achterstand snel
weg wil werken, kiest het
liefst voor het werk van
een essayist of een journa
list want hun werk bezit
toch meestal niet die cohe
rentie die vraagt dat het
voor een evenwichtig oor
deel eerst in zijn geheel
wordt gelezen dan wel
bestudeerd.
Kousbroek heeft zijn be
langrijkste schrifturen on-
derge-bracht in vier bun
dels Anathema's I,II,III
en Het Avondrood der Ma
giërs welke laatste bundel
zowel naar titel als inhoud
de treffendste verzameling
banvloeken is die deze au
teur zo graag in het rond
slingert. Daarnaast publi
ceerde Kousbroek een drie
tal kleine werkjes, De Aai
baarheidsfactor, Een Kuil
om Snikkend in te Vallen
en Passage naar Indië, dui
delijk minder polemisch,
eerder sterk persoonsge
bonden maar ook weer
met een sterk eigenzinnige
om niet te zeggen verge
zochte aanpak zoals het
laatste dat Kousbroeks rei
zen van en naar het oude
Indië beschrijft.
Kousbroek is namelijk ge
boren in 1929 te Siantar,
Indonesië. Na de oorlog
kwam hij naar Nederland
waar hij een paar jaren
wiskunde studeerde. In de
jaren vijftig toen het exis
tentialisme hoogtij vierde,
verbleef hij in Parijs waar
hij Chinees en Japans stu
deerde. Vanaf dat moment
begon hij te schrijven, als
dichter in wat" is gaan he
ten de traditie van de
(moeilijk toegankelijke)
vijftigers en als literair
correspondent van het Al
gemeen Handelsblad waar
van hij ook na de fusie
met de NRC medewerker
bleef.
Kousbroek, de oud-Indisch
man, de intellectueel, de
wiskundige en de franco-
fiel. Van die opsomming
lijkt het eerste nog het
minst zijn werk te hebben
gedomineerd. Hij kent niet
de gespletenheid van zijn
literaire voorgangersdie in
Indië opgroeiden en al
dan niet in het moeder
land, de pen hanteerden.
Kousbroek heeft naar het
schijnt weinig gelukkige
herinneringen aan zijn In
dische jeugd.Zo behandelt
Een Kuil om Snikkend in
te Vallen het thema van de
herinnering geen herinne
ringen echter aan zijn kin
derjaren zelf.De poorten
van de vrijheid openden
zich voor hem toen hij in
Amsterdam kon gaan stu-
deren.Toch laat zijn af
komst zich aflezen aan de
manier waarop Kousbroek
op gebeurtenissen reageert.
Kousbroek is een vrijbuiter
in het normale Hollandse
patroon. Ook al heeft hij
zich met de meest verschei
den onderwerpen bezig ge
houden, Hollandse zwaar
wichtigheid is hem, evenals
betrokkenheid, volkomen
vreemd.
Speels
In zijn artikelen, of zij nu
handelen over de afkeer
voor de sport, over poezen,
de nieuwste trend in de Ja
panse' literatuur of de filo
sofie van Levi-Strauss, het
spel is en blijft er de basis
van. Soms gaat dat met
veel inventiviteit gepaard,
vaak ook houdt dat de in
druk hoe goed bemanteld
ook, van (over)geconstru-
eerdheid niet tegen. Kous
broek bouwt in elk stukje
dat hij schrijft zijn eigen
wereldje op, eerf speelse en
briljante vertakking die
weer geënt is op werk van
anderen .Met andersden
kenden discussieeert of po
lemiseert hij nauwelijks
ook al is naast de speels
heid het polemische het be
langrijkste kenmerk van
zijn werk. Het belangrijk
ste wapen dat hij hanteert
vormen zijn ironiserende
verhelderingen waarmee
hij bij voorbaat de lachers
op zijn hand heeft.
Kousbroeks tegenstanders
zijn voornamelijk te vinden
onder hen in wie hij zijn
rationele uitgangspunt niet
bij voorbaat terugvindt.De
wereld is bij Kousbroek
immers opgedeeld in ratio
nalisten en romantici. In
dat laatste gezelschap be
vinden zich bijvoorbeeld de
theologen, de beschouwers
van het hogere iets dat
bij Kousbroek slechts spot
en minachting kan oproe
pen en dat hij met een
vlijmscherpe kritiek poogt
door te prikken. Een bun
del als Het Avondrood der
Magiërs waarvan de titel
een antwoord is op het re
ligieuze reveil dat Pauwels
en Bergier aankondigen in
hun Dageraad der Magiërs,
spreekt boekdelen wat de
bedoelingen van Kousbroek
betreft. Heidegger, Teilhard
de Chardin en Mc Luhan
ontleedt hij met veel spot
lust en eruditie maar die
strijdmiddelen vermogen
niet het aanzien aan te tas
ten van mannen als Levi
Strauss (ook al wordt daar
aan geknabbeld) en andere
gevestigde reputaties. De
eruditie van Kousbroek
heeft immers ook haar
grenzen en de inventiviteit
die immers ook afhankelijk
is van een hogere inspira^
tie, evenzeer.
Ondertussen blijkt de bij
Kousbroek aangetroffen
combinatie van eruditie en
de slagvaardigheid om die
op het juiste moment të
hanteren, groot genoeg om
hem te vereren met de
voornaamste letterkundige
prijs die Nederland kent.
Cynicus en geen idealist,
speels en niet ernstig verte
genwoordigt Kousbroek .al
dus een toelichting van de
jury, een houding tegen-
Minister Til Gardeniers van CRM reikte gisteren op het Muiderslot
aan Rudy Kousbroek de medaille uit behorend bij de PC
Hooftprijs. Aan de prijs is een geldbedrag van 10.000 gulden
verbonden
over het bestaan; niet geit hij aldus de literaire
.groot uit zichzelf, maar situatie anno 1978.
dankzij anderen,weerspie- PAUL VAN VELTHOVEN
sch -
'l i\
ral U
?vc
ee sl<
i, stei
ven: „De tram is geel het j ^eui
is groen", geïllustreerd i iet >1
Piet Klaasse. Dit boek wordt sjdei
„geschenk" voor drie gul pra
tijdens de kinderboekenweel 5
de boekhandel meegegeven ypte
Tijdens een perspresentat* y^cj
Amsterdam werd dit boekje 0bst;
teren officieel voor uitgen b_
verklaard. Discussie werd i estij:
welijks gevoerd en
verhitte sfeer zoals in voorgj
de jaren bij dergelijke geleg |e dr
heden, was geen sprake. All rkeli;
mevrouw A. A. Meelis,
der het motto „Veel verha
weinig kritiek" een vlugscl
besprak waarin de wijze
recenseren van jeugdlitera
aan de tand wordt gevol
zorgde voor een beetje vi
werk. Wim Berbers, adjunct
recteur van de CPNB, die NA<
opnam voor de boekhandel
school, daarin gesteund d i ges
initiatiefnemer Gerrit Luidir, a or
kreeg de vraag naar zijn ho jona
of er straks ook platen en c ensu
settes op school te verwach rde
zijn. Uit het antwoord van Bi ersta
bers en Luidinga bleek dal fisbis
niet de bedoeling is.
Overigens werd alle spn
stelselmatig de mond gesna
door een nogal kleine gekoa
papegaai die over een v<
rustend stevig stemgeluid
schikte en alle serieuze gesj
stof met keihard hoongi
begeleidde. Omstanders
kans de vogel liefdevol
pinda's te voeren.
Het thema „stad en land'
er de komende boekenweel
minder door. De radio (NC1
Literama) besteedt
derwerp aandacht en schi
een wedstrijd uit. Kinderen v
tot 12 jaar kunnen tol
oktober een verhaal van ma
maal 2 kantjes naar de NC
sturen: Schuttersweg
versum. Het verhaal (of gedit
moet uiteraard op stad en la
betrekking hebben.
De opening van de kindei
kenweek is woensdag 11 ok
ber in het Groningse cultun
centrum d'Oosterpoort. Tijdi
deze opening wordt een bes
ten uitvoering gegeven van
spel „Paardesprong", waai
dat spel het land ingaat.
In Den Haag geeft de stichL_
BZZTóH woensdag 18 oktotf^
evenals vorig jaar in de hal
het Centraal Station een gr
kinderboekenmarkt, die
sluit bij de NS-actie „Stati
van de week". Hierop
schrijvers, tekenaars en
uitgevers aanwezig.
Staartjes, thans beter beke
als Pinkeltje, reikt de prijz
uit van de door het tijdschi hec
„School" uitgeschreven Pink proi
tje-opstelwedstrijd. p0l
id
De 85ste Westduitse „Katho
likentag", die vijf dagen
heeft geduurd, heeft in totaal
honderdduizend deelnemers
getrokken, een aantal, dat de
verwachtingen van de orga
nisatoren verre heeft over
troffen. Ondanks de „levendi
ge discussies" zijn er echter
geen concrete conclusies ge
trokken. De bijeenkomsten
beperkten zich tot „oproe
pen" van talloze sprekers, on
der wie verschillende r.k. en
andere theologen, bondskan
selier Helmut Schmidt en de
Belgische premier Leo Tinde-
mans.
Grote aandacht heeft de Ka-
tholikentag voor de jeugd ge
had: „Onze hoop richt zich
vooral op een jeugd in Chris
tus", aldus een commentaar.
Opvallend was ook de belang
stelling van de jongeren voor
deze Katholikentag. Na jaren
lange terughoudendheid heeft
de jeugd getoond zich samen
met de oudere rooms-kath-
olieken in de Bondsrepubliek
te willen inzetten voor een
nieuwe, overtuigende levens
stijl in zowel de „binnenland
se politiek" als voor een chris
telijke hervorming van de sa
menleving in de „buitenland
se politiek" van de kerk. Deze
conclusie trok de voorzitter
van het centraal comité van
de Westduitse katholieken,
prof. dr. Hans Maier, tijdens
de slotbijeenkomst.
Westduitse politici zijn sterk
vertegenwoordigd geweest op
de Katholikentag, onder an
deren, bondskanselier Helmut
Schmidt, bondspresident Wal
ter Scheel, bondsdagpresident
pfof. Karl Cautens en talloze
andere parlementariërs. Veel
buitenlandse belangstelling is
er ook voor de Katholikentag
geweest. Gasten waren de
pauselijke nuntius in de
bondsrepubliek, aartsbis
schop Guido del Mestri, Moe
der Teresa, prof. Stomma, lei
der van de Poolse „Znak"-
groep, die met een Poolse de
legatie was gekomen, de Tsje
chische schaker Ludek Pach-
man, de maronitische aarts
bisschop Choukrallah Harb
van Jounieh in Libanon, en
talloze kardinalen en bis
schoppen uit Europese buur
landen, Afrika, Latijns-Ame-
rika en Azië.
De evangelische bisschop van
de Westduitse deelstaat Ba-
den-Württemberg, prof. dr.
Hans Wolfgang Heidland,
heeft tijdens de manifestatie
gepleit voor de gezamenlijke
avondmaalsviering van pro
testanten en rooms-katholie-
ken.
Hij wilde niet ontkennen, dat
er verschillen bestaan tussen
de rooms-katholieke kerk en
de evangelische kerk, maar,
zo zei hij, „Ik vraag me af
waar in het Nieuwe Testam
ent staat, dat we pas geza
menlijk avondmaal kunnen
vieren wanneer we alle vraag
stukken hebben opgelost".
Prof. Heidland meende dat
juist de gezamenlijke viering
van eucharistie en avondmaal
een hulpmiddel is bij de oecu
mene. Het is een risico, zo zei
hij maar zonder risico's te
nemen komen we geen stap
verder in de toekomst.
Ook de r.k. theoloog dr. Wal
ter Ka sper uit Ttibingen
sprak zich uit voor beperkte
toelating tot de eucharistie
bijvoorbeeld in het geval van
gemengde huwelijken. Verde
re stappen zijn mogelijk en
verantwoord, zo zei hij, ja
zelfs dringend noodzakelijk.
„De huidige generatie zal zich
van de geschiedenis en de
geest van Jezus afwenden,
wanneer het ons niet lukt om
de situatie met betrekking tot
de oecumene van dit moment
te overwinnen en te komen
tot het spoedig kunnen vieren
van het sacrament van de
eenheid en de verzoening", al
dus dr. Kasper die tevens
pleitte voor een herziening
van het celibaat in de r.k.
kerk.
Deskundigen op het gebied van het kerkelijk recht en
theologen uit tal van oosterse kerken, uit Oost-Europa, de
Verenigde Staten, Australië en India nemen van vandaag tot
24 septemher deel aan het vierde congres van het internatio
nale genootschap voor het recht in de oosterse kerken, dat
in Regensburg wordt gehouden.
Het thema van de conferentie wordt gevormd door de vraag
stukken rond de autonomie en autocefalie der oosterse kerken.
Onder het eerste wordt vooral verstaan de zelfstandigheid van
de afzonderlijke kerken in kwesties van tucht en bestuur;
onder het tweede de juridische onafhankelijkheid ten opzichte
van de andere kerken. Vooral in verband met de oecumeni
sche dialoog is het thema van groot belang.
Aan de bijeenkomst nemen onder anderen deel vertegenwoor
digers van de kopten uit Egypte, van.de melchitische patriarch
van Antiochië m Beiroet, van de Armeense kerk, de Russisch-
Orthodoxe kerk in de Verenigde Staten en van de geünieerde
Oekraïnische kerk. Uit Rome is aanwezig de rector van het
pauselijke „Instituto Orentale", prof. Ivan Zutek. Tot de
belangrijkste sprekers behoren de Franse theoloog, prof. Yves
Congar en prof. W. de Vries uit Rome.
KORTE
METTEN
Paus Johannes Paulus zou op
school beter zijn best hebben
gedaan als 'iemand hem had
gewaarschuwd, dat hij eens
paus zou worden. Hij zei dit
tijdens zijn wekelijkse praat
je op het balkon van de Sint-
Picter, dat hij wijdde aan de
twaalf miljoen schoolkinde
ren en studenten in Italië die
vandaag weer zijn begonnen.
Volgens de paus hangt hun
toekomst voor een groot deel
af van hun schoolresultaten.
Als voorbeeld haalde hij aan,
dat generaal Wellington na
zijn overwinning op Napo
leon bij Waterloo tegen zijn.
ondergeschikten verklaarde,
dat de slag was beslist op de
militaire academies.
Ds. L. J. Geluk is afgetreden
als voorzitter van de Vereni
ging Protestants Nederland.
Hij is opgevolgd door ds. J.
Kraima, evangelisch-luthers
predikant te* Dordrecht. De
aftredende voorzitter zei tij
dens de ledenvergadering, dat
het bestaan van de vereniging
meer nodig was dan ooit. Als
een bewijs daarvan noemde
hij het besluit, zowel van het
moderamen van de hervorm
de synode als dat van de gere
formeerde synode, om aan de
bisschoppenconferentie een
telegram te verzenden ter ge
legenheid van de verkiezing
van de nieuwe paus. „Voor
ons Qvertuigd protestantse
christenen is dat bedroevend
en smartelijk. Is men dan ver
geten hoe fundamenteel de
reformatie het pausdom heeft
bestreden?", aldus ds. Geluk.
„Op audiëntie bij de paus" is
de titel van een publikatie
van uitgeverij Van Spijk b.v.
te Venlo, dat tachtig toespra
ken van paus Pauliis bevat
over het mysterie van de
kerk. Het eerste deel „Het
Heilsplan van de Vader" is
een algemene inleiding en be
vat twaalf toespraken. Deel
II: „Het mysterie van de
kerk", de centrale kern. be
vat 58 toespraken. Deel In is
getiteld „De opdracht van dp
christen" en telt tien toespra
ken.
In Mazenod (Lesotho) wordt
van 25 tot 29 september een
bijeenkomst gehouden van
vertegenwoordigers van de
katholieke kerk in Rhodesië,
Zuid-Afrika, Namibië, Ango
la, Mozambique, Lesotho en
Botswana. Men zal zich bezig
houden met de toestand van
de kerk in Afrika, in het bij
zonder met de besluiten van
de laatste SECAM (de Pana-
frikaanse bisschoppenconfe
rentie) over „evangelisatie" en
„mensenrechten in Afrika".
Als enige deelnemer van bui
ten Afrika is uitgenodigd de
president van „Missio" in
Aken, Wilhelm Wissing. Deze
Duitse missiecentrale verleent
veel steun aan genoemde lan
den.
In een herderlijk schrijven,
dat in alle kerken is voorge
lezen, hebben de Poolse r.k.
bisschoppen het recht van de
kerk opgeëist tot toegang tot
de massamedia. De katholie
ken hebben recht op zendtijd
voor radio en televisie en op
eigen bladen met voldoende
oplage, aldus de bisschoppen
ter gelegenheid van de kath
olieke internationale dag
voor de massamedia, die in
Polen zondag is gehouden.
De bisschoppen wijzen erop,
dat de drie bestaande kath
olieke weekbladen een totale
oplage hebben van 190.000
exemplaren, terwijl een opla
ge van miljoenen gevraagd
wordt. Per 26 kinderen is
slechts één katechismus be
schikbaar, omdat niet meer
papier voor grotere edities be
schikbaar wordt gesteld.
De bisschoppen verwijten de
Poolse regering, dat zij men
sen met andere maatschappe
lijke' en politieke ideeën niet
aan het woord laat komen. De
staatscensuur is aldus de
bisschoppen een typisch
wapen van het totalitaire sys
teem.
Ofschoon de r.k. kerk in Po
len al meer dan duizend jaar
de voornaamste draagster der
cultuur is, heeft zij geen toe
gang tot de massamedia, die
het monopolie van de staat
zijn. De staat stelt de media
in dienst van een ideologie,
die zich de atheïstische opvoe
ding van de mens ten doel
stelt en slechts uniforme
ideeën en relatiemodellen ver
spreidt teneinde zo de macht
spositie van de heersende
klasse te versterken, aldus de
bisschoppen. Zij beklemtonen
het recht van alle burgers op
snelle, eerlijke, objectieve in
formatie, die rekening houdt
met de hiërarchie van waar
den.
