Leidse Courant | 1978 | 18 september 1978 | pagina 9

Steenwol nieuwe loot
aan hydro-cultuur

VAN HUIS UIT

Modernste computer in gebruik bij

Air France

Xboeken

IïTnnenland

Door
de

eeuwen

duidelijke

beelden

LEIDSE COURANT

MAANDAG 18 SEPTEMBER 1978

PAGINA 9

Ribcord broeken met geruite over
hemden. Los jack. Vest mag zonder
jasje worden gedragen

der

heb -
aien dassen.

Dee:

irge.
tosi
-'der
i ar

kaïj yeeli
ruwe
He

le:n

Romantische overjurken, in groot
met klein stippeltjesdessin, en aan
de zoom een gerimpelde strook

Het aanzicht van de stad ver
andert. Grote gemeenten noch
kleinere plaatsen kunnen on
der de hoogbouw uit, die
overal buiten de bebouwde
kom torent. Binnen het (oude)
stadsdeel gaan moderne ar-
chitekten ietwat voorzichti
ger te werk, hoewel daarover
soms ook nog te mopperen
valt. Langs straten en op plei
nen worden vaak huizen anno
1890 afgebroken tussen de be
lendende percelen, omdat ze
tamelijk vervallen zijn. De
Monumentenlijst is voor hen
niet weggelegd. Inplaats van
de bouwvalligheid wat op te
knappen, verrijzen er flats of
kantoren, die qua bouwstijl in
de buurt uit de toon vallen.
Begrijpelijk door de woning
nood, maar niet fraai ogend.

Door de oprukkende nieuw
bouw is een groeiende vraag
naar groen ontstaan die hier
en daar wordt gehonoreerd
door de aanleg van groenstro
ken, prijzenswaardig maar on
persoonlijk 'in het gebruik'.
Men kan er niet op zitten of
in spitten. Mensen wier voor
tuintje aan straatverbreding
voor verkeersdoeleinden op
geofferd moest worden, mis
sen een eigen plekje grond.
Dit is ook het geval met flatbe
woners. In de media en ook
van gemeentewege wordt met
begrip voor de situatie aange
moedigd balkonnetjes 'aan te
kleden' met plantenbakken of
klimmers. Dit gebeurt. Meer
en meer hangen bloemen
langs strakke, hogeflatgevels
vanaf petieterige balkonnetjes
omlaag als vrolijke vanen.
Thans begint men daken in de
hele 'facelift' te betrekken.

In zuidelijke streken, waar de
mensen door ruimtgebrek in
grote steden ook opeengepakt
wonen, is de daktuin een nor
maal verschijnsel. Langse de
Arno bijvoorbeeld in Florence
vindt men zij aan zij etagewo
ningen, die elkaar stuk voor
stuk proberen te verdringen,
maar op het kleinste platje of
dakje staat nog wel een
bloempje te bloeien.In oude
steden, waarin door het kli
maat de flora zich uitbundig
kan uitleven, wordt gebruik
gemaakt van elk hoekje om
daar een bougainvillia, een
oleander of een weelde van
veelkleurige geraniums te
kweken. Balkons, daken en af
dakjes zijn versierd met
bloeiend gewas.

Kijk maar eens in Palermo,
Honfleurs, Rome, Parijs en
Athene, overal vindt men een
overdadige bloempracht, op
verstopte binnenplaatsjes,
langs brokkelige muren en op
vrije platjes, ingeklemd tussen
serres of uitbouwen van belen-

Prefab-systeem voor lightweight daktumgewassen: kor
rels met steenwol

Voor de minieme tuin: steenwol met reeds aangebrach
te pre-fab-potgaten.

dende percelen, waar de men
sen zó beknopt wonen, dat ze
zich in de letterlijke zin van
het woord nauwelijks wenden
of keren kunnen.

Nederland bezit nauwelijks
zulke haveloze wijken maar
kent wel de doodsheid van het
„gestapeld" wonen. Er moet
vrolijker uitzicht komen; als
er geen contact met de aarde
op de grond is, dan maar con
tact met aarde, waarin iets
groeit en bloeit, op het dak!
Bij hoogteverschil is het voor
de buren ook leuker naar de
kleurenpracht van rozen of ge
raniums te kijken dan naar
loodkleurige dakbedekking.
Om aan dit verlangen tege
moet te komen is de Neder
landse daktuin in opmars, te
verwezenlijken door het ver
schijnsel hydro-cultuur! Kort
en goed: hydro-cultuur is het
telen van planten voor decora
tieve doeleinden zonder dat er-
aarde in het wortelmilieu ge
bruikt wordt.

Dit is een uitkomst voor bal
kons en daktuinen, omdat aar
de zo zwaar is, dat gevaar kan
bestaan voor beschadiging of
instorting. Alhoewel de bete
kenis van het woord 'hydro
cultuur' (afgeleid uit het
Grieks: Hydro water) aan
vankelijk alleen bekend was
bij vakmensen, mag tegen
woordig geconstateerd wor
den, dat het nu een begrip is
in alle talen.

De geschiedenis is al oud. Op
grond van de hypothese van
Democritus van Abdere (ca.
400 v. Chr.) zijn er in de Re
naissance mensen op zoek
gaan naar 'voor de plant on
misbare bestanddelen'. In dii
verband is bekend het Brus
selse experiment van Jean
Baptiste van Helmoiid, die 'be
wees' (en dit beslist tussen
aanhalingstekens) dat een

plant alleen van 'water' leeft.
Ook hier moet 'water' weer
tussen haakjes geplaatst wor
den omdat er naast H20
hoogstwaarschijnlijk ook ver
ontreinigende stoffen in de op
lossing voorkomen. Robert
Boyle (1627-1691) bevestigde
de proeven van Helmond,
deed ze zelfs over en geloofde
dat de plant het water trans
formeerde in voedingsstoffen.

Door al deze research, aldus
ïr. D. S. Y. Bakker, destijds in
Wageningen betrokken ge
weest bij het opzetten van
stek- en teeltproeven van
boomkwekersgewassen op hy
drocultuur, kwam een einde
aan de gedachte dat de plant
de aarde opat.Om een idéé
te krijgen van de essentie van
hydrocultuur moet men eraan
denken dat de groei van een
plant zich 'onderaards' vol
trekt via een wortelsysteem,
een zeer vertakt geheel ter be
vestiging en opname van wa
ter en voeding. Een bijzonder
actief proces, dat de plant
energie kost. Voor deze ener
gie is zuurstof nodig, welke
voldoende aanwezig is in het
wortelsysteem. Aangezien ech
ter deze zuurstof steeds op
nieuw wordt verbruikt is vol
doende aanvulling een nood
zaak: het doolhof van gangen
in de samenhangende wortels
slurpt behalve water en voe
dingsstoffen ook een behoor
lijke dagelijkse hoeveelheid
zuurstof op. „We noemen dit
een optimale lucht-water-ver-
binding", aldus ir. Bakker in
een rede. „Het niet bekend
zijn met de rol van zuurstof
of althans het onderschatten
daarvan in het wortelmilieu
heeft achteraf bekeken tot
veel vooroorlogse mislukkin
gen geleid". Ook in de begin
fase was de hydrocultuur al
lesbehalve een succes, te wij
ten aan het feit dat men zand
gebruikte. Thans kan men

stellen dat voor de kamerplan
ten de hydrocultuur alle kin
derziekten te boven is; het
zand werd vervangen door de
bekende korrels, waarin door
onderzoekingen een juiste
lucht-water-verhouding te krij
gen was. Toen dit probleem
eenmaal was opgelost, bleken
verdere stekproeven uiterst
bevredigend; de hydro-cultuur
voor kamerplanten is sinds ja
ren ingeburgerd, niemand
kijkt er meer van op. Binnen
kort echter zal de consument
in aanraking komen met een
nieuwe hydrocultuur bloemis
terij-gewassen. Grote kweke
rijen zijn begonnen met de
teelt van kerstrozen, begonia's
en hybiscus op niets minder
dan steenwol, een produkt dat
weldra op de markt zal ver
schijnen. Het is een samenstel
ling van basaltsteen en cokes,
dat niet alleen betere mechani-
satiemogelijkheden biedt,
maar een gewas levert dat ten
minste zo goed is dat van de
volle grond. Bovendien is dit
groeimedium bijzonder licht.
Weegt een kubieke meter pot
grond tussen de 1500-1800 kilo,
steenwol is in droge toestand
80-100 kg zwaar per m3. Teza
men met de 'aloude' 'geexpan-
deerde kleikorrel, die 375 kg
per m3 weegt is het nu moge
lijk geworden hydro-clutuur-
beplantingen toe te passen op
plaatsen, waar voorheen niets
kon groeien. Nu ook in de
architectuur en stedebouw een
ontwikkeling gaande is, om
het beeld van de stad te verle
vendigen door verspringende
gevellijnen, door afwisseling
van hoog en laag krijgt de
hydro-cultuur voor het buiten-
gebeuren waarde", aldus ir.
Bakker. „De ideeën over wo
nen zijn aan het veranderen;
er wordt meer 'groen' in be
trokken. Het is nu, zonder al
te drastische ingrepen aan de
dragende constructie van de
gebouwen, mogelijk om het

groen van de grond te krijgen
en naar het dak en balkon te
brengen. Iedereen kan nu een
groene buitenruimte creëren".
Het plantaardig bewind daalt
al in sommige gemeenten, met
oog voor weldadig wonen,
over de stad als een verkwik
kende groene deken, geba
seerd op watercultuur, waar
bij het vocht volgens een cas
cade-methode (trapsgewijs
verlopend) werd verdeeld. Is
dit de natuur geweld aan
doen? Andere tijden, andere
zeden en gewoonten, sinds er
meer mensen op elke vierkan
te kilometer samengepakt
moeten wonen., zijn er door
constante cultuur-maat-rege-
len landschappelijke vegeta
ties ontstaan, die dan wel ont
spruiten aan de 'aarde van
moeder natuur' maar het mi
lieu wel veel leefbaarder ma
ken. (heidevelden, grienden,
oude polders en struweel).
Sinds ook de organische staf
kringloop is doorbroken, door
dat we ons afval via rivieren
in zee laten lopen en driftig
met kunstmest rondstrooien
om alle monden te voeden,
kan men nauwelijks meer iets
„geheel natuurlijk" noemen.
Hydro-cultuur bederft het bo
demleven niet. In en op alle
media zijn na verloop van tijd
zelfs wormen, mijten kelder
motten en spinVien verschene-
n.De nieuwe vorm van kwe
ken hindert hen blijkbaar niet.

Wat de daktuinen betreft zijn
er automatische waterverdeel-
systemen aan te brengen,
druppelmethodes en onderbe-
vloeiing. Vergeten we natuur
lijk de normale beregening
niet, maar deze is wisselvallig,
zodat het zaak is aan boven
staande problemen een ge
dachte of twee te wijden.

Aan het automatisch verdeel
de water kunnen voedingsstof
fen worden toegevoegd, een

punt van overweging ten gun
ste van aan te brengen syste
men. omdat natuurlijke bere
gening geen 'voeding' inhoudt.

Geconcentreerde voedingssys
temen voor daktuinen behoren
tot de mogelijkheden. Hydro
cultuur-ondergrond op het
balkon kan met een doodge
wone gieter 'nat gehouden'
worden. Ook kan men uitgaan
van waterdichte grote bakken
met overloop, die op elk bal
kon een plaatsje kunnen vin
den. Werkt men met een on
dergrond van steenwol, dan
moet op ca 40,— per m2
voor dit (een eenvoudige dak
tuin is al te verwezenlijken
voor ƒ150,— per m2) pro
dukt worden gerekend. Voor
dat men echter aan daktuin-
of balkonbeplantingen begint,
is het verstandig eerst te infor
meren naar het draagvermo
gen, terwijl bij nieuwbouw
daarmee rekening kan worden
gehouden. (Een balkon kan
meestal 200 kilo belasting heb
ben) Er valt dus tegenwoordig
heel wat te pionieren om de
harde lijnen van gebouwen,
flats en rijtjeshuizen te ver
zachten. Groen en bloemen
vrolijken een mens op'

Inlichtingen o.a. 'Polisplant'
voor binnen en buiten hydro
cultuur tel. [phone] Op
bouw draadmanden steenwol
etc. voor lichtgewicht daktuin
en, afhankelijk van de plant -
hoogte variërend van 150 tot
230 kg per m 2;

Plantener, Postbus 37, 3360
Sliedrecht, tel. [phone].
Eveneens nieuwe mogelijkhe
den voor stedelijke beplantin
gen voor groen op daken en
dakterrassen met als onder
bouw waterdichte, van over
loop voorziene dakhuid, waar
op een Enkamat wordt gelegd.
Voor de opbouw kan men kie
zen uit twee uitvoeringen.
Met welke twee adressen we
allerminst pretenderen volle
dig te zijn.

Nieuw voor de kweek van ka
merplanten op hydro-cultuur:
Asef Fison, een systeem dat
berust op harskorrels (z.g. io
nenwisselaars), die geladen
zijn met voedingsbestanddelen
voor planten. Ziet eruit als
viskuit Een hele eetlepel
(25cc) is voldoende om een
plant gedurende 46 maan
den te voeden, (in ruil waar
voor de korrels b.v. de kalk uit
het water opnemen). Verder
behoeft de plant maar om de
3 a 4 weken water te krijgen.

Voor degenen die direct resul
taat willen zien, zijn planten
met waterwortels bij tuincen
tra en bloemisterijen verkrijg-

lectronisch brein bestrijkt hele wereld

(Van onze correspondent)
ALBONNE De lucht-
urtmaatschappij Air Fran-
heeft voor de organisatie
n haar dienstverlening
inds enkele maanden een
tktronisch brein in ge-
fuik, dat in meerdere op-
jchten uniek in de wereld is.
d "brein" is ondergebracht
een gebouwen-complex in
albonne aan de Franse Ri-
tèra. Omgeven door een
indschap, waarop het mon
ter van de milieu-vervuiling
"ff geen vat heeft weten te
%en, werken daar rond de
personen en een serie
fer geavanceerde electroni-
tie apparaten 24 uur per
>6. om aan de wensen van
ichtvaartpassagiers in de
de wereld zo snel en effi-
'fnt mogelijk tegemoet te
amen. Het computer-cen-
funi beantwoordt alle moge-
flte vragen van de clientèle,
tekt reserveringen (in vlieg
den, hotels en voor aut
ohuur), schrijft duidelijk
esbare tickets tegen het
"istigste tarief uit en
faagt er zorg voor, dat de
Magiërs in het vliegtuig te-
Kht komen, waarvoor ze ge-
"ïkt hebben.

auto's. Elke employee van de
maatschappij kan in nage
noeg elke vertegenwoordiging
van Air France in heel dé
wereld door een snelle mani
pulatie de antwoorden op al
de voor de passagier belang
rijke vragen ontvangen. En
wel binnen enkele seconden;
soms binnen één seconde.
Vanuit de allermeeste plaat
sen ter wereld kan de reiziger
op deze wijze op vliegtuigen
van Air- France (en de van het
centrum van Valbonne ge
bruik makende maatschappij
en, waaronder Sabena), een
plaats voor welke vlucht dan
ook reserveren. Het systeem
is dermate soepel, dat een
passagier in Montreal bijvoor
beeld, minder dan één secon
de, nadat een reservering op
een vlucht tussen Nice en
New York afgelast is, van de
vrijgekomen plaats gebruik
kan maken en deze in zijn
naam laten reserveren.
Het systeem reserveert voor
Air France en de van Valbon
ne gebruik makende andere
maatschappijen plaatsen op
400.000 vluchten per jaar. Om
de reizigers ten gerieve te
zijn, kan Alpha 3 ook infor
maties verschaffen over
800.000^ vluchten van maat
schappijen, die met Air Fran
ce overeenkomsten gesloten
hebben. Indien er geen recht
streekse vlucht bestaat, stelt
Alpha 3 automatisch aan de
gegadigde de meest snelle,
meest voordelige en het best
aan zijn verlangens aangepas
te formule voor. De passa
giers kunnen via het systeem
in elk agentschap ter wereld
van de maatschappij kamers
laten reserveren in 1700 ho
tels in 200 plaatsen ter we-
reltL Hetgeen een globale ca
paciteit van 25.000 kamers "be

Het Air-France luchtvaart-computercentrum is gevestigd in Valbonne aan de Franse Riviéra,

tekent. Overal ter wereld kun
nen eveneens te huren auto
mobielen gereserveerd wor
den.

Tenslotte is Alpha 3 binnen
seconden in staat een com
pleet "product" aan te bieden,
dus: luchtreis, onderdak in
gewenst hotel, maaltijden, ex
cursies, enz.

Het tweede systeem, Sytare
genaamd, schrijft met grote
snelheid duidelijk leesbare
tickets uit (de leesbaarheid
lie^eertijds nogal wat te wen
sen over bij' de luchtvaart

maatschappijen), na tevoren
eveneens vol-automatisch het
geheel van de ingewikkelde
tariefberekeningen doorge
voerd te hebben, opdat de
luchtreiziger van de gunstig
ste prijs kan profiteren. De
tariefberekening stoelt op een
totaal van 200.000 referentie
tarieven, die de computer "in
zijn geheugen" heeft en die
voortdurend aangepast wor
den aan gewijzigde omstan
digheden, ook rekening hou
dend met veranderingen in
wisselkoersen. Alle berekende

gegevens gaan automatisch
naar het eindstation en van
daar naar een drukinstallatie,
waar het volledige biljet "ver
vaardigd" wordt.
Het Gaetan-systeem zorgt er
voor, dat de "goede" passa
giers in de "goede" vliegtui
gen terechtkomen, kent hun
op zekere vluchten, genum
merde plaatsen toe en levert
automatisch de zg. instap-
kaarten af. Verder berekent
Gaetan het vlieggewicht van
elk ^toestel, het zwaartepunt
centrum en verdeling van de

betalende last. Voor de Fran
se nationale luchtvaartdienst
berekent Gaetan de uren van
vertrek en aankomst van alle
vluchten van en naar Parijs,
ongeacht de maatschappij.

Dit deels op verzoek van de
diverse luchtvaartmaatschap
pijen, deels met het oog op de.
technische omstandigheden:
luchtverkeersregeling, bezet
ting van de parkeerplekken
op de luchthavens, beschik
baarheid van luchthavenma-
terieel, enz.

Zonder woorden, maar met
veel duidelijke tekeningen,
geeft John S. Goodall in zijn
boekje „Door de eeuwen
heen" een uitstekend beeld
van de ontwikkeling van een
dorpje dat de veranderingen
meemaakt tijdens de midde
leeuwen tot heden. Goodall
begint in de veertiende eeuw
en eindigt met de twintigste
eeuw en een vraagteken: waar
ligt het einde?

Het wordt de (jonge) lezer vrij
gemakkelijk gemaakt; er valt
niets te lezen, hij hoeft alleen
maar te kijken en om te slaan.
In dit boekje wordt gebruik
gemaakt van „de halve bladzij
de" die steeds tussen volledige
bladzijden opduikt. De illustra
ties overlappen elkaar, maar
geven per halve bladzijde een
nieuw beeld op een bestaande
situatie. Hierdoor ontstaat bij
voorbeeld het effect, dat in
een blijvend interieur het meu
bilair (per eeuw) verandert.
In dit boekje is het duidelijk
ste voorbeeld de afbeelding
van een kasteel, dat aanvanke
lijk fier op een bergtopje staat,
maar gaandeweg afbrokkelt
tot een puinhoop. Onderhand
heeft zich de ontwikkéling van
het dorpje voltrokken, met het
accent op een dorpspleintje en
de grote kamer van een wille
keurig huis, dat van boerenwo
ning uiteindelijk schoollokaal
wordt.

Bladerenderwijs krijgt de lezer
een goed beeld van de histori
sche ontwikkelingen die een
dorp of nederzetting tot een
stad maakte en vraagt de kij
kende lezer op grond van de
voorbaande informatie zich af,
waarnet beangstigende - ein

de dan wel moet komen. Snel
ler kan een dergelijke geschie
denisles niet worden gegeven,
al zal de onderwijzer er later',
het nodige over moeten of.
kunnen verklaren. Het doel
van Goodall is dan optimaal
bereikt.

Technisch is dit boekje in ver
gevorderd stadium; de over
lappingen sluiten keurig op el
kaar aanen het is alleen
jammer, dat de kleuren van de
verschillende pagina's niet al
tijd even goed bij elkaar pas
sen. Het enige schoonheidsfou
tje dat wij konden ontdekken.-
Voor de rest: een keurig (ge-
schiedenis)boekje voor de jon
ge lezer die een eeuwen-indruk
wil krijgen. Op school kan ver-
der worden gegaan, zo ver als
de onderwijzer maar wil.

John S. Goodall: Door de eeu
wen heen. Uitg. Ploegsma.
Prijs f 16,90.

Tom Blomberg
wint

internationale
pop-kwis

(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM De 22-jarige
Tom Blomberg uit Bennebroek
heeft zaterdag in Knokke de
halfjaarlijkse internationale
popkwis van de Europese Ra
dio-unie gewonnen. Blomberg
was als winnaar van de Neder*
landse voorronde door de NOS
uitgezonden.

Aan deze kwis, gepresenteerd
door de bekende tekstschrijver
Tim Rice, die „Jesus Christ
Superstar" en „Evita" op zijn
naam heeft staan, werd behalve
door Nederland, deelgenomen
door België, Denemarken, En
geland, Noorwegen, Spanje,
West-Duitsland en Zweden. De
vragen hadden betrekking op
het pop-gebeuren van 1950 tot

heden. De NOS-
radio zal woensdag 20 septem
ber van 19.02 tot 20.00 uur via
Hityersum-3 een opname van
kwis uitzenden.