t Attaché Hatef: „Wij zijn onbezonnen geweest" Studenten klagen terreur in Iran aan Vredesweek 1978 wil kernbewapening in sfeer van politiek brengen kerk /wereld binnenland IRAANSE AMBASSADE NIET BEWAAKT REGERING VAN IRAN „VERANTWOORDELIJK VOOR BIOSCOOPRAMP" ereformeerde synode sprak zich niet uit over dienstweigeren LEIDSE COURANT DONDERDAG 24 AUGUSTUS 1978 pagina 11 BI (Van een onzer verslaggevers) WASSENAAR De Iraanse ambassade in Wassenaar was tot gisteren steeds voor iede reen vrij toegankelijk. De om standigheid heeft het mogelijk gemaakt dat de negen Perzi sche studenten die er gisteren vijf uur lang drie fuctionaris- sen gijzelden, de gebouwen binnen konden gaan zonder dat hen een strobreed in de weg werd gelegd. Toen de mannen in de leeftijd van 20 tot 30 jaar eenmaal de ambassade waren binnenge drongen was bluf in combina tie met een paar fikse vuistsla gen op gezicht en lichaam van de slachtoffers voldoende om eerste ambassadesecretaris N. Helmi, tweede secretaris M. Gandi en attache M. Hatef tot overgave te dwingen. „We wa- volkomen overbluft", al dus de laatste. „En bovendien waren de studenten sterk in de meerderheid. De mogelijkheid verzet te bieden is nauwe lijks bij ons opgekomen". Attaché Hatef verbleef samen met zijn superieur Helmi in het consulaatsgebouw van de Am bassade die in een fraai park de Rust en Vreugdlaan in Wassenaar ligt, toen rond twaalf uur de studenten in klei- groepjes het landgoed bin- kwamen lopen. De tweede secretaris M. Gandi bevond •n ander gebouw, de zogenaamde kanselarij. „Voor- het begin was ik doods bang", aldus de heer Hatef. „Ik wil geen oordeel geven over de oprechtheid van de motieven de sjah-vijandige groepe ringen beweegt maar ze kun- fanatiek zijn dat ik echt bevreesd ben geweest voor mijn leven. Later toen bleek dat de overvallers niet gewa pend waren, werd ik wat kal mer. Maar achteraf gezien moet je geloof ik toch wel vast stellen dat het op zijn minst onbezonnen van ons is geweest de ambassade helemaal on bewaakt te laten. Wat mij be treft zetten we er met onmid dellijke ingang een paar potige kerels neer, die goed bewapend zijn". Eerste secretaris Nosratatollah Helmi, die de vakantievierende ambassadeur Ahmed Eghbal gisteren verving, wil op het ge beurde geen commentaar ge ven. Zijn echtgenote maakt er nochtans geen geheim van dat ook zij urenlang doodsangsten heeft uitgestaan. „Ik was bij vriendin en hoorde het de radio. Totop het laatst toe heb ik trillend rondgelopen. Zelfs opbellen naar de ambas sade durfde ik niet". Iemand die zich aanvankelijk ook tot de gegijzelden rekende de 31-jarige, als secretaris i de ambassade verbonden Mevr. R. A. Hurr, Nederlandse woonachtig in Wassenaar. ,Ook ik heb er niet over ge peinsd me te verzetten", vertelt doodop van de spanningen, waren eenvoudig te be duusd. Gelukkig lieten de be zetters mij, toen ze begrepen dat ik Nederlandse was, al vrij gauw gaan. Ik moet zeggen dat zich tegenover mij zeer cor rect gedragen hebben. Ik ben met geen vinger aangeraakt. De overvallers hebben me dui delijk gemaakt wat ze met hun actie beoogden en vertelden me WASHINGTON/TEHERAN (AP) De Iraanse organisatie voor mensenrechten, die haar hoofdkwartier heeft in de Ver enigde Staten, heeft gisteren gepleit voor een „internatio naal onderzoek" naar de bio- scoopbrand in Abadan, die vo rige week aan ruim 400 men sen het leven heeft gekost. De organisatie zegt dat de rege ring zelf verantwoordelijk is voor de brandstichting, die zij gebruikt heeft als voorwendsel om de noodtoestand af te kon digen, en de op handen zijnde massaslachtingen en arresta ties van religieuze en nationa le leiders te kunnen rechtvaar digen. De Iraanse organisatie voor mensenrechten werd vorig jaar opgericht door 30 vooraan staande Iranen uit juridische en artistieke kringen. De groep heeft zich aangesloten bij de internationale liga voor men senrechten in New York. De aankomst van enkele aangehouden bezétters bij het politiebureau te Wassenaar. vervolgens dat ik er vandoor mocht gaan". Uit de getuigenissen van Mevr. Hurr en van de overige aanwe zigen, die tijdig kans zagen te ontvluchten werd het de politie al vrij snel duidelijk dat de overval was uitgevoerd door hooguit een man of tien. Een factorie de beëindiging van de bezetting aanvankelijk leek te bemoeilijken was dat de over vallers zich over twee gebou wen -immers de kanselarij en het consulaat- hadden ver spreid. Tweede belangrijke ge geven voor het direct gefor meerde crisis -team was de on zekerheid over de vraag of de bezetters al dan niet gewapend waren. „We waren gedwongen het zekere voor het onzekere te nemen en hebben daarom bij stand gevraagd van veertig man van de mobiele eenheid van de Haagse politie", aldus inspecteur Rijken, „En die zijn ingezet voor de omsingeling". Het probleem dat de bezetting was uitgevoerd in twee aparte De leden van het crisiscentrum na afloop van de bezettng van de Iraanse ambassade tijdens de uiteenzetting van de gebeurtenissen, van links naar rechts: inspecteur A. Rijken van de Wassenaarse politie, de Haagse hoofdofficier van Justitie mr. A.W. Rosingh, burgemeester Staab van Wassenaar en zijn commissaris van Politie G. Boven. gebouwen loste zichzelf op toen de bezetters zich, samen met de gegijzelden, in het consulaats gebouw terugtrokken. Een suc cesvolle gewelddadige actie was toen mogelijk. De Iraanse regering had via diplomatieke kanalen de Nederlandse autori teiten toestemming gegeven om de bezetting eventueel met ge bruik van wapens te beëindi gen. „Maar een vreedzame op lossing was uiteraard ons eer ste doel", aldus inspecteur Rij- „Toen de bezetters zich een maal in het consulaatsgebouw hadden teruggetrokken, heb ik dan ook door te schreeuwen duidelijk gemaakt dat ik een onderhoud met ze wilde heb ben en ben ongewapend naar ze toe gegaan. Wel met een kogelvrij vest aan, omdat we immers nog steeds twijfelden of de studenten wel of geen wapens hadden. In het gesprek dat volgde heb ik ze voorge steld om zich over te geven en duidelijk gemaakt dat het al ternatief was een gewelddadige ontruiming. Aanvankelijk wil den ze zich alleen overgeven in aanwezigheid van advocaat Mr. van Bennekom, maar na wat heen en weer gepraat en nadat ze korte tijd een paar voor mij onbegrijpelijke leuzen hadden gescandeerd, zijn ze toch zon der verzet te bieden de overval wagens ingestapt en naar het politie-bureau van Wassenaar afgevoerd". In de ambassade trof de politie vervolgens een aantal met verf aangebrachte leuzen aan ter wijl vooral aan archieven en archiefkasten belangrijke ver nielingen waren aangericht. Bij de fouillering ter plaatse bleek dat de studenten een aantal documenten hadden meegeno men. Deze heeft de politie in beslag genomen. Geconfronteerd met de vraag of zij ervan op de hoogte wa ren dat de bezetters gistermid dag hebben aangeboden de ge gijzelden vrij te laten als hun werd toegestaan vertegenwoor digers van de pers in de am bassade te ontvangen gaven de Wassenaarse politiefuctionaris- se commissaris Boven en in specteur Rijken noch een ont kennende noch een bevestigen de reactie. De bezetters hebben dit voorstel gedaan tijdens een telefonisch onderhoud met het algemeen Nederlands persbu reau (ANP). De studenten wil den de Nederlandse samenle ving graag voorlichten over de politieke situatie in Iran. Een woordvoerder van de bezetters op een Amsterdams contacta dres voegde hieraan later toe dat men in de ambassade op documenten was gestuit die zouden aantonen dat de gegij zelden overduidelijk bindingen hebben met de Savak, de Perzi- che geheime dienst. Het crisis team dat voor de bezetting was gevormd bestond uit procu reur- generaal mr. W. A. baron Van der Feltz, de hoofdofficier van justitie in Den Haag, mr. A. W. Rosingh en de chef van het kabinet van dé Commissa ris der Koningin in Zuid Hol land F. H. M. Blaauw. Het on der leiding van Wassenaars burgemeester staande team dat de politiële leiding in handen had, werd gevormd door de Wassenaarse commissaris G. Boven en inspecteur A. Rijken. (Van een onzer redacteuren) DEN HAAG De gijzeling van personeel in de Iraanse ambassade in Wassenaar en nog verleden week in die van Brussel brengt het verzet tegen het regime van de sjah opnieuw naar het buitenland, nadat al eerder, in 1974, studenten waren overgegaan tot een bezetting van datzelfde ambassadegebouw in Den Haag. Het verzet vindt ditmaal zijn aanleiding in de verdachte aanslag en brand in de bioscoop in Abadan waarvan het dodencijfer tot nu toe moet zijn opgelopen tot 477. Iraanse studenten hebben beweerd dat de brand het werk moet zijn geweest van agenten van de geheime dienst de SAVAK, die bekend staat om zijn meedogen loze terreur. Het bewijs daarvoor zal wel nooit geleverd worden. Feit is evenwel dat de red dingsactie voor de bezoekers in de bioscoop zeer laat op gang kwam. De eerste brandweer wagen kwam veel te laat en dan ook nog zonder water aan zoals de regeringsgezinde krant Kayhan schreef; er zouden veel mensenle vens gered hebben kunnen wórden als sneller hulp was geboden en de nooddeuren niet waren gebarricadeerd. Eerder deze maand was de stad Abadan het toneel van bloedige onlusten tegen de sjah. De officiële gemuilkorfde pers (sinds begin van deze maand mogen berichten over onlusten niet langer in de kranten worden opgenomen) in Iran heeft de aanslag op de bioscoop eendrach tig veroordeeld als zijnde het werk van subver sieve elementen en heeft het belang van de samenwerking met de regering van de sjah bij deze gelegenheid onderstreept. De aanslag in Abadan staat niet op zichzelf. Het verzet tegen de sjah lijkt in de ogen van zijn aanhangers op een veelkoppig monster dat voortdurend grotere of kleinere delen van het land in beroering brengt. In het voorjaar vonden in de heilige moslimstad Quom tot tweemaal toe onlusten plaats. Volgens de officiële lezing wa ren er zes mensen gedood nadat zij een aanval op het politiebureau hadden gedaan. Verdedi gers van de mensenrechten beweerden daaren tegen dat er een immense slachting was aange richt onder een groot aantal demonstranten die zich gekeerd hadden tegen anti-religieuze uitla tingen. Meer dan 120 religieuze leiders gaven toen een verklaring uit waarin zij zich keerden tegen het brute politieoptreden. Feit is dat de oppositie voor een niet onbelangrijk deel afkomstig is van de moslims. Conservatieven onder hen verzetten zich tegen de op Amerikaanse leest geschoeide modernisering die de sjah in hoog tempo wil doorvoeren. In een interview met het Ameri kaanse weekblad Newsweek vertelde hij ooit dat hij Iran wil opstoten tot een van de eerste vijf naties ter wereld. Wie op die weg daar naar toe een obstakel vormt, wordt zonder pardon geëli mineerd. Tegelijkertijd houdt de sjah er een levensstijl op na die herinnert aan een feodaal vorst. Progressieve Mohammedaanse gelovigen keren zich eveneens tegen de sjah omdat hij elke oppositie in de kiem smoort. Tijdens de Rama dan, de Mohammedaanse vastenmaand, wan neer de moskees stampvol zijn, is er maar heel weinig voor nodig om deze centra te doen uitgroeien tot verzetshaarden bij uitstek tegen het regime. In feite zijn de Mohammedaanse ontmoetingscentra de enige plaats van waaruit nog verzet tegen het bewind mogelijk is omdat elke officiële oppositie is uitgeschakeld. Tenslotte is er de communistische en sociaal-de mocratische oppositie die voordat de sjah in 1953 met behulp van de Amerikaanse inlichtin gendienst in het zadel geholpen werd, een be langrijke macht in het land vertegenwoordigde. De communisten verloren na 1953 al hun in vloed op het openbare leven in Iran. In het monsterverbond dat communisten en moslims nu samen heeft gebracht ziet de sjah slechts een door Moskou geleide verzetsbeweging die de modernisering van het land teniet wil doen en de voorbode is van het Russische streven greep te krijgen op de rijke Iraanse olievelden. De binnenlandse politiek van Iran is sinds 1953 nauwkeurig afgestemd geweest op de Ameri kaanse. De druk die Carter op de sjah heeft uitgeoefend hij zond een onafhankelijke com missie naar het land om de situatie van de mensenrechten te onderzoeken heeft tot ge volg gehad dat de sjah bereid is een meerpartij- enstelsel toe te laten, terwijl hij onder Nixon daar geen oren naar had. Maar zij die bij de aangekondigde verkiezingen in 1979 verkozen willen worden zullen de verworvenheden na 1953, de monarchie en de modernisering van het land onaangetast moeten laten. Met de nationa listische moslims die de profeten aanroepen om de sjah in het verderf te storten, is zoals zich denken laat geen enkele vorm van samenwerk ing mogelijk. Met de communisten trouwens evenmin want zij zijn namelijk van de verkiezin gen uitgesloten. De vernieuwing van de politieke orde die de afgelopen vijfentwintig jaar met geweld jegens allen die de sjah op zijn weg niet konden of wilden volgen lijkt daarmee geen gunstig lot beschoren. De stabiliteit van het bewind hoeft daar overigens in het geheel niet onder te lijden. Het land kocht de afgelopen jaren bij de Amerikanen voor dertig miljard dollar aan hypermodern wapenmaterieel. Tegen de Russen of tegen het volk? PAUL VAN VELTHOVEN Het Interkerkelijk Vredesberaad, waarin negen kerken samenwerken, roept in de „Vredeskrant 1978" pastores, parochiera den en kerkeraden van alle kerken op om het komend seizoen te bevorderen, dat er overleg komt met als doel het zoeken naar een weg om onder de doem van de kernwa pens uit te komen. Volgens de oproep, gelanceerd vanwege de Vredesweek die van 24 tot 30 september wordt gehouden, moet dit overleg leiden tot politiek hande len en tot het aan de orde stellen van de kernbewapening in onder meer de politieke partijen. Vorig jaar begon het Vredesberaad de cam pagne „Help de kernwapens de wereld uit: om te beginnen uit Nederland". Dit motto heeft volgens het Interkerkelijk Vredesbe raad (IKV) niet geleid tót de gevreesde toespitsing van tegenstellingen. In tal van gemeenten en parochies is het gesprek over de kernwapens op gang gekomen. IKV-se- cretaris dr. Mient-Jan Faber spreekt van een enorme weerklank. Reeds bijna drie honderd plaatselijke groepen („kernen") hebben zich aangemeld en zijn bereid veel tijd te stoppen in het daadwerkelijk terug dringen van de kernwapens en w«l langs drie lijnen. De eerste lijn is het zichtbaar maken van het lijden dat kernwapens aanrichten „op dat iedereen kan zien welke dodelijke macht ze over ons willen uitoefenen. Daarom bevat de vredeskrant ook enige verhalen over de Japanse slachtoffers van de atoombom. De tweede lijn is de uitnodiging aan de kerken om met deze zaak bezig e zijn, terwijl de derde lijn zich richt op de gehele samenle ving. „We zullen zorgen dat het rumoer over de kernwapens niet meer verstomt totdat ze verdwenen zijn". Als handreiking bij de „open brief" aan de plaatselijke kerken schrijft het IKV dat het bij het gesprek in de kerk gaat om het_ doorbreken van het grote zwijgen over het" kernwapenvraagstuk. Deze bezinning is erop gericht dat „gewone mensen" zich weer verantwoordelijk voelen voor het vraagstuk en zich, mede op basis van hun geloofsovertuiging, daarvoor uitspreken, ook in politieke zin. Volgens dr. Faber kan er nu voor het eerst een fundamentele discussie worden gevoerd' over de kernwapens. Naar aanleiding van IKV-onthullingen over eventuele atoomta- ken van de Neptunus, werden vragen in de De Wereldraad van Kerken heeft zijn „grote teleurstel ling" uitgesproken over de beslissing van het Leger des Heils zijn lidmaatschap van de wereldraad op te schorten, vanwege de omstreden finan ciële steun van 85.000 dollar van de raad aan het Rhodesi- sche Patriottische Front. De algemeen secretaris van de Wereldraad van Kerken, Wesley Kenworthy, verklaar de dat de raad hoopt dat de toekomstige besprekingen' tussen beide partijen over de achtergrond van de gift het Leger des Heils van gedach ten zal doen veranderen en dat het leger in de wereldraad zal blijven. Het Leger des Heils gaf als motief, dat het geen geweld Teleurstelling bij Wereldraad over beslissing van Leger des Heils wilde ondersteunen. De raad benadrukte nu in zijn verkla ring dat de financiële steun verleend was voor „humane activiteiten", speciaal voor „gezondheidszorg, een scho ling op landbouwgebied en in opvoedkunde, zoals die in Mo zambique en Zambia worden gegeven door het Patriotti sche Front van Zimbabwe". De gift werd eerder deze maand gedaan uit het specia le fonds van de wereldraad ter bestrijding van het racis me. De steun valt geheel bui ten hetnormale budget dat gefinancierd wordt door 288 kerken. In zijn verklaring stelde de raad nog dat de gift „de vijf de was in een serie van derge lijke toewijzingen aan groepe ringen als het front". De toe wijzingen worden gedaan sinds 1971. Het Leger des Heils maakte in de editie van maandag van het blad „De Strijdkreet" be- kend dat het besloten had het lismaatschap van de Wereld raad van Kerken op te schor ten „hangende nader onder zoek". De besluiten van de gerefor meerde synode in april te Zwolle over het oorlogsvraag- stuk spreken zich niet uit over dienstweigering en over de IKV-eis „Kernwapens de wereld uit, te beginnen uit Nederland". Het moderamen van de gereformeerde synode heeft dit schriftelijk meege deeld aan mr B.W. Biesheu vel, oud-minister president, die als lid van de gerefor meerde kerk daarover bij het moderamen om opheldering had gevraagd. De brief aan Biesheuvel is ge publiceerd in het kerkblad van de classis Haarlem. Aan leiding tot Biesheuvels vraag, was een nabeschouwing in hetzelfde kerkblad van prof. dr Joh. Blok, hoogleraar in de wis- en natuurkunde aan de Vrije Universiteit in Amster dam. De hoogleraar meende, Kamer gesteld, waarin minister Scholten van Defensie werd verzocht uiteen te zetten welk beleid de regering denkt te gaan voe ren inzake atoomtaken. De minister heeft toegezegd hierover met Prinsjesdag een no ta te publiceren. Hiraan zal de Kamer nog dit jaar of begin volgend jaar een'funda mentele discussie wijden. „Laten we deze gelegenheid te baat nemen om mee te praten", aldus de Vredeskrant, die zo de brug wil slaan van de menselijke benadering door het publiek, dat voor tach tig prócent tegen ieder gebruik van kernwa pens is, en de afstandelijke, technische ma nier waarop de politici deze zaken plegen aan te pakken. „Als de discussie blijft bij ethische beginselen, loopt zij dood", aldus de IKV-sécretaris. Onder meer de gereformeerde kerken en de hervormde kerk hebben de nieuwe IKV-ak- tie aanbevolen. De r.k. bisschoppen hebben ditmaal geen gezamenlijke aanbevelings brief geschreven. Vorig jaar hadden zij veel kritiek gekregen van CDA-politici, die de bisschoppen verweten door hun briefje indi rect te kiezen voor het motto "Kernwapens weg uit Nederland". Dr. Faber betreurt de katholieke terughoudendheid. „Men spreekt zijn afschuw uit over de kernwapens zonder er consequenties aan te verbinden". En „Je roept het onheil op, als je niet over het onheil wilt praten". Naast de Vredeskrant heeft het IKV vier minibrochures uitgebracht, een onderwij sproject en een publicatie voor leerkrach- dat de synodebesluiten de nu ontkende consequenties had den voor dienstweigering en- afwijzing van de nucleaire macht. In zijn brief laat het synodaal moderamen de con clusies geheel voor rekening van prof. Blok. Juist omdat er verschil van opvatting bestond over de vraag hoever een synodale uit spraak over het oorlogsvraag- stuk mocht gaan, heeft de sy node overwogen —aldus het moderamen in zijn brief aan Biesheuvel dat het wel mo gelijk en wenselijk is een uit spraak te doen over het demo nische karakter van het mas savernietigingswapen en van de bewapeningswedloop, maar dat die uitspraak niet dwin gend een bepaalde handelwij ze voorschrijft. De synode heeft wel uitgespro ken, dat van allle christenen mag worden verwacht, dat zij in woord en daad uiting geven aan hun overtuiging, dat de ontstellende bewapeningswed loop niet de vrede dient. Daar om besloot de synode onder1 meer de kerken op te roepen zeer duidelijk te getuigen van de geestelijke weerbaarheid. Ook drong de synode aan op de verdere bezinning op de vraagstukken van oorlog en vrede. Ook is de synode er zich vol gens de brief van bewust, dat iedereen zijn eigen consequen ties kan trekken uit de syno dale uitspraken. Vandaar de synodale oproep aan de ker ken tot een op die gevallen gerichte pastorale en diakona- le aanpak. Het meest direct is de synode geweest in haar af wijzing van de neutronenbom. Zij stemde hierbij in met een brief van de Raad van Kerken aan de ministerraad, aldus het moderamen der gereformeer de synode in zijn brief aan mr Biesheuvel. Bliksemactie van MIVA voor 746 vervoer middelen De MIVA (Missie Verkeers middelen Aktie) hoopt ko mend weekend op 4,2 miljoen voor 746 vervoermiddelen, aangevraagd door 236 Neder landse missionarissen en door 162 eigenlandse pastores van Afrika, Azië en Latijns-Ame rika. Extra-aandacht vraagt de MI VA dit jaar voor haar aktie „Fietsen voor katechisten". Bij de organisatie liggen momen teel aanvragen voor 850 fiet sen voor een totaalbedrag van twee ton. In 1977 kon de MIVA 1352 missionarissen en landeigen krachten helpen aan goed ver voer. Daarvoor kwam zeven miljoen binnen via de bliksem actie, een loterij en andere akties, alsmede via legaten. De 746 aanvragen voor dit jaar zijn zeer uiteenlopend, va riërend van een ambulance voor Oeganda tot een bool plus buitenboordmotor vooi missionaris J. Willebrands ir Suriname, een broer van de kardinaal. De MIVA heeft ook een bro chure uitgegeven onder de ti tel „MTVA-verkenningen in In dia". De organisatie hoopt dii jaar zeventig vervoersmidde len te kunnen geven aan In diase priesters, zusters en ka techisten. Onder het mottt „Overbrug die afstand" vraag" de bliksemactie aandacht vooi de kerkcollecte en voor giro 2' 22 49 te Breda.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1978 | | pagina 11