Wiegel pakt de zaken realistischer aan
„Regering zal nu
eens moeten regeren
Politie vindt
wapens
ienduizenden
icn zelf niet
tan stemmen
tESTUURLIJKE REORGANISATIE IN NIEUW STADIUM
^zekerheid en angst
iken bejaarde in
^tkeer kwetsbaar
PROFESSOR DR. D. J. WOLFSON,
99
meiNENLAND
leidse courant
zaterdag 27 mei 1978 PAGINA 9
jn onze parlementaire redactie)
N HAAG Mensen die zich be-
pshalve of alleen uit pure belangstel-
met de problematiek van de reorga-
atie van het binnenlandse bestuur
aighouden moeten wel over een zeer
Tge adem beschikken om erdoor ge-
Jid te blijven. De discussie over de
ituurlijke herverkaveling duurt nu al
pn en het ziet er vooralsnog niet naar
dat er erg spoedig een eind aan
nt.
ele jaren geleden werd duidelijk dat de be-
Jrlijke organisatie van Nederland behoefte aan
jieuwing had, niet het minst als gevolg van de
li optredende tendens tot/schaalvergroting. De
pefte van gemeenten om bepaalde zaken samen
•hand te nemen werd aanvankelijk vervuld door
JiWet gemeenschappelijke regeling" en voor het
$ed waarin de gemeenten wel erg sterk op
lar waren aangewezen, Rijnmond, werd een
<rte wet gemaakt, die voorzag in de oprichting
r#|het Openbaar Lichaam Rijnmond.
t^§Mwas in de periode van het kabinet-Cals (1965-
t) dat een begin werd gemaakt met een echte
lussie over de vraag hoe de bestuurlijke organi-
er in de toekomst zou moeten uitzien. Op dit
gin speelde de toenmalige staatssecretaris van
henlandse Zaken Westerhout een belangrijke
t «Concreter werd het ten tijde van zijn opvolger
j Veen, de huidige voorzitter van het VNO,
er wiens leiding het ontwerp voor een Gewest-
i gereed kwam dat een paar jaar later weer
5 jggenomen werd. Menigeen herinnert zich nog
DOSi^Henlange discussies in allerlei organen over
er- en 44 gewesten".
Zwarte gewestplan bevredigde ook de vorige minister
Costa Binnenlandse Zaken De Gaay Fortman geens-
■aibergi. Hij voelde niets voor een vierde bestuurslaag
ormanfien provincies - of landsdelen - en gemeenten)
rcachccing, na een „aangevertje" van de Utrechtse
LUXEtynissaris der Koningin Verdam, over tot een
ND: &Fe opzet' namelijk een plan tot wijziging van
:L VAtorovjncjewet 2ijn filosofie: schep geen vierde
370-26|uursiaagi maak een nieuwe provinciale inde-
naand^ en herkavel de taken en bevoegdheden van
provincies en gemeente,
opnieuw - veel discussies kwam er begin vorig
een bundel voorstellen van minister De Gaay
^■man en zijn staatssecretaris Polak uit de bus.
Mod. li
196540' J
Het land zou verdeeld worden in 24 provincies-
nieuwe-stijl, die elk op zich aanzienlijk „zwaarder"
zouden zijn (qua taken en bevoegdheden) dan de
huidige.
Veel taken die nu nog bij het rijk berusten zouden
naar de provincies toegaan en de provincies zou
den ook een aantal gemeentelijke taken overne-
De Gaay Fortman en Polak formuleerden de doel
stellingen van de operatie aldus:
O taken die door de maatschappelijke en techni
sche ontwikkeling te zwaar of te omvangrijk zijn
geworden voor de afzonderlijke gemeenten, wor
den toevertrouwd aan regionale, democratisch
samengestelde bestuursorganen: de provlncies-
nieuwe-stijl;
O macht, die nu bij de rijksoverheid berust gaat
voor een deel naar de nieuwe provincies toe;
O het mogelijk maken dat op regionaal (provin
ciaal) niveau voorzieningen op velerlei gebied
volgens plan en gecoördineerd worden voorbereid,
en dat provinciale besturen met eigen bevoegdhe
den optreden als gesprekspartner van de rijks
overheid. De gemeenten blijven bestaan als auto
nome bestuurslichamen met belangrijke taken en
eigen, niet van de provincies afhankelijke, finan
ciële middelen.
Op de voorstellen van De Gaay Fortman kwam
een stroom van kritiek, niet het minst uit de kring
van provincies en gemeenten. Belangrijkste punt
van kritiek was dat de minister niet concreet had
aangegeven welke taken het rijk zou afstoten. Ook
op de voorgestelde indeling was het commentaar
niet mals. Men vond het aantal te groot. De
minister zelf zei later trouwens óók dat hij 24
wel wat aan de hoge kant vond.
Het kabinet-Den Uyl ging heen en het kabinet-Van
Agt verscheen. Gedurende de lange periode van
kabinetsformatie waren de voorstellen bij de Ka
mer blijven liggen zonder dat iemand er wat aan
deed. In de regeringsverklaring van het kabinet-
Van Agt stond, dat het kabinet terzake van de
bestuurlijke reorganisatie de uitgangspunten van
de ingediende wetsontwerpen wil overnemen
maar bij de uitwerking een aantal veranderingen
wenst aan te brengen.
In snel tempo nam de nieuwe minister van Bin
nenlandse Zaken, Wiegel, de wetsontwerpen met
zijn ambtenaren door en donderdag jl. diende hij
een brief met „voorlopige gedachten" bij de Ka
mer in. Volgende week donderdag gaat de Kamer
commissie voor Binnenlandse Zaken erover dis-
Minister Wiegel: weer iets om over te praten
cussiëren en organisaties als de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten zullen zich (terecht) even
eens in de discussie van de komende tijd mengen.
Een eerste indruk van de brief van minister
Wiegel is dat deze bewindsman op een wat realis
tischer aanpak aanstuurt dan zijn voorganger. Er
zit wat meer evenwicht in de voorstellen, maar
teleurstellend is, dat ook deze bewindsman bijzon
der vaag is op het punt van de overdracht van
taken en bevoegdheden van het rijk aan de pro
vincies. Dat is - en wordt steeds meer - een zeer
netelig probleem, maar het moet concreet aange
pakt worden. Opvallend is verder dat Wiegel de
positie van de gemeenten ten aanzien van de
provincies wat versterkt (vergeleken met de vori
ge voorstellen). De passages over gemeentelijke
herindeling zullen de provinciale besturen wel als
muziek in de oren klinken: in Wiegels visie komt
bij de gemeentelijke herindelingen veel meer dan
nu het accent te liggen bij het provinciaal be
stuur. Regering en parlement zouden in deze
gedachtengang slechts „toetsen".
Het terugbrengen van het aantal provincies van
24 tot 17 is een goede zaak. Opvallend is trouwens,
dat ook een CDA-commissie vorige week tot een
aantal van 17 provincies kwam. Terecht worden
hecht gestructureerde provincies als Groningen,
Friesland, Drente, Zeeland en Limburg intact
gelaten. Dat Twente een aparte provincie moet
worden is al geruime tijd duidelijk en komt
overeen met de daar levende wensen.
De verdeling van Gelderland is (ruwweg) twee
moten - met een stukje Overijssel, rond Deventer
erbij - doet al wat gekunstelder aan, maar het
lijkt logisch dat er provincies ontstaan rond
enerzijds Arnhem-Nijmegen en anderzijds Apel-
doorn-Deventer-Zutphen. Een deel van het Gel
ders rivierengebied gaat naar de provincie Ut
recht (evenals in vroegere voorstellen), hetgeen,
gezien de oriëntatie, realistisch is.
Het huidige Noord-Holland wordt verdeeld in
gebieden rond Amsterdam enereijds en Haarlem-
Alkmaar anderzijds. Terecht wordt het Gooi bij
Amstelland (Amsterdam) ingedeeld. Voor wat be
treft de plannen met het huidige Zuid-Holland is
een onding in de voorstellen van De Gaay Fort
man eruitgehaald: de provincie Midden-Holland
rond Dordrecht en Gouda. Van het huidige Zuid-
Holland worden Rijnmond en de Drechtstedcn
afgesplitst, de rest blijft, met Den Haag als
hoofdstad, gewoon Zuid-Holland. De nieuwe ver
deling van Noord-Brabant (in drieën in plaats van
in vieren) lijkt aanvaarbaar.
In elk geval is Wiegels voortvarendheid te prijzen;
hij is gelukkig niet eerst vele maanden lang gaan
studeren. Er zal wel op zijn voorstellen afgedon
gen worden, er zal wel kritiek komen, ook uit
de bestuurlijke sector, maar er ligt weer iets om
over te praten.
Wiegel stelt terecht, dat aan de bestaande onze
kerheid over de toekomstige bestuurlijke organi
satie van ons land snel een eind moet komen.
„De huidige bestuurlijke samenwerkingsorganisa
ties weten niet meer waar zij aan toe zijn. Reden
temeer voor alle betrokkenen, in de eerste plaats
regering en parlement, om nu snel door te stoten
naar de uitvoering, die veel tijd in beslag zal
nemen: de minister voorspelt dat de operatie tien
jaar na de publikatie van de wetsontwerpen in
het Staatsblad voltooid zal zijn. Het gaat inder
daad om een gigantische operatie. Terecht vragen
veel bestuurders zich af: de discussie is nu wel
in een nieuw stadium gekomen, maar wanneer
begint eindelijk de uitvoering?
EVERT MATHIES
HAAG (ANP) Het is
iiaandist zeker dat het wegne-
npeen^n onzekerheid en angst
»ste even belangrijk is
t bijbrengen van regels
rschriften om bejaarden
r kwetsbaar te maken in
biedt rkeer. Er zijn risico's die
hem Wiijden zijn, en die terug-
in wijrtgen kunnen worden
j Locjerichte verkeersinstruc-
ispros)
lemeenschappelijk Insti-
jor Toegepaste Psycholo-
wiidpaBerg en Dal is tot deze
e n. vJ1 gnomen. Met subsidie
M jipM is dit boven tafel
Ten in een onderzoek,
por de Nederlandse Ver-
r Bescherming Voetgan-
B^dracht had gegeven. Be
laft bleken erg kwetsbaar:
was één van de vijf
^^|in het verkeer een be
ter kelijke training, oefe-
jp de weg en daarnaast
geleide groepsdiscussie
kunnen belangrijk zijn, denken
de onderzoekers. Zij conclude
ren ook, dat de leeftijdsgrens
van 65 jaar waarschijnlijk wil
lekeurig is* en dat men met
verkeersopvoeding voor oude
ren Het beste al kan beginnen
bij 55 jaar.
Met dit onderzoek is een eerste
landelijke terreinverkenning
tot stand gebracht. De onder
zoekers bepleiten een studie
dag voor iedereen die bij het
vraagstuk verkeerscursussen
voor bejaarden is betrokken.
Ze stellen dat de verkeersvoor-
lichting en -opvoeding voor ou
deren vrijwel geen uniforme
aanpak of coördinatie kent. Be
staande cursussen zijn in het
algemeen niet gericht op het
wezenlijk veranderen van het
verkeersgedrag. Trouwens, niet
meer dan 1 procent van de
bejaarden volgt een verkeers-
cursus, schat het Gemeen
schappelijk Instituut voor Toe
gepaste Psychologie.
■s,ÏMBUREAUS
De buit van een uitgebreide zoekactie, de afgelopen maand: 25 vuurwapens en ongeveer 3.000 scherpe patronen.
Ze werden door de politie aangetroffen bij 37 personen, hoofdzakelijk Zuid Molukkers.
ARNHEM (ANP) - Een spe-
ciaal regionaal vuurwapen
team van de politie heeft na
uitgebreide zoekacties in de
afgelopen maand bij 37 perso
nen, afkomstig uit het gehele
land, 25 vuurwapens gevonden
en ongeveer 3000 scherpe pa
tronen. De meeste aangehoude
nen zijn Zuid Molukkers. Ze
ven verdachten zijn inmiddels
voorgeleid voor de officier van
justitie. Uit het onderzoek is
niets gebleken van vuurwa-
penhandel op grote schaal of
van een voorbereiding voor
eventuele acties.
De verdachten verklaarden
vaak de wapens te hebben ge
kocht, meestal in België, omdat
zij zich in eigen kring bedreigd
voelden.
De meeste verdachten, die in
leeftijd varieerden van 17 tot
60 jaar, komen uit Barneveld
(tien) en Leerdam (zeven). An
dere aanhoudingen gebeurden
in Amersfoort, Leusden, Til
burg, Gorinchem, Vught, Vaas-
sen, Culemborg, Voorthuizen,
Brummen, Bovensmilde, Bre
da, Hendrik-Ido-Ambacht en
Prinsenbeek.
Onder de in beslag genomen
vuurwapens waren pistolen, re
volvers, karabijnen en andere
kogelgeweren. De wapens wa
ren over het algemeen van goe
de kwaliteit en zorgvuldig on
derhouden. Zij werden meestal
verborgen bij vrienden, kennis
sen of familieleden omdat men
beducht was voor huiszoekin
gen.
Eind november vorig jaar sloot
een gelijksoortig in Arnhem ge
vormd team een onderzoek af
waarbij 33 verdachten, ook
overwegend Zuid Molukkers,
waren aangehouden wegens
het voorhanden hebben of ver
handelen van vuurwapens.
^TOEGANKELIJK
HAAG „Maak alle stembureaus toeganke-
aan foor gehandicapten". Dit beroep op de Neder-
Tei. oie gemeentebesturen doet de heer F. W. van
:n, directeur van de Algemene Nederlandse
liden Bond (ANIB), in het vandaag verschenen
|Sner van het weekblad van de Vereniging van
qBrlandse Gemeenten.
^stc
i,ge
stemming bericht hij dat
'gemeente Hoorn bij de
'erkiezingen van maart
voorzieningen voor
Igebruikers waren aan-
:ht, dat deze zonder hulp
deren hun stem konden
igen. Het was voor het
lat Hoorn deze voorzie-
nbracht en de gemeente
aarmee een lichtend
r andere,
isse schreden nadert 31
i de gemeente-
ïrkiezingen. De moge-
l om zelf te gaan stern-
Sus zonder machtiging, is
foot aantal Nederlanders
hattingen over het aantal
Igebruikers lopen van
10.000) in het alge-
liet gegeven. Daarnaast
mensen met hart-
rugklachten, etc. en
a niet in staat de bar-
jivan trapjes, stoeltjes en
stemhokjes te overwinnen", al
dus de heer Van Deelen.
Hij zou graag zien d^t er als
nog voor gezorgd wordt dat op
31 mei alle stembureaus toe
gankelijk zijn. „Dat hoeft echt
geen. kapitalen te kosten of
moeilijke procedures te vergen.
Vaak is het maken van een
eenvoudige „beun" (wat plan
ken en daarop een plaat hout)
voor deze enkele gelegenheid
voldoende. Het zal vermoede
lijk wat meer tijd kosten de
stemhokjes zelf te verlagen".
„Kan iemand nu nog vertellen
waarom die dingen zo hoog
zijn? Het zal wel stahoogte zijn;
je kunt natuurlijk ook een
krukje neerzetten en de lesse
naar op bureau-tafelhoogte
brengen. Voor mensen die
moeilijk ter been zijn - dat zijn
er naar schatting 400.000 - een
fijna oplossing", zo suggereert
de directeur van de ANIB.
Van onze parlementaire re
dactie
DEN HAAG Langza
merhand nadert voor de
ombuiging van de collec
tieve uitgaven het uur der
waarheid. Komende week
zullen de meest betrokken
ministers van het kabinet-
Van Agt heel intensief
vergaderen aan de hand
van allerlei ambtelijke no
ta's, waarin mogelijke be
zuinigingen zijn aangege
ven. De week daarna is er
nog een klein beetje speel
ruimte, maar dan moeten
toch de spijkers met kop
pen worden geslagen. Half
juni moet de nota over de
ombuigingsoperatie bij de
Tweede Kamer zijn. Dat is
eigenlijk te laat om baar
nog in de laatste week
voor de zomervakantie,
die voor de Tweede Ka
mer op 30 juni begint,
goed te behandelen. De
PvdA-fractie wil desnoods
de Tweede Kamer later op
vakantie laten gaan. De
vakantie-afspraken van di
verse kamerleden zullen
dan wel in de knel komen.
De vraag is, of het kabinet-
Van Agt erin zal slagen duide
lijke voorstellen over de mil
jarden-operatie te formuleren.
Wanneer dat lukt, is die
krachttoer een bewijs voor de
hechtheid en samenhang van
deze regeringscombinatie. De
kans is natuurlijk groot dat
het niet lukt. Dan zal het kabi
net wel probéren dat te ver
hullen door met wat vage
voorstellen te komen, zodat
niemand dan in feite nog weet
waar we met de bezuinigingen
aan toe zijn. Maar het wordt
toch tijd, dat de burgers op de
hoogte gesteld worden. De
ambtenaren op de verschillen
de ministeries hebben lang ge
noeg op de mogelijkheden en
onmogelijkheden kunnen stu
deren. Allerlei adviezen en
suggesties over een beperking
van de uitgavenstijging liggen
bij de ministerraad. Nu moe
ten de beslissingen worden ge
nomen en dat vereist homoge
niteit in de ministersploeg.
Ook bij een sterke samenhang
en eensgezindheid in die ploeg
zijn de moeilijkheden tot reali
sering van een bezuinigingsbe
leid al groot genoeg. En wan
neer die eensgezindheid er
niet zou zijn, kan de ploeg van
Van Agt de rit beter maar
meteen beëindigen.
In dit verband is het aardig
om te wijzen op een beschou
wing van prof. dr. D. J. Wolf-
son, die een topfunctie bij het
ministerie van Economische
Zaken heeft vervuld en nu
hoogleraar openbare financiën
aan de Erasmus-universiteit te
Rotterdam is. Hij geeft zijn
beschouwing onder de kop:
hebben we het overheidsbeleid
in de hand? Zijn twijfel is
duidelijk, maar, zegt hij: de
kop zit diep in het zand. De
sterke toeneming van de col
lectieve uitgaven in onze ver
zorgingsstaat is al een aantal
jaren een probleem. Dan
wordt er maar weer eens een
advies gevraagd, de deskundi
gen moeten maar cijferen, en
de beslissers kunnen weer een
tijdje rustiger ademhalen.
Eens in de zoveel tijd sijpelt
er iets naar buiten van wat het
ene clubje deskundigen heeft
uitgedacht, daarna komt het
andere clubje deskundigen
aan de beurt. Uiteindelijk re
sulteert het gestudeer mis
schien in een brokjes-en-bee-
tjes-beleid. Professor Wolfson
komt in een brochure van de
stichting Maatschappij en On
derneming tot een pittige stel
ling: „Er is iets mis, niet zo
zeer met het kabinet of het
parlement als zodanig, maar
met onze stijl van regeren en
controleren. Iedereen wil zo
veel mogelijk pruimen eten
van de „boom zo vol geladen",
en niemand wil zien dat die
boom langzamerhand leegge
geten is. De anderen moeten
eerst maar ophouden met
pruimen eten."
Het kabinet-Den Uyl, zegt
prof. Wolfson, schoof de be
slissingen voor zich uit. En het
kabinet-Van Agt is volgens
hem al geen haar beter. „De
regeringsverklaring blonk uit
door vrijblijvendheid en een
zich verschuilen achter de des-
kundologen: eerst maar weer
eens advies aanvragen en stu
die laten verrichten." De rege
ring zal nu toch eens zelf moe
ten regeren, aldus de hoogle
raar. En de regeerders moeten
het „uitvretersgedrag" onder
de nationale pruimeboom te
gemoet treden en een ieder
duidelijk zijn verantwoorde
lijkheden voor ogen houden.
En wanneer de sociale part
ners - werkgevers- en werkne
mersorganisaties - de lusten
genieten van het meepraten
over de collectieve voorzienin
gen, moeten ze ook de lasten
van medeverantwoordelijk
heid voor het economisch
evenwicht aanvaarden, zo stelt
prof. Wolfson. Pittige taal voor
goede verstaanders.
Verkiezingen
Woensdag worden de kiesge
rechtigde Nederlanders, voor
de tweede maal in ruim twee
maanden, bij de stembus ver
wacht; ditmaal gaat het om de
verkiezing van de leden van
de gemeenteraad. Raadsver
kiezingen lenen zich niet voor
„nationalisatie" van de stem
busstrijd, omdat het tijdens de
campagne pleegt te gaan om
zuiver lokale, hoogstens regio
nale, zaken die in het alge
meen nogal wat belangstelling
van de kant van de kiezers
trekken.
Des te opvallender is het dat
ditmaal, meer dan vier jaar
geleden het geval was, tijdens
de verkiezingsstrijd vrij veel
nationale politici het land in
zijn getrokken om hun visie
op actuele landelijke zaken
(zoals de bezuinigingsoperatie,
de VAD, Urenco en de Lance)
te geven. Dit rondtrekken van
landelijke politici tijdens de
campagne voor de raadsver
kiezingen is overigens kenmer
kend voor de sinds vorig jaar
sterk gestegen belangstelling
voor de landspolitiek.
Uiteraard is het de vraag in
hoeverre de ontwikkeling in
„Den Haag" het stemgedrag
van de kiezers, a.s. woensdag
zal beïnvloeden. Gezien het
feit dat de gemeentepolitiek en
haar beoefenaren dichterbij
de burger staan dan de pro
vinciale politiek en de staten
leden zullen de kiezers zich
waarschijnlijk meer dan op 29
maart laten leiden door wat zij
van de gemeentepolitiek en de
kandidaat-raadsleden zelf ver
wachten. Daarom is de uitslag
van de verkiezingen van 31
mei, landelijk gezien, aanzien
lijk minder goed voorspelbaar
dan die van de statenverkie
zingen.
Niettemin heeft de Rotterdam
se politicoloog Foppen deze
week een poging gewaagd. Hij
verwacht dat het CDA de gro
te winnaar wordt en de PvdA
haar verlies ten opzichte van
de statenverkiezingen beperkt
zal kunnen houden dank zij de
te verwachten grote opkomst
Voor de WD zijn, aldus Fop
pen, de vooruitzichten voor
woensdag weinig rooskleurig
(in vergelijking met 1974). Hij
neemt aan dat de opkomst
tussen de 71 en 77 procent van
de kie'sgerechtigden zal belo
pen.
Een andere zaak is dat bij
raadsverkiezingen veel plaat
selijke politieke groeperingen
een rol plegen te spelen. Dat
maakt een vergelijking met de
uitslagen van Kamer- en sta
tenverkiezingen er ook niet
makkelijker op.
De grote politieke groeperin
gen doen ook niet als zodanig
in alle gemeenten mee. In bijn
830 gemeenten worden verkie
zingen gehouden; in 608 ge
meenten zijn er CDA-lijsten,
in 577 gemeenten Pvd A-lij sten
en in 622 gemeenten WD-lijst-
en. In de overige gemeenten
wordt gewerkt met lijsten van
samenwerkingsverbanden
(bijv. PvdA-PPR-PSP) of met
afzonderlijke lijsten van de
drie CDA-partijen, dan wel
lijsten onder een andere
naam.
Niettemin kan een vergelij
king van de uitslagen in de
grotere gemeenten (waar in
het algemeen de landelijke
partijen als zodanig optreden)
met die van mei 1977 en maart
1978 interessant zijn als pei
ling van de gevoelens over de
nationale politiek. Maar dat
zal, zoals uit het bovenstaande
blijkt, wél met de nodige re
serves moeten gebeuren!
