Leidse Courant | 1978 | 27 mei 1978 | pagina 4

Plantenrijkeen rijk boek
over planten om de hoek

Argentijns episcopaat
zwijgt over
vermoorde bisschop

Helder
Camara gaat
toch weer

reizen

Pleidooi paus voor

natuurlijke

geboorteregeling

MGR.A.C.SCHAAPER
50 JAAR PRIESTER

Herdenkingjj
„Synode vanti
Dordrecht"

GEWEST

LEIDSE COURANT

ZATERDAG 27 MEI 1978 PAGIN,

Congres

wereldunie

voor

progressief
jodendom
in juli

Meer dan vijfhonderd gedele
geerden uit de gehele wereld
zullen van 6 tot 10 juli naar
Amsterdam komen voor het
twintigste congres van de
Wereldunie voor Progressief
Jodendom.

Onder de vele vooraanstaan
de joodse leiders is ook de
Amerikaanse rabbijn Alexan
der Schindler, voorzitter van
het overkoepelend orgaan
van de Amerikaans-joodse ge
meenschap, leider van de
„pro-Israël lobby" en goede
relatie van de Israëlische pre
mier Begin.

De conferentie is de tweede
in Nederland. De eerste werd
gehouden in Amsterdam en
Den Haag. Onderwerp is dit
maal de toekomst van het Eu
ropese jodendom. Het thema
- .en toch geloof ik.is
ontleend aan een zinsnede uit
het dagboek van Anne Frank.
Op het programma staan ook
een bezoek aan de gereno
veerde Haagse synagoge en
een grote sabbatdienst in Am
sterdam. Op 10 juli zullen de
regering en de gemeente Am
sterdam de gedelegeerden een
receptie aanbieden in het
Rijksmuseum. Bij de werel
dunie zijn progressieve joodse
gemeenten aangesloten uit
vijfentwintig landen met in
totaal 1,2 miljoen leden.

Twee priesters die werkzaam in de krotten
wijken van Buenos Aires in Argentinië van
uit een auto worden doodgeschoten, bisschop
Angelelli van Rioja die in zijn preek tijdens
de uitvaartdienst deze moorden toeschrijft
aan het militaire regiem, welke bisschop op
de terugweg in zijn auto zodanig wordt ges
neden dat hij een dodelijke val maakt in een
ravijn, en een Argentijns episcopaat van 86
bisschoppen dat er voorzichtigheidshalve het
zwijgen toedoet. Met deze feiten komt KRO-
t.v. maandagavond (na Brandpunt op Ned. II
om 22.52 uur) in een film onder de titel
„Argentinië het land waar een bisschop ver
dween."

Filmer Joost Tholens en commentaarspreker
Dolf Reijmers hadden er geen moeite mee in
Argentinië te filmen. Met het motief, dat zij
de stand van zaken van de Argentijnse kath
olieke kerk op film wilden vastleggen, kregen
zij zonder al te grote moeilijkheden visa ver
strekt Ter plaatse gaven zij evenwel een
wijdere strekking aan hun werk en betrokken
zij ook de politiek in hun interviews.

Door sommigen werden zij hierover openhar
tig te woord gestaan. Zij vingen evenwel bot
bij kardinaal Aramburu, wiens paleis in Bue
nos Aires wordt omschreven als een over
heidsgebouw. Met deze prins van de kerk was
een afspraak gemaakt voor een interview,
waarbij in overleg met hem tevoren de vragen
waren vastgelegd. Toen de KRO-mensen met
hun camera verschenen werden zij evenwel
niet toegelaten. Hun werd meegedeeld dat zij
in het paleis van de kardinaal niets te zoeken
hadden.

In interviews met andere Argentijnen werd
deze houding als volgt nader verklaard, nadat
zij hadden vastgesteld, dat het zogenaamde
'auto-ongeluk' niets anders was dan moord:
„de kerk doet er het zwijgen toe over bisschop
Angelelli om het militaire regiem niet tegen
zich in het harnas te jaren. Hij is het slachtof
fer van de terroristen van de staat. Het huidi
ge regiem beschermt de grootgrondbezitters,
de multinationals en de kerk. In zijn radeloos

heid kiest het volk voor de kerk.'

Opvallende verschijnselen, die in de KRO-do-
cumentaire ook aan de orde komen, zijn dat
het kerkbezoek overweldigend is, dat het aan
tal priesterroepingen is verdrievoudigd en dat
het Maria-bedevaartoord Lujan uitzonderlijk
massaal wordt bezocht. Gemakkelijk is daar
naast vast te stellen, dat het Argentijnse volk
zich geen raad weet met 15.000 verdwenen
burgers, 10.000 gevangenen en 5000 vermoor
den.

De angst sluipt de harten binnen van de
moeders en de vrouwen, die onbekend blijven
met het lot van hun zonen en mannen, die
op zekere dag niet meer thuis kwamen. De
officiële kerk kan niets voor hen doen. Pries
ters die zich het lot van deze gezinnen aan
trekken lopen gevaar, gelijk bisschop Angelel
li, die openlijk had aangekondigd de concilie
besluiten omtrent een rechtvaardige samenle
ving waar te zullen maken.

Het voUc in de krotten houdt geloof en politiek
gescheiden: „Wie gelooft is gelukkig, krijgt
werk en een huis. Als je in Argentinië je aan
het geloof houdt, dan kom je wel verder."
Vooral bij de armen en de laagstbetaalden
wordt de grootste devotie aangetroffen, die in
openlijke diensten uitzonderlijke vormen aan
kan nemen. Van het lot van bisschop Angelelli
weet het volk echter niets af. Het verneemt
daarover niets in de kerk en niets uit de krant.
Bisschop Novae van Guilmes, die aan een
interview met de KRO wilde meewerken, ver
klaart, dat hij geen rechter is en niet bekend
is met de toedracht van het auto-ongeluk, dat
daarover tegenstrijdige getuigenverklaringen
bestaan, dat hij officieel van niets weet en
dat het episcopaat geen plannen heeft om een
onderzoek in te stellen.

Sommigen uit het volk en enkele priesters
weten echter beter: „De leiding van de kerk
bestaat uit goede mensen. Zij zijn echter te
bedeesd. Kardinaal Aramburu is voor het
volk onbereikbaar geworden. Maar een pries
ter moet voor de mensen zijn wat een monteur
is voor de motor."

De bisschop van Recife (Bra
zilië), mgr. Dom Helder Ca
mara zal begin juli een be
zoek brengen aan paus Pau-
lus. Daarna zal hij zijn inter
nationale reizen hervatten.

Dom Helder Camara, die ere
doctor is van de Vrije Univer
siteit te Amsterdam, heeft dit
geschreven in een brief aan
de rector magnificus van de
VU, prof. dr. D. M. Schenke-
veld, wie hij tevens zijn er
kentelijkheid betuigt voor de
morele ondersteuning.
Het college van bestuur van
de VU had in maart aan paus
Paulus, via de nuntius, zijn
grote bezorgheid kenbaar ge
maakt over de berichten, dat
de Braziliaanse bisschop een
reisverbod zou zijn opgelegd
door het Vaticaan.

Paus Paulus heeft bij gelegenheid van het tienjarig be
staan van de encycliek „Humanae Vitae" gepleit voor
vorderingen in de ontwikkeling van de natuurlijke geboor-
tencontróle.

In een brief aan een symposium over geboortenplanning
van de Amerikaanse bisschoppenconferentie, spoort de
paus de wetenschappers aan om met hun onderzoekingen
door te gaan „zodat de natuurlijke methoden van geboor-
tencontróle wetenschappelijk op een breder vlak onder
bouwd worden en zo met groter vertrouwen door meer
mensen geaccepteerd worden".

De echtparen moeten „van de kunstmatige middelen be
vrijd worden en tot sexuele zelfbeheersing geleid worden,
die in lijnrechte tegenstelling staat tot het vrije geslachtelijk
verkeer en de toegeeflijkheid, die tegenwoordig een zwaar
sociaal probleem vormen", aldus de paus. In de encycliek
„Humanae Vitae" heeft de r.k. kerk „kunstmatige" midde
len ter beperking van geboorten veroordeeld.

De oud-vicaris generaal van het bisdom van het bisdom
Rotterdam, mgr. A. C. Schaaper (75) zal vrijdag 2 juni
vijftig jaar priester zijn.

Ter gelenheid daarvan is er op zondag 4 juni om 15.00
uur in de Eendrachtkerk, aan de Eendrachtsweg 46 te
Rotterdam een pechtige eucharistieviering. Daaraan vol
gend is er om 16.00 een" receptie op het bisdom, Koningin
Emmaplein 3 te Rotterdam.

Mgr. Schaaper was de eerste twaalf jaar van het bisdom
Rotterdam vicaris-generaal onder mgr. M. A. Jansen, de
eerste bisschop van Rotterdam. Sinds zijn emeritaat woont
hij in huize Liduina te Hillegersberg.

Bij gelegenheid van het fe[,
dat vierhonderd jaar geler
de befaamde „Synode
Dordrecht" werd gehoudej
zal er op maandag 5 juni
herdenkingsbijeenkomst
in de Augustijnerkerk te Dorj,
recht.

De herdenking van deze s;
de, die in de Belgische en
derlandse kerkgeschiedei
een belangrijke plaats inneei
wordt georganiseerd door
„Vereniging voor de geschil
nis van het Belgisch protest!
tisme" en het „Kerkhistori:
Gezelschap" in Nederland.
Ook tijdens de zomersyni
van de Nederlandse hervormi
kerk, die van 12 tot en met
juni in Driebergen zal wordi
gehouden, wordt aandacht ai
de „Synode van Dordrecht'
steed.

Voorts zal de synode beham
len een concept-handreikii
voor het plaatselijk oecumr
nisch handelen, getiteld
gemeente als smidse". Ook kr
men aan de orde een beleidsnr
ta en het jaarverslag van <j°
IKON en een rapport over hl?
marxisme, samengesteld do<r
de Raad voor Kerk en Theolf1

f?e- If.

Dit rapport zal na besprekirj
in de synode ook aan de Raan
van Kerken worden voorgr
legd. De bedoeling van het raf
port is het gesprek tusse
christenen en marxisten a
gang proberen te brengen. Hj
geeft naast informatie over ht^
marxisme ook een aantal diy
cussiepunten aan. M

LEIDEN H. Middelares za 19. zo 9.30 hoogmis.
11.30 euch.; H. Lodewijk za 10, 19; zo 8.30. 10
hoogmis. 11.30, 18. 19 plechtig Lof; O.L.Vr. Onb.
Ontv. za 19. zo 9.30. 10.45. 12.15 en 18.30; H.
Leonardus za 19. zo 9 lat.. 10.45 ned., 12 en 18.30;
St. Antonius van Padua za 19. zo 9.30, 11 hoogmis,
12.15; H. Petrus za 19. zo 9. 10.30 hoogmis. 12 en,
18; O.L.Vr. Hemelvaart zat 19 euch.. zo 8.30, 9.30.
11 euch.. m.m. van Dames en Herenkoor; Oud
Kath. Kerk zo 10 hoogmis.

Aarlanderveen za 19. zo 7.30. 10.30 hoogmis; dep.
Ter Aar 9 hoogmis. 12;

Alphen a.d. Rijn: H. Bonifatius za 19. zo 8.30 euch,,
10 hoogmis. 11.30 euch.; H. Pius za 19. zo. 9. 10.30
hoogmis. 11.45; De H. Geest za 19, zo 9 en 11.30
euch.;

Boskoop za 17.30 in De Stek, 19 in parochiekerk,
zo 9.30 en 10 par. kerk;

Hazerswoude-Dorp H. H. Engelbewaarders za 19. zo

8. 10 en 11.30;

Hazerswoude-RIJndIJk zo 10 euch.. Het Anker za 19

euch.. zo 8.45 en 11.30 euch.;

Hoogmade za 19, zo 10;

De Kaag za 19 avondmis, zo 8.10 hoogmis;

Katwl|k a.d. Rijn za 19. zo 9.30 en 11.15; dep.
Rijnsburg za 1% zo 10.30;

Langeraar za 19, zo 8.30. 9.30 (eerste communie),
11.30 idem;

Leiderdorp H. Menswording za 19. zo 9. 10.30, 12;
Lelmulden za 19. zo 7.30, 9.30 hoogmis. 11.15;

LISSE: Mariakerk; za 19 avondmis, zo 8.30. 10 (1ste
H. communieviering) 11.30 en 17.30; Agathakerk za
19. zo 8.30, 10. 11.30; Poelp. za 19. zo 9 en 11.30;-
H. H. Engelbewaarders za 19 misviering van de

Zondag:; zo 8 en 11 en 17.45 laatste Mis. 9.30
hoogmis;

Nieuwkoop za 19. zo 7.30. 9.10.45;

Nleuwveen za 19, zo 9 en 11;

Nieuwe Vennep za 10 Avondmis, zo 9.30 hoogmis,

11;

Noorden za 19.30, zo 9 en 10 hoogmis;
Noordwl|k-Marla ter Zee za 19. zo 9.30 hoogmis.
11 (samenzang);

Noordwl|k-Blnnen za 19. zo 8. 10 hoogmis. 11.30;
Noordwljkerhout St. Jozef za 19 euch met zang; zo

8.30 en 10 euch. m. zang; St. Victor za 19. zo 9.30
hoogmis. 11;

Oegstgeost: St. Willibrord za 19. zo 9, 10.30 12;
Bonaventura za 18.30 euch. ned., zo 9 euch ned..
11 latijn;

Oud Ade za 19. zo 8.30 en 10.30;

Oude Wetering za 19 avondmis, zo 8. 9.30 hoogmis.

11.30;

Roelofarendeveen Maria Presentatie; za 19. zo 8.

RIJpwetering za 19. zo 7.30, 9 en 10.30:

Sassenhelm za 19. zo 8. 9 30 en 11;

•Voorhout za 19. zo 9. 10.30. 11.45;

Voorschoten za 19 met zang; zo 10 hoogmis, F1
met zang; ji

Warmond za 19. zo 8.30,10 hoogmis. 11.30;
Woubrugge za 19. zo 10; j

Zevenhoven za 19. zo 9 hoogmis. 10,45;
Zoeterwoude-RIJndljk Meerburgparochie za 19
met koor; zo 10 hoogmis met koor. 12 met |0
en ned. liederen, 18 zonder koorzang; n;

Zoeterwoude St. Jan za 19.30, zo 9.30 hoogmis:n,
Chr. Dienaarkerk za 19, zo 8.30, 10 hoogmis. 1:n

LEIDEN Herv. Gem. Hoogl. Kerk 10 ds. Panne-
koek. 11.45 Stud, dienst. Marekerk 10 ds. de Jong.
17 dhr. Christ. Maranathakerk 10 prof. v.d. Berg.
Merenwijk 9.30 en 11 pasteur van Well. Bethlehem-
kerk 10 ds. v. Leeuwen. Bevrijdingskerk 9 ds. Boo-
gert, Vredeskerk 10 ds. Eekhof. Eglise Wallonne
10 30 pasteur Ribs, Acad, ziekenhuis 10 mevr. Koop-
mans-Schotanus, Diac.huis 10.30 mevr. ds. van Ever-
dingen. L.J.H. Oude Vest 13 10 30 jeugdkapel dhr.
vd. Ploeg. - Geref. Kerken: Zuiderkerk 10 ds. Schel
lens. 17 ds. Dijkstra. Petrakerk 10 ds. Gesink. 17
ds. Aalders. Oude Vest 10 ds. Aalders. 17 ds.
Bovenberg. Maranathakerk 10 ds. v.d. Berg. 17 ds.
Sytsma, Bevrijdingskerk 10.30 ds. Bovenberg, 17 ds.
Wagenvoorde, Groenhoven 10 ds. Sytsma, Jeugdha-
vendiensten Mierennest 10 dhr. van Garderen, de
Mirt 10 dhr. Spijker, Merenwijk 9.30 en 11 euch./-
Avondmaal - Geref. Gem. 10 en 16.30 Leesdiensten

- Chr. Geref. Kerk 10 en 17 Dienst des Woords -
Geref. Gem. Ned. 11.30 en 17.30 Leesdiensten -
Rem./Doopsgez. Gem. 10 ds. Kuipers - Nieuw Apost.
Kerk 9 30 en 16 diensten - Baptistengemeente 10
ds. v. Mameren - Evang. Chr. Gem. 10 dhr Dikkes

- Leger des Heils 10 en 19.30 samenkomsten -
Zevendedagsadv. 11 ds. Bouwer - Ev. Chr. Centrum
10 dhr. Zijlstra - Zendingswerk ,Jeruël 18 samenkomst

- Ev. Luth. Kerk 10.15 ds. Happee.

Aarlanderveen Herv. Gem. 10 ds. Wolthaus 19
gem. dienst - Geref. Kerk 9.30 en 19 dienst - Chr.
Geref. Kerk 9.30 dienst. 15 ds. Kok.

Ter Aar Herv. Gem. 9.30 en 18.30 ds. Lindenburg

- Geref. Kerk 10 ds. Bezemer. 18.30 ds. Meinhardt.
Abbenes Herv. Gem. 9.30 ds. den Harder.

Alphen a.d. Rijn Herv. Gem. Opstandingskerk 10
ds. Bogers, 18.30 ds. v.d. Heiden. Adventskerk 9.30
ds. Hanemaaijer. 18.30 ds. Bogers. Kruiskerk 9.30
ds. v.d. Heiden - Geref Kerk Salvatorkerk 10 kand.
Teneyenhuis. 18.30 ds. Sybrands. Maranathakerk 10.
ds. Sybrands. 18.30 kand. Teneyenhuis - Marthastich-
ting 20 Interkerk, dienst - Leger des Heils 10 en
19 30 samenkomsten.

Alphen-Oudshoorn Herv. Gem. Goede Herder
10.30 ds. Hoogendijk H.A.. 18.30 samenzang. De
Bron 9 ds. Hoogendijk H.A., 18.30 ds. v. Santen.
Sionskerk 9.30 ds. Verploeg, 18.30 kand. de Graaf.
Reeuwijk, Oudshoomseweg 10 ds. Oort - Geref. Kerk
Goede Herder 9 ds. Fernhout. 18.30 samenzang. De
Bron 10 ds. v.d. Ree, 10.30 ds. Hartkamp H.A.. 18.30
ds. v. Santen H.A.. Ashramcollege 9.30 ds. v. Santen
H.A.. Driehoorne 19 dhr. Engel.

Bodegraven Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 dienst.
18. 30 ds. Richter. Salvatorkerk 10 dienst. 18.30 ds.

Droogers, Bethlehemkerk 9.30 ds. v. Hensbergen.
Ermelo. 18.30 ds. de Vreugd - Baptistengemeente
10 ds. Koekkoek, 18.30 ds. v.d. Wetering - Volle
Evang. Zending 10 samenkomst - Geref. Kerk 9.30
prof Diepenhorst. Zeist. 18.30 dienst.

Boskoop Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds. Heymans,
18.30 ds. Stelwagen, De Stek 9.30 ds. Stelwagen -
Geref. Kerk 9.30 en 17 ds. Stelwagen - Boskoop 9.30
en 17 ds. v. Langevelde.

Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 ds. Bouman, Kat
wijk. 18.30 ds. Goedhart. Nieuwkoop - Geref. Kerk
9 30 en 17 ds. Versluys.

Hoogmade Herv. Gem. 10 dr. v. Niel.

De Kaag Herv. Gem. 10 ds. Carstens.

Katwijk a.d. Rijn Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
Batelaan. 18 ds. Gebraad, Ontmoetingskerk 10'ds.
Gebraad. 18.30 ds. Nicolaï - Geref. Kerk 9.30 ,ds.
Vrolijk. 17 ds. v.d. Horst.

Katwijk aan Zee Herv. Gem. Nieuwe Kerk 10.
ds. Vroegindewey. 18 ds. Vink, Oude Kerk 10 ds.
Schuurman. 18 ds. Arkeraats. Pniëlkerk 9.30 ds.
Arkeraats 18 ds. v. Roon, Ichtuskerk 10 ds. Boer.
16 ds. Arkeraats. School 10 ds. v. Roon - Chr. Geref.
Kerk 10 en 17 ds. v.d. Ent - V.E.G. 9.45 ds. Bulthuis
- Soefiebeweging 16 Eredienst - Geref. Kerk Vr. 10.15
dienst. 15.30 ds. Hoff.

Koudekerk a.d. Rijn Herv. Gem. 10 ds. v.d.
Linden. 17 Geref. pred. (opendeurdienst) - Geref.
Kerk 10 en 17 ds. Hassefras.

Leimuiden Herv. Gem. 9.30 ds. de Vree. 19 ds.
Los - Geref. Kerk 9.30 en 19 dienst.

Leiderdorp Herv. Gem./Geref. Kerk (gez. diensten)
Dorpskerk 10. Hoofdstraat 10 en 18.30, Scheppings-
kerk 9 en 10.30. 17.

Lisse Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't Hooft.
Pauluskerk 10 ds. de Gelder H A.. 19 ds. Cartens.
de Kaag. jeugddienst - Geref. Kerk 10 ds. de Wit.
19 jeugddienst in Pauluskerk ds. Cartens - Chr.
Geref Kerk 10 en 16 ds. v. Dijken H.A. - Geref. Gem.
10 en 16 ds. Hakkenberg - Geref. Kerk Vrijgem. 8.45
ds. Simpelaar. 16.30 Leesdienst.

Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 en 18.30 ds. Brons
geest - Geref. Kerk 9.30 en 18.30 kand. v. Loo -
Chr. Geref. Kerk 9.30 Dienst des Woords. 14.15 ds.
Hamstra.

Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 ds. Molenaar, 18.30

dienst.

Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30 ds. Sybrandy. Den
Haag. 19 ds. v. Winterswijk. Bennebroek. jeugd
dienst. - Geref. Kerk 9.30 ds. Wijngaarden. 18.30 ds.
Rang - Chr. Geref. Kerk 9.30 en 15 ds. Visser.
Noordwijk Herv. Gem. Voorstraat 10 ds. Keuning.

19 ds. v. Dok. Rotterdam. Sole Mio 9 ds. Keuning.
Hoofdstraat 9 ds. Bakker. 19 ds. Elgersma, De
Rank-lchtus 10 ds. Visser. Gouda. 15.30 ds. v.d. Plas.
Delft. Vierboet Boerenburg 10 jeugdkapeldienst -
Geref. Kerk: diensten Hoofdstraat 10.30 en 19, Vinke-
laan 9.30 en 19. Stichtingskerk 11 - Geref. Kerk 10
dienst, 19 ds. dén Haan.

Noordwljkerhout Herv. Gem. 10 dhr. Geursen,
Haarlem.

Oude Wetering Herv. Gem. 9.30 ds. Hemstede.
Leiderdorp, jeugddienst - Geref. Kerk 9.30 en 18.30
Dienst des Woords.

Rijnsaterwoude Herv. Gem. 9.30 ds. de Kruif. 19
ds. Janse. Nigtevecht - Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst.
14.15 ds. Bouw.

Rijnsburg Herv. Gem. Grote Kerk 9.30 ds. v.d.
Velden. Mijdrecht. 17 ds. v.d Bogerd. Bethlehemkerk
930 ds. v.d. Bogerd. 17 ds. Wisse, jeugddienst -
Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds. Baaijen. 17 ds. v.
Beek. Den Haag. Immanuëlkerk 9 en 10.30 dr. v.
Oeveren, Maranathakerk 9.30 ds. Huisman, 17 ds.
Baaijen - Chr. Geref. Kerk 9.30 en 17 ds. Kampman.
Sassenheim Herv. Gem. 9 ds. den Tonkelaar.
Warmond. 10.30 dhr. Goedhart, Nieuwkoop. 10 open
deurdienst brig. Schurink. Leger des Heils - Geref.
Kerk 9.30 ds. v. Santen. 17 ds. Buitenhuis, Bodegra

ven - Chr. Geref. Kerk 10 en 17 ds. Rebel -
Prot. Bond 10.30 ds. Cnosse. Dordrecht V.E.Z
samenkomst NPB.

Valkenburg Herv. Gem. 10 ds. Baas. Katwijk, 1?(
ds. den Tonkelaar. Warmond - Geref. Kerk 9.30
de Raadt. 18.30 ds. Baaijen. Rijnsburg - Geref. fez
Vrijgem. 9,30 ds. Hoff, 17 dienst. ej

Voorhout Herv. Gem. 10 ds. Vink, Katwijk. i
Voorschoten Herv. Gem. 10 ds. de Haas.
Haag, Rijndijk 10 ds. v.d. Schoot. H.A. - Geref.
9.30 ds. de Zeeuw. 19 jeugddienst in Geref. K
aula 9.30 ds. de Zwart.

Warmond Herv. Gem. 10 ds. den Tonkelaar.
Wassenaar Herv. Gem. diensten: Dorpskerk
16.30 en 19. Kievitskerk 10, Messiaskerk 10. Dtftl
centrum 9.30 - Geref. Kerk Dorp 10 en 19 ds.™
Meulen. Zuid 10 en 19 ds. v.d. Kamp - Ned. F
Bond 10.30 ds. Werner. ia'

Woubrugge Herv. Gem. 9.30 en 18.30 ds. Ett
- Geref. Kerk 9.30 dhr. Brouwer, Katwijk, 18.3(jc
v.d. Heide. Zwammerdam.

Zevenhoven Geref. Gem. 9.30 ds. Buitenlui11
Herv. Gem. 9.30 ds. Nicolaï.

Zwammerdam Herv. Gem. 9.30 ds. Lafeber. 1i j
ds. Mostert - Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Heide. 1)n
ds. Mostert gez. dienst in Herv. Kerk.

DEN HAAG „Heempark"
is een rare naam voor een
wilde-planten-tuin, want
doorgaans kom je in zo'n

moderne verzameling van
wilde planten nogal wat
soorten tegen, die van
oorsprong helemaal niet in

Jn

dat bepaalde heem
thuishoren.

Weg- en dijkbermen beslaan
één procent van de

Nederlandse bodem; zij zijn
een (hopelijk blijvende)
wijkplaats voor een derde
deel van onze huidige

inheemse flora. planten als muurpeper, -

De steden vormen een milieu, muurleeuwebek en een aantal
dat verwant is aan wat we varens behoren tot de T

wezenlijke elementen van de 'L
„steensteppe".

van bergstreken kennen;

Dit zijn drie uitspraken, die je in een boek over
wilde planten niet direct zou verwachten. Ze
staan in het nieuwe Boek van de Maand, dat-
op 1 juni uitkomt. Wim Schroevers, Amsterdams
schoolbioloog en topman van het I.V.N. (Insti
tuut voor Natuurbeschermingseducatie) heeft
dit door Kosmos uitgegeven boek geschreven.
Jan den Hengst (specialist plantenfotograaf)
voorzag het van meer dan driehonderd schitte
rende kleurenfoto's.

Het boek heet „Plantenrijk, wilde planten in hun
landschap". De uitgave als Boek van de Maand-
in een oplage van meer dan 150.000 exemplaren
tegen een actieprijs van 19,50 betekent een
groots opgezette poging om de gewone man en
vrouw in aanraking te brengen met een nabije
wereld, die soms ten ondergang gedoemd lijkt,
maai' die bij nader inzien ook in onze alles
vervlakkende tijd nog best de moeite waard
blijkt te zijn. Ondanks, maar soms ook dank
zij het huidige grootschalige ingrijpen van de
mens op zijn woonomgeving. Ook opgespoten
terreinen vertonen natuurleven. Wim Schroevers
laat ons zien, wat daar groeit aan interessante
planten, zoals hij ook het plantenkleed van
wegberm en steensteppe beschrijft.
Wim Scliroevers is kennelijk nooit in Rusland
geweest. Toch heeft hij gelijk wanneer hij ver
onderstelt dat het Russische landschap eentonig
is door zijn eenvormigheid over grote gebieden.
Zó stelt hij zich het Nederlandse oerlandschap
voor. Een landschap, dat misschien wel mooi
is geweest, maar toch bepaald niet zo boeiend
als het door de mens gemaakte Nederland van,

zeg maar de Middeleeuwen tot 1900. Over dat
landschap gaat het nieuwe Boek van de Maand
vooral.

Het is inmiddels voor het grootste deel verdwe
nen. En daarmee verdween ook de stoffering:
een boeiend plantenkleed. Maar wat daarvan
rest, rechtvaardigt volgens de auteur toch de
titel Planten-„rijk". Met de ondertitel „Wilde
planten in hun landschap" maakt Schroevers
duidelijk dat weliswaar de 300 plantensoorten
die hij laat zien bij wijze van spreken „om de
hoek" groeien, maar toch niet om elke hoek.
De meeste planten verkiezen een speciaal mi
lieu. Een waterlelie vind je niet op de hei, dat
is duidelijk.

De reeds eerder door Natuurmonumenten uitge
geven drie delen„Wilde Planten" zijn in handen
gekomen van een breed publiek. Maar je hoort
nogal eens de verzuchting: „Ik blader vaak in
die boeken vanwege de schitterende platen,
maar de tekst is me helaas te moeilijk". Dat
is dan wel jammer, want „Wilde Planten" bete
kende een doorbraak in de studie van onze
flora. Voor het eerst in zo'n breed verband
behandelde deze „plantenbijbel" de wilde flora
van Nederland volgens een modern-ecologische
visie. Het nieuwe boek „Plantenrijk" doet dat
ook. Het is, in tegenstelling tot het gros van de
natuurboeken die de markt overstromen, oor
spronkelijk Nederlands. Het is bovendien zo
geschreven dat de gewoon-maar-geïnteresseer-
de, doch niet deskundige lezer het kan bevatten.
Bijna op de manier, waarop Heimans en Thijsse

het Nederlandse publiek vertrouwd hebben ge
maakt met de natuur in een tijd die op dit punt
nog overvloeide van melk en honing, oftewel
van dierlijk en plantaardig leven.

Schroevers laat er geen twijfel over bestaan, dat
van die rijkdom niet meer dan wat druppels
en kruimels over zijn. Hij waarschuwt de over
heden, dat het „bouwen" van nieuwe natuurge
bieden geen bruikbaar alternatief is voor het
opofferen van bestaande, omdat zo'n opbouw
eeuwen duurt en er vóór die tijd ongetwijfeld
een nieuw plan op tafel zal komen om het
gebied wéér van bestemming te veranderen. De
naoorlogse stadsuitleg en wegenbouw, de re
creatiedruk door te weinig eigen groen voor
iedere Nederlander, de vervuiling en de overbe
mesting noemt de schrijver dodelijke bedreigin
gen voor Nederlands natuur en landschap. Een
maal waren deze uniek; want waar ter wereld
kon je duinen, heidevelden, moerassen, blauw-
graslanden en polders vinden als in dit kleine,
maar (anders dan Rusland of Frankrijk) zo
sterk gevarieerde landje? Nog altijd komen hier
1550 soorten planten voor, vergelijkbaar met
Engeland of Scandinavië; Zwitserland heeft er
meer en België ook, maar beide onder invloed,
van de bergwereld. Van onze 1550 plantensoor
ten worden er echter wel een kleine duizend met
uitsterven bedreigd, doordat ze steeds zeldzamer
worden. Het is zelfs zo, dat een 700-tal soorten
alleen nog maar in natuurreservaten voorkomt.
Die zeldzame soorten kom je in dit boek nauwe
lijks tegen. Het behandelt 300 min of meer
algemene planten, die iedereen kan leren ken

nen, wanneer hij zijn ogen de kost geeft in
bossen, moerassen, vennen, duinen, kwelders en
schorren, op heiden en weiden, akkers, kalk-
graslanden, opgespoten terreinen, dijken, mu
ren, houtwallen, in parken en langs wegbermen.
De schrijver neemt ons mee op een tocht door
de lage landen, waarbij de Ardennen niet, Zuid-
Limburg nauwelijks, maar Vlaanderen en Bel
gisch Brabant wel aan bod komen. En hij laat
ons zien waarom je in een bepaald gebied de
ene, in een ander gebied juist een heel andere
plant kunt verwachten.

De ecologie bestond al vóór Heimans en Thijsse,
zonder dat zij de naam kenden. Ook zij beschre
ven de plantengroei in samenhang met het
landschap. Maar intussen weet de wetenschap
veel meer dan in de nostalgische tijden van de
Verkade-albums het geval was. Wat in „Wilde
Planten" grondig, maar niet gemakkelijk is be
handeld, vertelt Schroevers in „Plantenrijk" met
het gemak van de geboren docent. Hij laat zien,
hoe de plantengroei karakteristiek is voor elke
soort landschap, dank zij verschillen in vocht,
warmte, licht, voedingsstoffen en soms nauwe
lijks merkbare hoogteverschillen. Niet elke plant
is even kieskeurig en aan een bepaald milieu
gebonden en de moderne landinrichting doet
daardoor het eigenlijke wijken voor het eendere,
zoals hij het treffend omschrijft. Desondanks
voert de tocht, waarop hij ons door de lage
landen leidt, nog altijd door herkenbare, van
elkaar onderscheiden landschappen. Hoe dat
komt, is een altijd weer opduikende interessante
vraag, die in „Plantenrijk" duidelijk wordt
beantwoord. Ook wordt duidelijk gemaakt

waarom mest lang niet altijd goed is voor f
planten en vaak zelfs dodelijk. Daarom kan
niemand, zeker niet degene die dank zij dit boek
de variaties in het plantenkleed heeft leren
begrijpen, nog volhouden, dat de boer van nu
een even „betrouwbaar" natuurbeheerder is als
zijn voorgangers dat (onbewust) is geweest.
Vooral in het cultuurlandschap wijkt het eigen
lijke voor het eendere, als gevolg van uniforme f
landbouwmethodes.

De nadruk van „Plantenrijk" valt een beetje op
de Randstad. Wanneer Schroevers de uitspraak

van Napoleon onderschrijft dat Nederland een
aanslibsel is van de Franse rivieren, dan vergeet i,

hij de geologische opbouw van Oost-Nederland.

Maar dat is een te verwaarlozen detailkritiek.

„Plantenrijk" is in één woord een schitterend, j>

een „rijk" boek. Het verschijnen ervan is dan

ook toegejuicht door de georganiseerde natuur-

liefhebbers. De traditionele voorjaarswandelin- i

gen voor een groot publiek, georganiseerd door

I.V.N. en aanverwante verenigingen, staan dit- I

maal in het teken van de bloemen en planten

die in dit Boek van de Maand worden getoond

Terecht, want wie ons „onkruid" wil leren ken
nen en begrijpen zal toch vooral zelf naar buiten
moeten om te zien hoe en waar het groeit. Vaak
tegen de verdrukking in, maar wèl met de
oudste rechten.

Adriaan Buter