Burgerlijk Armbestuur in Maastricht is ook niet
tegen, dat heeft hier meer dan honderd bunder
grond liggen. Ja, ik heb wel mijn zorgen. Maar
ik maak het toch allemaal niet meer mee."
De molen, genoemd naar wijlen mr. Van Tienho
ven, de grote man van Natuurmonumenten, staat
stoer verankerd in de mergelbodem. Iemand in een
vakantiehuisje legt uit, dat er zo nu en dan een
vrijwillige molenaar komt om de wieken te laten
draaien. Wanneer het ENCI-plan doorgaat, komt
die molen op een eilandje te staan, midden in het
gapende gat van ruim vierhonderd bunder tot op
het grondwater afgekloven mergel.
Het plateau zou dus een stukje lager worden. In
de ogen van de ENCI is daarmee ongeveer alles
gezegd. Tegelijk met haar concessieaanvragen van
1976 liet zij via een particulier planologisch bureau
een rapport ("Synthese") verschijnen, waarin de
geschiedenis van de bovengrondse mergelwinning
van de laatste veertig jaar op een rijtje werd gezet.
Conclusie: bedrijfsleven en overheid zoeken naar
een concentratie van mergelwinning in Zuid-Lim
burg. Tweede conclusie: het Margratenplateau,
waar toch niemand woont, komt daarvoor het
meest in aanmerking ..^Volgende conclusie: na
afloop kun jé met de grond weer doen wat je wilt:
bestemmen voor landbouw, voo^ recreatie? Men
hoeft heinaar te zeggen.
In 't Rooth zegt een fruitteler hiervoer: ..Onzin.
Er is geen andere grond genoeg, zeker geen grond
die een boer kan betalen. En helemaal on^in, dat
de graverij weer gewoon gebc
len. Ga daarginds maar eens kijken Ze heb-
n een afgegraven stuk van de Nekami weer
de landbouw klaargemaakt. Vijf en twintig hecta
res afgraven om één hectare te winr
daarvan: als het regent gaat het water er óver je
en is het droog dan zit de grond vol
n. De hele waterhuishouding is ver-
Geen wonder, want eerst is de hele boel
vastgereden en dan wordt er van alles
gestort: vuursteen, slechte mergel en ook nog
een beetje van de oude bovenlaag. In de concessie
staat, dat ze die moeten bewaren, maarxiaar komt
natuurlijk niet alles van terecht. En wat groeit eÜfl
Wc
beetje slechte snijmais. Moet ik voor zo'n
?komst mijn fruitplantage ruilen? Ik zit hier in
ï'n eentje op acht hectare fruit, daar heb ik een
goeie boterham aan. Dat is arbeidsintensief werk.
Dit is het beste fruitteeltgebied van Limburg, kijk
maar naar al die jonge boomgaarden. Maar over
dat soort werkgelegenheid praat de ENCI niet!"
De ENCI praat met boeren alleen over geld en
vqor het ENCI-geld gaat een aantal van hen door
de knieën, maar deze fruitteler voorspelt, dat ze
nog jankend op hun mening terug zullen komen,
net zo jankend als die boer daarginds bij zijn
slechte maisveld staat. Wat heb je aan geld als
je er geen goed boerenbedrijf mee kunt kopen?
Tegen de milieubeschermers zegt de ENCI, dat ze
vooral niet moesten vergeten dat het landschap
waar zij voor vechten, óók mensenwerk is, net als
het eindprodukt van de mergelwinning.
Voor een deel is dat waar. Op de Limburgse löss
groeit geen oerbos meer. Dat vind je alleen nog
op de hellingen van de dalen die de riviertjes in
(een gigantisch werk van duizenden jaren in de
oorspronkelijke hoogvlakte hebben uitgeslepen.
Daarna kwam het letterlijk heidense kabaal van
de ontginning. Met stenen bijlen, stenen dissels en
stenen landbouwwerktuigen. Al vijfduizend jaar
geleden vestigden onze eerste boeren zich op de
Limburgse löss. Alleen de moeilijke hellingen lie
ten zij ongemoeid. Daar floreert nu nog altijd een
uitermate boeiende natuur. Toch is het onbegrijpe
lijk, dat de Kroon zich zo door „ambtelijke berich
ten" heeft laten leiden, dat zij de landschappelijke
waarde van het Margraten-plateau tegen de dalen-
heeft afgewogen en te licht bevonden.
het plateau heeft zijn eigen charme. Limburg
heuvelland zoals de Veluwe. Zuid Limburg,
van Eifel en Ardennen, is het enige
in Nederland van een door droge en
doorsneden hoogvlakte. Het plateau
bestaat uit drie kleinere hoogvlak-
ervan is het Slobberveld. Gedepu-
Limburg wilden dat behouden,
ontgrondingsaanvrager afwe-
om maar een stukje ervan, nu
nog twee andere van die
gegroefde schotels het aan-
stukje Nederland bepalen.
van het „Comité
van argumenten op, die
van dit plateau. Het
nachtvorsten in
naar de randen),
de benau-
in het op een
van
aan
ingesloten)
al gezeg
al onze
nen, tw
ben al hun fiat
Limburg begint na te
Recreatieschap, iedereen
Er is het ongekende aantal
ten binnengekomen. Milieu
onderstrepen het vandaag (er
uit Maastricht) allemaal nog eens
en Keer: Dinsdag is er weer een
En wat dan?
mers bijeen zijn om kracht bij te zetten aan hun
eis: „Geen mergel uit Margraten!" Er is nog niets
beslist, al heeft de meerderheid van de speciale
adviescommissie, waardoor G.S. zich bij een uit
spraak wilde laten dekken, zich onder bepaal»"
voorwaarden akkoord verklaard met het
van een graafconcessie. Meer dan vierhoi
hectare, een enorme hap uit Limburgs groei
is gemoeid met deze aanvraag.
Valkenburg bestaat niet alleen van
de en vlaai etende toeristen,
kilometer afstand van het men:
aan de Geul ligt op de
hoogvlakte het dorpje Sibbe.
Valkenburg. Ook dit is Zu
van mergel blokken, nieuwe
boerenhoeven. Voorbij
open boerenland. Een
te met hier
spitsen roncflH
■boer, die bezig is
I te ruimen omdat
vooreen nieuwe
ENCI-kuü
zoals hij
slaapkamer
"c kunnen
dertig
en daar een bongerd,
een molen in^^H
de resten^M
;t land g.
igst, wijst tot hoevi
u komen te lopen,
verwacht dat het ga
uit zal hij de w
zien. Al dit land
meter diep.
Berg en
Of hij daar ni
„Het gaat toch door, meneer; tegen de Staat begin
je niks. Wij hebben ook een boerderij in Terblijt.
We wilden niet verkopen en waren al bij de Kroon.
Maar toen ging vader dood en hebben we ons
beroep maar ingetrokken. We hebben op een ande-
zelfs drie keer
zoveel. Weet u, die mergelfabrikanten zijn niet
tegen de boeren. Ze willen je best betalen en er
moet nu eenmaal cement zijn. Nee meneer, die
milieu-apostelen, dat zijn de kwaaie jongens. Ik
moest een ligboxenstal bouwen, want je moet toch
met je tijd mee. Nou meneer, je eigen buren keren
zich tegen je! Dan vraag ik u, wie wil er nu
eigenlijk de boeren kapot hebben?"
Of er geen boeren tegen de afgraving zijn'? Of hij
zich geen zorgen maakt?
„Nou ja, niet iedereen is er vóör^patuurlijk. De
Limburgse Land- en Tuinbouw Maatschappij heeft
een protest ingediend, maar in de commissie heeft
de voorzitter, meneer Lamers, toch voor de ENCI
gestemd. Wat de ENCI kan betalen, dat kan toch
niemand anders en met al die oudere boeren is
er land genoeg om ergens anders te beginnen.
Kijk: die boomgaard daar, die moet ook weg. Maar
de eigenaar is vijf en zestig en hij heeft alleen
twee dochters. Die boeren lachen zich kapot. Het
MARGRATEN Langs de stille boerderijen van
het Zuid-Limburgse dorpje 't Rooth daveren
vrachtauto's vol mergelblokken. Het gehucht ba
lanceert op de rand van de afgrond: letterlijk
bijna, maar figuurlijk zeker, 't Rooth is gedoemd
om te verdwijnen. De weg, vol stofwolken van
de zwaarbeladen wagens, leidt tussen een fruit
plantage en de rand van de steengroeve door.
Zojuist heeft de Kroon besloten, dat die groeve
mag worden uitgebreid. Limburgs provinciaal
bestuur had een ontgronding voor de eerste fase
al toegestaan. Die fase kan nu doorgaan, ondanks
protesten van boeren en milieumensen. Deze uit
breiding zal 't Rooth nog net niet aantasten, maar
bij fase twee zal dat wel het geval zijn en fase
drie zal het hele dorp van de kaart vegen.
't Rooth: een van de vele kleine dorpjes, die
Limburg rijk is. Gesloten hoeven met binnenplaat
sen, waarachter het vruchtbare land zich uitstrekt.
Een van de negen dorpjes op het plateau van
Margraten, die in hun voortbestaan bedreigd wor
den door de mergelhonger van de cementfabrikan-
ten. Gelegen rondom een open vlakte waarop niet
alleen de Nekami-jongens hun begerige ogen heb
ben gericht, maar die bovendien hun grote broers
van de ENCI het water tussen de tanden brengt.
Zo'n kleine vijfhonderd bunder van een door löss
toegedekte, maar door niemand bewoonde mergel-
berg. Wat een cement kun je daarvan maken!
De ENCI, dat is de Eerste Nederlandse Cement
Industrie, hetzelfde (vrijwel geheel Belgische!) con
cern, dat zo driftig doende is om bezuiden Maa
stricht een van onze weinige Nederlandse bergen,
de Sint Pietersberg, om te vormen tot een geweldi
ge holle kies. In 1991 loopt daar haar concessie
af. Dan zal er trouwens weinig meer te happen
over zijn. Dan zullen intussen de „grotten" (door
ondergrondse mergelwinning ontstane gangen) met
hun vleermuiskraamkamers en handtekeningen
van historische grootheden als Alva en de jonge
prinses Wilhelmina, zijn opgeofferd. Dan zullen
groeiplaatsen van zeldzame bloemen zijn verdwe
nen en zal het landschap definitief zijn opge
scheept met een gapend gat, zo goed en zo kwaad
als dat gaat gecamoufleerd door wat kunstmatige
begroeiing.
Daarom rpoet, in de opvatting van de ENCI, het
plateau van Margraten aangepakt worden. Want
de vraag naar cement zal niet ophouden, ook al
verklaarde minister dr. J. Ginjaar van Volksge
zondheid en Milieu nog onlangs in Maastricht, dat
er met spoed een alternatief voor cement uit
mergel gezocht dient te worden. Er is immers
werkgelegenheid in het spel voor honderden (de
ENCI is erg onduidelijk over het juiste aantal)
Limburgers. En dergelijke argumenten wegen
zwaar.
Toch is er nog niets beslist over de toekomst van
het plateau en zijn negen dorpjes. Gedeputeerde
Staten van Limburg zijn voorzichtig nu het om
verdere ontgronding gaat dan de uitbreiding van
de Nekami groeve. Op 23 mei zullen zij eerst eens
hun oor te luisteren leggen tijdens een officiële
hoorzitting Misschien luisteren zij uit de verte ook
wel naar het protest, dat vandaag opklinkt op het
Raadhuisplein van Cadier en Keer. onder de rook
van Limburgs hoofdstad, waar de milieubescher-
