S
Tien jaar na de dood
van King nog twee
werelden in Amerika
Investering in Zuid-Afrika
erken: ongewenst en onverantwoord'
KORTE METTEN
Plan bisschoppenconferentie voor studie gemengd huwelijk
3
uitenland
kerk
wereld
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 14 APRIL 1973 PAGINA 11
Het was april 1968 en de zwarte vuilnismannen
van Memphis in de Amerikaanse staat Tennes
see staakten bitter. Bitter, omdat naar hun
sociale verlangens niet geluisterd werd, bitter
ook, omdat een zwarte demonstratie in de
laatste dagen van maart, die bedoeld was ge
weest om hun eisen te ondersteunen, uitgelopen
was op een bloedbad met tientallen gewonden
en een dode: een jongen van zestien jaar. De
leider van de protestmars, dominee Martin
Luther King, prediker bij uitstek van het ge
weldloze verzet, had op die trieste 28ste maart
de mars na de incidenten afgeblazen, maar op
drie april was hij terug in de stad van de
stakers: om een nieuwe protestmars te leiden,
om voor de rechtbank te protesteren tegen het
verbod, waarmee de autoriteiten die mars pro
beerden te verhinderen en om te proberen tot
een akkoord te komen met militante negergroe
peringen, teneinde een eventuele nieuwe mars
vredig te laten verlopen.
Het blanke deel van Memphis gaf de terugge
keerde negerleider geen warm welkom: er wa
ren boodschappen in de geest van „hij komt
niet meer levend uit deze stad". Het was tegen
de achtergrond van deze dreigementen en span
ningen, dat King in Memphis een rede hield:
„Er komen nu moeilijke dagen, maar dat is niet
belangrijk meer, want ik leefde en ik zag de
top van de berg. Ik ben nu niet meer bang,
want ik ben op die top geweest en heb het
beloofde land gezien. Wij als volk zullen dat
beloofde land bereiken."
Op de avond na die rede, 4 april 1968, stond
Martin Luther King op het balkon van zijn
hotelkamer om met enkele medewerkers de
situatie van dat ogenblik nog eens door te
praten. Daar trof hem de kogel uit het geweer
van een blanke scherpschutter: Martin Luther
King was dood en Amerika viel terug in de
sfeer van onzekerheid en paniek, die enkele
jaren eerder gevolgd was op de moord op
president Kennedy.
En net zoals na de presidentenmoord kwamen
er vragen: wie was de dader, hoe was het
mogelijk, dat de schutter ondanks de strenge
bewaking van de negerleider deze open kans
gekregen had, waar zaten de maanden de
organisaties die deze moordenaars tot hun daad
brachten, waren er zulke organisaties.
Enkele maanden na de dood van King werd
een man gepakt, van wie men aannam, dat hij
het fatale schot op de negerleider had gelost:
James Earl Ray. En Ray bekende: „Ik heb het
gedaan en ik heb het alleen gedaan." Daarmee
was gerechtelijk de kous af: de verdachte had
bekend en was daarmee ontsprongen aan het
doodvonnis; hij kreeg levenslang.
Maar nu, tien jaar later en na de verwikkelin
gen rond deze Ray, is de moord op Martin
Luther King nog altijd omgeven door vraagte
kens. Meer dan eens heeft Ray laten weten, dat
hij wel eens bereid zou kunnen zijn, om „te
praten". Wat weet Ray, die zijn ervaringen
mondjesmaat maar voor goed geld aan Ameri
kaanse uitgeverijen verkocht heeft, nog meer
dan hij tot dusver kwijt heeft gewild? Is de
gevangenis voor hem eerder een beschermend
huis, waarin hij een goed leven leidt en veilig
is voor degenen, die hem de mond definitief
willen snoeren, dan een oord waar hij een straf
uitzit?
De dood van King sloeg de wereld met verbij
stering; Washington reageerde met een ge
schokte verklaring van minister van justitie
Clark, dat er „geen sprake was van een samen
zwering". Het land stond nog stijf van de
twijfels over de moord op Kennedy, het kon
er geen nieuwe onzekerheden bij gebruiken.
President Johnson die juist een „vredesoffen
sief" had gelanceerd en over de oorlog in
Vietnam wüde praten (die nog vijf jaar zou
duren) zegde zijn afspraken af en wendde zich
„in dit uur van nationale nood" tot het verdeel
de Amerika: „Ik vraag iedereen het blinde
geweld te veroordelen, dat dominee King neer
sloeg."
Op alle openbare gebouwen in de States gingen
de vlaggen halfstok, behalve in Georgia, waar
gouverneur Maddox het niet de moeite waard
vond, hij liet zijn ambtenaren dan ook gewoon
werken op de dag, waarop Martin Luther King
begraven werd in Atlanta, 9 april, een stille dag
voor heel Amerika, twee dagen na de nationale
rouwzondag, die door president Johnson was
verordend.
De rouwkoets van King was een boerenwagen,
getrokken door twee muilezels. Men schatte het
aantal rouwenden in en rond het Ebenhaezer-
kerkje tijdens de plechtigheid op honderd en
vijftig duizend. De plechtigheid duurde zes uur
en vrijwel alle Amerikaanse televisiestations
zonden haar integraal uit. Ook de rede, waar
mee een oude vriend van King, dr. Mays, de
plechtigheid op het kerkhof besloot: „Er is niets
groters dan te vechten en te sterven voor het
loon van een vuilnisman. Schuldig aan de
moord is blank Amerika; schuldig is het stad
bestuur van Memphis, schuldig zijn wij alle
maal."
Rellen
De dood van King had overal in Amerika een
stroom van rassenrellen tot gevolg; Washington
leek op een belegerde stad met een avondklok
en een legermacht van bijna veertienduizend
man federale troepen om de orde te handha
ven; in vele steden werd gerampokt en geplun
derd. Ook in Memphis, waaronder de schok
van het gebeurde enkele dagen na Kings dood
een „rouwbijeenkomst" kon plaatsvinden, be
doeld als verzoenend gebaar. Er waren driedui
zend blanken en drieduizend zwarten in het
stadion om aan die bijeenkomst deel te nemen.
En de mars voor de vuilnismannen, waar King
zijn leven voor had moeten laten, ging door:
zonder incidenten, behoed en beschermd door
tienduizend politiemannen en soldaten van de
nationale garde. Bij die gelegenheid (het was
de dag voor de begrafenis van Martin Luther
King) hield Kings weduwe een toespraak: „Hoe
veel mensen moeten nog sterven, vóór in Ame
rika een werkelijk vrije samenleving gereali
seerd is? Ik zou vandaag een ernstig beroep
op u willen doen, nooit toe te staan, dat Kings
geest sterft."
Amerika leek er het beste van te willen maken:
in Washington kwam plotseling schot in de
burgerrechtwetgeving, die rassendiscriminatie
bij het verhuren van woningen moest tegen
gaan; de Indianen kregen in de golf van ontzett-
ting en blank medeleven een plukje goedheid
mee: de nieuwe wet regelde ook hun rechten.
Maar de negerghetto's bleven: in de praktijk
veranderde er op slag niet zoveel en met name
de zuidelijke afgevaardigden in het Congres
waren allerminst enthousiast over de ontwikke
ling, die naar hun mening, al te zeer beïnvloed
werd door oncontroleerbare gevoelens van een
enkel ogenblik. Toen de gevoelens „uitgewerkt"
waren, telde Amerika de doden van de onlusten
na de moord op King: het waren er eenenveer
tig. In de ziekenhuizen lagen vierduizend ge
wonden, slachtoffers van wat genoemd werd
de „hete lente".
VOOROORDELEN
Nu, tien jaar na het bloedige oproer dat volgde
op de moord op King zijn de levensomstandig
heden van de vijfentwintig miljoen zwarte
Amerikanen enigszins verbeterd. Maar de ras
senintegratie, gelast door het federale Hoogge
rechtshof in 1954 en krachtig aangemoedigd
door president Johnson, is een mislukking ge
worden. Er zijn duidelijk twee gemeenschappen
in Amerika gebleven, een blanke en een zwarte.
De grove vormen van racisme zijn verdwenen,
maar bij de blanken en in mindere mate bij
de zwarten blijft het rassenvooroordeel aanwe
zig. Men aanschouwt elkaar zonder elkaar te
zien. Men deelt dezelfde autobus maar spreekt
niet tegen elkaar. Dat is de mening van sociolo
gen, demografen en economen die zich over het
probleem buigen zonder een oplossing te vin
den.
Negen jaar geleden al kwam de commissie-Ker-
ner tot de slotsom: „Ons land gaat in de
richting van twee gemeenschappen, de een
zwart, de ander blank, beide verschillend en
ongelijk". Er hebben zich drie verschijnselen
voorgedaan in de achter ons liggende periode.
Allereerst is een nieuwe zwarte bourgeois ge
groeid, die zijn verleden is vergeten en die even
weinig betrekkingen onderhoudt met de grote
meerderheid van zwart Amerika als de blanke
bourgeois.
Voorts is „Black Power" verdwenen. Bobby
Seale heeft kandidaat gestaan bij verkiezingen
in Oakland in Californië, Eldridge Cleaver
houdt zich bezig met kleding en godsdienst en
Huey Newton maakt deel uit van de gevestigde
maatschappij. Angela Davis tenslotte vertegen
woordigt alleen nog zichzelf. Tenslotte bekleedt
een aanzienlijk aantal zwarten tegenwoordig
openbare functies: burgemeesters, magistraten,
gemeenteraadsleden, volksvertegenwoordigers
(in het Congres één senator en tweeentwintig
leden van het Huis van Afgevaardigden), advo
caten en ambassadeurs. Zelfs aartsracist gou
verneur Wallace van Alabama heeft zich om
ringd met zwarte medewerkers.
De bekladde muren in het hart van New York,
Washington, Los Angrles, New Orleans, Ne
wark en Chicago laten de keerzijde van de
medaille zien. Daar, in de sloppenwijken, is het
vuur blijven smeulen. In tien jaar is de werk
loosheid onder de zwarte Amerikanen verdub
beld tot veertien procent gemiddeld. Onder de
jongeren van achttien tot eenentwintig jaar
bedraagt het werkloosheidspercentage eenen
veertig volgens de officiële statistieken.
Ondanks federale en gemeentelijke steun, is de
meerderheid van de zwarte bevolking arm.
Zesentwintig procent heeft een inkomen van
minder dan vijfduizend dollar per jaar en
zesenveertig procent ligt tussen de vijfduizend
en vijftienduizend dollar. De onvermijdelijke
gevolgen: geweld, bendes, drugs, zijn er tien
jaar na Kings dood nog steeds.
JO VEUGELERS
„pen ongewenste belangenver-
"vlechting met en een onverant
woorde ondersteuning van de on
derdrukkende partij in liet escale
rend rassenconflict in Zuid-Afri-
ka". Zo karakteriseert de Raad van
Kerken Nederland de investeringen
in genoemd land, waartegen de
raad zich, zoals gisteren gemeld,
met een grote meerderheid heeft
uitgesproken.
De raad die zich al eerder had
uitgesproken over vestigings- en uit
breidingsinvesteringen, veroordeel
de nu ook de vervangingsinveste
ring, waardoor het woensdag aange
nomen voorstel betrekking heeft op
alle vormen van investering in Zuid-
Afrika.
bevelingen, waarin wordt uitgespro
ken, dat bedrijven die al in Zuid-
Afrika hebben geïnvesteerd hun be
drijven moeten verkopen bij voor
keur door liquidatie van hun doch
terbedrijven in Zuid-Afrika. Zij zou
den daarbij niet de mogelijkheid uit
de'weg moeten gaan, dat de Zuida-
frikaanse regering deze bedrijven
onder controle zou nemen. Verder
was de raad van mening, dat gedu
rende de tijd die nodig zou zijn om
een en ander te realiseren uiteraard
menswaardige arbeidsvoorwaarden
moeten worden toegepast.
Bij de stemming sprak ds. G. Spilt,
een van de vertegenwoordigers van
de Nederlandse hervormde kerk in
de raad zich uit tegen het gehele
complex van deze voorstellen. De
beide vertegenwoordigers van de
Quakers stemden blanco. De oud-
katholieke leden en de lutherse ver
tegenwoordiger stemden alleen te
gen de desinvesteringsaanbeveling.
Zoals gemeld besloot de raad ook
Nederlandse organisaties ter bevor
dering van het toerisme te vragen
niet langer het toerisme naar Zuid-
afrika te bevorderen. Familiebezoek
valt daar niet onder. Ook wil men
alle Nederlanders vragen niet deel
te nemen aan toerisme naar Zuid-
Afrika. Deze voorstellen ondervon
den in de raad geen enkele tegen
stand.
De sectie Internationale Zaken van
de raad heeft, als gemeld, oud-mi
nister Pronk en oud-staatssecretaris
Van Rooyen gevraagd nota's over
het handelsverkeer en de fiscale
bemoeilijking daarvan samen te
stellen. Aan de hand daarvan zal
een groep uit de sectie de vraag
bekijken welke mogelijkheden er
zijn voor een eventuele boycot van
Zuïdafrikaanse goederen.
Dr. C. L. Patijn, lid van de sectie
had zich niet met de voorstellen
daarvan kunnen verenigen. Hij
vroeg zich af of het niet meer op
de weg van de raad zou liggen om
een initiatief te nemen tot overleg
met enkele andere kerken, bijvoor
beeld in de Verenigde Staten, Enge
land en Duitsland. Dit overleg zou
moeten gaan over de mogelijkheid
een kleine oecumenische missie in
Zuid-Afrika te vestigen van enkele
vertegenwoordigers van die kerken.
Zij zouden misschien effectief steun
kunnen verlenen „aan de thans geï
soleerde goede krachten". De sectie
zal dit bekijken.
Overigens gaat ook de bisschoppen
conferentie van de Verenigde Sta
ten zich voor het eerst in haar
bestaan bezinnen over een ont
werp-verklaring over Zuidelijk Afri
ka en wel op haar voorjaarsverga
dering begin mei in Chicago.
Daar komt een document ter spra
ke, dat oproept tot meer economi
sche en diplomatieke druk door de
VS en de Verenigde Naties, op
Zuid-Afrika, Namibië, en Rhodesië.
Dit om „daar te bevorderen, dat het
aan de bevolking van die naties
wordt overgelaten nieuwe bestuurs
systemen te bepalen in overeen
stemming met algemeen aanvaarde
beginselen van wet, orde en gerech
tigheid".
Tot hoofdpasioor bij de in
ternaten voor bijzonder
jeugdwerk heeft de bis
schoppenconferentie be
noemd frater A. Bothé ofm
te Leidschendam. In de bis
schoppelijke commissie van
toezicht en advies voor de
opleiding van godsdienstle
raren heeft de bisschoppen
conferentie benoemd de he
ren W. Huysmans te Zeven
aar, drs. A. de Bie te Amers
foort en prof. drs. A. van
Rijen msc te Tilburg.
Drie van de acht bisdomver
gaderingen van de Lutherse
kerk van Finland hebben de
synode gevraagd de beslis
sing terug te schroeven,
waarbij enkele kerkelijke
feestdagen werden verplaatst
naar de nabijgelegen zater
dag. In 1973 ging de synode
mee met de wens van werk
geverszijde Driekoningen,
Hemelvaartsdag en Pinkster
maandag niet langer in de
werkweek te laten vallen
maar op een zaterdag. Onder
de bevolking, die officieel
voor 92 procent tot de „kerk
van Finland" behoort, is deze
De Nederlandse bisschoppen
conferentie heeft een plan op
gesteld voor een studie op
korte termijn over het ge
mengde huwelijk.
Basis voor deze studie is een
gezamenlijk rapport, uitgege-
?vefi. door de Lutherse wereld
federatie, de hervormde We
reldbond en het r.k.secreta-
voor de eenheid van de
christenen. Het rapport, dat
deze week verschijnt als spe
ciale uitgave van het informa
tiebulletin 1-2-1, is bedoeld om
binnen de kerken het gesprek
over het gemengde huwelijk
op gang te brengen. Het rap
port is gestuurd naar landen
waar gemengde huwelijken re
gelmatig voorkomen. Tegen
het einde van dit jaar ver
wacht het secretariaat voor de
eenheid reacties op dit rap
port, die de basis kunnen vor
men voor verdere studie.
De bisschoppenconferentie be
sloot de brochure ter bestude
ring voor te leggen aan de
Raad van Kerken in Neder
land, de advies-commissie ter
zake de hervorming van de
codex, de officiaals, de theolo
gische hogescholen en facul
teiten, de Willibrord vereni
ging en de katholieken vereni
ging van geestelijke volksge
zondheid. De bisschoppencon
ferentie zal een commissie-ad-
hoc in het leven roepen om de
reacties van deze instanties te
bundelen.
Op hun vergadering te Ut
recht gaven de bisschoppen
tevens hun fiat aan het pro
gramma dat de agendacom
missie van het Landelijk Pas
toraal Overleg heeft voorge
steld voor de zitting van 5 tot
7 mei, die ditmaal wordt ge
houden in Veldhoven. Op deze
zitting zullen verschillende be
staande vormen van samen-
geloven en samen-kerk-zijn
Zeven groepen zijn aange
zocht om zich daar te presen
teren. Het is de bedoeling dat
na deze mei-zitting verder on
derzoek en gesprek met de
basis plaatsvindt, hetgeen in
de oktober-zitting kan uitmon
den in beleidsaanbevelingen
aan de bisschoppen.
Vanuit de bisschoppenconfe
rentie zullen kardinaal Wille-
brands en mgr Möller deelne
men aan het vierde sympo
sium van de Europese bis
schoppen, dat van 17 tot 21
oktober wordt gehouden in
Rome. Het thema van dit sym
posium is „jeugd en geloof'.
beslissing echter algemeen
als een „misser" ervaren.
„Civilta Christiana", een
vereniging van behoudende
katholieken in Italië, heeft
een aan paus Paulus gerich
te petitie gepubliceerd waar
in wordt verzocht om zalig
verklaring van kardinaal
Joszef Mindszenty, de oud
aartsbisschop van Eszter-
gom en primaat van Honga
rije, die in 1975 in Wenen is
overleden. De vereniging
vraagt de Italiaanse kath
olieken de petitie te onderte
kenen, zoals volgens haar al
130.000 mensen dat al heb
ben gedaan in Duitsspreken
de landèn, Groot-Brittannië,
Spanje en Latijns-Amerika.
Het Humanistisch Verbond
heeft de minister van CRM
uitbreiding gevraagd van zijn
zendtijd. Nu heeft het per
week dertig minuten radio en
7,5 minuut televisie. Men wil
verviervoudiging onder meer
omdat het verbond slechts
vijf procent krijgt van de
zendtijd beschikbaar voor
kerkgenootschappen, terwijl
volgens een steekproef van
het NIPO negentien procent
van de volwassen Nederlan
ders zich humanist voelt.
De Landelijke Hervormde
Jeugdraad, de Nederlandse
Lutherse Jeugdbond, het
Landelijk Centrum voor Ge
reformeerd Jeugdwerk, het
Komitee Zuidelijk Afrika,
de Novib en de werkgroep
Kairos hebben besloten ge
zamenlijk campagne te voe
ren door een vrij Namibië.
De activiteiten worden geo
pend met een werkdag op
zaterdag 22 april op de aca
demie „De Horst" in Dri
bergen, onder leiding v
Bas de Gaay Fortman, vr>
zitter van de Novib.
