'Ml L -. /.'i\
Werkloosheid
blijft aan de
einder gloren
i
fïXf li
„Geef
slagers
in het
onderwijs
geen
kans"
mé,
Prof. <1. Wemelsfelder
wil statuut
ter bescherming van
leerling
en student
tap «Sü m
jy - ^5?
I-
<-
- yftJt imJt
,,De leerling rechteloos?
Onzin. De leerling heeft
weliswaar slechts één, maar
wel een zeer fundamenteel
recht. Het recht om spijker
hard te werken". In een tijd
waarin de bescherming van
kind, dier en vrouw - om
maar een paar zijstraten te
noemen allang wettelijk is
vastgelegd, geldt deze grap
nog steeds als een geijkte
methode om voorstellen tot
rechtsbescherming van
leerling en student, In hilari
teit te smoren. De Eindhoven-
ee hoogleraar In de economie
J. Wemelsfelder zit dat
behoorlijk dwars. Weliswaar
niet dagelijks, maar toch wel
met een zekere regelmaat,
stoot hij op gevallen waarin
leerlingen en studenten
'nadeel ondervinden van een
onredelijke behandeling door
hun docent. In het merendeel
van de gevallen valt daar
niets tegen te ondernemen.
Een docent beschikt nu
eenmaal over macht en als
hij beperkt van blik of te
kwader trouw Is, kón hij die
macht misbruiken. „Daarom
moet er een code komen die
leerling en student tegen
machtsmisbruik beschermt",
Is zijn conclusie. „Dat kan
bijvoorbeeld In de vorm van
een statuut. In de medische
wereld en In de wereld van
de notarissen bestaat al heel
lang een gedragscode die
patiënt en cliënt tegen uit
wassen beschermt. Het ligt
voor de hand om naar dat
model ook In het onderwijs
een dam op te werpen tegen
onredelijkheid. En net als In
de medische en notariële
sector zou |e commissies In
het leven moeten roepen die
over de toepassing van de
gedragscode waken".
Gevraagd aan welke vormen
van onrecht hij denkt wil prof
Wemelsfelder eerst het misver
stand voorkomen als zou hij
de doorsnee Nederlandse
leraar aanzien voor een
dictatoriale onbenul die geen
kans voorbij laat gaan om een
leerling een vieze streek te
leveren ,,De overgrote meer
derheid van het Nederlandse
lerarenkorps bestaat natuurlijk
uit hoogstfatsoenlijke en
geduldige mensen Maar er
lopen ook slagers rond
Eigenzinnige lieden van ijzer
en staal die de leerling ge
woon afmaken, als hun dat
goeddunkt Dat zijn misstan
den en omdat elke misstand
er een teveel is. moet je daar
wat tegen doen Wemelsfel
der onderstreept deze stelling
met een reeks van voorbeel
den die hij van nabij heeft
meegemaakt Door met klem
te verzoeken hierover niets te
publiceren, onderstreept hij
ongewild de kracht van zijn
betoog ..Anders worden die
kinderen straks nog eens extra
gepakt Een paar andere
gevallen, voor de juistheid
waarvan hij eveneens instaat,
wil hij zonder al te zeer m
details te treden, wel publieke
lijk kwijt:
„Ik ken een Amsterdamse
mammoet-school waaraan een
leraar geschiedenis was
verbonden die consequent 60
70 procent van de leerlingen
een onvoldoende gaf Daar
door benadeelde hij natuurlijk
kinderen, die er bij de over
gang zwak voorstonden en
voor wie die ene onvoldoende
voor geschiedenis, nou net
fataal was Die man heeft
zonder twijfel bepaalde leerlin
gen in hun mogelijkheden
kapot gemaakt. Of neem die
inmiddels bekend geworden
socioloog, die in de eind-fase
van zijn studie een 1 haalde
voor een bepaald vak Bij de
herkansing die daarop volgde
scoorde hij een 9. Zijn kennis
niveau was toen kennelijk zeer
behoorlijk toegenomen Toch
kreeg hij als eindcijfer met
meer dan het gemiddelde, een
5, en verspeelde daarmee het
certificaat „cum laude" Een
ander fraai voorbeeld is dat
van een mij bekende Havo
leerling die voor een werkstuk
dat thuis gemaakt moest
worden een 7 kreeg De
leerling vond dat hij veel meer
verdiende, maar hoe hij ook
soebatte, de leraar wenste
geen verantwoording af te
leggen. Nou. die pupil had
een grapje uitgehaald en de
opgave laten maken door een
hoogleraar scheikunde, die hij
kende". „Dat soort gevallen'
concludeert Wemelsfelder'.
„zijn uitzonderingen, maar
elke uitwas is er. zoals ae-
zegd, één teveel en je kan ze
proberen te voorkomen door
in een statuut vast te leggen
dat
- scholieren/studenten/ouders
recht hebben op overzichten
van de cijfers per docent
- bij herkansing steeds het
hoogst behaalde cijfer geldt
de docent verplicht is tot een
verantwoording van de door
hem gegeven beoordeling.
De als econoom in ons land
niet onbekende wetenschaps
man heeft nog wel meer
suggesties voor de invulling
van een gedragscode voor
docenten Als spreker op een
onlangs in Lunteren gehouden
congres van mavo-leraren
stelde hij zijn publiek voor om
scholieren/studenten - binnen
het kader van het redelijke -
recht op onbeperkte herkan
sing te geven bij het maken
van proefwerken en tenta
mens „Het is toch eigenlijk
merkwaardig", aldus zijn
toelichting, „dat wij van
kindsbeen af zijn getraind in
de absurde gedachte „onvol
doende blijft onvoldoende"
Het is de taak van een school
om voor zijn leerlingen de
kans op succes zo groot
mogelijk te maken. Leraren
zouden dus blij moeten zijn
als hun leerlingen vragen een
proefwerk waarvoor ze een
onvoldoende hebben gekre
gen, over te mogen maken
Toch is dit in het niet-universi-
taire onderwijs doorgaans
alleen in uitzonderingsgevallen
mogelijk. Op universiteiten en
hogescholen ligt de situatie
gunstiger, maar ook hier valt
nog een en ander te verbete
ren Weliswaar zijn er prakti
sche en financiële factoren die
de mogelijkheden van herkan
sing op een gegeven moment
begrenzen, maar ik zeg ook:
„onbeperkt, binnen het kader
van het redelijke". Een belang
rijk bijkomend voordeel van
herkansing op grote schaal
zou overigens ook nog zijn
dat je af bent van het pro
bleem dat een cijferreeks als
bijvoorbeeld 1,6,7,7, altijd nog
een onvoldoende oplevert.
Ook dat is immers idioot".
De onvoldoende-is-onvoldoen-
de mentaliteit bereikt volgens
prof Wemelsfelder een waar
dieptepunt in die (vooral
wettelijke) regelingen waarbij
een onvoldoende voor één
onderdeel van een examen
ook andere onderdelen onvol
doende maakt „Je ziet dat
bijvoorbeeld bij de examenre
geling voor havo. mavo.
athenaeum en gymnasium. Als
oen leerling zakt voor een
herexamen, moet hij de hele
troep overdoen. Ook bij het
rij-examen bestaat dat sys
teem. Als je twee keer bent
gezakt voor het praktische
gedeelte wordt je veronder
steld de theoretische stof
waarvan je al aangetoond hebt
dat je die beheerst, opeens
ook niet meer te kennen
Volstrekt irrationeel en erg
wreed, om niet te zeggen
mensonwaardig tegenover de
gedupeerde In het door mij
voorgestelde statuut zou je
dus als regel moeten opne
men
Een onvoldoende voor één of
meerdere vakken mag - alweer
binnen het kader van het
redelijke - nooit andere cijfers
onvoldoende maken".
Een door Wemelsfelder be
pleit. wel erg voor de hand
liggend, recht van leerling en
scholier luidt
Een cijfer mag alleen worden
gegeven op grond van een
geleverde prestatie en mag
niet door andere factoren
worden béinvloed.
„Heel voor de hand liggend,
inderdaad, maar het blijkt
domweg voor te komen dat
Cijfers worden verlaagd op
grond van afwijkend gedrag
Gedonderjaag, zeg maar Of
om andere redenen. Een heel
kras geval dat mij bekend is
betreft een leerling die op
grond van de officieel geregi
streerde cijfers voor overgang
in aanmerking kwam. Omdat
bepaalde leraren dachten dat
de knaap het volgend jaar
toch wel zou blijven zitten,
moest hij een deel van zijn
werk niettemin overmaken
Een herkansing dus in de
hoop dat de leerling het er in
tweede instantie slechter zou
afbrengen. Onredelijker lijkt
me niet denkbaar"
Nog een suggestie van de
hoogleraar voor het onderwijs-
statuut:
Er mag alleen getoetst worden
over duidelijk schriftelijk
vastgelegde stof
„Wie toetst wat mondeling is
besproken, is unfair tegenover
hen, die niet auditief zijn
aangelegd. Dat wil dus zeggen
tegenover die studenten die
mondeling uitgelegde stof vrij
moeilijk in zich opnemen.
Maar ook tegenover leerlingen
die slecht diktaat maken, ziek
waren of toevallig even naar
de vogeltjes buiten zaten te
kijken. Uitzonderingsgevallen
daargelaten - bijvoorbeeld
waar tijdens een universitair
college hoogst geavanceerde
stof wordt uitgelegd, die met
het kwartaal verandert - kan
een leraar hetgeen hij uitlegt,
altijd op schrift stellen. Vooral
bij het wetenschappelijk
onderwijs wordt dit in veel
gevallen domweg geweigerd
Docenten doen vaak net of de
boekdrukkunst nog niet is
uitgevonden en laten de
studenten zaken opschrijven
die men zelf ook weer heeft
overgeschreven of samengevat
uit de leerboeken. Een gang
van zaken die behalve unfair
ook weinig doeltreffend is.
Volgens deskundigen is
schriftelijke overdracht van
basis-kennis efficiënter dan
mondelinge. Achtergrond van
al die nodeloze hoorcolleges
is naar mijn oordeel puur
egoisme. Docenten vinden het
vervelend om voor een half of
bijna lege zaal te staan praten
en hebben er belang bij om
de studenten van zich afhan
kelijk te maken"
„Eigenlijk", zo besluit prof
Wemelsfelder. „is heel dat
machtssysteem waarbij de
leraren als het erop aankomt
alles en de leerlingen niets te
vertellen hebben terug te
voeren op gemakzucht, lede
reen vindt het nou eenmaal
het prettigst alles naar eigen
goeddunken te kunnen rege
len. Maar in deze tijd waarin
we op steeds meer gebieden
bezig zijn de macht over
steeds meer mensen te sprei
den, moeten ook de docenten
een stukje macht inleveren"
jepj9A0Aetujooumeu -wq jj j
HET HBO WORDT VERDEELD IN ACHT RICHTINGEN, TE WETEN:
Het hoger technisch onderwijs
Voorbeelden zijn de hogere technische
scholen (hts), de opleidingsschool voor
laboratoriumpersoneel. de opleiding voor
stuurman/scheepswerktuigkundige en de
opleiding voor verkeersvlieger/verkeers
leider. Het technisch onderwijs vraagt van
de leerling in het algemeen een exact
pakket van havo-eindexamenvakken (ta
len, wiskunde en natuurwetenschappen):
het hoger huishoud- en nijverheidson
derwijs (het hhno)
Voorbeelden zijn de opleidingen voor
diëtetiek, toegepaste huishoudweten-
schappen, kinderverzorging en -opvoe
ding en de opleidingen voor lerares huis
houd- en nijverheidsonderwijs
het hoger agrarisch onderwijs
Voorbeelden zijn de hogere landbouw
scholen, de hogere tuinbouwscholen, de
hogere landbouwtechnologische scholen
en de hogere bosbouw- en cultuurtechni
sche school. Ook dit onderwijs eist de
vakken natuurkunde en scheikunde
het hoger economisch en administratief
onderwijs (heao)
Deze scholen bereiden voor op functies
in het commerciële, administratieve, juri
dische of automatiseringsvlak De vakken
wiskunde, handelswetenschappen en
economie zijn gewenst. Naast de heao-
scholen bestaat er ook een school die
voorbereidt op functies in het toeristische
en recreatieve vlak
het hoger mlddenstandsonderwijs
Dit onderwijs wordt vertegenwoordigd
door de hogere hotelscholen De han
delsvakken en de talen zijn hier erg
belangrijk. Naast een theoretisch gedeel
te wordt ook aandacht besteed aan de
praktijk. Aan deze scholen is een inter
naat verbonden.
het hoger sociaal-pedagogisch onder
wijs.
Voorbeelden zijn de opleidingen voor
maatschappelijk en cultureel werk, jeugd-
leiding, verpleging, bibliotheek, schooi
en beroepskeuzewerk, journalistiek, ex
pressie door woord en gebaar
de opleidingen voor onderwijzend perso
neel
Voorbeelden zijn de onderwijzersoplei
ding (pedagogische academie) en de le
rarenopleidingen
de opleiding voor de artistieke beroepen
Voorbeelden zijn de academies voor beel
dende kunsten, scholen voor muziekon
derwijs en theateronderwijs (toneel, dans.
kleinkunst, mime). Vele scholen stellen,
naast de wettelijke eisen, vaak nog weer
specifieke eisen en wensen ten aanzien
van het pakket van vakken van de havo-
leerling
Universiteit of hbo
opleidingen in het bedrijf
wilden Het Nederlands Chris
telijk Werkgeversverbond liet
zich daarover een duidelijke
uitspraak ontlokken „Het LBO
geeft meer dan in het verleden
algemene vakken en minder
beroepsonderwijs. De jongelui
hebben daardoor als ze van
school komen onvoldoende
technische vakkennis."
Een van de topambtenaren
E Sociale Zaken
ft vorig jaar verklaard dat
ooi en arbeidsmarkt te
weinig aansluiting hebben op
elkaar De jongeren die na
hun schoolopleiding aan het
werk willen zijn in feite
„overschoold". Ze hebben een
teveel aan schoolse kennis die
voor hun werk overbodig is
Er staat tegenover dat er een
duidelijke tendens bestaat
waarbij jongelui met een
hogere schoolopleiding banen
accepteren die te laag zijn
voor hun niveau. Waarmee
men automatisch het ver
schijnsel krijgt dat ingenieurs
de hts-ers verdringen, de
vwo-gediplomeerden de
de universiteiten hebben
ingesteld ze moesten wel.
was eenvoudigweg geen plaats
- hebben de stroom van
kersverse wetenschapskandida
ten, groen van de middelbare
scholen af, wat omgebogen
naar de hogere beroepsoplei
dingen. Een proces dat al
enkele jaren op gang is maar
even droefgeestig lijkt te
mislukken als het eertijds
rooskleurig in gang ts gezet
Net als de universiteiten zitten
de hogere beroepsopleidingen
bijna allemaal bomvol Voor
bepaalde opleidingen is het al
zover gekomen dat er vele
malen meer aanmeldingen dan
plaatsen zijn. De school voor
de journalistiek in Utrecht is
daar een fraai voorbeeld van
Maar ook sociale en pedagogi
sche academies worstelen met
het plaatsprobleem, evenals
hogere land- en tuinbouw
scholen.
Evenmin echter als voor de
stroom doctorandi en docto
randa die van de universiteiten
komt is er voor de zondvloed
van meer op de praktijk
ingestelde beroepsmensen van
de hbo's de zekerheid dat ze
meteen een baan zullen
vinden. De werkloosheid blijft
aan de einder van de oplei
ding gloren. Het is een wat
pessimistische gedachte maar
zeker niet van realiteit ont
bloot Waarbij dan meteen
moet worden opgemerkt dat
de werkgevers, hoe graag ze
ook hoogwaardig geschoold
personeel willen hebben, vaak
met zo juichend enthousiast
zijn over die jonge broekjes,
„die alles op de schoolbanken
hebben geleerd". Veel liever
zouden zij hen in hun eigen
bedrijf - tegen een mini-mini
mumsalaris of nog beter voor
niets - hebben getraind. Dan
zouden ze meteen nog wat
hebben opgebracht ook. Het
bedrijfsleven moppert, dat het
onderwijs geen vakmensen
meer aflevert. „Waar vind je
nog een vakman? Bij het GAK,
man1' verwoordde een andere
cabaretier dit probleem.
En voor wie dit allemaal wat
te boud in de oren klinkt volgt
hier een recente uitspraak van
mr C. van Veen, de voorzitter
van het Verbond van Neder
landse Ondernemingen: „Bij
dit alles kan de relatte functie
beloning niet ongestraft buiten
beschouwing blijven. Iets doen
aan de jeugdwerkloosheid
betekent ook iets doen aan de
relatief „hoge" prijs van de
jongere in het arbeidsproces.
Een meer gematigde ontwikke
ling van het minimumloon in
het algemeen en dat van de
longeren in het bijzonder is
absoluut noodzakelijk, wil men
de jonge werknemer niet in
toenemende mate uit de
arbeidsmarkt prijzen. Dat is
allerminst asociaal Het is
asociaal de huidige ontwikke
ling op zijn beloop te laten,
want de jongeren zelf zijn er
het slachtoffer van
Nu gaat dit niet alleen op voor
hbo-ers natuurlijk ook voor
lbo-ers Vandaar dan ook dat
bijvoorbeeld de werkgevers in
de groot-metaal en de metaal
nijverheid. met name in
Twente, die van mening zijn
dat het lagere beroepsonder
wijs tekort schiet, eigen
havo-jongens, de havo-knapen
de mavo-diplomabezitters Wat
dan op zich weer een pleidooi
is voor het nastreven van een
zo hoog mogelijke opleiding
Of, om nog maar eens een
cabaretier aan te halen ..Laat
je zoon studeren, laat hem
voor minister leren En dat
alles tegen de achtergrond
van die glorende werkloos
heid
Welke schoolkeuze moet een
kind nu maken om tot het
wetenschappelijk of het
hoger-beroepsonderwijs te
kunnen doordringen' Recht
van toelating tot het weten
schappelijk onderwijs hebben
leerlingen met diploma van
athemeum of gymnasuim (of
ongedeeld VWO) in enkele
gevallen kunnen ook HBO-ge-
diplomeerden worden toegela
ten
Tot het HBO worden zowel
leerlingen met een diploma
havo of vwo als leerlingen r
een diploma mbo toegela:
„Meestertje, meestertje,
waarom ben je doorgegaan
na het aap, noot, mies",
verzucht de cabaretier Wim
Kan In een cynisch liedje
over ons onderwijsbestel Het
Is de klacht van de leerlingen
die zich klaargestoomd weten
voor de „betere" functies In
de maatschappij ZIJ zijn de
dragers van kostbare - maar
steeds meer devaluerende
papiertjes als diploma's van
gymnasia, lycea, havo's. Ze
kunnen verdergaan, nog meer
„pompen", op bomvolle
universiteiten of hbo's Om,
als ze die, weer een papiertje
rijker, hebben afgelopen, tot
de ontdekking te komen, dat
de maatschappij helemaal
niet zit te wachten op een
stroom wetenschappelijk
gevormde psychologen,
rechtskundigen, sociologen,
noem maar op. Maar de
stroom naar de universiteit
neemt toe en gell|ke tred
daarmee houdt de stroom
van de universiteit af.
De toelatingsbeperkingen die
verscheidene faculteiten aan
