VROUWEN
LEVENS
Deze AHasud kost normaal14490;
Ukrijgt m nu stukken voordelige
Klachten over ons bedrijf
zijn zwaar overtrokken"
(Inklusief BI
LIAM BV
Vondellaan 45, Leiden
071-769303
GEBROEDERS HILGERSOM:
KRAANMACHINISTEN
en LEERLING
KRAANMACHINISTEN
BINNENLAND
LEIDSE COURANTl
De bevrijding van de vrouw uit het
rolpatroon dat haar is opgedrongen
door maatschappij, ouders, opvoeding,
school, echtgenoot. Dat is het thema
van een groot aantal romans, van de
hand van een enkele man en vooral
van vrouwen, die in vaak autobiografi
sche of minstens daarop lijkende boe
ken een beeld geven van die bevrijding
(en daarbij horende nederlagen) van
een vrouw, die haar eigen emoties wil
hebben, haar eigen ideeën, die haar
eigen leven wil inrichten op de manier
die bij haar persoonlijkheid past. Fe
ministische romans dus, al mag je dat
woord van de schrijfster Mischa de
Vreede kennelijk niet gebruiken. In
een interview stelde zij vast dat alleen
in de Nederlandse literatuurkritiek
over „feministische romans" geschre
ven wordt.
Het kan zijn dat zij gelijk heeft en dat
wij in Nederland al te snel zijn met een
etiketje op een boek te plakken. Maar
ik kan me niet voorstellen dat in de
internationale literaire wereld over dit
verschijnsel gesproken kan worden op
een andere wijze. Het schrijven over
vrouwen-onderdrukking door vrouwen,
met mogelijk een uitsluitend literair
doel, maar dan toch nauw verbonden
aan de maatschappelijke en politieke
bewegingen voor de emancipatie van de
vrouw, is toch een internationaal ver
schijnsel. Frankrijk, Duitsland, Enge
land. met name ook de Verenigde Sta
ten, uit die landen komt boek na boek
over deze problematiek. Om alleen Eri
ca Jong maar te noemen, die met haar
twee romans over haar autobiografi
sche afsplitsing Isadora Wing een heel
groot publiek bereikte.
De opmerking van Mischa de Vreede
over het feministische in de literatuur
maakt het je als je een boek van haar
hand over deze problematiek wilt gaan
bespreken, wel gemakkelijk: je bent
immers vrijgesteld om te beginnen met
die obligate en wat domme opmerking,
die doorgaans in het begin van een
dergelijke boekbespreking gemaakt
wordt door de mannelijke bespreker.
Hij verontschuldigt zich er dan zo'n
beetje voor dat hij man is, terwijl hij
over een feministisch boek schrijft. Hij
zou bij voorbaat al geen juist oordeel
hebben over de inhoud van dat boek,
over de problemen die daar aan de orde
zijn. Zo'n verontschuldiging lees je
nooit in besprekingen over romans, die
het discrimineren van neger of zuid
amerikaan tot onderwerp hebben.
Hoe dan ook, voor mij liggen een paar
romans over vrouwen, die zich een ei
gen weg aan het vinden zijn. Twee
vertaalde boeken, een van de Oosten
rijkse Brigitte Schwaiger en een van de
Amerikaan Alan Lelchuk. Van Mischa
de Vreede het boek „Eindelijk Mezelf",
een titel die er in het feministische
streven niet om liegt. Maar daarover
heb ik het dus niet meer.
Over het boek van Alan Lelchuk kan
ik kort zijn. Het heet „Miriam (34)" een
wat computerachtige vertaling van de
originele titel „Miriam at 34", dat in
1975 werd uitgegeven. Een boek over
een 34-jarige vrouw in de V.S., die uit
een leven vol belemmeringen en onder
drukking tot een bevrijding komt. Voor
al op sexueel gebied. Met diverse min
naars onderhoudt ze uiteenlopende kon
takten, ervaart ze seks op een andere
manier. In haar werk, als fotografe,
wordt de erotiek ook steeds belangrij
ker. Naarmate het boek vordert wordt
de seks steeds meer een heftige, alles
regelende kracht en worden de mannen
die zij ontmoet steeds meer gereduceerd
tot niets anders dan hun geslachtsdelen.
In plaats van de ene bevrijding komt
een nieuwe verslaving. De auteur Alan
Lelchuk heeft na zijn vorige roman
„Amerikaans Onheil", over het studen-
tenoproer in de V.S. een nieuw onder
werp dat goed op de markt ligt, uitge
buit voor deze bestseller.
Het boek van Brigitte Schwaiger, een
autobiografie, was in Oostenrijk binnen
korte tijd ook een bestseller. Het heet
„Hoe Komt de Zee zo Zout" en me
vrouw Schwaiger geeft erin verslag van
haar opvoeding, huwelijk, haar buite-
ALAN LELCHUK
goed op de markt
nechtelijke relatie en abortus, de schei
ding met haar man. Ze eindigt op dat
ogenblik, dat ze een zelfstandig leven
zal gaan leiden en een periode van
gevangenschap en onwerkelijk leven
heeft afgesloten.
Het is wel een treffend tijdsbeeld, dat
hier door de vele Iherinneringen, aan
allerlei details en kleine gebeurtenissen,
wordt geschetst. De opmerkingen van
grootouders, onderwijzers, ouders,
schoonouders, die allemaal bezig waren
de rol die de vrouw in het leven zou
moeten spelen, te bepalen: De rol van
een gehoorzaam, dienstvaardig, afhan
kelijk, persoontje waarvan uiterlijkheid
en beminnelijkheid in de omgang be
langrijker waren dan intelligentie of
creativiteit. „Vrouwen moeten niet inte
ressant zijn maar aangenaam" is een
uitspraak van Arthur Schnitzler, die als
cynisch motto voor het boek werd ge
bruikt.
Hoewel het boekje in zijn constructie
en verteltechniek bepaald niet opval
lend genoemd kan worden, geeft het
voornamelijk in een reeks van rake
typeringen en observaties heel herken
bare en waarachtige momenten. Tijdens
een autorit met haar man: daarna
BRIGITTE SCHWAIGER
treffend tijdsbeeld
moet ik het stuur aan hem overgeven,
omdat hij nerveus wordt, de auto gaat
hem aan zijn hart, elke keer als ik heb
gereden, knarst de koppeling. Waarom
zeg je niets? vraagt hij. Hij zegt dat je
naar het landschap kunt kijken en dan
af en toe wat kunt zeggen. Ik maak zijn
sigaretten aan en geef hem zijn andere
bril aan, die uit het handschoenenvakje.
En als hij remt, staan we stil, en als
hij het gaspedaal intrapt, rijden we. Wat
heb ik toch tegen het normale? Bij een
paar tegemoetkomende auto's zit een
vrouw achter het stuur. In het voorbij
gaan zie ik de mannen op hun hoede
„Eindelijk Mezelf' roept Mischa de
Vreede uit in de titel van haar roman
over de beeldhouwster Agaath de Goe
de, die zich aan het bevrijden is van
de afhankelijkheid van mannen. Ze is
veertig jaar oud, zwanger en reeds lang
gescheiden van haar eerste man. De
roman beschrijft de sexuele en psychi
sche afhankelijkheid van deze vrouw
van haar minnaar, een zekere André,
die er niet over piekert zijn leven an
ders in te richten na hun ontmoeting.
Ook niet als die relatie duurzaam
wordt, dan nog wil André niets weten
van een andere vormgeving daarvan.
Hij blijft bij zijn vrouw en zijn ontmoe
tingen met Agaath zijn afhankelijk van
het toeval en van allerlei praktische
dingen die het leven van André regelen.
Ze mag dan wel eens mee naar Venetië,
ze mag echter niet mee naar Amerika,
waar hij voor zaken heen moet. Als hij
na maanden terugkeert, moet ze wel
onmiddellijk voor hem klaar staan. Het
merkwaardige is, dat Agaath zich die
situatie nauwelijks reëel voor de geest
haalt. Begint het boek namelijk heel
overtuigend in de situatie na haar schei
ding, wanneer zij zich wel realiseert,
wat er aan de hand is, de verdere gang
van zaken reikt veel minder diep, blijft
een wat voor de hand liggend, niet erg
veelzeggend reeks je van gebeurtenissen,
die te voorspelbaar zijn om je mee te
kunnen slepen en te kunnen overtuigen
van de tragiek in de leegheid die dit
vrouwenleven kenmerkt. Op bepaalde
momenten komt dat dan wel terug,
bijvoorbeeld in het deel dat gewijd is
aan de artistieke onmacht van de vrouw
om tot goed werk te komen, nadat zij
een belangrijke opdracht heeft afge
maakt. Maar dan opeens wordt de misè
re van de woning uit en te na beschre
ven. Dat komt zomaar uit de lucht
vallen, het huis is opeens te klein, er
wonen opeens mensen die nogal preg
nante keukenluchten verspreiden enwo-
nen op de etage eronder. Kortom, de
vrouw moet daar weg. Haar pogingen
om een fraai koetshuis, aan de rand van
de stad, met eigen tuin, te gaan bewo
nen, hebben succes, maar betekenen
tegelijk de definitieve breuk met haar
minnaar, die een merkwaardige rol
speelde bij haar pogingen om het huis
te krijgen.
In dat ruime, fraaie huis. zonder de
belemmerende af-en-toe-aanwezigheid
van André, kan Agaath de Goede dan
zichzelf worden.
En dat laatste doet al te cliché-matig
aan. Die opening naar „Het Geluk" kun
je in meisjesboeken dan wel verwach
ten, in een zichzelf ernstig nemend ver
haal over de manier waarop een vrouw
in haar leven afhankelijk wordt ge
maakt van anderen en dan tot een
bevrijding moet komen, is het naïef,
sprookjesachtig en buiten de werkelijk
heid.
De opbouw van de relatie met André
heeft allerlei elementen die overtuigen
(de beschrijvingen van de sexuele erva
ringen staan tussen haakjes, die mag je
dus overslaan als je daar niet tegen
kunt). Maar „Eindelijk Mezelf" blijft
voor mij toch veel te veel aan de opper
vlakte om te kunnen overtuigen.
JAN VERSTAPPEN
Alan Lelchuk: „Miriam (34)", uitgave
Bruna, prijs 26,50
Brigitte Schwaiger: „Hoe komt de Zee
zo Zout", uitgeverij De Arbeiderspers,
prijs 18,50
Mischa de Vreede: „Eindelijk Mezelf",
uitgeverij De Bezige Bij, prijs 22,50
MISCHA DE VREEDE
aan de oppervlakte
Het laatste nieuwe model Alfasud L5i
Voorwielaandrijving. Komfortabel interieur.
Rotsvaste wegligging. Onverwoestbare
boxermotor. Kortom: een
auto met uitgesproken
sportieve eigenschappen.
Uniek voor Nederland.
De Alfasud wordt geleverd
met 2 volle jaren lakgarantie
heeft maar om de 20.000 km een
servicebeurt nodig.
In welke vorm dit voorde
wordt gegeven verklappen v
nog niet. Maar omdat we ons I
kunnen voorstellen dat \f
■VA brandt van nieuwsgierig
heid, lichten we een
stukje van de sluier c
Wat zou u denken
een paar interessal
accessoires, een extra]
hoge inruilprijs of'n filij
kontante korting.
Onderstaande Alfa dealer
verrast u met een zeer aan
trekkelijk voorstel. Daar kunt u op
rekenen.
Dit zijn de Alfa Romeo dealers die er meer van weten:
SUB-DEALER:
Automobielbedrijf R. KARSTEN
Pickéstraat 74, Noordwijk,
01719-10757
„Zwaar overtrokken en flink
overdreven" dat is de reactie
van een van de gebroeders
Hilgersom, firmanten van Hil-
mapers BV te Stompwijk, op
de lange reeks klachten die
een Stompwijkse inwoonster
vorige week bij het spreek
recht in de Leidschendamse
gemeenteraad tegen zijn be
drijf aanvoerde. Hoewel de da
me ook Hilgersom heet en
zelfs familie is heeft haar
klacht niets van doen met een
al dan niet ordinaire familie
ruzie. Bij het spreekrecht eiste
zij naleving van de Hinderwet
door het bedrijf dat een male
rij en perserij van veevoeders
heeft en bovendien een foera
ge-, mest- en kunstmesthandel.
Naleving van de bepalingen
zou het bedrijf weliswaar met
grote problemen belasten
maar na 6 jaar geduld oefenen
vroeg zij de gemeente nu maar
eens doortastend op te treden.
Mevrouw Hilgersom herinner
de het gemeentebestuur aan
de verwerping door B. en W.
van het verzoek van Hilma-
pers voor buitenopslag van
grondstoffen. Hilmapers is te
gen die beslissing in beroep
gegaan bij de Raad van State
die overigens ook van de pro
vincie een negatief advies
heeft gekregen. Mevrouw Hil
gersom zei echter de meeste
last te ondervinden van ge
luidshinder die zij onderver
deelde in maar liefst tien soor
ten. Andere hinder noemde zij
stank, stof, onooglijk uitzicht
en onvermijdelijk ongedierte.
Een bewijs voor zijn stelling
dat het allemaal erg overdre
ven is ziet de eigenaar van
Hilmapers in het resultaat van
een door hem gehouden en
quête. Omwonenden van het
bedrijf dat gelegen is aan de
dr. van Noortstraat hebben bij
een schriftelijke enquête,
waarbij ook de bewoners van
de Van Santhorststraat zijn
betrokken, op twee uitzonder
ingen na meegedeeld geen en
kele last van het bedrijf te
hebben. De twee uitzonderin
gen zijn de dame van het
spreekrecht die niet aan de
enquête wilde deelnemen en
een persoon die zei „geen me
ning" te hebben. Overigens er
kent Hilgersom dat zijn be
drijf ongunstig is gelegen
maar, wegens onvoldoende
medewerking voor een ver
plaatsing, daarvoor schuift hij
alle schuld op het gemeentebe
stuur.
Silobouw
„September vijfenzeventig heb
ik ee.i bouwaanvrage voor si
lobouw op eigen grond inge
diend. Na mijn bevestigend
antwoord op de vraag of ik
ook wilde verhuizen is mij
grond aangeboden aan de
Huyssitterweg, een plek die
vanwege het vrachtvervoer
naar ons bedrijf onaanvaard
baar was. Daarop werden wij
naar Zoeterwoude verwezen
maar het gemeentebestuur
wilde ons daar niet hebben.
Toen vroegen ze of we in
Stompwijk niet eens zelf wil
den zoeken. Drie boeren stel
den grond beschikbaar maar
daarna hebben we nooit meer
iets gehoord. Als verplaatsing'
in het belang is van de ge
meente moeten we toch finan
cieel worden geholpen".
Volgens de heer Hilgersom
geeft de opslag de meeste
klachten ..daarvoor wilde ik
vijftig containers van 2 en 4
kubieke meter aanschaffen
maar net die buitenopslag is
ons niet toegestaan". De ge
luidshinder zou veel minder
zijn als de deuren van het
bedrijf tijdens het werk geslo
ten zijn maar dat is volgens
Hilmapers praktisch onmoge
lijk. „Ik wil nieuw bouwen
maar dat mag niet vanwege
het nieuwe bestemmingsplan
voor de dorpskern. Ik vraag
me af of dat allemaal maar
kan, mijn aanvraag dateert
van vóór het maken van het
nieuwe plan. Ze willen daar
veertig woningwetwoningen
bouwen, nou dan moeten ze
„Laat Hilmapers nou eens met
een concreet plan met kosten
en prijzen komen", zegt wet
houder H. L. van Dongen die
langzamerhand alleen al een
dagtaak heeft aan het oplos
sen van conflicten tussen agra
riërs, semi-agrariërs en „gewo
ne" burgers in zijn gemeente.
„We hebben in het verleden al
verschillende punten aangewe
zen. Zoeterwoude viel alleen
af, omdat Hilmapers voor Zoe
terwoude geen arbeidsplaat
sen opleverde. Dat wil men nu
eenmaal w een industriewijk.
De bouwvergunning aan de
dr. van Noortstraat kan niet
doorgaan omdat de rooilijn
van het oude, niet het nieuwe,
bestemmingsplan werd over
schreden. Het gemeentebe
stuur blijft, vanwege de ge
plande woningbouw, verplaat
sing van het bedrijf nastreven.
Om voor locatie (verplaat-
sings) subsidie van het rijk in
aanmerking te komen kunnen
Het bedrijf van de gebroeders Hilgersom in Stonj
we niet met vage plannen aan- Wethouder Van Dongeiil
komen. Overigens ben ik met maandag op een vraa{|
collega Meijer (wethouder J. J. het verdere verloop
Meijer voor Stompwijkse za- klacht van de Stompw
ken) op het bedrijf geweest zegd dat de inspecteur 1 HEI
waar we met een enorme stof- Hinderwet een rapporti wi
wolk werden ontvangen. Bij maken, waarna burgefl
een bepaalde wind drijft die en wethouders een besl
mooi naar de nabijgelegen wo- Jen nemen. „Het kan 1
ning. Hilmapers zal zich echt op neerkomen dat hetl
aan alle bepalingen van de gesloten wordt als nier
Hinderwet moeten houden hoe bepalingen wordt
de uitspraak van de Raad van waarschuwde hij. 1
State ook mag luiden". voor de boeg?
Gevraagd:
Groot rijbewijs vereist.
Technische kennis gewenst. Zelfstanfig werk en hoog loon.
Telefonische afspraken voor een sollicitatie bij:
VAN MARWIJK KRAANVERHUUR
Produktieweg 36 - Zoeterwoude - Tel. 071-899344.
Firma Nic. de Tombe Pieterskerkchoorsteeg 11. Tel. 071-12218
Peltenburg van 1793 b.v. ereestraatm Tei. 071-120802
Techn. Bureau van Cleef Botermarkt 25. Tel. 071-122669
Voorschoten
TV/Radio de Ru
Voorstraat 25. Tel. 01717-2616
