Jaar van
burgerrechten
De akkoorden van Helsinki en In het bijzonder die handelen
over de burgerrechten hebben In verscheidene Oosteuropese
staten reacties verwekt, die de regiems aldaar zeer
onwelgevallig zijn. De „andersdenkenden" of dissidenten
richten hun kritiek niet zozeer op de communistische leer,
maar wel op het begeleidende verschijnsel: aantasting van de
burgerrechten. Het zijn vooral de Sovjot-Unie, Tsjecho-Slowa-
klje (Charta 77), de DDR en Polen (comité ter verdediging van
de arbeiders) waar, ook dit Jaar, de dissidenten zich steeds
stoutmoediger geroerd hebben. ZIJ zijn als druppels water die
de harde steen uithollen en worden gesteund door het Westen
onder leiding van Jlmmy Carter.
Voor de Europese Gemeenschappen is het geen gemakkelijk
jaar geweest. Twee conflicten springen er uit, namelijk het
visserijconflict, dat resulteerde in het opbrengen van
Nederlandse vissersboten naar Ierland en naar Engeland, en de
kwestie van de vertegenwoordiging van de EG op de
economische top in Londen, waartegen vooral Frankrijk zich met
hand en tand verzet heeft, maar toch gedeeltelijk bakzeil moest
halen.
Rampen zijn dit jaar in ruime mate voorhanden geweest. Om
er twee te noemen: de zware aardbeving die Roemenië op 4
maart geteisterd heeft. De oude binnenstad van Boekarest werd
vrijwel verwoest en het dodental liep op tot boven de duizend.
Voorts de rampzalige cycloon en vloedgolf, die op de oostkust
van India in november huisgehouden hebben en wellicht 50.000
doden hebben veroorzaakt.
Engeland stond dit jaar zowel in het teken van het zilveren
regeringsjubileum van koningin Elizabeth II, als in dat van
stakingen, dreigende stakingen en afbrokkelende macht van
Labour: in bijna alle „County Councils" veroverden de
Conservatieven de meerderheid. Niettemin heeft het pond zich
versterkt en is de economie aangetrokken. Op 19 februari
overleed minister van buitenlandse zaken Crosland, die werd
opgevolgd door de jonge en ambitieuze Owen.
In de eerste vrije verkiezingen in Spanje sedert 1936 werd
Suarez' Democratische Centrumpartij met 35% de grote
overwinnaar. Het democratiseringsproces schrijft rustig voort.
Catalonië kreeg de zo fel begeerde autonomie, de oude
communistenleider Dolores Ibarruri (La Pasionaria) mocht uit
ballingschap terugkeren evenals 'Carlistenleider Karei Hugo en
zijn echtgenote prinses Irene.
Het exploiteren van energiebronnen is niet altijd zonder gevaar.
Op 22 april spoot, na wat onhandig gehannes met een afsluiter,
het boorplatform Bravo grote hoeveelheden olie de Noordzee
op. Pas op 30 april kon, met behulp van Amerikaanse
deskundigen, het lek gesloten worden.
Italië was ook dit jaar onderhevig aan krachtmetingen tussen
extreem-rechts en -links, stakingen, criminaliteit (ontvoeringen),
terreur en rumoer rond de ontsnapping van voormalig
SS-kopstuk Kappler. Opvallend was voorts het zakelijk akkoord
tussen christendemocraten, communisten en vier andere partijen,
om in ieder geval uit de economische moeilijkheden te komen.
De gemeenteraadsverkiezingen in Frankrijk op 31 maart brachten
de nogal rechtse ex-premier Chirac op de Parijse
burgemeestersstoel. Er ontstond tweespalt in het blok
communisten-socialisten.
In België hielpen de algemene verkiezingen premier Tindemans
aan een overwinning.
Op Cyprus overleed 3 augustus president en aartsbisschop
Makarios, een man, die meer dan wie ook zijn stempel op de
naoorlogse geschiedenis van het eiland gedrukt heeft.
Politieke aardverschuivingen in India, Pakistan en Sri Lanka
(Ceylon): mevrouw Indira Ghandi moest, met haar congrespartij
na elf jaar het veld ruimen voor Desai en zijn Janatapartij. Iets
dergelijks overkwam haar ambtgenote Sirimavo Bandaranaike in
Sri Lanka en in Pakistan stuurde 5 juli generaal Zia met een
staatsgreep premier Bhoetto de laan uit en de woestijn in,
ondanks diens omstreden verkiezingswinst.
In de Sovjet-Unie moest een oude leider uit het politburo
verdwijnen, namelijk president Podgorni. Zijn heengaan was een
teken van de versterking van de positie van partijbaas Breznjev,
die het presidentschap ook op zich nam.
Afrika blijft, van noord tot zuid, een roerig gebied: Zaire, Kongo,
Tsjaad (het echtpaar Claustre kon uit een langdurige
gevangenschap verlost worden) en Mauretanië kregen alle hun
deel. In Ethiopië houdt Menistu Haile Miriam een bloedige vuist
in de pap, maar in Eritrea en in de aan mineralen rijke
Ogadenwoestijn, waarop ook Somalië aanspraak maakt, gaat het
hem niet voor de wind.
Tegen het, mede door de verdachte dood van Steve Biko,
toenemend zwarte verzet, meende Zuid-Afrika ingrijpende
maatregelen te moeten nemen: achttien, goeddeels zwarte
instellingen werden verboden, er werden tientallen arrestaties
verricht en huisarresten opgelegd. Maatregelen die een
wereldwijde verontwaardiging hebben gewekt.
In de kwestie Rhodesië zit ook weinig schot. Een voorstel van
Ian Smith om algemene verkiezingen te houden, werd venworpen
door zijn tegenspelers Moegabe en Nkomo, die kennelijk
bevreesd zijn, dat de gematigde Moezorewa teveel voet aan de
grond krijgt. Rhodesische strijdkrachten ondernamen in
november acties op guerillakampen in Mozambique en doodden,
naar hun zeggen, 1200 guerrjlla's.
Aan de overzijde van de oceaan nam Jimmy Carter in de VS
het presidentschap over van Gerald Ford en wierp zich meteen
met veel energie op de energieproblemen.
Op Aruba eiste Betico Croes de onafhankelijkheid van zijn
eiland op, los van de Ned. Antillen, waar bij de algemene
verkiezingen de Democratische Partij met 39,2 pet. stemmen
winnaar werd en Boy Rozendal formateur en premier werd.
In Suriname eindigden de algemene verkiezingen in een grote
winst voor premier Henck Arron, die de andere partijcombinatie,
namelijk die van Lachmon ruim versloeg. Andere (Ijnkse) partijen
kwamen er niet aan te pas.
BIJ DE FOTO'S:
1. Gaande president Ford; nieuwe president Carter
2. Rhodesische blanke soldaten op patrouille in het woud
3. De Nederlandse treiler „Maria" aan de ketting in Aberdeen
4. Gewapende jongeren bij onlusten in Milaan
5. Meer dood dan levend uit de puinhopen van Boekarest.
6. In aartsbisschop Makarios verloor Cyprus markante persoon
7. Behalve met college Chnoupek, had minister Van der Stoel
In Praag ook contact met Charta-77-leiders.
8. Karei Hugo in Spanje hartelijk begroet.
9. Het echtpaar Claustre na hun bevrijding.
10. Vechtgrage Somaliërs eisen de Ogadenwoestijn op
11. Vreugde in India over zege Janatapartij
SMHTïJTcï t
