Bovensmilde hoopt
op vrede en geluk in '78
M ij moeten er allen
iets van maken"
KONINGIN JULIANA:
Zeven doden in kerstweekeinde
Vier kinderen en een
vrouw verdronken in
Westerschelde
De diepste wonden zijn
een half jaar
na het gijzelingsdrama
nog niet geheeld.
Toch wordt er aan alle
kanten gewerkt
aan het herstel van de
relatie tussen
zwart en blank.
_JNNENLAND
ER;
LEIDSE COURANT DINSDAG 27 DECEMBER 1977 PAGINA 13
**mSoestdijk Koningin Juliana heeft
®op eerste kerstdag haar traditionele
ruikersttoespraak gehouden. De letter-
ETflijke tekst luidt:
1 öv,Ieder ^aar' a*s met Kerstmis iets
SrSvü zeggen, wil ik beginnen merk
r^ik met: wat een bewogen jaar
we gehad. Maar toch is een
Ê&èwoord op Kerstmis geen Oudejaars-
fji ^overdenking, die herinnert aan wat
aller gedachten nu in 1977 heeft
^^beziggehouden, wat ons heeft geraakt
geschokt. Terwijl iedereen voor
Vzich misschien overdenkt wat hij in
SfoCziin eigen leven heeft ervaren aan
gelukkige en goede of nare en droeve
5 dingen. Je kunt een heel boek schrij
ven over ieders ervaringen als je ze
zoudt begrijpen.
Laat ik het nu hebben over het bestaan van
ons allen, als mens tussen de mensen vóór
de mensen als het goed is.
|We gedenken op Kerstmis dat leven dat hier
op aarde tussen ons mensen begon van Jezus
Christus, één enkel leven, dat sindsdien niet
meer weg te denken is uit de geschiedenis: door
zijn inspiratie, door de standaard die het heeft
gesteld, door de onrust die het daardoor in onze
jewetens heeft gewekt.
De mensheid heeft wel veel, heel veel, gedaan,
Dm met die gewetens-onrust te kunnen leven
- dit wil zeggen ongestoord makkelijk te leven,
nét alle denkbare misstanden, die dat steeds
voor anderen meebrengt. Ik denk niet alleen
aan al de lieve en brave en lekkere dingen en
de overdreven folklore van een Kerstviering,
maar ik bedoel meer al die grote en talloze
verkeerde verhoudingen, die door de menselij-
beperktheid maar ook al of niet bewuste
kortzichtigheid zijn ontstaan en die door het
lenselijk egoïsme de wereld in de toestand
hielden en houden, zoals ze is. Alleen wie
volmaakt zou zijn, zou daaraan part noch deel
hebben. Zo leven we dan ook in wantrouwen
tot angst voor elkaar, soms tot doodsangst toe.
En we misleiden elkaar dan ook zo vaak of
we zijn zo dom ons te laten misleiden.
Een voorbeeld van het onderdrukken van de
gewetensonrust is een verhaal, dat velen van
u wel kennen de vertelling van de Groot-In
quisiteur, die tegen de teruggekomen Christus
zegt (om kort te gaan): Verdwijn zo gauw
mogelijk, we hadden Uw Boodschap nu net zó
prachtig bij gesnoeid, dat we onze eigen gang
konden gaan!
Wij spartelen wij wringen ons in bochten om
lager dan die standaard te kunnen denken en
handelen! Christus' leven is ons gegeven. In
stilte geboren is Hij, en door de meerderheid
van de mensen verworpen. Ook ons eigen leven
is ons gegeven. Aan elk van ons. Ook dat is
niet weg te denken! Je hebt 't gekregen, je kunt
er niet af. Ook al zoek je dat in droom en
-ergetelheid. Zou de dood je er af kunnen
lelpen?
ïovendien, wie zal durven ontkennen dat er
niet althans een kans is, dat het na onze dood
doorgaat? Van het onbekende kan men immers
niets met zekerheid weten, zou je zo zeggen.
In de Joodse mystiek wordt gezegd, dat je vóór
je geboorte te zien krijgt wat je van je leven
zult kunnen maken iets heel hoogs. We voelen
allen, dat we er, zoals dat heet, „iets van
moeten maken", 't Is een grote opgave, soms
héél moeilijk!
En dan denk je over je verleden: Wat héb ik
er van gemaakt? en over je toekomst: Wat ga
ik er van maken? Wat deed ik met de mensen
vlak bij me, wat doe ik met ze, wat doe ik
ze aan? Wat ben ik in de wijdere kringen om
mij heen wat ben ik in de wereldgemeen
schap? Hoe verminkt ben ik innerlijk?
We zijn op elkaar aangewezen, onze mensenge
meenschap is letterlijk op de samenleving aan
gewezen ook op die met dieren, planten, heel
de natuur.
Ik zou iedereen zo zeer willen toewensen, er
gens echt creatief mee bezig te zijn: dat kan
zijn met je innerlijke zelfontplooiing, of met
geïnspireerde activiteit voor anderen, of voor
wat dan ook: iets ten goede te scheppen. Ook
al is het nog zo onopvallend. Ergens werkelijk
en waarlijk creatief zijn met gedachte, met
woord, met daad.
We mogen onze gaven van hoofd en hart
iedereen heeft ze niet wegsnoeien, je mag
je ook niet laten misbruiken, je mag je door
niets laten verminken!
Hoe meer je ergens in legt (ik denk aan idealis
me, energie, liefde), des te meer krijg je eruit,
't Trachten de hindernissen op je levenspad te
overwinnen is een héél zware hordenloop. Vaak
ontmoet je overmacht, zelfs zó sterk, waar geen
wapen tegen bestaat tenminste geen enkel
ander dan je blote, eigen waardigheid van 't
goddelijk schepsel dat je bent. Er bestaan
geweldig indrukwekkende voorbeelden, ook in
onze eigen tijd, van mensen, die dat opbrach
ten. Die toonden in wezen onaantastbaar te
zijn. Ze werden er bovenuitgetild.
Alle belevenis is een uitdaging, er het allerbeste
van te maken.
Er is zoveel op onze weg waar we niet omheen
kunnen lopen. Maar we kunnen óók niet heen
om het onschatbare kostbare geschenk van het
leven van alle leven. Dat is het mysterie,
dat we moeten oplossen, ieder op onze eigen
manier, en naar ons allerbeste vermogen.
Mijn wensen voor het allerbeste gaan naar U
Het is stil in de woonkamer van Petot
Saptenno, de voorzitter van de Zuidmoluk-
se wijkraad in Bovensmilde. Ook- buiten,
rond het witte kerkje van de Moluks Evan
gelische gemeente, heerst een haast inge
houden stilte. In de verte nadert een oude
vrouw in sarong die twee zware bood
schappentassen voortzeult. Heel ver weg
zijn nog net de fundamenten zichtbaar van
de afgebroken openbare lagere school.
Een half jaar is voorbijgegaan sedert vier
Molukse jongelui yier dagen en nachten
100 schoolkinderen gijzelden en bijna drie
weken hun leerkrachten gevangen hielden.
Zes maanden waarin Bovensmilde de won
den heeft gelikt en getracht heeft het
gebeuren te vergeten. Dat is lang niet
iedereen gelukt. De wonden zijn dan ook
diep en eind augustus tijdens de scher
mutselingen rond het gymnastieklokaal
opnieuw opengehaald.
„De pijn is nog lang niet verdwenen",
vertelt één van de ouders van een, eind
mei, gegijzeld schoolkind. „Mijn man en ik
denken nog veel aan die vreselijke dagen.
Hoe wij het ook proberen, het is erg
moeilijk dit te vergeven en te vergeten. Dat
zal veel tijd kosten". De vrouw zegt de
indruk te hebben dat haar kind het gijze
lingsdrama vrijwel vergeten is. „Ik ben blij
dat het nu weer normaal naar school gaat
en vooral dat de enorme belangstelling
rond de school wat afgezakt is. Dikwijls
ben ik bang geweest dat de kinderen daar
meer van onder de indruk zijn gekomen
dan van de gijteling zelf'.
De coördinerend directeur van de School
advies en Begeleidingsdienst, drs. J.J.H.
Oosterwijk uit Assen, deelt die mening.
Zijn'dienst is vrijwel vanaf de bevrijding
van de schoolkinderen betrokken geweest
bij de opvang en begeleiding van leerlin
gen en onderwijzers.
Expi
iressie
Er werd direct een opvangprogramma
georganiseerd, waarin de kinderen als
groep bij elkaar kwamen om zich via
expressievakken (woord, beeld en gebaar)
te uiten. Bij dit aangepaste leerprogramma
werd gewerkt met video, sport en spel,
films, poppenkast en kringgesprekken.
Hoe zit de situatie er nu uit rond de
kinderen?
Drs. Oosterwijk: „Resultaten zijn hierbij
erg moeilijk te schatten. Je zou alleen
kunnen vergelijken als er een school was
geweest, die ook gegijzeld was en waarbij
er geen aangepast programma is geweest.
Wel hebben wij de indruk dat wij door
deze begeleiding de kinderen de mogelijk
heid hebben gegeven hun ervaringen te
verwerken. Let wel, in samenwerking met
de leerkrachten en de ouders. Die zijn
overal bij ingeschakeld geweest en hebben
ook het programma van te voren goedge
keurd. Er was en ik geloof niet ten
onrechte nogal wat angst dat er zich
allerlei psychiatrische deskundigen op de
school zouden werpen. Dat is heel snel
door ouders, leerkrachten en ons, onder
kend en afgeweerd. Wij zijn uitgegaan van
de begeleiding van normale kinderen in
een buitengewone situatie".
Zes maanden na het gijzelingsgebeuren is
overigens nog wel aan de kinderen te
merken dat er iets met hen aan de hand
is geweest. „Ze zijn onrustig en een groot
deel lijdt aan concentratiestoornis", vertelt
een deskundige die de kinderen regelmatig
mee maakt.
Drs. Oosterwijk zegt deze indruk ook te
hebben. „Maar", zegt hij, „laten we dat nou
ook weer niet overdrijven. Nogmaals, ik
geloof dat dit meer veroorzaakt wordt door
het feit dat zij van 23 mei tot begin oktober
om het populair te zeggen „uit hun doen
zijn geweest" dan uitsluitend door de gijze
ling. Ze hebben dik vier maanden geen
normaal onderwijs gehad in hun eigen en
vertrouwde omgeving. Dat is een enorme
kloof, die voor het merendeel van de kin
deren, negatiever is dan de vier op zich
spannende dagen eind mei".
Leerkrachten
Drs. Oosterwijk zegt niet de indruk te
hebben dat er kinderen zijn die blijvende
gevolgen overhouden aan het gijzelingsge
beuren. Hij benadrukt nogmaals hoe be
langrijk de rol van de ouders is in deze
zaak. Enorm veel waardering heeft hij
voor de wijze waarop de leerkrachten zich
in het gehele proces opstellen. Naar zijn
mening hebben zij zich na de immens
moeilijke dagen in de school goed her
steld. „Dat de kinderen er zo goed zijn
doorgekomen is voor een belangrijk deel
te danken aan de manier waarop zij zich
hebben gedragen", zegt de heer Ooster
wijk. Zijn dienst zal op een beperkte wijze
nog enige tijd de school blijven begeleiden.
Hoe dat zal gebeuren hangt voor een be
langrijk deel af van de wijze waarop de
overheid inspeelt op het Zuidmolukse pro
bleem.
Wethouder H. Eleveld van Smilde: „Wij
dachten met smart op de door de landelij
ke overheid toegezegde nota over de Mo
lukse problematiek. Ik hoop van ganser
harte dat men serieus ingaat op wat er
binnen de Molukse gemeenschap leeft De
regering kan nu niet langer om de politieke
zaak heen. Daarom vind ik die nota zo
belangrijk. Kijk, op plaatselijk niveau
heeft het geen zin om je uit te spreken
over de politieke achtergronden als dat op
landelijk mveau niet gebeurt".
Het Smilder gemeentebestuur is hard aan
het werk om zodra dat gebeurd is daar
op in te spelen. „Los daarvan zijn we druk
bezig met het voorbereiden van verschil
lende maatregelen op het materiële vlak",
vertelt de heer Eleveld. Als voorbeelden
daarvan noemt hij de beslissingen een
tijdelijk gymnastieklokaal en een sociaal-
cultureel centrum aan de Witterweg te
bouwen en een ontspanningsgebouw voor
de Molukse gemeenschap achter hun kerk
gebouw. Het gaat hierbij om verplaatsbare
gebouwen, die eventueel in een later sta
dium een definitieve plaats ergens in het
dorp kunnen krijgen.
Centraal in het beleid dat het gemeentebe
stuur op dit moment voert staat het begrip
rust. „Wij moeten er voor zorgen dat er
rust is en tijd om de verstoorde relatie
weer te herstellen. Wij zouden best snel
wat willen doen, maar geloven dat dit niet
goed zou vallen. Lang nog niet iedereen
heeft het gebeuren verwerkt. Dat zal toch
moeten gebeuren. Net zo goed als dat deze
pijnlijke affaire dóór-en-door uitgepraat
zal moeten worden. Zover zijn we nog niet,
maar ik geloof wel dat dit in een later
stadium via gespreksgroepen zal moeten
gebeuren".
Herstel
Wethouder Eleveld heeft de indruk dat er
zij het zeer voorzichtig toch sprake
is van een zeker herstel in de relatie tussen
de Molukse en Nederlandse bevolking van
Bovensmilde. Voor dat herstel zet zich
vooral de Werkgroep Dorpsbelangen Bo
vensmilde in. Het is een groepering, die
voortgekomen is uit een oorspronkelijk
anoniem comité dat zich wilde inzetten
voor een betere en leefbare situatie in dit
dorp. Nu zijn in de werkgroep vertegen
woordigers opgenomen van vrijwel alle
verenigingen en instellingen die in Bovens
milde werkzaam zijn.
Voorzitter W. Lambers: „Wij hebben de
overtuiging dat het moet lukken de situatie
hier te verbeteren. Als mensen van goede
wil zijn, kan dat. Tot nu toe hebben we
erg veel voorbereidend werk gedaan. Zeer
spijtig is, hoewel wij daar wel begrip voor
Een beeld dat velen niet eenvoudig kunnen vergeten.
hebben, dat nog steeds geen vertegenwoor
diger vanuit de Zuidmolukse gemeenschap
in onze werkgroep zitting heeft. Daarom
waren wij zeer verheugd met de uitnodi
ging twee weken geleden deel te nemen
aan het thema weekeinde van de Molukse 1
jongeren in Bovensmilde. Wij hebben daar
toch een stukje erkenning in gezien".
Mét het gemeentebestuur vindt de werk
groep dat de pogingen om het contact met
de Molukse gemeenschap weer te herstel
len niet geforceerd moeten worden. „Wij
moeten hen de tijd gunnen zich in eigen
gelederen uit te spreken en te oriënteren.
Ik heb de indruk dat er ook in de
Molukse wijk hard gewerkt wordt aan
mogelijkheden om tot herstel te komen",
aldus de heer Lambers.
Wijkraadvoorzitter Petot Saptenno beves
tigt die indruk. „Ik ben hard aan 't werk
een nieuwe wijkraad te laten kiezen en de
verwachting is dat die rond half januari
er zal zijn. Ik denk dat vrij snel daarna
wij van onze kant naar buiten zullen ko
men om weer concrete contacten met de
Nederlandse samenleving te verkrijgen".
Contact
Saptenno zegt overigens nooit voorstander
te zijn geweest van het verbreken van die
contacten. „Dat is door de jeugd gebeurd",
zegt hij. De Zuidmolukse voorman uit Bo
vensmilde erkent dat er binnen de wijk
gezocht wordt naar wat jongere kandida
ten voor de wijkraad. „Wij oudjes zijn
uitgewerkt. Sommige jongeren noemen ons
kolonialisten en zeggen dat ze het beter
kunnen dan wij. Maar voorlopig heeft de
wijk nog steeds vertrouwen in mij. En ik
wil ook best samenwerken met de jonge
ren. Heus, ik ben er van overtuigd dat wij
er in slagen weer een goede relatie op te
bouwen in Bovensmilde. Wij zijn toch alle
maal mensen en moeten met elkaar om
gaan. Dat is in ieders belang", aldus de
heer Saptenno.
Hij zegt te hopen dat de Nederlanders geen
angst meer hebben om in de Molukse wijk
te komen. „Die lui kunnen hier rustig rond
lopen zonder dat er een haar van hun
hoofd gekrenkt wordt", zegt hij vriendelijk
lachend.
Zijn er dan binnen de Molukse gemeen
schap geen problemen meer? Zijn de haat
gevoelens verdwenen, die naar buiten bor
relden toen op die ochtend van de 11e juni
zes Molukse jongeren om het leven kwa
men?
Saptenno: „Ik kan daar erg moeilijk over
praten. Kijk, het blijft onze zaak, die RMS.
Wat dat ook kost, zelfs wanneer het om
mensenlevens gaat. Het is erg wat er ge
beurd is aan beide kanten. Maar wij moe
ten voor uit. Dat is ook in ons belang.
Daarom moet er weer contact komen en
zullen we vooral op plaatselijk terrein weer
in vrede met elkaar moeten kunnen om
gaan".
Petot Saptenno zegt weinig te zien in de
oriëntatiereis, die Noes Solissa en Theo
Thenu naar Indonesië hebben gemaakt
Smalend lachend zegt hij: „Zij geloven dat
zij daar wat gezien hebben, wij weten wel
beter. Zo lang de Javanen nog de dienst
uitmaken in ons land, zo lang heeft praten
geen zin. Wat economische vrijheid? Ik
geloof niet in een economische vrijheid als
ik niet in mijn eigen vrije republiek Malu
ku Selatan kan leven. Wij hebben niet voor
niets de RMS geproclameerd".
Vrede
Dat is eind december de situatie in Bovens
milde. Het dorp, dat in de roerige hete
zomer wel eens door buitenlandse kranten
het Nederlandse „Little Rock" werd ge
noemd. Bovensmilde op de grens van. twee
jaren. 1977: het jaar van de gijzelingen, de
pijn en de angst. Het jaar van de toene
mende tegenstellingen binnen de kleine
dorpsgemeenschap.
Een ander jaar staat voor de deur. Morgen
is het 1978. In Bovensmilde hoopt men op
vrede en begrip en een werkelijk Gelukkig
Nieuwjaar.
Sjoerd Post
Zoon steekt
vader neer
naar
Lech
Prinses Bea
trix en prins
Claus zijn
gisteravond
(twee dagen
later dan
eerst de be
doeling was)
met de kin
deren op va
kantie ge
gaan. Met de
trein vertrok
ken zij uit
Baarn, op
weg naar het
Oostenrijkse
Lech om
daar van ber
gen, sneeuw
en zon te
gaan genie
ten.
Demonstratie
voor Kalma
ROTTERDAM (ANP) - Enkele
tientallen mensen hebben zater
dagmiddag met borden op het
Stadhuisplein in Rotterdam ge
demonstreerd tegen het ontslag
van hoofdinspecteur Kalma als
chef van de zeden- en kinderpo
litie.
Zij keerden zich tegen het be
sluit van de procureur-generaal
bij het Haagse gerechtshof, mr.
Van der Feltz, om de heer Kal
ma, die wegens het deelnemen
aan een demonstratie tegen het
Westduitse bewind onrust onder
het Rotterdamse politiekorps
veroorzaakte, over te plaatsen.
Nepbom legt
metro lam
AMSTERDAM De metro in
Amsterdam heeft eerste kerst
dag als gevolg van een boma
larm gedurende twee uren niet
gereden tussen het Amstelsta-
tion en het Weesperplein. Een
treindienstleider ontdekte in
het metrostation onder het
Weesperplein een kartonnen
doos en waarschuwde de poli
tie, die het station en het daar
boven gelegen plein ontruimde.
De explosieven opruimings
dienst stelde na enkele uren
vast, dat het ging om een nep
bom, bestaande uit een stuk
klei en een wekkers.
UTRECHT De 19-jarige P. A.
T. uit Utrecht heeft vrijdag
avond bij een hooglopende fa
milieruzie zijn vader, een 46-ja-
rige caféhouder, met een mes
neergestoken.
De ouders van verdachte leef
den al enige tijd gescheiden en
de ruzie ontstond volgens de
politie toen de vader vrijdag
avond thuis kwam om wat spul
len op te halen. Zijn ex-vrouw
verzette zich daartegen waarna
zij werd bedreigd met wurgstok-
jes en een glazen tafelaansteker.
De zoon kwam zijn moeder te
hulp en stak zijn vader in buik,
longen, kin en armen. De zwaar
gewonde caféhouder werd in
het academisch ziekenhuis on
middellijk geopereerd. Hij is
buiten levensgevaar.
Harriet
Freezer (66)
overleden
uit Odoorn. Drie andere mensen
Bourdane ia de' hó'oWsüd":
zaak van de botsing is niet be-
kead Zatard^da. ve'ong.
lukten de 26^jange G.J.A Gub- £reden door een aut0 door
bels mt Umbricht en de 40-jan- |rood ,ich, reed Het j tj
ge D.M. Zijlstra mt Heerlen, over]eed even Jeene2iJ
toen hun auto s in Nieuwenha- kenhuis ,n Nislelrode wilde de
gen (L.) door eveneens onbeken- 59.jari E Boeroealwann uit
de oorzaak op elkaar botsten SchooJhoven gisteravond in een
De 18-jarige Cor Sprenger uit autobus stappen, waarvan de
Helmond kwam zaterdag in zijn deuren net"5icht ffij
woonplaats om het leven. Hij kwam onder d busVrecht ert
werd op een kruising met de werd overreden De man over.
fiets gegrepen door een perso- ,eed
DEN HAAG (ANP) Het ver
keer heeft in het kerstweekend
zeker zeven slachtoffers geeist.
Tijdens de kerstdagen is het
overigens opvallend rustig ge
weest op de Nederlandse we
gen. Volgens de verkeerscentra-
le in Driebergen was het alleen
zaterdag wat drukker op de
weg dan anders het geval is.
Het ergste verkeersongeluk
deed zich gisteravond voor in
het Drentse Exloo. Daar kostte
een botsing tussen drie auto's
het leven aan het echtpaar Dost
VLISSINGEN De thuisvaart
van twee Belgische binnen-
vaarttankers is zaterdagoch
tend op de Westerschelde op
een drama uitgelopen. Eén
schip verging, waarbij een
vrouw en vier kinderen ver
dronken. Het andere schip
kwam eveneens in moeilijkhe
den, maar dit kon behouden
blijven en de bemanning kon
worden gered.
De twee schippers hadden, on
danks herhaalde stormwaar-
schuwingen, toch besloten de
vaart van Vlissingen naar Ant
werpen te wagen. Kennelijk wil
den zij voor de kerst thuis zijn.
Maar eenmaal op de Wester
schelde sloegen hoge golven
over de schepen. Een kwartier
na de afvaart meldde men in
ernstige moeilijkheden te verke
ren. Uitgevaren reddingsboten
kwamen te laat om de vrouw
van de schipper (23) en de kin
deren van drie, vier, zes en acht
jaar te redden. De schipper is
in het ziekenhuis opgenomen.
Van een Deense kustvaarder die
zaterdag in de zware storm voor
de kust van Engeland is ver
gaan, konden slechts twee men
sen worden gered; zeven opva
renden zijn verdronken. Even
eens voor de Engelse kust is een
Frans vissersvaartuig als ver
mist opgegeven. Gevreesd wordt
dat het met zeven opvarenden
is vergaan.
Ook op het IJsselmeer is- een
schip vergaan. De schipper en
zijn vrouw konden op tijd van
boord worden gehaald. Op de
weg heeft de storm zaterdag
ook voor de nodige moeilijkhe
den gezorgd. Hier en daar wer
den auto's met caravans erach
ter van de weg geblazen. Verder
bleef de schade op het land
beperkt tot omgewaaide bomen
en een treinstoring tussen Am
sterdam en Abcoude.
Utrecht In een Utrechts zie
kenhuis is Eerste Kerstdag na
een korte ziekte overleden de
schrijfster Harriet Freezer, die
66 jaar is geworden.
Harriet Freezer (pseudoniem
voor Wilhelmina Eybergen, haar
meisjesnaam), nam de rol van
de vrouw in de maatschappij
herhaaldelijk als thema voor
publicaties en lezingen. Van
haar hand verschenen onder
meer „Komplexen maken de
vrouw", „Het onderste uit de
man", „Leven met de jaren",
„Een vrouw in de middenleef
tijd" en „Wat doen we met moe
der met de feestdagen". Harriet
Freezer was medewerkster aan
een aantal dagbladen, een week
blad en maakte een groot aantal
radio- en tv-programma's. De
meeste van haar boeken werden
geflustreerd door Fiep Westen
dorp; een van haar laatste boe
ken „Engeland, van kust tot
kust, schreef zij met Wina Bom.
