Leidse Courant | 1977 | 20 december 1977 | pagina 9

abinet-Den Uyl
wilde vaak
teveel tegelijk

CBS-cijfers over 1977: Minder - en vaatziekten

GROOTSE
LANDBOUWWERKTUIGEN
KERSTSHOW

Fabrieksdirecteur
sleutelt aan
alle geheimen
tussen zon en aarde

Reorganisatie Hoogovens
inder ingrijpend

PHILIPS WIL TERUG
NAAR ÉÉN
PRIJSCOMPENSATIE

Agee hoopt op langer
verblijf in Nederland

LEIDSE COURANT

DINSDAG 20 DECEMBER 1977 PAGINA 9

DEN HAAG (ANP) De sterfte aan hart
en vaatziekten is in 1977 met bijna vijf
procent gedaald van 379,5 tot 363 per
100.000 inwoners. Dit blijkt uit de voorlo
pige cijfers van het Centraal Bureau voor
de Statistiek over dit jaar. De sterfte aan
kanker nam af met ongeveer twee pro
cent, namelijk van 206,8 naar 202 per
100.000 inwoners.

De omvang van de Nederlandse bevolking
gaf een toename te zien met ruwweg
100.000 zielen. Zij bedraagt nu 13,9 miljoen.
De daling van het geboortecijfer gaat zich
steeds duidelijker weerspiegelen in de be
volking van de scholen: in 1977 werden de
kleuterscholen nog maar door 466.000 kin
deren bezocht tegen 499 000 in 1976 en
519.000 in 1975. De basisscholen telden

1.518.000 leerlingen tegen 1.533.000 in 1976
en 1.537.000 in 1975. Bij het voortgezet
onderwijs stegen de leerlingen-aantallen
nog, bijv. bij het hoger beroepsonderwijs
van 176.000 naar 182.000 en bij het weten
schappelijk onderwijs van 129.000 naar
138.000.

Het reële nationaal inkomen (netto, in con
stante marktprijzen) is per hoofd van de

bevolking dit jaar met iets minder dan
twee procent gestegen, nadat het in 1976
met een kleine vijf procent was geklom
men uit het recessie-laagtepunt van 1975.
Het reële netto-inkomen is de afgelopen
zeven jaar met gemiddeld twee procent per
jaar toegenomen tot 14 procent boven 1970.
Onze consumptie aan goederen en diensten
nam dit jaar met een kleine drie procent

toe. De consumptie per hoofd van de be
volking lag dit jaar 19 procent boven het
peil van 1970 tegen 16 procent in 1976. Het
verbruik van duurzame verbruiksgoederen
nam in 1977 met vijf procent toe tot 26
procent boven het peil van 1970. De bruto-
uurverdiensten plus sociale lasten in de
nijverheid zijn met zeven procent gestegen
van 19,10 gld. tot 20,48 gld. Het aantal

gewerkte uren per volledige werkweek in
de industrie is met ongeveer een half
procent verminderd van 41,5 tot 41,3.
De uitkeringen krachtens de sociale verze
keringen en krachtens de pensioenvoorzie
ningen en AOW bereikten dit jaar met 71,1
miljard gulden of 29,1 procent van het
nationaal inkomen in 1976.

9:

•UD-PREMIER IN AFSCHEIDSREDE:

(Van onze parlementaire redactie)

)EN HAAG Het kabinet-Den Uyl heeft vaak teveel tegelijk
ewild. Mede daardoor is wat aan wetgeving is klaargemaakt
fiinder dan men had mogen verwachten, aldus oud-premier Den
Jyl gisteren op zijn afscheidsconferentie als premier. Daaraan zijn
olgens hem ook een aantal gebeurtenissen „van buiten" debet
eweest. Hij wees in dit verband op de kapingen en gijzelingen
n de energiecrisis met de daaraan gekoppelde wereldwijde econo
mische recessie. Maar dat er te weinig tot stand is gekomen,
ïoemde Den Uyl „terechte kritiek".

Jaarentegen heeft het kabinet derland heeft vervuld in de ver-
aken als de gijzelingen, de eco-
ïomische crisis en de Lockhee-
laffaire opgevangen op een ma-
lier die het gezag en de naam
ran ons land in het buitenland
ïeeft vergroot, aldus de toekom-
itige opppositieleider. Daar-
laast heeft het kabinet naar zijn
nening wel terdege iets van de
remieuwingsgezindheid van de
testiger jaren vorm en gestalte
jegeven. Ook in het buitenlands
jeleid heeft Nederland naam
verworven in de wereld als een
land dat opkwam voor de men
senrechten, op het westelijk hal
bond. maar ook in Oost-Euro-
Hetzelfde geldt ten aanzien
fan de voortrekkersrol die Ne-

Voor wat het kabinet-Van Agt
betreft wees Den Uyl eröp, dat
het regeerakkoord van CDA en
WD de maatschappijhervor
mingen op de tocht zal zetten.
Zijn bezorgdheid richtte zich
vooral op de totstandkoming
van een regeling voor vermo-
gensaanwasdeling (VAD), de
koppeling van de sociale uitke
ringen aan het netto-minimum
loon, de selektieve groei en de
ontwikkelingssamenwerking.
Hij konstateerde, dat deze zaken
in het herziene regeerakkoord
van CDA en WD met een pro

gressief sausje zijn overgoten.
„Je wordt wel haast wee van de
progressieve formuleringen,
maar het is beter te letten op
de bedoelingen". „Het originele
akkoord spreekt wat dat betreft
boekdelen", aldus Den Uyl.
De oppositie van de PvdA zal
volgens hem wel redelijk, maar
niet zachtmoedig zijn. Er van
uitgaande dat de PvdA na nieii-
we verkiezingen toch weer moet
proberen tot regeringssamen
werking met het CDA te komen,
zal dit geen argument zijn, aldus
Den Uyl, om fouten van het
kabinet-Van Agt toe te dekken,
onrechtvaardigheden te beman
telen en stommiteiten onopge
merkt te laten.

Hij wilde niet uitvoerig ingaan
op de kabinetsformatie. Hij zei
wel de indruk te hebben, dat bij
het CDA sprake was van een
onderliggend verlangen naar de
zolang beklede machtsposities.
„Dat dit verlangen is gereali
seerd, acht ik onjuist. Het is in
tegenstelling tot de verkiezings
uitslag."

(Van onze sociaal-economische redactie) verliessituatie het hoofd te bieden. Het staalbedrijf

IUIDEN Bij Hoogovens zullen minder ont- wilde daartoe rond 2500 arbeidsplaatsen in twee

slagen vallen dan aanvankelijk werd aangekon- - jaar opheffen, voornamelijk in de dienstverlenen-
J'gd. Enkele maanden geleden dacht men het nog

t 2500 man minder te kunnen stellen, maar een
lere inventarisatie heeft dit aantal terugge-
racht tot 2250. Hiervan zullen er rood 1500 in
e komende twee jaar via natuurlijk verloop
(vloeien, zodat er voor 750 werknemers nog een
plossing moet worden gevonden.

Die oplossing zal waarschijnlijk liggen in ver
vroegde pensioenering en overplaatsingen binnen
de onderneming,

Medio september liet Hoogovens weten, dat men
de kosten met tenminste 200 miljoen gulden per
[aar zou moeten verminderen om de ernstige

de afdelingen en bij leiding en staf. Rekening
houdend met normaal verloop zou dit ontslag voor
duizend personen betekenen.

Een grondige inventarisatie heeft uitgewezen, dat
in de uitvoerende sfeer rond 400 arbeidsplaatsen
moeten verdwijnen. Hier is het verloop dusdanig,
dat geen ontslagen nodig zijn, er zal zelfs nieuw
personeel geworven moeten worden. In de zoge
naamde overhead-sfeer kunnen 1850 plaatsen ver
vallen. Circa 1100 werknemers vloeien in twee jaar
tijd normaal af, zodat er een probleem blijft voor
750 werknemers. Met ondernemingsraad en vakbe
weging wordt nu overleg gepleegd over oplossin
gen.

Ter gelegenheid van de officiële ingebruikneming van ons pand aan
de Rijnlanderweg 1058, Hoofddorp houden wij een

op 22,23 en 24 december a.s. in en om ont bedrijf

De volgende wereldmerken staan voor u opgesteld:

- Massey Ferguson trekkers

- Heywang stalmeststrooiers

- Liott schoffelmachines'

- Niemeyer cirkelmaaiers

- Niemeyer hooibouwmachines

- Nordsten zaaimachines

- Howard frezen

- Bekeer zaaibedcombinaties

- Heywang opraapwagens

- Niemeyer ploegen

- Niemeyer kunstmeststrooiers

- Overum ploegen

- Cararo 2- en 4-wielige tuinbouw-
trekkers

en vele andere werktuigen

Openingstijden van deze unieke kerstshow van 10.00-22.00 uur op
22 en 23 december, en van 10.00-16.00 uur op 24 december.

Elke bezoeker van de show ontvangt een leuke surprise.

U komt toch ook?

Off. MF Key-dealer:

Brinkmann Niemeijer Mechanisatie

Rijnlanderweg 1058, Hoofddorp.
Telefoon 02503-16300.

De noordelijke sterrenhemel in beeld. Ervoor zit een doorzichtige plaat om duidelijk
te maken hoe wij op onze 52ste breedtegraad tegen de sterren aankijken.

HET ZONNESTELSEL
IN EEN KELDERRUIMTE

Apeldoorn fabrieksdirecteur J. Kuipers uit
Apeldoorn is een zéér precieze man, die ons
zonnestelsel naar z'n hand heeft weten te zetten.
Dat gebeurde met een hoop rekenwerk, een
schroevedraaier en een ijzeren geduld en nu zit
die worsteling met de negen planeten, de zon en
de maan er zo'n beetje op. Probleem is alleen dat
Kuipers thans met een aardig stukje van het
heelal in z'n flat zit zonder dat er op dit moment
duidelijk zicht is op een plekje waar hij z'n
zonnestelsel kan uitpakken. En met dat verlangen
is hij toch een jaar of acht geleden begonnen:
om nieuwsgierige mensen duidelijk te tonen hoe
het spoorboekje van de planeten zo'n beetje
werkt

Kuipers heeft in miniatuur een planetarium ge
bouwd. Een onwaarschijnlijk ingewikkeld werk
waarmee miljoenen kilometers krompen tot een
beter bekijkbare schaal. Normaal gesproken is het
welgeteld 5.750.000.000 km lopen tussen de aarde
en Pluto logisch dus dat Kuipers er het meetla-
tje bijhaalde om het binnen de muren van de flat
te kunnen houden.

Wie op school slecht heeft opgelet met reken,
duizelt ervan - van die nagemaakte planeten, die
hun baantjes kunnen draaien met een grotere
nauwkeurigheid dan de fabrikanten van quartz-
horloges kunnen beloven. Acht jaar denk- en
knutselwerk, in aluminium vertaald, aangedreven
door 328 tandwieltjes en acht geruisloos draaiende
elektro-motortjes: de super-doe-het-zelver heeft het
bijna voor elkaar. „Ik hoop", zegt de maker ervan
bescheiden, „dat er binnenkort een aanbieding
komt om mijn planetarium onder te brengen. Een
gebouw van honderd vierkante meter zou voldoen
de zijn. Het liefst houd ik het planetarium in
Apeldoorn. Dat is voor mij gemakkelijk om er
iedere dag naar toe te kunnen en voor Apeldoorn
leuk, omdat ik bijna zeker weet dat er een belang
rijke toeristische attraktie uit zou kunnen groeien.
Dat Kuipers geen sprookjes zit te vertellen heeft
hij al eerder bewezen. Op het Veluwe-strand in
Harderwijk staat dat bewijs: een miniatuurkermis
van bijna vijftig attracties, levensecht nagebouwd
en even zwierig in beweging als in een echt
lunapark. Een jaar nadat dit „Lunakeon" voor het
publiek was opengesteld eerst was dat nog op
het terrein van Kuipers' bedrijf in Nuns peet
kwamen er al veertigduizend mensen kijken. Het
werd vooral een attractie voor schoolreisjes. Drie
honderd bussen met schoolkinderen dat was
heel gewoon. Een opmerkelijke mini-kermis is het
in ieder geval. Kuipers heeft het precies nageteld
en kwam aan honderdvijfentwintig duizend
schroefjes en veertien duizend lampjes.

Maar eigenlijk was dat nog kinderspel in vergelij
king met de opgaaf om Moeder Aarde en alk
andere buren in het zonnestelsel als een soort van
bouwdoos bij elkaar te knutselen.

Kuipers: „Ik durf niet eens te beweren dat ik altijd
zo'n knutselaar ben geweest Bewegingen die
hebben me altijd aangesproken. Aan de kermismo-
dellen heb ik eerst drie duizend tekeningen gewijd
en er uiteindelijk jaren aan gewerkt om het uitge
voerd te krijgen. Het planetarium? Als jongen heb
ik tien jaar in Franeker gewoond. Daar hebben
ze een planetarium dat ik als m'n broekzak kende.
Ik kende daar ook een boer, die voor zichzelf een
heel klein planetariumpje gemaakt had. Ik dacht:
dat kan ik ook. Dat viel goed tegen, want het lukte

me niet. Maar onbewust is dat toch jarenlang
blijven voortleven, totdat ik er zoveel over had
gelezen dat ik er vier jaar geleden aan begon.
Het ligt nu allemaal gedemonteerd in een kelder-
box en een kamertje. De zonsverduistering ligt bij
wijze van spreken in de hoek en noordelijke
sterrenhemel een aparte kijkkast voor geïnteres
seerden kan precies achter de deur staan zonder
z'n etalageruit te breken. Als Kuipers z'n zin zou
krijgen en er komt ruimte, dan is het planetarium
te bekijken op een platform van zo'n viereneenhal-
ve meter in het vierkant en een dikke vier meter
hoogte. Dat wil trouwens niet zeggen dat alles
nauwgezet op schaal is nagebouwd, want een
beetje modderen met afstanden was gewoon nood
zakelijk, omdat zijn omgeving anders te klein zou
zijn om het zonnestelsel te herbergen. Als de zon
bijvoorbeeld als een zestig centimeter groot bolle
tje zou worden weergegeven, dan zou de aarde
van vijf millimeter grootte vijfenzeventig
meter en Pluto drie kilometer verder opgesteld
moeten worden

Het is wel duidelijk dat de hobby van Kuipers
een kwestie van tijd is. Twee klokken horen er
daarom ook bij: een tijdklok en een jaar klok. De
jaarklok draait in 365 dagen netjes een keer rond
en wordt in een schrikkeljaar op 29 februari
gewoon een dagje gecorrigeerd. In een ander deel
van het planetarium kan alles ook nog worden
gedemonstreerd in een veel vlugger tempo dan het
slakkegangetje van het echte zonnestelsel. De tijd
van vierentwintig uur kan daar worden terugge
bracht tot tien minuten, zodat de bewegingen van
de planeten zeer duidelijk kunnen worden beke
ken. Ook het op en onder gaan van de zon wordt
aanschouwelijk voorgesteld, een zonsverduistering
en een maansverduistering, eb en vloed niet te
vergeten. En wat te denken van een leerzame
instructie over de middelpuntvliedende- en zwaar
tekracht, die ontstaat door de aantrekkingskracht
van de planeten en de maan? Tien poppetjes zijn
er speciaal voor gemaakt om dat te demonstreren,
negen in een ruimtepak en één meisje. Het meisje
staat op aarde, de anderen op de planeten en de
maan. De aantrekkingskracht van de planeten en
de maan is verschillend, wat tot uitdrukking komt
door de verschillende hoogtesprongen die de pop
petjes maken

Die sterrenkaart draait in het planetarium ver
sneld rond en doet er ongeveer tien minuten over.
Iedereen kan zo zien dat sterren niet stil staan,
wat hele volksstammen wel geneigd zijn te geloven
als ze omhoog kijken. Met het blote oog zijn deze
bewegingen niet te zien, maar de sterrenhemel
verandert wel degelijk. Om dat te tonen is een
„portretje" gemaakt van de Grote Beer, zoals die
er honderdduizend jaar geleden uitzag, hoe die nu
aan de hemel schittert en hoe dat over honderd
duizend jaar zal zijn. Het komt er eigenlijk op neer
dat Kuipers alles wat maar even de moeite van
het weten waard is in een ingenieus planetarium
heeft ondergebracht.

„Ik hoop het straks aan het publiek te kunnen
laten zien, waarbij ik vooral denk aan instructie
bijeenkomsten voor scholieren. De weet dat er bij
de schooljeugd veel interesse voor bestaat. Dat
bleek met het Lunakon, de miniatuur-kermis, ook.
Over een paar maanden heb ik alles klaar en dan
moet er eigenlijk wel een oplossing zijn gevonden.
De heer Kuipers bij „zijn" noordelijke sterrenhe
mel.

Werkgroep: ,,Wie beschermde Pieter Menten?'

TILBURG (ANP) Wie heeft
Pieter Menten na de tweede
wereldoorlog beschermd en
hoe? Daarover moet volledige
opheldering komen". Dat is een
van de punten uit de motie die
„de werkgroep recht en open
heid in de zaak Menten" heeft
aangenomen op een openbare
discussiebijeenkomst in Til
burg.

Menten werd vorige week we
gens oorlogsmisdaden veroor
deeld tot vijftien jaar gevange
nisstraf.

De werkgroep heeft de
inhoud van de motie per brief
voorgelegd aan de minister van
Justitie en de leden van de
Tweede Kamer. Volgens de
werkgroep moet de toezegging
van de minister van justitie die

vorig jaar november werd afge
dwongen in de Tweede Kamer
worden nagekomen enmoet en
moet

c „de onderste steen boven ko
men". Ook vindt de werkgroep
dat in het bijzonder de „Korten-
horst-archieven" die na die toe
zegging werden gesloten alsnog
moeten worden geopend.

EINDHOVEN - Philips heeft
de vakbonden voorgesteld ak
koord te gaan met een eenmali
ge prijscompensatie van 2,99
procent per 1 januari 1978 voor
alle cao-werknemers binnen het
bedrijf. Dat is ruim een procent
meer dan het percentage waar
over in andere metaalbedrijven
wordt gepraat.

Philips vindt dit een goed uit
gangspunt om terug te keren tot
de oude situatie van eenmaal
compenseren per jaar. Het sys
teem van tweemaal prijscom
pensatie per jaar werd in 1972
ingevoerd om sneller te kunnen
reageren als de inflatie de vijf
tot zes procent te boven ging.
Nu verwacht mag worden dat
de prijsstijging volgend jaar
niet meer dan 5,5 procent zal
bedragen ligt het voor de hand,

aldus Philips, terug te keren
naar het oude systeem. Het be
drijf meent met de voorgestelde
compensatie ook een bijdrage te
leveren aan de noodzakelijke
beperking van de loonkosten.
De Industriebonden van NKV
en NW wijzen het voorstel ech
ter van de hand. „Eén keer loon-
compensatie betekent aantas
ting van de koopkracht van on
ze leden", aldus een woordvoer
der. Volgens hem geeft Philips
een verkeerde voorstelling van
zaken. „Het is juist dat het voor
stel van Philips hoger ligt dan
bij andere metaalbedrijven,
maar het concern heeft gewoon
nog een hoop in te halen", waar
bij de woordvoerder er op wijst
dat de prijscompensatie bij Phi
lips drie jaar geleden lager lag
dan bij andere bedrijven.

Drie en veertig jaar geleden
was hij de jongste, nu is hij
de oudste burgemeester: de
71-jarige H. A. van Willigen,
burgemeester van de 3500
inwoners tellende Betuwse
gemeente Haatten. Hij gaat
op 1 januari met (verlaat)
pensioen, na zijn gemeente
te hebben binnengeleid in
de herindeling van een deel
van de Betuwe.

Bangmakerij
in anti
rook

campagne

DEN HAAG (ANP) - De
manier waarop de Stich
ting „Anti-Rookplan voor
de jeugd" in haar adver
tenties wijst op de gevaren
van het roken appelleert
ten onrechte te sterk aan
gevoelens van angst. Deze
uitspraak heeft de reclame
code commissie gedaan
naar aanleiding van een
klacht van de heer M.
Kooijmans.

De commissie heeft wel
waardering voor de anti
rook-campagne zelf, maar
de wijze van adverteren is
in strijd met de reclameco
de. De stichting noemt in
haar advertenties fictieve
miljardenbedragen, die de
overheid moet uitkeren aan
nabestaanden van mensen,
die aan de gevolgen van het
roken zijn overleden, aan
hen, die ten gevolge van
roken niet meer kunnen
werken en aan hen, die via
het roken aan de drugs zijn
geraakt. Omdat deze bedra
gen fictief zijn is hier spra
ke van misleiding. Door
een oorzakelijk verband te
leggen tussen roken en al
cohol- en drugsgebruik
roept de stichting voorts
ten onrechte gevoelens van
angst op. Dit verband staat
immers niet wetenschappe
lijk vast, evenmin als een
verband tussen roken en
criminaliteit, dat eveneens
in de advertentie wordt ge
legd.

DEN HAAG (ANP) Philip
Agee, ex Cl A-agent en auteur
van „Inside the company, a
CIA-diary", heeft goede hoop
dat hij toch in Nederland mag
blijven. Hij zei dit gisteren in
Den Haag, nadat hij voor de
adviescommissie vreemdelin
genzaken was verschenen.
De vroegere staatssecretaris van
justitie, Zeevalking, besliste op
7 september, enkele dagen voor
dat hij aftrad, dat de verblijfs
vergunning die Agee voor drie
maanden had gekregen, niet zou
worden verlengd.

Zeevalking was gisteren niet
aanwezig op de bijeenkomst van
de adviescommissie, die de mi
nister van justitie (met-bindend)

adviseert over het verblijf van
buitenlanders in Nederland. De
commissie had laten weten dat
zij de oud-staatssecretaris niet
zelf zou uitnodigen, maar dat
hij, indien hij wilde getuigen, dit
zou kunnen doen.

Donderdag zal de commissie
Agee opnieuw horen. Mr. Van
Bennekom overweegt oud-pre
mier Den Uyl die aanvanke
lijk zei een voorstander van de
toelating, van Agee te zijn en
oud-minister Van der Stoel als
getuigen te vragen. Een van de
voorgangers van Zeevalking,
Glastra van Loon, is wel eens
in de commissie vreemdelingen
zaken verschenen om te getui
gen.

Organisaties gaan
nauwer samenwerken

UTRECHT (ANP) Zestien or
ganisaties, die de belangen be
hartigen van alleenstaanden
zijn in principe bereid te gaan
samenwerken in één overlegor
gaan. Die bereidheid bleek gis
teren in Utrecht op een studie
dag „Alleenstaanden" die was
georganiseerd door de Interde
partementale Werkgroep Al
leenstaanden, die zeven jaar ge
leden werd opgericht.

Op de studiedag werd een was
lijst van knelpunten opgesteld
waarmee alleenstaanden wor
den geconfronteerd. De ver
schillende groeperingen alleen
staanden hebben alle hun eigen
problemen, maar ze hebben één
probleem gemeen: ze maken
geen deel uit van een gezin. Het
gezin is in onze samenleving
uitgangspunt en de ongeveer 1,7
miljoen mensen die om wat

voor reden dan ook buiten een
gezin vallen merken dat aan den
lijve. Ze worden niet minder,
maar anders behandeld, aldus
een van de woordvoerders.
Alleenstaanden hebben dikwijls
problemen met de combinatie
werk-huishouding. Bij huisves
ting vallen zij vaak uit de boot
Ook bij de zogeheten gezinsver
zorging komen alleenstaanden
het laatst aan bod, terwijl een
zieke alleenstaande die hulp het
meest nodig heeft. Bovendien
wordt de alleenstaande nog een
„extra gepakt" door de belastin
gen en de sociale premies, zo
luidden de conclusies.

Gepleit werd vooral voor betere
huisvestingsmogelijkheden en
voor het aan banden leggen van
de particuliere kamerverhuur
om de exorbitant hoge huurprij
zen tegen te gaan.