als medicijn tegen liefdesverdriet Nieuw hart? Levenskans met veel risico's iet ;*.OV H'oeswn<V>>j? I&- is goed b NA TIEN JAAR De kunst om zich bemind te maken De gevaren van de liefde zijn vele ROTTERDAM Een tijdje geleden liep het werkelijk de spuigaten uit in De Lantaren, het Rotterdamse theater nabij de West- Kruiskade. Zowat de helft van de mensen die er werken wisselde van partner en het gevolg was een gigantische hoop liefdesverdriet. Je kon bij wijze van spreken geen kamer binnengaan of je liep tegen een snotterend iemand op. De prullenbakken puilden uit van de papieren zakdoeken. Toen is maar besloten een Festival van de Ongelukkige Liefde op touw te zetten. Gisteren is dit spektakel begonnen en het duurt tot en met zondag 11 december. Meer dan vijftien theatergroepen en zo'n tien muziekgroepen geven in die periode hun visie op het fenomeen liefdesleed. Daarnaast worden dertig verschillende films getoond en treden tal van dichters op. BÉN JE GELUKKIG? GELUKKIG NIET! Verdrietig zijn mag op dit unieke feest, maar dan bij voorkeur wel met mate. De voor hysterie en andere pathologische ontsporingen getroffen voorzieningen zijn uiterst beperkt. Want al is dan „theater goedkoper dan de psychiater", zoals in één van de slogans van het festival terecht wordt gesignaleerd, een kunstenaar is ook niet precies hetzelfde als een psychotherapeut „Kunst is ervoor", zegt Cor Kraats, één van de organisatoren van het festijn, „om in de dwarreling van emoties orde te scheppen en ze daardoor beter hanteerbaar te maken. Dat ordenen gebeurt door gevoelens vorm te geven, door ze te verbeelden. Dus door een verhaal te maken, een film, een gedicht en ga maar door. Wanneer je nou als onderwerp voor die verbeelding een emotie kiest die heel erg veel mensen kennen en je gooit er niet één vormgeving tegenaan maar vele tientallen, dan denk ik dat je een verschrikkelijke hoop mensen een plezier doet Dat je heel veel mensen Hij danst en fluit naar haar melodie een handvat geeft om met hun emoties om te gaan." Cors mede-organisator Theo Henzen concretiseert deze abstracte redenering aan de hand van zijn eigen ervaring: „Twee jaar geleden ben ik gescheiden. Zeer verdrietige toestand. Tranen. Schrijnende pijn in de hartstreek. Troep in letterlijke zin, want het was verdriet zonder kop of staart. Een chaos van leed. Nou, mij heeft toen bijvoorbeeld dat liedje van Bob Dylan erg geholpen dat „It ain't me babe" heet. Daarin zegt EVEN EEN RAKJE SIGARETTEN HALEN ZEI HIJ.... hij tegen zijn ex-geliefde: je kan wel van alles van me willen en ik zou je dat ook allemaal wel graag geven, maar ik ben daartoe domweg niet in staat. Ik „ben" het niet voor jou. Dat liedje diende mij als vorm om mijn narigheid in te gooien en daardoor kon ik er makkelijker mee leven. Wat voor die song geldt, gaat op voor alle kunst Of het nou een blij gevoel, een ellendig gevoel of een gevoel van verveling betreft, de functie van kunst is er gestalte aan te geven en de emotie daardoor beter inpasbaar in je leven te maken. In die zin zou je kunnen zeggen dat er van kunst een therapeutische HUILEN IS VOOR JOU TE LAAT werking uitgaat en daarom zeggen we ook: Theater is goedkoper dan de psychiater". Logische consequentie die Kraats en Henzen uit hun opvatting van kunst trekken is dat er geen of maar heel weinig objectieve maatstaven bestaan om de waarde van een kunstuiting te bepalen. „Kunst is kunst als je je gevoel erin kwijt kan." Vandaar ook dat voor een zeer gevarieerd programma is gekozen, waarin voor Sjef van Oekel net zo goed plaats is als voor Mozart, voor het Science fiction theatre of Liverpool evengoed als voor de Stichting Harlekijn Toneel. Te zien en te horen zijn bijvoorbeeld ook: drs. P., het Rotterdamse operettegezelschap R.Ó.G., Fred Piek, Penta Theater, Armand, Nederlands Popverdriet en Big Mama The Shala Sisters. Op het filmprogramma staat ondermeer: Les Enfants du Paradis van Marcel Carné, De Dame met het Hondje van Yosif Heifitz en Die Bitteren Tranen der Petra von Kant van Fassbinder. De voorstellingen worden gegeven in theater De Lantaren maar daarnaast ook in ondermeer het Piccolotheater, in 't Venster en in Café Sjaan. Een dagkaart kost 6,-. Nadere inlichtingen zijn te verkrijgen onder nummer 010-364998. Behalve te kijken en te luisteren naar liefdesleed valt er ook over te lezen. De organisatoren geven een aan deze problematiek gewijd boek uit waarin slachtoffers zich uiten in proza dan wel poëzie. Op deze pagina twee voorbeelden daarvan Willem Scheer Lieve Ruud, Het is moeilijk te aanvaarden dat het toch niet meer kan. Dat het niet meer zoals vroeger tussen ons kan zijn. Elke morgen als ik opsta mis ik toch weer dat gevoel dat ik had toen wij nog samen waren. Ik ga 's avonds naar bed en dan kan ik niet slapen. Ik lig te- denken aan die fijne jaren dat wij samen waren, aan die tijd dat ik leerde wat gelukkig zijn was. Dan begin ik vanzelf te huilen en verstop mijn hoofd in mijn kussen om het niet uit te schreeuwen. Ik kan niet meer leven tussen die vier muren, dat gekakel van al die mensen aanhoren. Mensen die ervaring hebben, die weten dat je met anderen in contact moet komen, hard moet werken, je verdriet moet vergeten en aan iemand anders gaan denken. Ik word gek van dat soort mensen. Ik hoef niemand meer om me heen. Ik zal aan je blijven denken. Nooit zal je helemaal vain me weg zijn. Jij bent van mij en ik van jou. Ik hou zo ontzaglijk veel van je, ik zou het wel uit kunnen schreeuwen. O, jongen, ik heb zo'n pijn, zo ontzettend veel pijn. Ik kan het niet veel langer meer volhouden. Jessica Zoveel gebaren tussen ons Zoveel woorden tussen ons Holle gebaren Holle woorden Betekenis is er niet meer Alles is leeg Leeg, als een kamer zonder meubels Alles is kaal Kaal als een woestijn We drijven langzaam uit elkaar Wat eens zo mooi was Is er nu niet meer Het gaat kapot Kapot Lucia Hogervorst, Waddinxveen CcidócSouadnt UTRECHT De medische wetenschap hield even de adem in. Dat was op 3 de cember 1967, vandaag tien jaar geleden, toen als een bom het nieuws insloeg dat de 56-jarige Joodse kruide nier Louis Washkinsky, een chronisch hartlijder, in het Groote Schuur Ziekenhuis in Kaapstad (Zuid-Afrika) een nieuw hart had gekregen, een ruilhart, afkomstig uit het ontzielde lichaam van de 24- jarige Denise Darvall, die het slachtoffer van een ver keersongeluk was geworden. Nieuw leven geven: de man die dat kon was prof. Chris- tiaan Neethling Barnard. Louis Washkinsky leefde achttien dagen met zijn nieu we hart Hij overleed aan een longontsteking. De opper-rab- bijn van de Kaap-provincie, Abrahams, sprak aan zijn graf gedenkwaardige woor den: „De grootste klop Van het hart waarnaar de wereld ooit heeft geluisterd is thans verstild." Christiaan Barnard ging door. Op januari 1968 gaf hij de 60-jarige tandarts Phi lip Blaiberg een ruilhart Blaiberg stierf in augustus 1969. Negentien maanden en vijftien dagen lang was hij een opgewekte levensgenieter tot zijn lichaam het nieuwe hart niet meer verdroeg. Inmiddels was van alle kan ten lof gekomen maar ook felle kritiek losgebarsten. Nooit heeft men betwist dat prof. Barnard schitterende chirurgische prestaties heeft verricht, wel wees men erop dat zijn pionierswerk voorba rig was. Er was nog te weinig bekend, zo zei men, over de afstoting door het lichaam van overgeplant weefsel. Bo vendien had alle publiciteit rond de harttransplantaties bij hartpatiënten valse hoop op een nieuw gezond leven gewekt. Het transplanteren van har ten was binnen een jaar een soort rage geworden. De gro te ziekenhuizen van de we reld, in Amerika, in Rusland, in Frankrijk, in Japan, zelfs in België, konden niet achter blijven. Alleen Nederland deed in de race niet mee. Er ging geen week voorbij of er stond wel een berichtje in de kranten, dat iemand een ruil hart had gekregen en na een paar dagen, of weken, maan den soms, stond er een veel kleiner berichtje dat deze was overleden. Hun lichamen hadden de ruilharten afgesto ten. Slechts ehkelen overleefden het een paar jaar. „Er is in elk geval een paar jaar aan hun leven toegevoegd", zegt Barnard. „Dankzij transplan taties zijn we erin geslaagd zieken uit hun bed te halen en ze de mogelijkheid te ge ven te genieten van de dingen van het leven. Een patiënt die gedoemd is aan een hart kwaal te sterven is als een man op het schavot, met de strop al om zijn hals. Nu zeg Je tegen hem: We zullen je niet ophangen, je kunt op 200 meter afstand gaan staan en we laten iemand één kogel op je af vuren. De levenskans is niet groot, maar dit is beter dan meteen hangen". De critici die hem verweten dat hij eerst had moeten wachten tot alles bekend zou zijn over de afstotingsver schijnselen antwoordde hij: „Van kanker weten we ook nog onvoldoende af. Moeten we dan maar zeggen: we be handelen geen kankerpatiën ten meer? Zoeken jullie het zelf maar uit? Moet je tegen een doodzieke patiënt zeggen: sterf jij maar, totdat ik alles weet van afstotingsproble men?" Na enkele jaren werd het echter stil rond de harttrans plantaties. Stil ook rond de steeds meer als playboy fun gerende prof. Barnard. De chirurgische wereld moest toegeven dat de problemen rond de afstoting nog te groot waren. Duitse, Engelse en voornamelijk Nederlandse chirurgen bleven terughou dend. Al kon ook in Neder land, met name in Leiden, technisch gezien zo'n ingreep verricht worden. In Amerika ging men door, maar dan al leen als het leven van de pa tiënt niet meer anders te red den is. Dr. Richard Lower is een van de Amerikaanse chi rurgen, die in Richmond (Vir ginia) nog harttransplantaties uitvoert. Hij zegt: „Alleen als redmiddel. Ik ben nog steeds erg pessimistisch ten aanzien van de resultaten". En in 1975 schreef de grote pionier Bar nard zelf: „Nooit meer zal ik operaties uitvoeren waarbij het zieke hart uit een mense lijk lichaam wordt weggeno men en een nieuw in de borstkas wordt geplaatst." Meer dan 300 mensen kregen sedert die gedenkwaardige decemberdag in 1967 een ruil hart. De operaties hadden plaats in 64 chirurgische cen tra over bijna de gehele we reld verspreid. Zo'n 60 pa tiënten zijn nog in leven. Eén patiënt heeft het zelfs al bijna acht jaar overleefd. De ge middelde overlevingstijd is vier maanden. Geen bijster goede resultaten. Toch gaan de pioniers door. In 1975 ver baasde prof. Barnard de me dische wereld op het interna tionale chirurgencongres in Amsterdam met een nieuwe techniek die hij had ontwik keld: een tweede hart plaat sen naast het oude zieke hart Dat tweede hart, het donor hart wordt dan ook aangeslo ten op het eerste hart. De combinatie wordt als het wa re een hart-met-hulpmotor. Op 25 november '74 had Bar nard de eerste van deze nieu we operaties verricht Toen kreeg de 58-jarige Ivan Tay lor het hart van een tienjarig meisje erbij. De tweede ope ratie volgde eind december '74 toen de 47-jarige Leonard Goss naast zijn zieke hart het hart van een zeventienjarig meisje kreeg ingeplant. De resultaten van de nieuwe techniek zijn, nu weer twee jaar later, evenmin geweldig. Het hulphart en dat hoeft niet van de mens te zijn, maar kan evengoed van een baviaan of chimpansee zijn wordt ook afgestoten. Het laatstbekende geval is dat van de Italiaanse vrouw Ma- rilena Portello, die door Bar nard van een bavianenhart werd voorzien. Het liep mis en Barnard verklaarde: „Het enige dat mij aangerekend kan worden is dat ik gepro beerd heb haar leven te red- Andere chirurgen zien mo menteel meer in het plaatsen van of aansluiten op een kunsthart In Detroit heeft dr. Kantrowitz een kunsthart ontwikkeld, maar acht dit. nog niet goed genoeg voor onmiddellijke toepassing. De Amerikaanse Nederlander dr. W. Kolff, de uitvinder van de kunstnier heeft in Salt La ke, aan de universiteit van Utah, geëxperimenteerd met een kunsthart van plastik. Dat werd ingebracht in een kalf dat pas na zes maanden het leven liet. Maar ook dr. Kolff ziet dit kunsthart bij mensen voorlopig nog niet toegepast Schattingen over het tijdstip waarop een kunst hart wel voor menselijk ge bruik geschikt zou zijn lopen uiteen van drie tot tien jaar. Vooralsnog dus voor de hart patiënten geen kunsthart, geen getransplanteerd hart, noch van een mens noch van een aap. De wetenschap heeft pas op de plaats moeten ma ken. Betekent dit het einde van deze transplantaties? Be slist niet, maar het heeft wel zijn tijd nodig. Tijd voor on derzoek. Als dat gedaan is, en men heeft het probleem van de afstoting onder de knie, dan zullen de profetische woorden van Barnard uitko men: „Op de lange duur zie ik ons geslachtsorganen, waaronder eierstokken, transplanteren en harten ver wisselen bij kinderen van zelfs maar één dag." GERARD CRONE „lk al ,erf«*«'e >ncwnMUlT °Verfransplantaft 10 'gekleurd Ilart"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1977 | | pagina 13