Democratie moet
zoeken naar
oorzaken terreur
Regeerlust PvdA ontketent partij-spanningen
Verhoogde waakzaamheid in gehele land
IAAGSE POLITICOLOOG DRS. D. LEURDIJK
N
fieidoeSomo/tit
Nieuwe terreurdaad
Den Uyl heeft haast
BTW-tarief op aardgas
rNNENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 29 OKTOBER 1977 PAGINA 7
(Van onze verslaggevers)
|N HAAG Sinds gistermorgen vroeg heerst
het gehele land een verhoogde waakzaamheid,
verhoogd zelfs, dat noch officiële noch partl-
liere instanties er ook maar iets over willen
[gen. Wel liet iemand zich ontvallen, dat de
akzaamheid waarschijnlijk even groot is als
in West-Duitsland tijdens de ontvoeringspe-
de van Hans Martin Schleyer.
der de verhoogde waakzaamheid vallen niet
alleen overheidsgebouwen zoals ambassades, mi
nisteries en dergelijke, maar ook particuliere in
stellingen en vele vooraanstaande Nederlanders,
onder wie industriëlen en politici.
Kort na de ontvoering van de Amsterdamse zaken
man Maup Car ansa in de zeer vroege ochtend van
vrijdag werd de verhoogde waakzaamheid al inge
steld bij verkeersknooppunten, grensovergangen,
Schiphol en internationale treinen. Nadat echter
bij een Amsterdams dagblad gistermogen een
telefoontje binnengekomen was, waarin werd me
degedeeld, dat de Rote Armee Fraktion de hand
in de ontvoering had, werd over het gehele land
de extra waakzaamheid doorgevoerd. Of deze
waakzaamheid ook geldt tegen bepaalde groepen
in ons land, daarover hulde men zich eveneens
in stilzwijgen. Men mag echter zonder meer aanne
men, dat dit het geval is, zeker na de officiële
uitspraken hierover kort na de treinkaping en de
gijzeling van scholieren in Drente, dat dit zou
gebeuren. Zeker wanneer men in het oog houdt,
dat in Nederland nog steeds een lid van de Rote
Armee Fraktion Knut Folkerts gevangen zit na
schietpartijen in Den Kaag en Utrecht, waarbij
een Utrechtse politieman om het leven kwam.
Men moet er op rekenen, dat op tal van punten
in Nederland extra controle gehouden zal worden,
waarbij zeker gelet zal worden op indentiteitspa
pieren.
IN HAAG Alom veroorzaken bloedbaden,
egtuigkapingen, ontvoeringen en gijzelingen af-
huw en angst. Het internationale terrorisme
lit paniek en roept wraak op. De overgrote
eerderheid van de Nederlanders (73 procent) wil
tt er extra hard wordt teruggeslagen. Terroris-
D moeten, zo zeggen sommigen, terstond tegen
muur worden gezet en worden doodgeschoten,
et name de westerse democratie - kwetsbaarder
n ooit - wordt in haar wortels aangetast.
jlitiek geweld is geen doel op zichzelf, maar een
iddel en de inzet is de politieke macht Maar
k het behoud van de gevestigde orde kan tot
t gebruik van terreur als politiek wapen leiden,
lar is het wel verstandig hard terug te slaan?
e Haagse politicoloog drs. Dick Leurdijk (33) -
j trok de aandacht toen hij in april 1975 een
tvoerig artikel in „Intermediair" publiceerde dat
pdigde met de zin: .Politiek geweld komt nóóit
^kéén kant!" - zegt daarover:
^Bverbaas me er niet over dat de meeste mensen
JPra hard op de terroristen willen inslaan. Hoe
Ifgrijpelijk die reaktie ook is, het is geen verstan-
■ge reaktie. Eén van de belangrijkste problemen
I ij terreursituaties is de reactie van de samenle-
ing. Natuurlijk, er gaast een bepaald gevaar uit
'an het terrorisme, maar je moet je de vraag
ttellen wat nou gevaarlijker is: dat gebeuren op
ichzelf of die reaktie daarop. De vraag is wat
e met reakties als „zet ze tegen de muur" of „voer
le doodstraf in" bereikt.
De democratie is kwetsbaar, dat staat vast Maar
'n democratie veronderstelt ook dat je een be-
aalde ruimte geeft aan minderheden. Nou ge-
eurt het wel dat die minderheden zich verdrukt
Delen; ze worden niet gehoord, er wordt niet naar
en geluisterd en ze hebben geen mogelijkheid
in macht te presenteren. Dat alles kan leiden
>t gewelddadig optreden. Dan vind ik dat de
•mocratie tot taak heeft om het antwoord te
nden op de vraag hoe het komt en kan gebeuren.
en moet zich niet alleen afvragen hoe je
et probleem te lijf kunt gaan, maar ook er achter
achten te komen wat er allemaal gebeurt en
aarom".
e Gaay Fortman, de AR-minister van binnen-
indse zaken, wil het terrorisme met normale
liddelen overwinnen, zoals hij deze week zei.
indt u dat een betere reactie.
eurdijk: „Ja, die reaktie is gezonder. Je moet
derdaad gebruik maken van het geijkte wette lij
systeem. Met andere woorden, je moet niet je
levluchten nemen tot allerhande buitengewone
ettelijke middelen, maar je moet trachten langs
e weg van de geleidelijkheid - waartoe ook de
ormale juridische rechtsregels behoren - het pro-
leem te üjf gaan. Doe je dat niet dan bereik je
aarschijnlijk precies dat, wat de terroristen wil-
ia n, namelijk het om zeep helpen van je demokre
et sche orde. Ik geloof dat dat ook juist de kern
e" an de kritiek is op de maatregelen die in de
ondsrepubliek zijn genomen".
I I meent dat politiek geweld nooit van één kant
- omt. Wilt u dat eens uitleggen?
eurdijk: „Je kunt nooit achterhalen, althans zeer
)ioeilijk, waarom mensen politiek geweld gebrui-
en. Desondanks kan de reden voor een deel
iggen in de samenleving. Het is al te gemakkelijk
vinger te heffen naar de terroristen, omdat je
aarmee zonder meer voorbijgaat aan de schuld-
raag. Kijk maar eens naar de Zuidamerikaanse
»estanden. In die landen ligt het probleem duide-
jker. Daar heersen verschrikkelijke misstanden
an een kleine, machtige elite die de machteloze
lassa onderdrukt
k stel, dat ook regeringen van terreur gebruik
naken. Eigenlijk zijn wij allemaal gegijzelden van
Ie supermachten, de Verenigde Staten en de
iovjet Unie. Hierbij moet je er wel aan denken
dat de vormen van terreur totaal kunnen verschil
len. Meestal zijn ze onzichtbaar".
Hoe groot' is de kans dat terroristen hun eisen
ingewilligd krijgen?
Een onschuldig bridge-avondje is uitgelopen op wat naar
alle waarschijnlijkheid een nieuwe terreurdaad tegen een
Nederlandse burger zal zijn. Terwijl de afschuw over
hetgeen rond de vliegtuigkaping en de kille moord op
werkgeversvoorzitter Schleyer is geschied nog door West-
Europa rondwaart, wordt opnieuw met een mensenleven
een misdadig spel gespeeld. Het doet er weinig toe wat de
eisen zullen zijn van de terroristen die de Amsterdamse
zakenman Caransa in hun macht hebben, duidelijk is echter
wederom geworden dat bij deze lieden geen begin van
menselijkheid rond hun politieke (of criminele) doeleinden
valt te, bespeuren.
De spelregels van de democratie, die de aanhangers van
deze misdadigers de ruimte heeft gelaten om nog deze week
te demonstreren in Den Haag en Amsterdam, worden op
de meest grove wijze misbruikt tegen diezelfde democratie.
De „Vrijheid" die zij krijgen om hun ideeën te uiten keert
zich tegen hen, die bereid zijn gebleken een grote mate
van tolerantie op te brengen. En dat is vrijwel 99 procent
van de Nederlandse bevolking. Welk antwoord moet hierop
worden gegeven? Zonneklaar kan worden vastgesteld dat
de Nederlandse burgerij geen begin van sympathie voor
de doelstellingen van deze groeperingen kan opbrengen,
terwijl hun methoden meer afkeuring verdienen dan woor
den kunnen uitdrukken. In ieder geval moet worden ver
langd, dat het gehele Nederlandse politionele en justitiële
apparaat dient te worden ingeschakeld om deze nieuwe
misdaad tegen de samenleving als geheel tot een oplossing
te brengen. Daarbij heeft de overheid recht op de steun
van alle burgers, die op enigerlei wijze die hülp kunnen
bieden.
De Haagse politicoloog drs. Dick Leurdijk studeerde in Amsterdam politieke wetenschap
pen met als hoofdvak de internationale betrekkingen. Hij nam onder meer deel aan
een studie van de naoorlogse Amerikaans-Russische betrekkingen en hij was betrokken
bij het „reviewing the international order"-projekt onder leiding van prof. I. Tinbergen.
Hij is thans werkzaam op het gebied van de internationale samenwerking. Zijn belangstel
ling gaat onder meer uit naar het internationale terrorisme. In het bijgaande artikel belicht
hij in een vraaggesprek enkele facetten van dit omvangrijke probleem.
Leurdijk: „Die kans is minimaal en volgens een
Amerikaanse studie zelfs geheel te verwaarlozen.
Het is daarbij niet uitgesloten dat terroristen
uiteindelijk het tegendeel bereiken van wat zij
willen. Het publiek keert zich immers af van dit
soort akties.
Terroristen winnen wel enkele slagen, maar ver
liezen zij ook hun oorlog voor zover je daar van
mag spreken?
Leurdijk: „Ik denk dat ze niet zullen winnen.
Belangrijk daarbij is wel, dat wij ons niet op een
dwaalspoor laten brengen. Ik geloof dat het goed
is verstandig te blijven en je bewust te blijven
van de waarden van de democratie".
Kortom, opstaan voor de democratie?
Leurdijk: Ja, daar komt het op neer. Maar besef
wel dat wij nog zo recentelijk met het internationa
le terrorisme in aanraking zijn gekomen, dat we
het antwoord daarop nog niet hebben gevonden".
U zegt dat terroristische acties weinig kans van
slagen hebben, althans op korte termijn, maar hoe
staat het als we de zaak op langere termijn
bezien? Hebben Palestijnen geen succes gehad
toen Arafat de algemene vergadering van de
Verenigde Naties mocht toespreken?
Leurdijk: „Ik weet niet of je die direkte lijn kunt
leggen tussen vliegtuigkapingen en de presentie
van Jasser Arafat in de VN. Het denken over het
Midden Oostenprobleem is doorgegaan. Het derde
punt is dat het bij de Palestijnen over een heel
concreet doel gaat en dat direkte doel zie je in
de Bondsrepubliek veel minder".
Het kan best zijn dat de opinievorming over de
Palestijnse kwestie zich versneld beeft juist door
de terroristische akties. Vindt u dat ook?
Leurdijk: „Dat is mogelijk, althans ik sluit het niet
uit, maar ik weet het niet zeker".
Maar nadat Arafat in de VN had gesproken,
voerden de Palestijnen geen vliegtuigkapingen
meer uitZe ontdekten dus dat dit soort acties
averechts ging werken, dat ze als een boemerang
terugkwamen.
Leurdijk: „Dat is nou het fijne Je kunt zeggen
dat ze werken als een boemerang en aan de andere
kant krijgen de Palestijnen enige erkenning. De
waarheid zal ook hier wel ergens in het midden
liggen".
Zou het in dit verhand niet denkbeeldig zijn dat
Zuid-Molukkers in ons land met hun acties stop
pen? Omdat het Nederlandse volk zich tegen ben
is gaan keren?
Leurdijk: „Ik vind inderdaad dat de acties van
de Zuid-Molukkers bewezen hebben dat succes
uitbleef en dat het mogelijk is dat het actieterrein
zich gaat verplaatsen. Laat ik het voorzichtig
zeggen: die verplaatsing moet je niet uitsluiten. De
vraag of dat gebeurt kan door allerlei faktoren
bepaald worden. Het is best mogelijk dat ook
Zuid-Molukkers tot internationale acties overgaan.
Dat kun je niet uitsluiten, want er is al gesugge
reerd dat ze internationale kontakten hebben".
Denkt u dat het internationale terrorisme nog zal
toenemen?
Leurdijk: „Ik voorzie dat het internationale terro
risme voorlopig niet zal afnemen, dat er allerlei
groepen zich van dit soort technieken zullen bedie
nen, dat ze ook de beschikking over middelen
hebben en dat er voorlopig nog genoeg konflikt-
stof ligt opgestapeld binnen de nationale grenzen,
maar ook internationaal gezien.
Hoe bestrijd je nu dat omvangrijke probleem?
Leurdijk: „Dat bestrijd je op internationaal ni
veau. En binnenlands zul je het ook moeten
aanpakken. Maar in hoofdzaak is het een interna
tionale zaak - politiek geweld over de grenzen
heen. Terroristen zullen de wereldopinie betrekken
bij hun probleem. Zij willen politieke invloed
verwerven of uitoefenen over de nationale grenzen
heen".
„Hoe precies aan te pakken? Moet je dat in de
Verenigde Naties doen of in de Raad van Europa
of binnen de Europese Gemeenschap? Dan doe
men ook weer allerlei vraagstukken op. Is het
bijvoorbeeld voldoende de terreur alleen maar te
bestrijden? Moet je ook niet zoeken naar de
oorzaken? Je zult moeten trachten achtergronden
te doorzien en internationaal tot bepaalde gècoor-
dineerde akties moeten komen. En dat zal bijzon
der moeilijk zijn".
„Het begrip „terreur" is alleen al politiek geladen.
Wat voor de een een terrorist is, is voor de ander
een vrijheidsstrijder. Daarvan zul je je goed be
wust moeten zijn. Bovendien: Ook een staat kan
zich, als gezegd, bedienen van terreursdaden. Zo'n
staat kun je evengoed als terroristisch aanduiden".
„Wij moeten ons niet blindstaren op de kleine
minderheden die terreur uitoefenen, maar er zijn
ook wel degelijk overheden die terreur als machts
middel gebruiken. Wij weten dat ook wel, want
we hebben allemaal aandacht voor de verhoudin
gen in bijvoorbeeld Zuid-Amerika. Maar we reali
seren ons niet altijd dat er ook overheden zijn
die dit middel gebruiken. Zuid-Afrika in dit geval
als voorbeeld".
Dr. Hylke Tromp, de Groninger polemoloog, sig
naleert in dit verband een dubbele moraal....
Leurdijk: „Daar ben ik het geheel mee eens".
Tromp zegt ook: „De moorden in My Lai, Viet
nam, destijds, worden dan gerangschikt onder
oorlogsmisdaden, maar wat is dan het verschil
met de piloot van de bommenwerper die met een
druk op de knop duizenden burgers beneden hem
doodt".
Leurdijk: „Ja, dat is ook zo. Het is niet dat eng
omschreven begrip dat je alleen maar kunt toe
schrijven aan die ene aktie waarnaar we op de
televisie zitten te kijken, maar het blijkt een veel
vloeiender begrip te zijn".
„Het is een uiterst gecompliceerde zaak, dat wel,
maar we hebben tot nu toe altijd gedacht dat
terreur het alleenvertoningsrecht van terroristen
zou zija Dat is dus niet zo!"
Bob Birza
ONDANKS de benoeming van de heer Den Uyl tot forma
teur van een nieuwe kabinet, is de politieke situatie niet
helderder geworden. Integendeel. Het conflict binnen de
PvdA is verder toegespitst en kan grote vormen aannemen
nu de Tweede Kamerfractie van die partij het been heeft
stijfgehouden. En toch gaat de heer Den Uyl formeren. Hij
heeft daarvoor „enige dagen" nodig. Maar wat dan? Als
hij een team van ministers en staatssecretarissen bij elkaar
heeft, deelt hij dan aan Koningin Juliana mede, dat deze
ploeg niet beëdigd kan en mag worden, omdat de goedkeu
ring nog vereist is van het congres van de PvdA, dat
volgende week zaterdag wordt gehouden? Duidelijk is wel,
dat de heer Den Uyl op dat partijcongres de troef in handen
wil hebben van een compleet kabinet onder het motto: men
wilde een tweede kabinet-Den Uyl, het is er nu met een
program, dat geaccepteerd is, al dit werk kan toch niet
ongedaan gemaakt worden na ruim 5 maanden formatie?
In PvdA-partijkringen wordt zo'n aanpak het manipuleren
van het partijcongres genoemd. Dat moge waar zijn, maar
wat wil men in socialistische kring dan? Dat de Koningin
dagen lang gaat zitten wachten op een partijuitspraak? In
1913 heeft het congres van de SDAP besloten niet tot het
mede-dragen van regeringsverantwoordelijkheid over te
gaan. Maar dat congres deed dat in een situatie, die niet
vergelijkbaar was met de huidige. Allereerst had de SDAP
toen niet eerder van een kabinet deel uitgemaakt en op
de tweede plaats was er geen sprake van een eindstadium
in de formatie.
Bij dit alles komt nog de bijzonder onprettige situatie, dat
kandidaat-ministers en staatssecretarissen van het CDA
(D'66 is bijvoorbaat als „progressief aangemerkt) politiek
gewogen zullen worden door socialistische partijleden. Na
dat formateur Den Uyl - hij heeft het opnieuw aangekon
digd - een vóór-selectie zal hebben toegepast
De heer Den Uyl vergeet voor de zoveelste maal in deze
formatie dat een parlementair kabinet gevormd moet wor
den. Daarvoor dient het CDA zijn bekwaamste kandidaten
beschikbaar te stellen. Dat moet ook het criterium van de
formateur zijn. Het opplakken van etiketten past hem
daarbij niet. Het wordt nu wel de hoogste tijd, dat dit ook
tot de heer Den Uyl doordringt
In de wereld van land- en tuinbouw is grote beroering
ontstaan door de verhoging van het BTW-tarief op aardgas
van vier naar achttien procent. In het wetsontwerp, dat
daartoe bij de Tweede Kamer is ingediend, wordt voor de
glastuinbouw, een zeer grote aardgasverbruiker, geen uit
zondering gemaakt Deze BTW-verhoging betekent een stij
ging van de bedrijfslasten voor een gemiddeld glastuin
bouwbedrijf met rond 10.000 gulden per jaar. De minister
van financiën heeft evenwel niet de bedoeling deze bedrijf
slasten te verhogen en hij raadt de tuinbouw daarom aan
boekhoud-technisch te kiezen voor de z.g. ondernemersrege
ling. Dan wordt de voorheffing BTW weer afgetrokken
zodat het nadelig effect komt te vervallen.
die stelling is niet onjuist. Maar op het ogenblik zitten
slechts 4000 van de 12.000 glastuinders in de zogenaamde
landbouwregeling. Zij zijn ook om andere redenen niet
genoodzaakt over te stappen in de ondernemersregeling. Als
zij daar via het doorgaan van het verhoogde BTW-tarief
toch toe gedwongen worden, betekent dat een lastenverho
ging door een geheel anders opgezette bedrijfsboekhouding,
van rond 1000 gulden per jaar. Maar ook boeren en tuinders
zijn consumenten. Zij dragen voor het huishoudelijk ge
bruik dezelfde lasten als elke andere Nederlandse burger.
Voor die lastenstijging wil de overheid volgend jaar een
compensatie geven, die tussen de 150 en 200 gulden zal
kunnen bedragen.
DAAR kunnen die 1000 gulden zeker niet mee gecompen
seerd worden. Het is derhalve een vreemde zaak als de
overheid nieuwe lasten introduceert, vervolgens mededeelt,
dat deze niet voor een bepaalde bedrijfssector zijn bedoeld
en dan toch weigert zelf de maatregelen te nemen om die
gevolgen te voorkomen. Wie spreekt er over „noodzakelijke
verbetering van het bedrijfsklimaat in Nederland?"
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De toenmalige minister Vrede ling
van Defensie zei eens tijdens de discussie in zijn
partij, de PvdA, rondom de aankoop van het F-16-
vliegtuig: „Congressen kopen geen straaljagers".
Met een variant daarop kan worden gezegd: congres
sen formeren geen kabinetten. Want de vorming van
een parlementair kabinet gebeurt in samenspel met
de fracties, die ministers en staatssecretarissen voor
dat kabinet leveren. Die leverantie kan gebeuren in
een besloten kamer aan het Binnenhof. De fractie
voorzitter kan naar de formateur toestappen met de
mededeling: hier is ons lijstje met kandidaten voor
ministerposten. En dan hoeven er maar weinig ande
ren aan te pas te komen.
Bij traditie legt de PvdA de vraag over al of niet
deelnemen aan de regering voor aan de partij-orga
nen. Wie de partij over die vraag laat meespreken,
riskeert dat deelneming wordt afgewezen, omdat aan
de voorwaarden niet is voldaan. In 1913 wees het
congres van de SDAP deelneming'aan de „burgerlij
ke" regering af. Pas in 1939 kreeg Albarda het groene
licht voor de aanvaarding van een ministerspost.
De PvdA wordt nu weer heen en weer geslingerd
tussen meedoen aan de regering of een radicale
oppositie. Den Uyl en Van Thijn kiezen met het
grootste deel van de tweede kamerfractie voor rege
ringsverantwoordelijkheid. Maar, zei de partijraad,
met een zetelverdeling van 7 PvdA, 7 CDA en D'66
en de daarbij afgesproken portefeuilleverdeling is
aan de voorwaarden voor deelneming niet voldaan.
Van Thijn voelde er niets voor na vijf maanden de
onderhandelingen over de zetelverdeling te herope
nen. Hij vond dat de partijraad te vroeg het „laatste
oordeel" gaf. Een buitengewoon congres op zaterdag
5 november moet nu het beslissende woord spreken
over de vraag of socialisten aan het nieuwe kabinet
mogen deelnemen. Zou het antwoord negatief zijn,
dan zou Den Uyl niet verder kunnen formeren, zijn
vijf maanden onderhandelen tussen PvdA, CDA en
D'66 voor niks geweest en zou de regeerbaarheid
wankel en wisselvallig worden.
Het is overigens de vraag of dat buitengewone con
gres van de PvdA niet te vroeg wordt gehouden. Want
wanneer een „laatste oordeel" moet worden gegeven,
kan dat pas als alle .mannetjes en vrouwtjes" voor
de posten van ministers en staatssecretarissen bekend
zijn. Niet verwacht mag worden dat zo iets volgende
week zaterdag al het geval zal zijn. Maar goed, als
het congres het standpunt van Van Thijn onder
schrijft en daarmee de partijraad afvalt, dan kan Den
Uyl verder ongestoord proberen geschikte en gewen
ste kandidaten te krijgen. Wanneer het congres de
PvdA buiten spel zou zetten, is dat wel het toppunt
van consequent handelen, maar daarmee zou de
grootste politieke partij van het land in het isolement
worden gedreven. En de politieke leiders Den Uyl
en Van Thijn zouden heel radicaal worden onthoofd.
Maar ja, zegt de linkervleugel van de PvdA, ze zijn
zo regeerbelust dat ze zich niet meer houden aan de
beloften aan de kiezers over een progressieve meer
derheid. We hebben de verkiezingen wel gewonnen,
maar de formatie verloren... Den Uyl stelt daar
tegenover dat hij nog steeds streeft naar een progres
sief kabinet en met dat criterium de kandidaten van
het CDA „de maat neemt". Dat kunnen nog leuke
ontmoetingen worden tussen Den Uyl en Van Agt.
Van Thijn eerst bejubeld, nu gekritiseerd verde
digt zijn uiteindelijke goedkeuring aan de zetelverde
ling van 7-7-2 met de overtuiging dat na vijf maanden
onderhandelen er dringend weer eens moet worden
geregeerd. In de ogen van Van Thijn wordt met de
zetelverdeling onvoldoende recht gedaan aan de ver
kiezingswinst van de PvdA. Van de „kwaaien" heeft
hij de minste gekozen: akkoord gaan en gauw het
kabinet in elkaar timmeren. Wanneer de PvdA niet
verder zou meedoen, zou de grootste politieke partij
haar greep op het regeringsbeleid verliezen en haar
verantwoordelijkheid verder in navelstaren tot gel
ding kunnen brengen.
De pijn voor de PvdA valt wel te begrijpen. De
geloofwaardigheid tegenover de kiezers is in>. het
geding. Dat is altijd het vervelende als je de krachtige
taal van weleer niet waar maakt Den Uyl en Van
Thijn hebben geprobeerd er voor hun partij uit te
halen wat mogelijk was. Door de harde opstelling van
Van Agt is het resultaat minder dan zij hadden
gehoopt Zo gaat dat in de politiek. Ook bij het CDA
telt het feitelijk resultaat, ook al wordt dat dan met
„botheid" (Van Thijn) verkregen. De gramschap en
irritatie bij de PvdA zullen voorlopig wel worden
afgereageerd op Van Agt. Voor het CDA is het een
aardige gewetensvraag wat allemaal is nagelaten om
het vertrouwen met de PvdA te herstellen.
De komst van het nieuwe kabinet na zo'n lange
formatie op 4 november wordt het record van
72-73 gebroken gaat gepaard met spanningen in
de PvdA en een troebele verstandhouding met het
CDA. Geen rooskleurig perspectief voor het nieuwe
kabinet, dat in eerste instantie voor een stevige
interne samenhang zal moeten zorgen om daarmee
de bestaanskansen enigszins hoopvol te maken.
