werk genoeg!
Maar
waar
zijn
de
vaklui?
September
was
een topmaand
Wie kent die verhalen over de
werkloosheid in de bouw
niet? Als je kort geleden van
de technische school kwam,
kreeg je de raad dat je maar
beter niet je heil kon zoeken
in de bouw. Dan kwam je
toch niet aan de slag. Cijfers
waren én zijn er genoeg om
die stand van zaken te illus
treren. Na de grote seriebouw
van de jaren zestig met de
succesvolle Bogaerswoningen,
die bij wijze van spreken de
huidige portemonnee niet
meer dan een appel en een ei
kostten, liep de activiteit in
de bouw sterk terug. Dat ge
beurde vooral dat moet ge
zegd onder het bewind van
die lieden die voor zij in het
kabinet Den Uyl zitting na
men, bij hun voorgangers
moord en brand hadden ge
schreeuwd over de te lage wo
ningproductie. Het heette im
mers bij hun aantreden dat de
woningnood voor het grootste
gedeelte verleden tijd was ge
worden.
Een gevolg van de inzakkende
markt was dat de belangstel
ling voor bouwvakopleidingen
met sprongen omlaag duikel
de. Tien jaar geleden bereikte
de deelname aan de timmer
en metselopleidingen van het
georganiseerde bouwbedrijf
met meer dan elfduizend leer
lingen een record, nu met nog
geen drieduizend deelnemers
voor 1977 kan er gesproken
worden van een ongekend
dieptepunt.
De werkgevers in de bouw
trokken deze week aan de bel,
want wat blijkt? Er is genoeg
werk, alleen kunnen zij on
danks het grote aantal werklo
zen in de bouw de juiste men
sen niet vinden. Wie ruwweg
de ontwikkeling van de laatste
tien jaar overziet, begrijpt
waarom de aannemers op dit
ogenblik niet aan genoeg ge
schikte werknemers kunnen
komen.
In de jaren zestig verlieten
duizenden werknemers de
landbouw en de industrie om
na een opleiding van twee of
drie weken een veel aantrek
kelijker salaris te gaan verdie
nen in de bouw. Ze kregen het
etiket van bouwvakkers opge
speld. Ook al kenden ze niet
het verschil tussen een panlat
en een schoor, ze waren bouw
vakkers en konden vooral in
grote projecten waar geen bij
zondere scholing voor nodig
was, volop werk verrichten.
Aangezien de grote, eenvormi
ge woningbouw sterk is terug
gelopen, staan vooral die men
sen nu op straat. Terwijl het
werk in de bouw weer aan het
aantrekken is, blijken zij zich
niet aan de gewijzigde omstan
digheden te kunnen aanpas
sen. De woningbouw, en trou
wens niet alleen die sector, is
namelijk de laatste tijd sterk
veranderd. Het aantal wonin
gen in de vrije, meestal duur
dere, sector is flink uitgebreid.
De eenheid van bouwen zoals
bij de meeste flats en andere
seriebouw heeft plaats ge
maakt voor variatie waarbij in
het algemeen meer vakman
schap om de hoek komt kij
ken. Nauw met het voorgaan
de hangt samen dat veel kleine
projecten tot stand komen
waar het al weer aankomt op
de all-round vakkrachten. Ver-,
der moet niet uit het oog wor
den verloren dat op de bouw
markt de laatste jaren een ge
heel nieuw fenomeen is opge
komen, dat van het massale
onderhoud, het herstel en de
verbouw van woningen. De
stadsvernieuwingsprojecten
zijn steeds belangrijker gewor
den, zoals ook het onderhoud
in plaats van de aanleg van
wegen. Dit alles heeft geresul
teerd in een verlegging van de
vraag naar meer vakbekwame
bouwvakkers. Die behoefte is
er alleen maar groter op ge
worden nu gebleken is dat
^Veel bouwvakkers veel li&rer
Stagnatie in de bouw
werken in de nieuwbouw dan
in de renovatie- en stadsver
nieuwingsprojecten.
Toen de activiteiten in de
bouw begonnen te zakken, ko
zen veel leerlingen van LTS-
en, als ze al direct een be
roep wilden kiezen en niet op
een of andere manier wilden
doorleren, voor een veiliger
weg naar werk. Tegelijkertijd
zochten veel vakbekwame
werklieden, die hun koers niet
konden bepalen tijdens de pe
riode van omschakeling in de
bouw, een onderkomen in be
drijven waar ze in ieder geval
verzekerd waren van werk. De
grote aantallen ongeschoolde
of weinig vakbekwame bouw
vakkers, aangetrokken in een
tijd van hoogconjunctuur, ble
ven over en kwamen voor een
niet onbelangrijk deel zonder
werk te zitten. Met hun aantal
van ongeveer twintigduizend
zorgen zij volgens de bouwbe
drijven voor een negatieve
image naar buiten toe en
schrikken zij potentiële nieuw
komers voor het bouwbedrijf
af.
De bouwwerkgevers echter
willen met de van de week van
start gegane wervingsactie de
gunst winnen van de jonge
schoolverlaters onder de leus
„Voor een vakman hebben wij
goed werk". De bouwbonden
van de Federatie Nederlandse
Vakbeweging zijn niet zo ent
housiast over die actie, want
zij hebben immers ook nog de
zorg over de twintigduizend
werkloze bouwvakkers, met
wie echter naar het schijnt
weinig te beginnen valt. Eind
vorig jaar werd namelijk in
Rijnmond voor juist die men
sen een bijscholingsproject op
gezet. Het experiment ging
echter volledig de mist in. Vol
gens de bouwbonden van de
FNV door gebrek aan mede
werking van de arbeidsdbu-
reaus die de selectie moesten
maken van de deelnemende
werkloze bouwvakkers. Vol
gens het AVBB, de overkoepe
lende organisatie van werkge
vers in de bouw, echter omdat
het experiment, in duur va
riërend van twee tot acht we
ken, te beperkt was uitgeval
len. Het is inderdaad de vraag
of ongeschoolden die boven
dien al lange tijd werkloos
zijn, zo snel bijgespijkerd kun
nen worden. Het AVBB en de
vakbonden steunen daarom
een nieuw, door het ministerie
te betalen experiment, dat lan
ger moet gaan duren. Vooral
de vakbonden hebben daar op
aangedrongen. Ondertussen
heeft de AVBB toch maar het
zekere voor het onzekere geno
men en is het voor de eerste
maal grote aantallen bouw
vakkers voor Rijnmond in En
geland gaan werven. De bon
den zijn daarover uiteraard
helemaal niet te spreken, om
dat zij zich en hun leden ge
passeerd voelen.
Over de grootscheepse wer
ving van vakbekwame jonge
ren lopen de opvattingen in
vakbondskringen uiteen. De
FNV vindt dat de kans nog
altijd erg groot is dat ook de
mensen die men nu wil aan
trekken, sterk de kans lopen
in de toekomst weer werkloos
te worden. Het onafhankelijke
Economisch Instituut voor de
Bouwnijverheid lijkt hen daar
in gelijk te geven. Begin 1976
voorspelde het instituut dat in
de bouwnijverheid na 1980
veertigduizend arbeidsplaat
sen zullen verdwijnen. De
werkgevers tillen niet zo
zwaar aan die voorspellingen
want redeneren zij, gebouwd
zal er blijven worden, ook al
ligt het accent nu op renovatie
en onderhoudswerkzaamhe
den. Bij het CNV gelooft men
evenmin dat het zo'n vaart zal
lopen. „Jaarlijks verdwijnen
er ongeveer tienduizend men
sen uit de bouw in verband
met pensionering. Als daar
jaarlijks vierduizend nieuwe
werknemers tegenover staan,
bestaat er geen gevaar dat het
uit de hand loopt", alsdus
voorzitter Van Commenee van
de bouwbond CNV.
Hoe men het verder ook wendt
of keert, de vraagcijfers voor
timmerlieden en metselaar
overtreffen, vooral in het wes
ten, verre het aanbod. Die
krapte op de arbeidsmarkt
heeft niet alleen tot gevolg dat
een toenemend aantal projec
ten niet meer in uitvoering
kan komen, maar ook dat vak
bekwame krachten steeds
meer er toe neigen hun ar
beidskracht zo duur mogelijk
te verkopen. Het verschijnsel
van de koppelbazen, die hun
werknemers loon aanbieden
zonder dat zij belastingen of
sociale premies hoeven te be
talen, is daar natuurlijk niet
vreemd aan. Voorzitter S. J.
Eijkelenboom van het AVBB,
die liever een juridisch water
dichte controle wil tegen kop
pelbazen dan het publiceren
van een zwarte lijst zoals de
bouwbonden van de FNV heb
ben gedaan, zegt over de wer
ving: „Het is natuurlijk te gek
om los te lopen dat wij temid
den van grote werkloosheid en
een stijgende behoefte aan
vakpersoneel die weer exces
sen uitlokt rond koppelbazen,
met de handen over elkaar
De aardappels moesten uit de grond, de maïs moest gemaaid.
Dat betekende voor tractorbestuurder Koos Middelman dat
hij de hele septembermaand van 's morgens in de vroegte
tot 's avonds het laatste licht aan het werk was. Het
betekende ook dat Koos flink wat overuren kon maken, zodat
de inkomsten over september zo hoog opliepen, dat met recht
van een topmaand kan worden gesproken. Niet minder dan
2590 gulden kwam er binnen in het gezin van Koos en Lenie,
Pietertje, Chrisje en Blackie. Waarbij moet worden aangete
kend, dat we om boekhoudkundige redenen een stukje van
augustus hebben moeten bijtellen bij de berekeningen van
september. Zo kreeg de afgelopen maand vijf weken in plaats
van viereneenhalf. Tegenover de 2590 gulden staat aan
uitgaven, inclusief de 5x66 gulden rente en aflossing van hun
huisje, voor Koos en Lenie een bedrag van 1573,10 gulden,
zodat er deze maand een netto overschot valt te noteren van
1016,90. En dat is toch beslist niet gering te noemen. We
zullen echter straks zien, dat, als we alleen het werkloon
in aanmerking nemen, dus kinderbijslag en vakantiebonnen
buiten beschouwing laten, de familie Middelman daarmee
dan nog maar net de tekorten van vorige maanden heeft
kunnen tenietdoen.
Lenie: „Ja, we mogen deze maand echt niet mopperen.
Eindelijk zijn we erin geslaagd om het tekort dat we steeds
hadden aan te zuiveren. Dat betekent, dat we, wat we over
hebben aan kinderbijslag en vakantiebonnen kunnen gebrui
ken om de tekorten die de volgende maanden gaan ontstaan
als Koos weer in de W.W. loopt, op te vangen". Want zo
is het, aan het drukke werk op het land komt een eind in
de maand november. Dan valt het gezin Middelman weer
terug op een inkomen van zo'n driehonderd gulden per week.
En dat is, zoals we op konden maken uit het huishoudboekje
in het begin van dit jaar beslist te weinig om mee rond te
komen. Het is echter nog geen november. We gaan nu pas
het huishoudboekje over de maand september bekijken.
Eerste week
De eerste week van september gaf een recordbedrag aan
inkomsten te zien voor Koos en Lenie. Niet minder dan 610
gulden mocht in het huishoudboekje genoteerd worden. Aan
uitgaven, inclusief 66 gulden voor wonen staat daar een
bedrag van 325,35 gulden tegenover. Een overschot dus deze
week van 284,65 gulden. Geen gek grote uitgaven in deze
week. Slechts de gasrekening springt eruit met een bedrag
van 83 gulden.
ThiaajIa UfAAIT
iiwwuv wcvii
Derde week
Vierde week
Vijfde week
Quitte spelen
Eerste week
Slager
Groenteboer
Kruidenier
Melkboer
Bakker
Gas
Damesblad per jaar
Bondscontributie
Oppas cadeau
Ingekomen: 610,—
ƒ30,-
23,75
ƒ32,40
ƒ20,15
14,05
ƒ83.-
ƒ39.-
4.05
ƒ12,95
TiuaaHa iuaaIt
I WVVWV nvvn
Groenteboer
Slager
Kruidenier
Melkboer
Bakker
Ongevallenverz.
Damclub
Bondscontributie
Juf trouwdag
Staatslot
Ingekomen: 550,—
ƒ23,70
ƒ31,50
43,07
ƒ18,22
15.10
ƒ34,04
5,50
4,05
7,-
ƒ25.-
Ook de tweede week mag er zijn wat inkomsten betreft. 550
gulden zat er in Koos' loonzakje, waarvan er deze week maar
207,18 van behoefden uitgegeven te worden. Tel daarbij 66
gulden op voor rente en aflossing van het huis van de
Middelmannen en men komt aan een bedrag van 273,18
gulden aan werkelijke uitgaven. Dat betekent dat er een
overschot valt te noteren van 276,82. Ook ditmaal geen
bijzondere uitgaven.
Derde week
Groenteboer
Slager
Buurmeisje getrouwd
Melkboer
Kruidenier
Bakker
Bondscontributie
Schoenen Pieter
Damclub
Elektriciteit
Ingekomen: 480,—
ƒ24,25
ƒ33,05
ƒ12,50
ƒ23,15
ƒ39,20
17,25
4,05
ƒ43,95
5,50
ƒ95,-
In de derde week ook een mooi bedrag aan inkomsten, maar
minder dan in de twee voorgaande weken, om precies te
zijn 480 gulden. Waar dan weer aan uitgaven tegenover staat
een bedrag van 297,90 gulden. Daar komt bij 66 gulden aan
woonkosten, zodat het totale bedrag wordt 363,90 gulden. De
uitgaven van de inkomsten afgetrokken leert dat er ook deze
week een overschot is en wel van 116,10 gulden. In deze
derde week was er een elektriciteitsrekening te betalen van
95 gulden en werd er buiten de normale uitgaven om een
paar schoentjes gekocht voor Pieter voor 43,95 gulden. Geen
bijzondere uitgaven om over naar huis te schrijven, dus.
De vierde week mag er wat inkomsten betreft best weer zijn.
Niet minder dan 520 gulden kwamen er binnen. Aan uitgaven
noteerden we, inclusief 66 gulden wonen, 359,92. Zodat we
ook nu weer een overschot kunnen noteren, en wel een van
160,08 gulden. Aan uitgaven die eruit springen vallen te
vermelden een overall voor Koos van 47,50 gulden en het
kijkgeld voor de tv van 57 gulden. En daar bleef het deze
week bij.
Vierde week
Slager
Groenteboer
TV-kijkgeld
Melkboer
Kruidenier
Bakker
Bondscontributie
Damclub
Benzine
Overall
Ingekomen: 520,—
ƒ32,70
ƒ31,50
57.-
ƒ28,35
ƒ41,29
18,03
4,05
5,50
28,-
ƒ47,50
Deze week ligt wat inkomsten betreft aanmerkelijk lager dan
de vorige. Hoewel er toch altijd nog een bedrag van 430
gulden in het huishoudboekje staat geschreven. En omdat
de Middelmannen de tering naar de nering weten te zetten
staat er een bedrag aan uitgaven tegenover dat ook lager
is dan in de voorgaande weken, namelijk 184,75 gulden, dat
samen met de 66 gulden voor wonen het totaal aan uitgaven
brengt deze week op 250,75. Zo levert dat een overschot op
dat zelfs hoger is dan dat van de twee weken ervoor,
namelijk 179,25 gulden. Er werden wat kleren gekocht, een
rok van 34,50 voor Lenie en werksokken voor Koos van 8.15
gulden, maar dat zijn toch geen bijzondere uitgaven te
noemen.
Vijfde week
Groenteboer
Slager
Bakker
Kruidenier
Werksokken
Rok
Melkboer
Bondscontributie
Radiobatterijen
Ingekomen: 430,—.
ƒ22,50
ƒ32,50
ƒ15,95
ƒ41,10
8,15
ƒ34,50
ƒ22,50
4,05
3,50
Waanzin
Het lijkt een schitterend resultaat, om deze maand maar
eventjes 1016,90 over te houden. Maar is dat nu werkelijk
een overschot? Nee, in feite is het een quitte spelen in negen
maanden. De vorige maanden hebben namelijk zo'n tekort
opgeleverd dat pas, nu, door het grote overschot in septem
ber, dat tekort kon worden tenietgedaan.
Ga maar na: januari leverde een tekort op van 516,48 gulden,
februari een van 311,05. Maart kwam er wat gunstiger uit
te zien met een tekort van 152,24 gulden maar april zat weer
goed fout met een tekort van 310,49. Mei bracht voor het
eerst een overschotje van 49,61 gulden om meteen weer
gevolgd te worden door een tekort in juni van 73,76 en in
juli zelfs met een tekort van 206,91 gulden. Pas augustus
bracht een overschot van 508,02, nu dan gevolgd door
september met 1016,90.
De bedragen van de tekorten bij elkaar geteld leveren het
bedrag van 1570,93 gulden. De overschotten bij elkaar geteld
vormen het bedrag van 1574,53 gulden. Zodat er een totaal
overschot bestaat over de afgelopen negen maanden van 3,60
gulden. Zegge en schrijve drie gulden en zestig centjes. Dat
is gemiddeld per maand precies veertig centen. Tel uit je
winst!
Dan hebben we niet gepraat over het geld dat Koos en Lenie
hebben binnengekregen via kinderbijslag en vakantiebonnen.
Dat is namelijk over de afgelopen negen maanden 4104,18
gulden groot geweest. Daar moet dan het overschot van 3,60
worden bijgeteld om een totaal overzicht te kunnen krijgen
van wat er aan de pluskant van de inkomsten van het gezin
Middelman te noteren valt. Dat totaal wordt dan nu 4107,78.
En dat levert een gemiddeld overschot per maand op van
456,42 gulden per maand tot nu toe. Mooi, heel mooi, maar
ik herhaal graag wat meneer Verkuilen me vorige maand
schreef: „We mogen nooit vergeten dat die vakantiebonnen
een uitbetaling zijn voor die dagen dat we niet hebben
kunnen werken en dat de kinderbijslag een verworven goed
is, dat geheel en al aan de kinderen ten goede zou moeten
komen. Zeker, kinderbijslag mag niet bij het loon worden
opgeteld". Vandaar dan ook dat we ditmaal duidelijk de
splitsing hebben gemaakt in tekorten en overschotten, die
uit de werkelijke inkomsten uit loon, met daartegenover
gesteld de uitgaven, ontstaan en het overschot dat blijkt na
er de kinderbijslag en het opgenomen vakantiegeld bij te
hebben geteld. Overigens, dit ter herinnering: Koos en Lenie
en Pieter en Chrisje zijn dit jaar niet met vakantie geweest
Zij vonden dat dat „er niet aanzat". Het bleef dit jaar bij
een dagje dierentuin.
Wat me meteen brengt bij een paar reacties die ik naar
aanleiding van het niet met vakantie gaan van de Middelman
nen kreeg. Zo belde de heer Van der Vorm me op. Hij zei:
„Ik vind het waanzin dat Koos en Lenie niet met vakantie
gaan. Ze hebben er de centen voor op 't ogenblik. Het is
bovendien goed voor een arbeider om er eens helemaal uit
te zijn". Verder kreeg ik van de heer Dekker een brief,
waarin onder andere stond, dat hij het maar een vreemde
zaak vond dat de Middelmannen niet met vakantie zijn
gegaan, omdat dat toch zo duur niet hoeft te zijn. ,£r zijn
tegenwoordig bij allerlei reisbureaus uitstekende goedkope
reizen te boeken, waarvoor, als er geen direct geld beschik
baar is, best een lening is op te nemen", schrijft hij.
Het commentaar van Koos en Lenie is kort maar duidelijk.
Natuurlijk hoeft een vakantie niet zo duur te zijn", zegt
Koos. ,Maar er komen vaak onverwachte grote uitgaven in
een gezin voor. Wat moet ik doen als de wasmachine
plotseling zou stukgaan of de televisie en zou blijken dat
die niet meer te repareren zijn? Zeker, dan kunnen we ook
geld lenen, maar daar houden we niet van. Voor je het weet
zit je dan tot je nek in de zorgen. Laten wij het maar op
onze manier doen. Dat is tot nog toe altijd goed gegaan,
en we hopen dat het dat zal blijven doen. Daar komt nog
bij, dat we echt niet zo nodig met vakantie hoeven. We wonen
buiten, we hebben ons tuintje en met een dagje hiernaartoe
en daamaartoe zijn we allang tevreden. Zeker nu de kinderen
nog erg klein zijn
Een totaal andere reactie kreeg ik van de Stichting Huishou
delijke Voorlichting ten Plattelande, die deze artikelenreeks
zo leerzaam vond dat ze werd overgenomen in het blad van
die stichting. De stichting is het er echter helemaal niet mee
eens, dat ik in het artikel over de inkomsten en uitgaven
van Koos en Lenie in mei schreef: Nelaas is het zo, dat
die voorlichting echter nog te weinig mensen bereikt en, voor
zover ik weet, met een grote boog om de heilige huisjes of
zo u wilt hete hangijzers heengaat". Ik bedoelde daarmee,
dat het wel aardig is om ten plattelande cursussen Nuttige
handwerken" te geven of „Stoelen opknappen en bekleden",
of „Leer uw eigen naaimachine kennen", maar dat er niet
met een grote boog mag worden heengegaan om vragen die
in het moderne leven menige huisvrouw bezighouden, zoals
„welke houding moet ik aannemen tegenover abortus" en
„wel of niet aan gezinsplanning doen".
De drukke maanden op het land zijn voor Koos nu zo
langzamerhand voorbij. De avonden zijn korter geworden.
Zo bar veel overwerk zit er niet meer in. Of dat er toe zal
leiden dat er in oktober een tekort zal ontstaan weten we
niet Daarover in de volgende aflevering van het huishoud
boekje van de familie Middelman, volgende maand.
GERARD CRONÉ
De woningrenovatie trekt dfc*t>ouwvakkers niet
