Het huys Dever
van steenklomp
tot monument
Tosca is een echte polderhond
RESTAURATIE BIJNA VOLTOOID
STAD
I.F.IDSF. COURANT
ZATERDAG 1 OKTOBER 1977 PAGINA 5
LISSE - Twee stenen paaltjes
met het opschrift„Dever" die
op oprijlaan van „Het huys
Dever" flankeren, herinneren
nog aan de bloeitijd van de
toren die een tiental jaren ge
leden niet meer was dan een
vormeloze steenklomp. In
1963 heeft de Lissense stich
ting Dever zich het lot van de
door onkruid overwoekerde
rüine aan de rand van de
Doelpolder aangetrokken. Bij
de gemeente Lisse en Monu
mentenzorg werd sterk aange
drongen op restauratie van
het voormalige „Huys te Lys-
se". De stichting vond een
willig oor en thans is het
zover dat binnen afzienbare
tijd aannemer Willem de
Raad de restauratie, die dan
precies 4 jaar heeft geduurd
zal voltooien. De kosten van
de toren die in maart 1978
officieel wordt geopend, be
dragen 850.000 gulden. Zater
dag 1 oktober komt de vereni
ging „Vrienden van Dever"
bijeen in de grote zaal van het
Lissese laboratorium voor
bloembollenonderzoek. Na
een vergadering waarin archi
tect Van der Sterre ingaat op
de bouwkundige aspecten van
de restauratie, wordt een be
zoek gebracht aan de toren.
Dever
De geschiedenis van Dever is
even ingewikkeld als rijk ge
schakeerd. Uit het onderzoek
van leraar/historicus AM.
Hulkenberg blijkt dat de voor
malige ridderhofstede dateert
uit 1380. In de latere midde
leeuwen is het gebouw enigs
zins vergroot. In 1631 werd
een herenhuis tegen de toren
aangebouwd; het herenhuis
stortte in 1848 gedeeltelijk in
en de nu gerestaureerde toren
is het enige overblijfsel van
het huis Dever.
Bewoners
De naam „Dever" komt in
1221 voor het eerst als „Ever"
voor in de archieven. In het
gevolg van Willem I, graaf van
Holland, bevindt zich een ze
kere Conrardus A per alias
Conrart Ever. In 1283 wordt
melding gemaakt van Conrart
die Ever uit Lysse. Uit overge
bleven leengeschriften van de
„Vrouwe van Teylingen" blijkt
dat deze man dezelfde is als
de trouwe volgeling van Graaf
Willem I. De in 1345 geboren
Heer Reinier d'Ever, vermoe
delijk een afstammeling van
Conrart Ever, was reeds op
zeer jeugdige leeftijd Hoog
heemraad van Rijnland. Rei
nier streed met hertog Willem
in de Arkelse oorlog en tegen
de opstandige friezen.
Dolle hond
Een latere „Heer van Dever"
is Ghysbrecht van Haeften die
17e eeuwse glas in lood constructie op de zolder van
de eeuwenoude donjon
omstreeks 1440 collator van de
vicarie van Dever was. In 1445
wordt Gysbert gebeten door
een dolle hond, hij werd zelf
ook aangetast door de ongee-
selijke ziekte. Meestal werd
zo'n bezetene met stokken en
knuppels doodgeslagen. Hoger
geborenen werden tussen de
kens gewurgd. Een notitie uit
1550 vermeldt dan ook:" Gys
bert stierf jonck, gebeten van
een dolle hont en worde tussen
twee bedden versmoort".
Een andere opmerkelijke be
woner is Jonker Johan van
Matenesse (1546). Jonker Jo
han bewoonde de hofstede na
zijn Leidse studentenjaren. Na
een langdurige ruzie tussen de
jonker en de calvinistische
kerkraad vertrok Van Mate
nesse naar zijn geboortestad
Utrecht, waar hij in 1622 over
leed. Via het geslacht van
Schagen komt het huis te Lis-
se ten slotte in 1713 in handen
van de Amsterdamse familie
Heereman van Zuydtwijck. De
schatrijke patriciërs kwamen
in conflict met de Lissese
overheid en verdwenen spoor
slags naar Roermond.
Als Dever al lang niet meer
bewoond is, stort het huis ten
gevolge van verwaarlozing in
1848 in. Met het overgebleven
puin versterken de Lissers
hun kaden en walkanten. De
dijk langs de Lissese Rijnsloot
is hier het bewijs van. „Het
huys te Lisse" heet voortaan
„Rüine Dever". De strenge
zeewind zorgt voor het laatste
stukje verval. In 1862 stort het
dak van de toren in, mos en
onkruid nemen bezit van de
eens zo prachtige donjon. Het
was dan ook de inigste wens
van de stichting Dever om de
toren te restaureren.
Restauratie
In 1973 werd een begin ge
maakt met de restauratie. De
buitenmuur werd schoonge
maakt en verweerde stenen
werden stuk voor stuk vervan
gen door elders aangekochte
„kloostermoppen". Om het
pannedak te plaatsen werden
de bovenmuren versterkt en
op hoogte gebracht Voor ver
dere werkzaamheden ontbra
ken de contanten en het werk
heeft tot 1976 stilgelegen.
Dankzij rijkssubsidies en de
financieele steun van Monu
mentenzorg kon de restauratie
in maart 1976 worden hervat
De Ter Aarse aannemer Wil
lem de Raad heeft zijn op
dracht bijzonder serieus opge
vat. Het gebouw is een nauw
keurige reconstructie gewor
den van de toren zoals hij op
17e eeuwse tekeningen te zien
is. De plafondconstructie op
de begane grond wordt gedra
gen door massief eiken houten
blaken. De balken zijn verbon
den via gat-pen constructies.
Waar de middeleeuwse bou
wers wel spijkers gebruikten
zijn nu ook handgesmede na
gels aangebracht
Voltooide restauratie van Dever met instorting bedreigde portierswoning op monumentenlijst
Gewelf
Het plafond van de le verdie
ping is oorspronkelijk in de
middeleeuwen van hout ge
weest. Later is er een gewelf
ingemetseld waarvan de steun
punten zichtbaar zijn gelaten.
De reconstructie van het ge
welf bleek een te kostbare
zaak en zodoende is het oor
spronkelijke houten plafond
aangebracht. De ramen met
bijbehorende zitjes zijn in de
oude staat hersteld. De gevon
den resten gebrandschilderd
glas bleken onbruikbaar.Geko-
zen is voor een glas-in-lood-
model dat in de 17e eeuw veel
gebruikt werd. Voor de bouw
van de 17e eeuwse kap werden
sporen van de bevestigings
punten gezocht en gevonden.
In vroeger jaren lagen de dak
pannen los op de kap; om
praktische redenen zijn ze nu
vernageld. De dun bepleister
de muren laten nog duidelijk
het onregelmatige metselwerk
uit de middeleeuwen zien.
Verrassing
De eerste verdieping had voor
de restaurateurs een verras
sing in petto. Na het weghak
ken van het oude stucwerk
bleek de haardombouw te be
staan uit middeleeuws beeld
houwwerk. Het niet-kerkelijke
metselwerk is heel zeldzaam,
in die tijd hielden de beeld
houwers zich voornamelijk be
zig met religieuse afbeeldin
gen. Tijdens het leegbaggeren
van de stortkoker van een toi
let dat ook in de oude staat
is teruggebracht, werd enkele
dagen geleden een puntgave
„Grape" gevonden. Dit is een
pot uit de 16e eeuw die staan
de op drie pootjes in het vuur
werd gezet. De onderkant van
de pot is dan ook danig ver
weerd, verder ontbreekt geen
schilfertje aan de pot.
Een grote wens van de stich
ting Dever is het graven van
een slotgracht rond de toren.
Het vermoeden bestaat dat bij
de graafwerkzaamheden een
enorme hoeveelheid gebruiks
voorwerpen zal worden gevon
den. Een om het slot aan te
leggen park maakt volgens de
stichting deel uit van de nood
zakelijke aankleding.
Kelder
Enkele maanden geleden von
den de restauratuers een orgi-
nele middeleeuwse bakoven.
Latere bewoners van Dever
metselden de oven dicht Het
gebruik van de oven is heel
eenvoudig: De oven wordt
eerst warmgestookt met tak
kenbossen, na verhitting wor
den de broden in de oven ge
legd en dankzij de isolatie van
de oven zijn de broden binnen
enkele uren gaar. Het roet op
de broden schuurt de maag,
vond men destijds. Aan de
gerestaureerde toren ont
breekt nog een passende in
ventaris. De beheerscommissie
van Dever acht antieke meu
belen te kostbaar en nauwe
lijks bruikbaar. Liever ziet'
men een stevige eiken houten
inventaris die het bezoek van
Dever een aantal jaren kan
trotseren.
Onmiddelijk na de officieele
opening in maart 1978 staat
een expositie van werken van
Johan Vermeer op de agenda.
Ondanks het feit dat er veel
tentoonstellingen komen, is
het niet de bedoeling dat het
„Huis Dever" een museum
wordt. Dever moet voor zoveel
mogelijk mensen een functie
hebben. Gedacht wordt aan
vergaderingen, recepties en
muziekuitvoeringen voor klei
ne gezelschappen.' De kelder
wordt ingericht als ontvang-
„Het huys Dever" anno 1845. Op de voorgrond het herenhuis dat in 1848 instortte
op de inventarislijst
Concessies
Enige concessies aan de histo
rie hebben de restaurateurs
wel moeten doen met het oog
op de bruikbaarheid van de
ridderhofstede. Om het ge
bouw in de winter ook te ge
bruiken moest er verwarming
aangelegd worden. Aanvanke
lijk werd gedacht aan het in
bouwen van de radiatoren, dit
is echter onmogelijk omdat
plaatselijke verwarming ge
vaar kan opleveren voor het
eeuwenoude metselwerk. Ui
teindelijk is gekozen voor een
klein type radiator met een
grote capaciteit De electrici-
teitsleidingen zijn wel inge
bouwd.
Op de zolder van de donjon
zijn moderne toiletten ge
bouwd die door de solide ei
ken houten betimmering niet
zo zeer opvallen. De midde
leeuwse „doos" op de le ver
dieping bllijft natuurlijk bui
ten gebruik.
Het liefst zou de stichting De
ver gelijk doorgaan met de
restauratie van de 17e eeuwse
portierswoning. De woning is
in verval geraakt en het is
zelfs levensgevaarlijk om het
portiershuisje te betreden. De
woning en het terrein erom
heen zijn echter pariculier ei
gendom en het is nog maar de
vraag wanneer de woning ge
kocht wordt door de gemeente
Lisse. Is het huis eenmaal in
handen van de gemeente dan
duurt het nog wel even voor
dat tot restauratie kan worden
overgegaan. De stichting De
ver is dan ook bang dat het
portiershuisje dat op een voor
lopige monumentenlijst staat,
voortijdig zal instorten.
Het lief en leed van vele eeu
wen vindt in de geschiedenis
van de Dever zijn neerslag.
Hechte huwelijkstrouw, be
scherming van verdrukten en
het geluk van het eenvoudige
landleven, maar ook conflicten
met de kerkraad en slepende
erfeniskwesties bepalen de ge
schiedenis van de „Heerlijk
heid" Lisse. Kennemerland en
Rijnland zijn bezaaid geweest
met kleine ridderhofsteden.
„Het huys te Lysse" is hiervan
het enige overgeblevene. Recht
aan de achterkant, rond en
weerbaar aan de voorzijde,
vertegenwoordigt Dever een
waarde die niet in geld is uit
te drukken.
ED OLIVIER
BAAS
VERHUIST,
HOND
SLACHTOFFER
Wekelijks verschijnt in de Leidse Courant de rubriek
„Hond zoekt thuis" In deze rubriek wordt een bond beschre
ven die in bet asiel verblijft om daar een zekere dood
tegemoet te gaan, tenzij bet dier een goed tehuis vindt De
in de rubriek beschreven bonden zijn alle door bondebent-
ters naar bet asiel gebracht Om uiteenlopende redenen,
vaak begrijpelijke, maar soms ook volslagen onzinnige. De
in ,JIond zoekt buis" beschreven dieren zijn alle goed
gezond, hebben een wormkuur ondergaan en zijn volledig
ingeënt Tegen betaling van ca. 60 gulden ten bate van
zwerfdieren zijn ze af te balen. AdresNieuw Leids dierena
siel, Besjeslaan 6b, Leiden, tel. 131670. Geopend di. tfm vr.
10.00-12.00 en 14.00-17.00 uur. Zaterdags van 10.00-12.00
en 14.00—16,00 uur. Zondags en 's maandags gesloten,
LEIDEN Tosca werd hal
verwege de vorige maand het
Nieuw Leids Dierenasyl bin
nengebracht. Dat is zo op het
oog niets bijzonders, zij het
dat in dit geval geen van de
straat opgepikte en/of wreed
achtergelaten hondeziel be
trof maar een hartverscheu-.
rend gedwongen afscheid tus
sen Tosca en haar eigenaars.
Tosca mocht zich tot voor kort
al vier jaar tot een zeer ge
wenst deel van een Rotter
dams gezin rekenen, maar
plotsklaps sloeg het noodlot
toe. Het gezin moest naar een
soort flat en dat zou ook geen
probleem zijn geweest, ware
het niet dat de huiseigenaar
het in de flat in eigendom
hebben van vierpotige vehike-
len type hond ten strengste
verbood. Het gezin zag zich
voor een keus gesteld: of geen
nieuwe huisvesting en Tosca
behouden, of wel nieuwe huis
vesting maar Tosca dan weg
doen.
Aangezien dakloos zijn ook
niet tot de meest gunstige ne
venverschijnselen van de
maatschappij behoort moest
het Rotterdamse gezin uiteind
elijk die weg kiezen welke
leidt tot de opstallen van het
Nieuw Leids Dierenasyl. Daar
vond het tragische afscheid
plaats met een in tranen weg
hollende eigenaresse.
De reden dat het langharige
Duitse herdertje (schofthoogte
50 centimeter) nu reeds in de
kolommen van deze rubriek
verschijnt is dat het opgeslo
ten zitten de vrijgevochten
Tosca niet erg bevalt. Ze
wordt met df dag zenuwachti
ger en probeert regelmatig in
aanvallen van claustrofobie
uit haar benarde omgeving te
komen; maar daar verwondt
ze zichzelf alleen maar mee.
Vandaar dat het van belang is
dat Tosca snel een nieuwe ei
genaar krijgt
Tosca heeft zelf wel wat in.
huis; ze is altijd goed ver
zorgd, heeft een schitterende
vacht en is volledig gezond, is
bovendien in het bezit van een
lief karakter en is nog gehoor
zaam ook. Tosca is een echte
polderhond; lekker 'rennen
door het wijde polderland
schap, rauzend door slootjes
en aanverwante watertoestan
den. Dat wil overigens niet
zeggen dat Tosca door de
nieuwe eigenaar dagelijks in
de dichtsbijzijnde polder moet
worden neergepoot. Het in ie
der geval wel aanbevelens
waard om met haar regelma
tig wat speelruimte op te zoe
ken. Ze heeft één nare karak
tertrek; ze stormt op elke los
lopende kat buiten af als de
Spaanse edelman Don Quicho-
te op windmolens, en dat nou
niet bepaald met de bedoeling
om even dag te zeggen. Aanlij
nen bij het signaleren van kat
ten dus, want dan verandert
de spreekwoordelijke gehoor
zaamheid van Tosca in razen
de ontoerekeningsvatbaarheid.
Verder is deze goedaardige
rashond (zij het zonder stam
boom of zwemdiploma) warm
aan te bevelen voor iedereen
(maar toch liever geen flatbe
woners) die gewoon een gezel
lige hond in huis wil halen en
daar ook wat loopvermogen
voor over heeft.
Stan
Stan, de hond van vorige
week was weer snel uit het
asyl. Hij werd door zijn eige
naar opgepikt, want deze man
was Stan kwijtgeraakt en was
al weken naarstig op zoek
naar zijn dierbare herder. La
tere belangstellenden grepen
dus belaas mis.
FRANK BUURMAN
-
Het slachtoffer van huisvestingsproblemen: Tosca
(De gastvrijheid, aan schrij
vers van deze rubriek ver
leend. behoeft niet te beteke
nen dat hun meningen altijd
overeenkomen met ons
standpunt weergegeven in de
commentaarrubriek
Gezondheid
en welzijn
Zoeterwoude
Het ligt voor de hand dat
een vrouw in de ge
meentepolitiek in de
eerste plaats belangstel
ling heeft voor de zaken
die het dichtst bij ons
persoonlijk welzijn lig
gen. En vooral ook voor
zaken, die vrouwen meer
persoonlijk raken. Ook
voor wat dit laatste
betreft kan een kleine
gemeente vol beweging
zitten.
In het voorjaar is in
Zoeterwoude het initiatief
genomen om een borst
kankeronderzoek te
houden onder de vrou
welijke bevolking boven
de dertig jaar. (Dit in
navolging van Leiden en
Leiderdorp). Het onder
zoek is in augustus van
start gegaan en thans
bijna afgerond. Dat dit zo
snel kon gebeuren kwam
mede door het feit dat
gebruik gemaakt kon
worden van een ruimte
in het Elisabeth-zieken-
huis en de bereidheid tot
medewerking van de
mensen, die in Leider
dorp het onderzoek
mogelijk hadden ge
maakt Van de ongeveer
1700 in aanmerking
komende vrouwen heb
ben zo'n 75 procent aan
de oproep gehoor gege
ven; een bewijs dat dit
onderzoek tegemoet
kwam aan een grote
behoefte.
Op een heel ander vlak
ligt het belang om aan
dacht te besteden aan
creatief bezig zijn, sport
en ontspanning. Dit geldt
zeker voor onze kinde
ren. Het is een geluk,
dat Zoeterwoude veel
inwoners heeft, die met
hun inzet tal van clubs
tot bloei hebben ge
bracht. Aan de Hoge
Rijndijk liep dit enthou
siasme echter vast in
een steeds schrijnender
gebrek aan een geschik
te ruimte. Daarom is het
zo belangrijk, dat de
gemeenteraad deze
maand - na een geweldi
ge inzet van een com
missie uit de bevolking
en het gemeentebestuur
- akkoord kon gaan met
de oprichting van een
multi-functioneel centrum
annex sportzaal. Maar
zijn we er daarmee?
Het komt er nu op aan,
dat wij met z'n allen
deze voorziening daad
werkelijk tot leven bren
gen, zodat het niet al
leen een gebruiksruimte
wordt voor clubs en
verenigingen, maar uit
groeit tot een centrale
ontmoetingsplaats voor
de bevolking.
Ondanks een forse ge
meentelijke investering
en een subsidie van het
ministerie van CRM is er
nog meer geld nodig.
Het gebouw moet nog
worden ingericht en
geschikt gemaakt als
gezelligheids- en activi
teitencentrum. Het CDA-
Zoeterwoude doet een
beroep op de bevolking
en de bedrijven om de
oprichters van het cen
trum, voor wat dit be
treft, niet in de kou te
laten staan. Er komen
binnenkort Inzamelings
acties. Doet U mee?
E. H. Th. R. Plantinga-
van Heerde
raadslid CDA
Zoeterwoude
