Specialiteitentheater HOT start in beter
licht met „Mime, Maskers en Marionetten"
„Zwarte
rijst"
Hans
Vervoort
DONDERDAG 29 SEPTEMBER 1977
PAGINA 15
batraction in actie.
ijdag 30 september gaat
draaideur van het Haagse
itmoetingscentrum voor
eaterkunsten z'n gebrui-
lijke rondjes weer uitvoe-
i. Een laat begin voor het
_jge theater met zo'n ou-
ywets roterend obstakel in
der land, maar directeur
iaicardo Nastasi kan z'n be
kkers uitgebreid uitleggen
t ze alweer méér garantie
ie|or kwaliteit in zijn HOT
n pnen verwachten.
nol zou het HOT een van de
nrtest geplaagde theaters in
rdin Haag kunnen noemen,
g onweerswolk van ophef-
\g heeft cd enkele jaren
eigende schaduwen gewor-
™n over het werk van Nas-
si en de zijnen die zich aan
i Oranjebuitensingel ver-
rikt zagen in Koekamplus-
n en metro-verschrikkin-
n. Als spelende uitlaatklep
t Herman Frank op de
hdagmiddag als Piccolo
problematiek diverse ma-
i op de theatervloer zien,
Istasi zelf liep de officiële
Stanties plat om eindelijk
n definitieve uitspraak los
krijgen. Die is dan nu
Óslotte gevallen. Kreeg hij
Tig jaar toestemming om
hoogst noodzakelijke ver
teringen in z'n theater aan
•brengen (nieuwe lichtkabi-
s en een nieuw stekkerpa-
el), inmiddels is de Koe-
tmplus als dreiging afge-
even, blijft het theater-
ind staan waar het staat en
bben burgemeester en wet-
tuders de verbouwings-
annen besloten voor te leg-
sn aan de gemeenteraad. In
ïite betekent het dat de ko
el door de kerk is, die het
[OT ooit eens was. Toch
'aren de haken en ogen nog
iet op voor het theater. De
Knplete opknapbeurt waar-
aan alle eisen voor een
lodern theater wordt vol-
aan was begroot op 2,2 mil
ten gulden en die plannen
erden in het laatste kwar-
tal van vorig jaar inge-
iend. Daarvoor moest Nas-
isi al verbouwingsruimte re-
srveren en vandaar dat zijn
leater van juni tot en met
tptember dicht moest, geen
olland Festival kon herber-
m en een maand te laat aan
start van het toneelsei-
|en zou verschijnen. De
iteindelijke beslissing werd
Itorgeschoven, maar B en W
iven alvast een machtiging
jor een eerste fase van het
ïrbouwingsplan die een
wart miljoen gulden be-
(opt. De rest zou, na goed-
euring van het voorstel van
en W door de gemeente-
lad in een driejarenplan
iór 1980 stukje bij beetje
irwezenlijkt kunnen wor-
Alles bij elkaar heel
at, want het plan omvat
rbouwing en uitbreiding
n de minieme kantoor en
eedruimten en de wer-
uimte voor de technici, een
euwe toneelzaalvloer, het
imieuwen van de foyer,
irstelwerk aan dak en mu-
:n, een nieuwe riolering,
irbetering van het verwar-
ings- en ventilatiesysteem
vernieuwing van bekabe-
ng en aanbrengen van licht-
ruggen in het theater.
Lotte Goslar's Pantomime Circus in actie
addertje
NA VERBOUWING VOOR KWART MILJOEN
e laatste twee programma-
unten zijn inmiddels ver-
cht. Wie straks het HOT
innengaat, ziet hoog boven
theatervloer een fraai sys-
m van loopbruggen waar-
an alle 140 spots zijn opge-
angen. De nieuwe bekabe-
ng was een eis van het
•EB, de lichtbruggen een
oodzaak voor elk theater
en rond" als het HOT. Ri-
ardo Nastasi: „Het is wel
ardig om de toeschouwers
oor te rekenen hoewel die
ichtbruggen schelen. We
iebben 140 spots die vroeger
llemaal stuk voor stuk met
ladder per voorstelling
'eranderd moesten worden,
'eg dat we er gemiddeld
londerd gebruiken. We spe
en 250 voorstellingen per
ieizoen en dat doen we al
ïeht seizoenen lang. Inmid
dels zijn de technici dus al
wintig duizend keer per lad
dertje naar boven en naar
Jeneden geklommen. Per be-
ichting per nieuwe voorstel
ing scheelt het de helft van
<de tijd. Zo'n belichting kostte
®erst vier tot vijf uur, nu
hvee tot tweeënhalf. We zijn
ontzettend blij met deze aan-
„Misschien dat de
tici daarom uit dank-
irheid de afgelopen maan
Grootmoedertje" Goslar
den de verfkwasten ter hand
hebben genomen om niet ge
budgetteerd schilderwerk
dan maar tussen neus en lip
pen door zelf uit te voeren.
In elk geval kan het HOT op
30 september opgelucht van
start met een wat blijere blik
op de toekomst dan de laat
ste jaren het geval was.
Grootmoedertje
Die blijdschap straalt meteen
door op de programmering
van het theater. Het speciali
teitentheater dat het HOT
elk jaar weer enkele malen
in festival en festivalletjes
blijkt, is vanaf de opening
opnieuw herkenbaar met
twee weken „Mime^ Maskers
en Marionetten". Twee we
ken waarin anderssoortige
theatervormen gemengd
worden tot een interessante
hutspot van binnen- en bui
tenlands werk. Até eerste is
de Amerikaans-Duitse Lotte
Goslar present met haar
Pantomime Circus. Lotte Go
slar die in 1933 uit Duitsland
vluchtte en in de Verenigde
Staten naam maakte met
werk voor grote sterren van
Broadway en Hollywood
komt met haar programma
„Clowns and other fools". In
1976 was ze voor de eerste
maal mee in Europa en
Duitsland dat ze al die tijd
niet meer gezien had, dit jaar
start haar tweede Europese
toernee in het HOT. De kri
tieken liepen over van lof
voor Lotte Goslars groep die
achter een kluchtige vrolijk
heid toch ook een stukje me
lancholie verbergt, naast de
dansvreugde een brokje niet
venijnige satire laat zien en
al met al de lach als filosofie
heeft gekozen. Als choreo
grafe werkte ze in het verle
den o.a. mee aan Joseph Lo-
sey's toneelopvoering van
Brechts „Galileo Galilei" met
Charles Laughton in de
hoofdrol, assisteerde bij
filmscenes van Marilyn Mon
roe en wel ingeschakeld bij
diverse produkties van reu
ze-kaliber.
Ze is zelf op de planken nog
uiterst actief. Ze laat in
„Clowns and other \fools"
niet alleen het leven van een
„L'homme et la valise" van Pierre Byland
Chaplin
Peter Wyssbrod in „Le grand depart"
bloem in solo zien, ze danst
bovendien een grootmoeder
tje dat de voetjes tijdens
haar leven nooit op de vloer
kon houden en ook in de
hemel lichtvoetig verder
gaat. Brengt Lotte Goslar
een Nederlandse première
het programma van poppen
spelers Henk en Ans Boer
winkel kan je zelfs een we
reldpremière noemen. Beide
poppenkunstenaars hadden
al een bijzondere naam opge
bouwd met hun werk in een
mini-poppenkast van één bij
één meter met uiterst plas
tisch werk, Henk Boerwinkel
is nu voor het eerst uit z'n
kast gekomen en laat levens
grote maskers zien die in
vergroting dezelfde bizarre
uitstraling hebben als zijn
oude werk. Zijn korte pro
gramma wordt aangevuld
met werk van Jan Erkelens
en zijn marionetten.
„Mime, Maskers en Mario
netten" telt vele buitenlandse
gasten: Peter Wyssbrod is
aanwezig met zijn „Le grand
départ" en laat tevens een
spiksplinternieuwe versie
van zijn op Beckett "geinspi-
reerde „Acte sans paroles"
zien. Wyssbrod is diverse ma
len (kort) in het HOT present
geweest en is een zeer aparte
figuur in de mime die serieus
en bijna filosofisch verder
bouwt aan een eigen stijl.
Dan is er Pierre Byland (ooit
met een partner actief in het
HOT met het stuksmijten
van enkele honderden bor
den) nu met Marijke Schnit-
ker in „L'homme et la valise"
en „Une belle journée", De
Argentijn Hector Malamud
brengt met „Le grand re-
veur" zijn hommage aan
Charlie Chaplin waarmee hij
wekenlang Parijs wist te
boeien, Franz Josef Bogner
brengt „Die heiterste show".
Uit Nederland is Jo
Roehrig met zijn groep Tea-
traction present na een lange
eerste serie die de groep aan
het eind van het vorig sei
zoen in het Theater aan de
Haven liet zien.
Festivals
Het HOT heeft meer festivals
in petto. Een Balletfestival
van 20 t/m 26 november
waarbij natuurlijk het Ne
derlands Dans Theater aan
wezig is dat trouwens toch
vaste gast van het HOT
blijft, plus het Ballet de Po-
che uit Grenoble, Eske Holm
uit Kopenhagen, Basic Space
en Junction Dance Company
uit Londen en het Roy Hart
Theatre. Van 12 t/m 18 fe
bruari een muziektheaterfes
tival (Muziek '78) met margi
naal muziektheater gebracht
door o.a. Mauricio Kagel en
Otto M. Zykan's Weense pro
gramma „Salon-zykan". Nog
zo'n typische HOT-week
waarbij de spot op één facet
van het theater wordt gericht
is aan het eind van het sei
zoen Hollands Drama, het
gevolg van het initiatief dat
eind vorig seizoen z'n premie
had en waarin Nederlandsta
lig toneel de revue passeert
en waarbij de Jan Campert-
stichting een opdracht aan
een Nederlands auteur geeft
voor het schrijven van een
nieuw toneelwerk. Daarnaast
is uiteraard de Haagse Co-
medie met tachtig voorstel
lingen een intensieve bespe
ler van het HOT-theater. No
vember en december bren
gen achtereen drie premie
res: Paul Fosters „Elisabeth
1" in de regie van Bernard
Goss, de Engelsman die ook
„Rosencrantz en Guilden-
stern" in het HOT in scène
zette, daarna Robert Bogna-
r's Nederlands werk „Spoor
loos" en Mrozeks „De bulte
naar". De Nieuwe Komedie
speelt eind oktober haar eer
ste nieuwe produktie in het
HOT. „Gans het raderwerk"
waarbij de spoorwegstaking
van 1903 theatraal onder de
loupe genomen wordt: van
de verdere producenten van
kleine zaal-produkties wor
den de Theaterunie, Cen
trum, Baal, Toneelgroep
Theater, Globe, Kiss uit Rot
terdam, Sater en eens per
maand de groepen uit het
Mickery-circuit verwacht.
Poëzie Hardop brengt drie
voorstellingen en het Bzztoh-
theater en de Bzztóh-cinema
maken de serie vol.
H0T-100
Ricardo Nastasi: „We waren
gedwongen dit jaar onze prij
zen licht omhoog te laten
gaan, al zijn we nog steeds
goedkoper dan vergelijkbare
theaters. Een plaats kost nu
acht gulden, maar ik denk
niet dat het publiek ons dat
kwalijk zal nemen. We heb
ben wel buiten het coupon
boekje en het keuze-abonne
ment iets rfieuws ingesteld.
Dat is het HOT-100 abonne
ment Voor vijftien gulden
krijgen hoogstens honderd
mensen per maand de gele
genheid drie voorstellingen
te zien die wij interessant
vinden. Dat zijn tijdens onze
eerste maand Lotte Goslar,
Pierre Byland en het optre
den van een marionettenduo
uit Bochum met een pro
gramma rond Heinrich von
Kleist en diens visie op het
marionettentheater. Het pu
bliek is vaak lui en komt er
met alle alternatieven dat het
heeft niet steeds even mak
kelijk toe een theaterbezoek
te plannen. Wanneer het die
vaste data kent en die in
schrijft in de agenda zit er
een soort dwang achter die
een hoop mensen eigenlijk
best op prijs stellen. Voor
hen is dat HOT-100 abonne
ment. Bovendien hopen wij
er een soort ritme in theater
bezoek bij de kopers van dat
abonnement mee te creëren,
in het vertrouwen dat ze het
leuk vinden te ruiken aan
wat wij speciale, interessante
voorstelling vinden".
Het HOT heeft de kassa al
opengezet. Op papier ligt er
een seizoen voor het theater
te wachten waarbij een aan
tal wolken in elk geval zijn
overgedreven. Mogelijk één
niet en dat is de geluidshin
der die nog wel eens tijdens
voorstellingen wil komen
van de trams die langs de
baan vanaf het Centraal Sta
tion naar beneden gieren.
Richardo Nastasi: „Onder
zoekingen vorige zomer heb
ben nog eens bevestigd dat
de isolatie en het door de
tramlijnen gebruikte mate
riaal beslist niet storend
hoeven te werken. Aql de
trambestuurders zich maar
aan de voorgeschreven snel
heid houden. Rijden ze - en
dat zit er natuurlijk wel
eens in van die hoogte naar
beneden - maar vijf kilome
ter te hard dan beginnen ze
bij ons storend hoorbaar te
zijn. Technisch klopt het dus
wel, maar het gaat hier ge
woon om menselijke fou
ten". Heren trambes tuur de
ren houdt u in, luidt dus
Nastasi's verzoek. Misschien
doet hij er goed aan de
HTM-mensen een serie
kaartjes voor z'n mooie
voorstellingen te laten toe
komen. „Tramlijn begeerte"
was ooit een stuk van Tenes-
see Williams: „Tramlijn be
heers je" zou een fraaie
HOT-HTM-produktie kun
nen worden.
EEN ERG
WERKELIJK
VERHAAL
De „Indische" literatuur (zoals dat
dan heette en nog beet), is ooit door
Beb Vuyk getypeerd als „het schrij
ven van brieven naar huis". Daar
mee bedoelde zij dat de Nederlandse
schrijvers die in Indië woonden zich
in hun werk bezighielden met het
maken van een verslag voor hun
thuisgebleven landgenoten over dat
vreemde leven in dat verre land,
waar alles zo anders was dan thuis.
Als je het nieuwste boek van Hans
Vervoort al tot die „Indische" litera
tuur mag rekenen, dan blijft er nog
een grote tegenstelling tussen het
uitgangspunt van de vroegere „Indi
sche" auteurs en Vervoort. Er is dan
ook nogal wat gebeurd in de laatste
25 jaar in de relatie van Nederland
en de voormalige oostelijke kolonie.
„Zwarte Rijst" is zeker geen beeld
van de werkelijkheid of het leven
dat de Nederlander daar aantreft en
waar hij - zoals te doen gebruikelijk
was in die „Indische" literatuur -
met verbazing en zeker ook met
enige trots over schrijft. Er zijn in
dit verhaal elementen uit die traditie
(opmerkingen over de oosterse keu
ken, het landschap, het gebruik van
wat maleïse termen). Maar dat is
slechts uiterlijk, omdat dit verhaal
puur een fictie is, in de uitgangssi
tuatie al: Oud-Indisch-gasten kunnen
in dit verhaal vrijelijk terug naar
Indonesië, ze mogen zich daar zelfs
vestigen. Deze mensen, teruggekeerd
naar het land van hun heimwee leve
ren het conflikt voor dit verhaal. Zij
zitten in een isolement, de confronta
tie met de eigen jeugd, met de raad
sels van het land en de onduidelijk
heden van de relaties met jeugd
vrienden, blijkt erg moeilijk.
Het verhaal speelt in 1980, op een
eiland dat niet werkelijk bestaat, in
een gemeenschap, die niet zo is als
zij in feite is. Dit is geen brief naar
huis, dit is fictie. In deze fictie keert
de ik, de verteller van het verhaal,
na dertig jaar terug in zijn oude
wereld. Nadat hij het eiland verbet
in 1950, ontmoette hij zijn oude klas
genoten weer. Ze bleven aan elkaar
hangen, hij trouwde met een meisje
uit zijn klas, zijn vriend deed hetzelf-
TERUG
NAAR
HET VERLEDEN
de. In zijn huwelijk kwam een kind,
dat door zijn achteloosheid of zijn
zwakheid omkwam, waardoor het
huwelijk stukliep. Bij zijn vrienden
kwam de vrouw vrij jong te sterven.
Daar bleef een tweeling achter, een
jongen en een meisje. Met deze twee
ling en een vriendje van het meisje
keert de ik, een goed gearriveerd en
hard geworden zakenman, terug
naar Indonesië. Het verleden van
hun ouders zal hij ze laten zien.
De ontwikkelingen gaan heel snel,
weinig uitleg of toelichting houdt het
tempo op. De manier waarop de
relatie tussen de ik en de drie jonge
mensen zich ontwikkelt is zeer tref
zeker geschetst; de ontmoeting met
allerlei oude kennissen en vrienden
is niet minder overtuigend. De spie
geling van zijn leven aan het verle
den blijkt voor de ik geen heilzame
werking te hebben. Integendeel, hij
ervaart - met smart?, met spot?,
onverschillig? - dat het verleden defi
nitief voorbij is, dat het hangen
daaraan alleen tot isolement en on
rust leidt
Aan het slot van het boek blijkt op
allerlei manieren dat die hang naar
het verleden heilloos en gevaarhjk
is: Een gijzeling en een aantal doden
tengevolge daarvan. Niets kan wor
den opgelost Bij de ik-figuur bbjft
slechts het inzicht dat zijn leven in
een definitief isolement gekomen is.
Het is geen al te gemakkelijke lec
tuur, dit boekje van 80 pagina's,
waarin ontzettend veel meer gebeurt
dan ik hierboven in het kort heb
geschetst. Dat mag van mij best,
zeker wanneer bij herlezing büjkt
hoe verantwoord elk stukje informa
tie is, hoe overdacht het verhaal is
gekonstrueerd. De gewelddadighe
den aan het slot brengen heel onver
wacht, maar heel duidelijk allerlei
intrigue-elementen bijeen en leggen
een sterke bodem in het verhaal.
„Zwarte Rijst" is dan weliswaar een
duidelijke fictie, een verhaal dat zich
buiten de realiteit afspeelt, het is
echter wel een heel werkebjk ver
haal, dat een treffend beeld geeft
van het isolement waar verkeerde
verwachtingen en de teleurstellingen
die daarvan het gevolg zijn, toe kun
nen leiden.
JAN VERSTAPPEN
Hans Vervoort: Zwarte rijst, een
tropische vertelling. Uitg. Erven
Thomas Rap Amsterdam. Prijs
15,-.
BERT JANSMA
