Pleegkii
vol prol
met ongeschreven
regels in gezin
ASPIRANT-PLEEGOUDERS HEBBEN
ALTIJD VERSCHRIKKELIJK VEEL HAAST
In Nederland werken en
kele regionale Centrales
voor Pleeggezinnen aan
de werving van gezinnen
voor de honderden kinde
ren die wachten om in
een gezin te worden opge
nomen. Het gaat om kin
deren die ofwel in tehui
zen verblijven ofwel door
de situatie gedwongen
(conflicten, ziekte ouders)
hun ouderlijk huis (tijde
lijk) moeten verlaten. De
Centrales werven de ou
ders, voeren een aantal
sollicitatiegesprekken en
geven de namen van de
geselecteerden door aan
de instellingen die gezin
nen zoeken voor de kin
deren die deze onder hun
hoede hebben.
De Centrale voor Zuid-
Holland en Zeeland, ge
vestigd te Rotterdam en
met een kantoor in Den
Haag, heeft een nieuw
element opgenomen in de
voorlichting van aspi
rant-pleegouders. Behal
ve de gesprekken waarin
deze aspirant-pleegouders
en de maatschappelijk
werker van de Centrale
spreken over de wensen
en verwachtingen van de
pleegouders en de eisen
die pleegkinderen stellen,
houdt de Centrale ook
voorlichtingsavonden
voor groepen aanstaande
pleegouders, waarbij een
bestaand pleegouderpaar
ervaringen uit de prak
tijk vertelt. Allerlei za
ken uit de dagelijkse
praktijk van het pleegge
zin komen daarbij aan de
orde.
De Centrale voor Zuid-
Holland en Zeeland had
per 1 juli j.1. 168 aanvra
gen voor pleeggezinnen
vanuit allerlei instellin
gen in portefeuille. 100
van deze kinderen zijn
ouder dan 10 jaar. In de
eerste helft van dit jaar
hebben zich 235 aspirant-
pleegouderparen aange
meld. Hiervan hebben er
107 na de informatieve
bijeenkomsten hun aan
melding gehandhaafd.
een vijftigjarige pleegmoeder nog zo dolgraag
een babytje wil hebben. Denkt u eraan, dat als
u straks 65 bent, het kind in zijn puberteit zit
Zou het dan nóg zo'n feest zijn? Of als mensen,
die vier-hoog op een flat wonen te kennen
geven, dat ze het liefst twee broertjes van elf
en negen willen hebben, die gek zijn op allerlei
buitenaktiviteiten. Dan zeg je: mensen, voor
jullie is het erg gemakkelijk. Je stapt in de auto
en trekt erop uit Maar als we het voor het
kiezen hebben: laten we dan die twee broertjes
op een boerderij plaatsen en nemen jullie een
kind, dat het leuk vindt om in de stadse dingen
zijn vermaak te zoeken. Niettemin nemen we
de wensen van pleegouders erg serieus. Want
het is van buitengewoon belang, dat pleegou
ders zich oprecht kunnen verheugen in het kind
dat komt".
Voordelen
Directeur Brandt vindt een van de voordelen
van de pleeggezinnencentrale, dat deze geen
druk uitoefent op pleegouders om een kind
„dan toch maar te nemen". „Een maatschappe
lijk werker, die zelf een pleeggezin zoekt en
die kost wat kost een pupil van hem uit een
inrichting wil hebben, is geneigd veel grotere
concessies te doen dan wij. Ik vind namelijk,
dat je voor de plaatsing van een kind niet
kritisch genoeg te werk kunt gaan".
De heer Brandt en zijn collega's worden wel
eens geconfronteerd met vreemde wensen of
heel extreme levensbeschouwingen", waarvan
we zeggen: kan een kind daar op zijn twaalfde
jaar nog wel in meegaan. Jehova-getuigen, bij
voorbeeld, en Mormonen. Forceer je het kind
dan niet in een richting, die de eigen ouders
niet willen en die voor het kind wellicht erg
problematisch gaat worden.Bovendien: als
pleegouders zich zó excentrisch opstellen ten
opzichte van de maatschappij, dan ga je het
pleegkind nog eens tot een randfiguur maken.
Overigens: we zullen mormoonse pleegouders
nooit afwijzen om hun levensbeschouwing.
Uiteindelijk kun je ook het verzoek krijgen om
een kind van mormoonse ouders in een pleeg
gezin te plaatsen.
.Jeugd onder Dak" kent de kinderen alleen op
papier. „We willen ze ook eerlijk gezegd niet
persoonlijk kennen. Dan komen we met dezelf
de handicap te zitten als de maatschappelijk
werker, die hier rijn tas uitpakt, allerlei fotos
van een kind laat zien en ontroerende verhalen
ophangt. Dan zouden we enorm gemotiveerd
worden om een adres voor dat kind te vinden.
De vraag is of dit juist is, en of je jezelf niet
eerder handicapt, dan wanneer je zo objectief
en zo zorgvuldig mogelijk een gezin voor het
kind zoekt. We moeten niet te veel op impulsivi
teit drijven, emoties komen er toch al voldoen
de aan te pas."
wachten bij wijze van spreken al bij de eerste
afspraak met ons, dat we het kind op de
achterbank van de auto hebben zitten. Over het
algemeen voeren we vijf geprekken met aspi
rant-pleegouders, met tussenpozen van een dag
of tien om de mensen even de tijd te gunnen
de zaak te laten bezinken en om met elkaar
te overleggen. Met de feitelijke besluitvorming
gaat dan nog een week of tien heen. Mochten
er grotere kinderen in het gezin zijn, dan
vragen we of die erbij mogen komen. En dat
kan tegenwoordig gelukkig bijna altijd". Pas
in een volgend stadium komen de aanstaande
pleegouders in contact met een instelling die
een kind heeft aan te bieden.
„Pleegkinderen zijn géén adoptie-kinderen, dat
moet heel goed duidelijk zijn", aldus de heer
Brandt. „Het merendeel van de pleegkinderen
blijft wel in het pleeggezin, maar we kunnen
er onmogelijk een garantie voor geven. Wie zo'n
garantie wèl wil hebben, valt af. Dat is ook
goed, want dit zijn vaak de mensen, die rich
erg verzetten tegen de achtergrond van het
pleegkind. Pleegouders, die deze achtergrond
willen doodzwijgen of, nog erger, zich heel
kritisch willen opstellen ten opzichte van de
eigen ouders van het kind. Vooral voor kinde
ren in de puberteit vormt dit een erg negatieve
ervaring. Het tast hun zelfrespect aan: ze mo
gen wel zelf hun ouders afvallen, maar ze
tolereren niet dat anderen dit doen. Onze hele
cultuur is doordesemd van het begrip: je bent
een stuk van je vader en moeder. En als
buitenstaanders zeggen dat je vader niet deugt,
dan zal onvermijdelijk het gevoel bij het kind
opkomen: je vindt natuurlijk, dat ik óók niet
deug".
Vrijwillig
„Aspirant-pleegouders hebben altijd verschrik
kelijk veel haast", glimlacht directeur Brandt
„.Als ze het besluit om een pleegkind in huis
te nemen eenmaal genomen hebben, dan moet
het liefst ook direkt gebeuren. Sommigen ver-
gerechtelijke maatregel kunnen we subsidiëren.
Dat is ons pakkie-an. Maar voor al die vrijwilli
ge hulpverlening klop je maar aan bij het
Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maat
schappelijk Werk. En CRM op haar beurt houdt
de boot af met de motivatie: we nemen de
eerste jaren geen niéuwe taken meer op de
schouders. Wij hopen al jarenlang, dat er een
departement komt voor jeugd- en gezinszaken.
Waar dat ondergebracht wordt zal ons om het
even zijn, als het maar één departement wordt
en we niet van het kastje naar de muur ge
stuurd worden", beklemtoont de heer Brandt
Vergoeding
Een groep, die op het ogenblik erg in omvang
toeneemt, is die van de vrijwillige plaatsingen,
zonder kinderbeschermings- of voogdijmaatre
gel. „De kinderrechter legt zo'n maatregel te
genwoordig niet zo gauw meer op. Er wordt
veel meer geprobeerd om in de gezinnen zélf
hulp te bieden. Eén van die hulpmogelijkheden
is om in overleg met de ouders gebruik te
.maken van een pleeggezin en zo de fase van
het tehuis, van de inrichting, over te slaan. Op
zich een verheugende ontwikkeling, maar er
schuilt een gemene adder onder het gras. Want
wat zegt het ministerie van Jusitie in zo'n geval:
sorry, kinderbescherming op basis van een
Pleeggezinnen krijgen een kostendekkende ver
goeding, die afhankelijk van de leeftijd
tussen de 12 en 22 gulden per dag ligt. „Gezin
nen, die eenvoudig leven en niet twee- of
driemaal per jaar met vakantie gaan, houden
daar iets aan over. Dat mag ook best Voor
kinderen, die buiten gerechtelijke maatregelen
om geplaatst worden, ligt het allemaal wat
moeilijker, zoals ik net al geschetst heb. De
sociale diensten van de gemeenten moeten dan
financieel over de brug komen en die hebben
over het algemeen bitter weinig ervaring met
het bekostigen van pleeggezinsplaatsingen. Er
zijn gemeenten, waar elke cent bevochten
moet worden. Gelukkig hebben we een sterk
argument in de financiële normen, die het
ministerie van Justitie hanteert
Nog niet zo lang geleden vonden veel mensen
het betalen van pleegouders een soort prostitu
tie. Je laat je betalen voor je liefde Ik vind
het een heel reële zaak, dat het wél gebeurt
Mensen geven een hoop van hun aandacht, ze
offeren echt wat van hun privacy op en ze
krijgen heus niet altijd liefde terug. Integen
deel, er kunnen een hele hoop moeilijke jaren
achter je liggen voordat de bevrediging op
weegt tegen de frustratie van een vaak toch
jarenlang gevecht voor het gezin en het pleeg
kind het gevoel krijgen: nu zien we elkaar
zitten en hebben we een zekere onmisbaarheid
voor elkaar gekregen. Het romantische beeld
van het pleeggezin moet weg", vindt directeur
Brandt. „Het is een paar jaar erg hard werken
om iets te bereiken, wat altijd de moeite waard
is. En dat is dan de heel zonnige kant van de
medaille".
FRANS VAN DEN BRINK
„In feite is bet zo, dat we voor kinderen onder
de tien jaar drie keer zoveel aanbod hebben
als nodig is, terwijl we voor oudere kinderen
nauwelijks een-derde van de behoefte kannen
dekken. En dat is een erg trieste zaak, want
het betekent dat kinderen te lang in een
inrichting blijven zitten". Directeur J. Brandt
van de Centrale voor Pleeggezinnen en Huis
vesting van jongeren .Jeugd onder Dak" in
Deventer zegt: „Ik denk dat je met het plaat
sen van een kind in een pleeggezin eigenlijk
vóór het dertiende jaar rond moet zijn. Anders
gaat de jongere weerstanden opbouwen tegen
het verblijf in een gezin. We horen kinderen
van veertien en vijftien jaar steeds vaker
zeggen: „Een pleeggezin? Voor mij hoeft het
niet meer". Daar is soms met een goede bege
leiding nog wel doorheen te komen, maar
pleegouders moeten het dan toch ook maar
opbrengen om de weerstand, die zo'n kind
heeft, om te buigen".
„Normaal gaat*een jongere zich op 14-jarige
leeftijd los maken van de volwassenen in zijn
naaste omgeving. Hij vormt zich een eigen
mening, zet zich af tegen bepaalde zaken, kor
tom: hij gaat zich zelfstandigheid verwerven.
Nu vraag je vein een pleegkind van die leeftijd
eigenlijk het omgekeerde. Namelijk dat hij "zich
onuitgesproken zal voegen in 'n hem volkomen
vreemd waarden- en normensysteem, waar al
lerlei onuitgesproken opvattingen heersen en
waar bepaalde wetten gesteld worden. Je hebt
er geen idee van hoeveel ongeschreven wetten
er zijn in een gezin met grotere kinderen. Van
een pleegkind verwacht je, dat hij die allemaal
ineens accepteert. Daar hebben die jongens en
meisjes vaak grote problemen mee en voor
pleegouders is het vaak weinig aanvoelbaar
waarom een pleegkind niet doet wat eigen
kinderen altijd vanzelfsprekend gevonden heb
ben. Ze hebben het dan al snel over „wereld
vreemd" en schuiven dit soort problemen af
op de slechte invloed van de inrichting. Maar
ik voor mij houd het erop, dat een van de
grootste moeilijkheden is, dat volwassenen zich
niet kunnen indenken hoe buitengesloten een
pleegkind zich kan voelen in een gezin, waar
alle mogelijke ongeschreven dingen regel zijn
en waar sprake is van ongesproken communi
catie. Vandaar dat veel oudere jeugd in inrich
tingen de confrontatie met een pleeggezin niet"
aandurft en zegt: laat mij maar op een kamer
zitten. Een erg nare ontwikkeling, die een stuk
vereenzaming in de hand werkt. Ik hoop echt,
dat wij erin zullen slagen voldoende pleeggezin
nen voor oudere kinderen te vinden en dat de
inrichtingen op hun beurt niet te veel meegaan
met de afwerende houding van hun oudere
pupillen".
Na een periode van verheerlijking van het
pleeggezin signaleert directeur Brandt nu een
verguizing van het pleegouderschap. „Een jaar
of drie geleden nog was het pleeggezin goed
voor elke kwaal en deugde de inrichting
nergens voor. Op het ogenblik slaat de balans
weer naar de andere kant door. Akkoord, dat
het pleeggezin niet de prachtige oplossing is,
die we de kinderen jarenlang hebben voorge
spiegeld, dat hebben we gemerkt. Een op de
drie plaatsingen breekt af op een andere ma
nier, dan we ons hadden voorgesteld. Het is
triest als pleegouders en pleegkind besluiten
om er na een jaar of drie een punt achter te
zetten. Niettemin is het meegenomen als een
jongen of meisje drie jaar lang een stuk conti
nuïteit in zijn of haar leven gekend heeft. En
je ziet ook vaak, dat men later toch weer
contact zoekt met elkaar. Al met al dus geen
ontwikkeling om nu erg somber over gestemd
te zijn.
Belangrijk is dat men begrijpt dat een besluit
om niet samen verder te gaan nog geen falen
hoeft te betekenen. Er kan veel waardevols
gebeurd zijn in de afgelopen periode, al is dat
vaak wat ondergesneeuwd door de emoties die
met zo'n besluit gepaard gaan".
Begeleiding
De begeleiding van de pleegouders gebeurt
volgens „Jeugd onder Dak"-directeur Brandt
erg uiteenlopend. „Er zijn instellingen, die er
een grote ervaring in hebben. Maar de moge
lijkheden zijn soms beperkt De gemiddelde
maatschappelijk werker heeft veertig jongeren
onder zijn hoede. Als ik over begeleiding praat,
denk ik toch minstens aan een wekelijks con-/
tact voor moeilijke gevallen. In de praktijk
blijkt nu, dat een maatschappelijk werker aan
een zo'n probleemgeval de handen al vol heeft
en dat de (ogenschijnlijk) gemakkelijke geval
len dan wel eens erg te kort komen".
„Jeugd onder Dak" werft de pleeggezinnen in
de oostelijke provincies en voert de inleidende
gesprekken met aspirant-pleegouders. „Wij heb
ben de selectie, al vind ik dat een naar woord.
Toch zit er een element van selectie in, dat
kunnen we nooit ontkennen", benadrukt de
heer Brandt. .Mensen van wie je na twee
gesprekken al tot de conclusie komt, dat ze
eigenlijk barsten van de huwelijksmoeilijkhe
den en dat ze een pleegkind in feite als de
reddingsboei voor hun verzopen huwelijk zien,
vallen onherroepelijk af. We proberen die af
wijzing op hele harde gronden te baseren en
de mensen krijgen die ook altijd van ons te
horen, zodat ons niet verweten kan worden dat
we een soort geheime selectie toepassen. Bij
voorbeeld, dat we linkse gezinnen erg leuk
zouden vinden en rechts georiënteerde gezinnen
categorisch zouden afwijzen. Dat is ons ooit
eens verweten, maar het is gewoon niet waar.
We proberen de selectie ook niet uit te strekken
tot waarde-oordelen van goed en minder goed.
We proberen er wel achter te komen, samen
met de aspirant-pleegouders, wat hun motieven
zij a En we pogen bij te sturen als bijvoorbeeld
