Drechttunnel jongste zegepraal
eehonden hebben steeds minder levenskans
Nederland
levert
nog steeds
pasklare
patenten op
waterige
problemen
ENS MAAKT VAN WADDENZEE EEN BEERPUT
FeidóeQowant
15 november hebben ze nog de tijd, deze wegwerkers van de laatste onvolkomenheden
De Drechttunnel, bijna gereed voor de doortocht van 65.000 auto's per dag
iORDRECHT De waterspiegel in het
■uiige kantoortje is tot boven het brui-
WoerkJeed gestegen. Als iemand er
"Aeen waadt klotsen golfjes tegen het
bilair. Buiten gaat het nog harder
enen. Door de nevel van neerklette-
druppels is vaag de rivier zicht-
r, met de spoorbrug en een gedeelte
Dordrecht op de achtergrond. Ir.
n{n der Maas staart somber naar het
lensijpelende hemelvocht en zegt
kennis van zaken: „Het is een won
dat de deur nog zoveel water heeft
engehouden". Tien meter lager begint
breedste gezonken tunnel ter wereld,
over een paar maanden 65.000 auto's
dag acht ronkende rijen dik onder
[Oude Maas door loodst. Dat lijkt op
moment de enige plek waar je veilig
it voor deze onbedaarlijke Hollandse
in. Hoewel? Als Rijkswaterstaat
niet in staat blijkt een waterdichte
ling te vinden voor een regenbui-
ijectleider Van der Maas lacht
mee, maar niet voor lang. „Kom
mee." Een minuut later: de Drecht-
'1, jongste zegepraal op het niet
le water. Droog, gelukkig.
ten worstelt het autoverkeer zich door
■w regenscherm van Zwijndrecht naar
en omgekeerd door de be-
iitste Nederlandse flessehals via de uit
0 daterende brug over de meest zuide-
ie Maas-arm Steevast maakt elke och-
een opgewekte stem uit de radio
ding van kilometerslange files vanuit
ichting Breda. Vier tot vijf keer per
draait de brugwachter een deel van
gevaarte omhoog, het zeer drukke
:htverkeer te water vaart het automo-
me nadrukkelijk in de wielen. Na 15
:mber moet dat afgelopen zijn. Dan
koningin Juliana de Drechttunnel in
ruik, waarna het traject Rotterdam-
werpen zal zijn verlost van het laatste
lakei. Snel en efficiënt. En dat zal
d nodig zijn, want tegen 1980 worden
90.000 voertuigen per dag aan de oevers
van de Oude Maas verwacht. Deze rollen
de massa wordt vanuit Rotterdam halver
wege de Van Brienenoordbrug en
Zwijndrecht opgewacht door tweemaal
vier rijstroken breed asfalt, dat op dit
moment nog vóór de Moerdijkbrug over
het Hollands Diep overgaat in tweemaal
drie banen. Rond 1980 is ook deze rivier-
kruising verbreed. Van de in totaal tien
brugdelen zijn er nu acht vervangen door
stukken, die twee banen meer tellen.
Aanvankelijk, vele jaren geleden, zag het
er niet naar uit dat Van der Maas nog
eens „zijn" tunnel zou kunnen tonen. De
eerste gedachten gingen uit naar een
nieuwe, veel bredere brug. Dat idee liet
men vrij snel varen, omdat daarmee de
belangen van land- en waterverkeer zou
den blijven botsen. Bovendien zou dan
de brug gezien de vrij geringe breedte
van de Oude Maas (bijna 350 meter) hoog
over de rivier moeten gaan. Met alle
gevolgen vandien, zoals lange, gecompli
ceerde afritten tot diep in de omliggende
bebouwde omgeving.
„Daar hebben we zelfs nu mee te maken
gekregen", herinnert Van der Maas zich.
„Door de verbreding van de rijksweg
raasden de auto's vlak langs een paar
flatgebouwen in Dordrecht. De complete
top van Rijkswaterstaat moest er aan te
pas komen om de gemoederen te beda
ren. Nog gevoeliger lag de afbraak van
250 huizen in Zwijndrecht. Die moesten
toch echt wijken voor de snelweg, maar
de bewoners voelden er niets voor hun
woningen te verlaten. Ik herinner me nog
zeer goed dat ik de agressie onder de
mensen kon voelen, toen ik in die buurt
eens mijn auto parkeerde. Als je je op
De Oude Maas, overbrugd en ondergraven.
zo'n moment gedraagt als de man die wel
even wat opmeet en een greppeltje laat
graven, dan vraag je om moeilijkheden.
Het is ten slotte prima opgelost Kosten
noch moeite zijn gespaard om de bewo
ners niet het slachtoffer te laten worden
van een nieuwe tunnel."
Nadat langs de oevers eerst nog „even"
oude kademuren en funderingen uit de
rijke historie van Dordrecht waren ver
wijderd, kon het echte werk beginnen:
het bouwen van een constructie op de
rivierbodem, waarin later drie tunnelele
menten van elk 115 meter lengte konden
worden afgezonken.
Van der Maas: „We konden niet zoals
gebruikelijk bronbemaling toepassen.
Daarbij wordt eerst het water weggetrok
ken, een grote bouwput gegraven, een
vloer aangelegd en ten slotte worden de
wanden erop geplaatst. Door het grote
aantal industrieën in de omgeving was
malen niet mogelijk. Er zouden dan ver
zakkingen zijn ontstaan.
Daarom hebben we aan weerszijden van
de af te zinken tunnelgedeelten in totaal
150 schachten van 30 meter diep gegra
ven tot ver in een vette kleilaag. Daarin
zijn achtereenvolgens wapeningsnetten
en beton gebracht Op die manier ont
stond het skelet waarin de elementen zijn
geplaatst"
Zo simpel ligt dat in Nederland, dat
getuige de veelvuldige bezoeken van
nieuws- en leergierige buitenlanders aan
de banaanvormige tunnel nog steeds pas
klare patenten levert op waterige proble
men. Van der Maas doet de vernuftige
constructiemethoden ruim tien meter on
der het wateroppervlak, ontspannen
voortwandelend, uit de doeken, maar be
seft dat de aandacht nu vooral is gericht
op het resultaat Hij wijst daarom op de
gangen tussen vier rijstroken in, die de
automobilist een veilig heenkomen bij
onraad moeten bieden. Op de tunnel-
wanden, waarop onbrandbare, witte as-
bestplaten zijn aangebracht op het don
kerblauwe, akoestische plafond, dat het
motorgeraas smoort, op de plaatsen waar
de door de controlepost voorgeschreven
snelheid zichtbaar zal zijn. De nadruk
legt hij op de verlichting: „De beruchte
(Van een onzer verslaggevers)
Jan Duinker kreeg landelijke be-
idheid toen hij voor het Nederlands
tituut voor Onderzoek van de Zee op
iel het zeehondenproject in de Wad
izee begeleidde. Duinker is een echte
tenschapsman en laat zich ondanks de
•liciteit waarmee hij door zijn deelna-
aan dit project wordt omgeven, niet
leiden tot spectaculaire uitspraken,
k al spreken zijn opvattingen op het
ste gezicht niet tot de verbeelding,
1 geven ze een duidelijk beeld van de
'aren die de Nederlandse wateren en
het bijzonder de Waddenzee bedrei-
zeehondjes zijn als het ware een
ladmeter voor die vervuiling. Het pro-
t is pas afgesloten als de zeehondjes
•rden teruggevonden, het geeft niet
e. ziek of dood. Zij geven Duinker en
mede-onderzoekers informatie over
vraag in hoeverre de vervuiling in de
jddenzee van invloed is op het levende
lieu. Degene die denkt dat het met die
rvuiling wel los zal lopen, wordt ge
schuwd door Duinker. Hij gelooft
't de vervuiling langzaam maar zeker
de levende organismen binnendringt
alle gevolgen vandien. Eventuele cor-
maatregelen zullen volgens
hem slechts heel langzaam voor een ver
betering zorgen. De goede verstaander
weet wat dit betekent: „Mensen, pas op,
ga niet verder, misschien graaf je je
eigen, graf. Terugdraaien wordt heel
moeilijk".
De Rijn, de grootste rivier van West-Eu
ropa, zorgt voor de grootste vervuiling.
Dr. Duinker: „De hoeveelheid metalen en
chloorkoolwaterstoffen die via de Rijn de
zee instromen is erg groot. De gevolgen
voor het water in de Noordzee en de
Waddenzee zijn navenant Als we kijken
naar het stroomgebied van het Rijnwater
in de Noordzee, dan zien we dat op de
plaats waar de Rijn de zee instroomt er
een zeer hoog gehalte aan metalen als
koper, zink, en ijzer te vinden is. Naar
mate we de kustlijn van Nederland naar
het noorden toe volgen, wordt dat min
der, maar hoge gehalten treffen we weer
aan in de Waddenzee. Het vervuilde wa
ter bevat zowel, zwevende deeltjes die
worden meegevoerd als in opgeloste toe
stand in het water zelf de afvalstoffen
die zijn geloosd door de industrieën aan
de Rijn en zijtakken als de IJssel. Uit
onderzoek is gebleken dat ongeveer vijf
tig procent van het Rijnslib, waarin de
verontreiniging is opgehoopt, in de Wad
denzee terechtkomt.
Het wetenschappelijke relaas van dr.
Duinker komt er op neer dat de Wadden
zee een soort beerput is, waarin de uit
werpselen van de door de mens gevoede
Rijn terechtkomen.
Het project met de zeehondjes werd op
gezet vanuit de gedachte: wat is de in
vloed van die verontreiniging op de Wad
denzee. Daartoe zijn inmiddels al onder
zoeken aan de gang. Duinker: „De proef
met de zeehonden wordt vooral gedaan
omdat dit dier een duidelijke signaal
functie heeft. Je kan er uit afleiden in
hoeverre die vervuiling inwerkt op het
milieu. Ik ben ook emotioneel bij de
afname van de populatie van de zeehon
den betrokken. Momenteel zijn er in de
westelijke Waddenzee nog zo'n vijftig zee
hondjes. Dat zijn er honderden geweest.
Dan vraag je je toch af: welk recht heeft
de mens om andere organismen te vergif
tigen?
De afname van de zeehondenpopulatie in
de westelijke Waddenzee is volgens des
kundigen eerder te wijten aan het feit dat
er minder zeehonden geboren worden
dan dat er veel zeehonden sterven. Een
natuurlijke vermindering, zo gezegd. De
oorzaken daarvan zijn nog niet helemaal
duidelijk, omdat, zoals Duinker vertelt,
„een wetenschapsman met zoveel facto
ren rekening moet houden, dat hij niet
zomaar zeggen kan: zo is het, of: daar
komt het door." Uit onderzoekingen
blijkt echter wel dat de oorzaken van het
zeer lage geboortecijfer onder zeehonden
vermoedelijk gezocht moet worden in het
hoge gehalte pcb's in het lichaam van de
dieren. Pcb behoort tot de chloorkoolwa
terstoffen, die ook via verontreinigde
deeltjes de Waddenzee en daarmee de
maag van de zeehond binnendringen. De
pcb's worden gebruikt als weekmakers in
plastics, in verf, als koelvloeistof en in
transformatorolie. De produktie over de
hele wereld wordt geschat op zo'n hon
derdduizend ton per jaar.
Bij het analyseren van organen van dode
zeehonden werden, behalve de .normale"
hoeveelheden kwik, lood, koper en zink,
door de werkgroep grote hoeveelheden
pcb's gevonden in hart, nieren, lever,
milt, hersenen en spek.
Dr. Duinker: „De pcb's hebben de typi
sche eigenschap dat ze moeilijk of vrijwel
niet oplossen in water, maar dat ze erg
makkelijk oplossen in vet en vetachtig
materiaal. De biologische werking is nog
grotendeels onbekend, maar door een
groep Zweedse onderzoekers is onlangs
gesuggereerd dat de pcb's zorgen voor
vernauwingen in de baarmoederhals,
waardoor de mogelijkheid tot voortplan
ting verdwenen is. Maar behalve de pcb's
wordt er in het lichaam van de zeehond
nog een aantal stoffen gevonden waarvan
de chemische samenstelling niet bekend
is. Ook deze stoffen zouden kunnen bij
dragen aan het lage geboortecijfer."
„Kijk, als u een apotheek binnenstapt en
u eet hem helemaal leeg, en u wordt ziek,
dan wordt het erg moeilijk de hoofdoor
zaak van die ziekte vast te stellen. Zo is
het met de zeehond in de Waddenzee ook,
die krijgt zoveel schadelijke stoffen naar
binnen dat het moeilijk is vast te stellen
wat de belangrijkste oorzaak is van dat
lage geboortecijfer."
De herkomst van die schadelijke stoffen
is niet zo moeilijk vast te stellen. De
industrieën langs de Rijn blijven, on
danks protesten en zelfs wettelijke, inter
nationale regelingen, hun afval in de
rivier gooien. Zij zorgen daarmee voor
een onevenwichtigheid in de natuur die
pas de laatste jaren sterk naar voren
komt, onder andere door de afnemende
populatie van zeehonden. Maar ook an
derzijds kan deze vervuiling nog lang
doorwerken op het milieu en op de mens.
Het treffen van maatregelen die wel ef
fect zullen hebben, zo dat nog mogelijk
is, wordt dringend noodzakelijk.
„klap" die de ogen krijgen vlak na het
inrijden van een tunnel zal zich hier niet
voordoen. Er wordt de eerste 120 meter
door middel van hogedruk natriumlam-
pen zo'n enorme plens licht over de
rijbanen uitgestort dat de ogen niets mer
ken. Heel langzaam gaat het naar de
normale tl-verlichting toe Bij het uitrij
den is uiteraard hetzelfde systeem toege
past"
De 346 meter onder de Oude Maas èn
de gesloten afrit op de Zwijndrechtse
oever zijn afgelegd. Buiten teistert de
wolkbreuk het beton van de 127 meter
lange open afrit. Doordat de Dordtse
oever er identiek uitziet is het hele pro
ject 826 meter lang geworden. De oude
brug blijft op zijn plaats, wordt bestemd
voor het lokale verkeer en het vervoer
van gevaarlijke stoffen. De kosten zijn
ten slotte uitgekomen op 140 miljoen
gulden, even duur als de veel kleinere
(412 meter lang, 2x2 rijstroken) Kiltun-
nel, die vanaf 1 oktober Dordrecht en
's-Gravendeel met elkaar verbindt. De
aloude veerpont over de Dordtse Kil
komt daarmee te vervallen. Hoewel er
volgend jaar waarschijnlijk 15.000 auto's
per dag door de tunnel zullen rijden,
vond het rijk dit nog geen argument voor
een vaste oeververbinding. De bouwkos
ten, aanvankelijk geraamd op 50 tot 70
miljoen worden dan ook gedragen door
provincie, Dordrecht, 's-Gravendeel en
enkele omliggende gemeenten. Om daar
nog iets van terug te zien heeft men de
snelweg over de rivierbodem tot toltunnel
gebombardeerd. Elke auto wordt vrije
doortocht verleend na betaling van drie
guldenvijftig. De 140 miljoen van de
Drechttunnel vormt de tol die heel Ne
derland betaalt voor het tot zwijgen bren
gen van die stem uit de radio: „De
verkeersopstopping ter hoogte van Dord
recht
WOUT BATENBURG
foto's: Milan Konvalinka
