3cherpe bewaking op Westduitse luchthavens
«••«««Ma
Zweden moet nu soberheid leren
Arubanen na gesprek
met kamercommissie
voorzichtig optimistisch
in
coma
GOEDKOPE BRITSE
OORLOGSSCHEPEN
Welvaartsparadijs aan het verdorren
UITENLAND
LEIDSE COURAN
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1977 PAGINA 11
(Van onze correspondent)
•'aDNN In verband met de ontvoering van
voorzitter van de Duitse werkgeversfe-
P^ratie, Hans-Martin Schleyer, zijn op ver-
n beidene grote Westduitse luchthavens de
)0rliligheidsmaatregelen aanzienlijk ver-
ie berpt. Niet alleen is het aantal mare-
n jaussees en politiemensen aanzienlijk ver-
Kigd, ook worden de reizigers en hun
bagage zeer scherp gecontroleerd, hetgeen
al tot vertragingen in het luchtverkeer
heeft geleid.
Met name de luchthaven van Stuttgart
wordt scherp bewaakt. Dichtbij Stuttgart
zitten zes van de elf extremisten gevangen,
waarvan de vrijlating wordt geëist in ruil
voor het leven van de ontvoerde Schleyer.
De veiligheidsmaatregelen worden door de
overheid niet verklaard: de regering hult
zich in een absoluut stilzwijgen, hetgeen kan
wijzen op enige ontwikkeling in de onder
handelingen met de ontvoerders. Ook is de
videoband, waaruit zou blijken dat Schleyer
nog in leven is, niet voor de televisie afge
draaid, zoals door de ontvoerders was geëist.
De ontvoerders is te kennen gegeven dat de
regering niet wil onderhandelen via berich
ten over radio en televisie. Bonn wil in elk
geval de ontvoerders in het onzekere laten
over de stappen van de regering en ook tijd
winnen voor het vinden van de plaats waar
Schleyer wordt vastgehouden.
De eisen van de ontvoerders behelzen om.
de vrijlating van elf met name genoemde
terroristen: -de harde kern van de Baader-
Meinhofgroep: Andreas Baader, Gudrun
Ennslin, Irmgard Müller en Jan-Carl Raspe,
drie gevangenen die bij de aanslag op de
Duitse ambassade in Stockholm waren be
trokken: Hanna-Elise Krabbe, Karl-Heinz
Dellwo en Bernhard Maria Roessner, de
vermoedelijke moordenaars van openbaar
aanklager Buback: Günter Sonnenberg en
Verena Becker, en tenslotte Ingrid Schubert
en Werner Hoppe. Zij zouden samen met
dominee Martin Niemöller en de Zwitserse
advocaat Denis Payot, secretaris van de
internationale federatie van mensenrechten,
en elk met 100.000 mark in bezit, vanuit
Frankfurt naar een land van hun keuze
moeten worden gevlogen. Payot heeft zich
bereid verklaard mee te gaan.
Een andere eis, waarvan de inhoud niet
bekend is gemaakt, is door de Westduitse
regering ingewilligd.
[ijkje verdwenen
tind gevonden
'ALENCIA (AFP) - De Spaan-
t politie heeft het lijkje gevon-
en van de vierjarige Veronica,
angenomen dochter van de
atjelgische consul in Valencia,
ierre Jean Carlier, op nog geen
iftig meter van de woning van
consul, verborgen onder ste-
;n en struikgewas. Er is drie
en naar het meisje gezocht,
ivankelijk werd aan ontvoe-
ig om politieke redenen ge-
icht, maar de Spaanse extre-
istische organisaties zoals de
e irapo lieten onmiddellijk weten
it" zij er niets mee te maken
idden.
sóRhodesïè wijst
;iwart leger af
Salisbury iupd - Rhodesie
leeft het Brits-Amerikaanse
foorstel om de Rhodesische
■Strijdkrachten te vervangen
Joor een leger waarin de zwarte
rltationalistische guerrilleros de
>verhand hebben, vierkant van
-Je hand gewezen.
jliPit gebeurde bij monde van de
Qnïlinister van defensie, Mark
>ejpartridge. Het afgewezen denk-
tepeeld vormt een van de belang
rijkste punten van het Brits-
■^merikaanse plan voor een
l vreedzame overgang naar een
art meerderheidsbewind in
lodesië, dat negen dagen gele
ien aan premier Smith is voor-
Voorlopig geen
PLO-kantoor in
1 Nederland
Van onze parlementaire redac
tie
ie DEN HAAG De Palestijnse
i bevrijdingsorganisatie (PLO)
irj beeft haar wens om in ons land
/deen kantoor te openen voorlo
pig op een laag pitje gezet. Zo-
E'lang de Nederlandse regering
kde PLO niet erkent, heeft men
waan een vertegenwoordiging in
flDen Haag geen behoefte.
•Dit bleek uit de verklaringen
_van de twee PLO-vertegenwoor-
•Rdigers, Ezzedine Kalak en Nairn
SCadr, die gisteren een gesprek
3Qiadden met Nederlandse Twee
de Kamerleden.
9*De PLO wil pas een kantoor in
9 pns land vestigen zodra dit kan
«j-ekenen op een zekere diploma
tieke status. Dit zit er voorals
nog niet in. Nairn Khadr zei: „Er
-ls geen speciale vergunning no-
yjdig om in Nederland een kan
erfoor te openen, maar we hebben
liever een goed kantoor binnen
jetwee jaar dan een bureautje
r»,binnen een maand".
(Van onze parlementaire redac
tie
DEN HAAG Hoewel wij in
feite nog steeds met lege handen
staan ben ik op dit ogenblik
toch wel voorzichtig optimis
tisch gestemd. Ik heb goede
hoop dat de deze week begon
nen dialoog over de onafhanke
lijkheid van Aruba kan worden
voortgezet.
Dit zei de leider van de deze
week in ons land vertoevende
Arubaanse delegatie, Betico
Croes, gistermiddag na afloop
van een gesprek met de Tweede
Kamercommissie voor Neder-
lands-Antilliaanse zaken.
Croes was na het onderhoud
met de Kamercommissie aan
zienlijk beter gestemd dan enke
le uren daarvoor, nadat hij de
derde vergadering met de af
vaardiging van de Koninkrijks
regering had bijgewoond. Toen
legde hij er de nadruk op dat
nog altijd geen tastbare resulta
ten waren bereikt.
Croes zei dat hij naar Neder
land was gekomen met het voor
stel een Koninkrijkscommissie
in te stellen bestaande uit verte
genwoordigers van de Neder
landse regering, de Antilliaanse
regering en het bestuur van
Aruba. Deze commissie zou in
de periode tot 1979 de proble
matiek rond de Arubaanse
onafhankelijkheid moeten be
studeren waarna in 1979 de tot
De voorzitter van de vaste Kamercommissie voor de Nederlandse Antillen,
C. Kleisterlee, in gesprek met MEP-leider Betico Croes, voor het begin
van het gesprek waarin de Arubaanse delegatie voor de onafhankelijk
heid van het eiland heeft gepleit.
onafhankelijkheid leidende fase
zou moeten ingaan
De onafhankelijkheid zou in
1981 (zo nodig wat later) defini
tief bereikt moeten worden, nog
voor de onafhankelijkheid van
de andere vijf eilanden van de
Nederlands Antillen.
Tot 1981 zou Aruba in het Antil
liaanse staatsverband kunnen
blijven, maar dan zou het vol
gens Croes verrweg het beste
zijn als de Arubaanse meerder
heidspartij MEP in het nieuwe
kabinet van de Antillen verte
genwoordigd is. Naar zijn me
ning zou de Nederlandse rege
ring via de gouverneur kunnen
bevorderen dat de samenstelling
van het nieuwe Antilliaanse ka
binet alsnog gewijzigd wordt.
Croes zei er begrip voor te heb
ben dat het voor het Nederland
se kabinet, gezien zijn demissio
naire status, moeilijk is om nu
de toezeggingen te doen voor
wat betreft het beleid van het
volgende kabinet Dit kabinet
kanzijn opvolger nu eenmaal
niet binden. Maar toch had
Croes enig vertrouwen gezien
reacties uit de Kamercommissie
dat de dialoog na de kabi
netsformatie kan worden voort
gezet.
Croes verklaarde ook nu iets
optimistischer te zijn omdat hij
voor het begin van de bespre
kingen vreesde dat het zou blij
ven bij het aanhoren van de
Arubaanse wensen. „Het is ech
ter een dialoog geworden".
Morgen wordt de laatste bespre
king gehouden. De delegatie
gaat volgende week terug, nadat
nog enkele gesprekken met de
Tweede Kamer fracties van Pv
dA en CDA zijn gehouden.
KAMPALA President
Amin van Oeganda ligt in
een coma na een operatie
die hij woensdag heeft on
dergaan. De operatie werd
verricht -door een Russi
sche medicus. Radio Kam
pala, die dit bericht ver
spreidde heeft niet gezegd,
wat de president man
keert. Volgens twee van
Amin's vroegere lijfartsen,
die Oeganda zijn ontvlucht
omdat ze voor hun leven
vreesden, zou Amin aan
jicht lijden en is het moge-
A min
lijk dat hij een syphillispa-
tiënt is.
Radio Kampala deelde
voorts mee dat Amin een
gratieverzoek van twaalf
mannen die vandaag geexe-
cuteerd zouden worden,
heeft afgewezen. De twaalf
zijn ter dood veroordeeld
wegens verraad. Bovendien
worden nog drie anderen
vandaag terechtgesteld.
Amin heeft bevolen dat de
vijftien in het openbaar bij
een klokketoren die des
tijds gebouwd was ter ere
van koningin Elizabeth van
Engeland, moeten worden
gedood.
Grapo deelt
worst uit in
Cordoba
MADRID (DPA) Vier man
nen die zich als vrienden van de
armen uitgaven hebben in de
Spaanse stad Cordoba de chauf
feur van een vrachtwagen onder
bedreiging van een pistool ge
dwongen naar de markt te rij
den. Daar aangekomen deelden
zij de lading van 3000 kilo worst
en ham onder de bevolking uit
„Wij willen slechts het volk dat
honger heeft te eten geven", zo
hadden zij de chauffeur gezegd.
De GRAPO, die zegt verant
woordelijk te zijn voor de actie,
voert strijd tegen het kapitalisti
sche systeem, vooral gericht te
gen de grote detailhandelsbe
drijven.
Sahel lijdt onder
droogte
NAIROBI (Rtr) De Maure-
taan.se minister Dio Amadoe,
leider van de afvaardigingen
van Sahellanden op de woes
tijnconferentie in Nairobi,
heeft gezegd dat de conferentie
noodmaatregelen zou moeten
voorbereiden omdat de bevol
king van de Sahel aan de rand
van een nieuwe crisis staat
Amadoe zei nu dat na een goed
regenseizoen in 1974 twee slech
te jaren zijn gevolgd. De regen
viel dit jaar pas in augustus en
bracht nog geen derde van de
normale hoeveelheid. Er is veel
vee omgekomen.
Britse bakkers gaan staken
In Groot-Brittannië dreigt vanaf
morgen de bakkersstaking zich
uit te breiden tot 57.000 bakkers.
Vermoedelijk zullen alle broodfa
brieken compleet stilvallen. Ook
zal de levering van bloem aan
kleine bakkers worden geblok
keerd. De werknemers van de
bakkerijen leggen het werk neer
omdat zij op Britse officiële
feestdagen willen thuisblijven
zonder verlies van loon.
vele Britse steden, zoals in Lon
den, zijn voor de broodwinkels
rijen mensen te zien, die hopen
nog brood te kunnen kopen. De
supermarkten zitten al dagenlang
zonder brood.
Van onze correspondent Roger
Simons
LONDEN Oorlogsschepen,
die maar half zoveel kosten ais
een normaal fregat, zullen bin
nen afzienbare tijd op de markt
gebracht worden door P. and
O., de grootste Britse rederij.
Deze firma heeft ook plannen
gemaakt voor oorlogsbodems,
waarvan de aankoopprijs zal
schommelen tussen de 32 en 64
miljoen gulden. De bouwkosten
liggen aanmerkelijk lager dan
normaal, omdat gebruik ge
maakt zal worden van commer
ciële in plaats van Britse mari
newerven.
Het ontwerp draagt de naam
„Flower Project", die tijdens de
eerste wereldoorlog gegeven
werd aan sloepen van een be
paalde klasse en in de Tweede
Wereldoorlog aan bepaalde kor
vetten. Regeringen hebben ge
schikte schepen nodig voor de
defensie van hun land en voor
de kustwacht", aldus een zegs
man van P. and O. Olie-installa
ties en de visserij moeten be
schermd worden. Landen met
beperkte defensiebegrotingen
zullen onze aanbiedingen voor
delig vinden.
Ieder schip zal twee helikopters
aan boord kunnen nemen, tegen
slechts een op een gewoon fre
gat. De waterverplaatsing zal
ongeveer 1100 ton bedragen en
de lengte precies 86 meter, met
een snelheid van 22 knopen. Ie
der type kan omgebouwd wor
den voor bewapening met raket
ten. Anderen mogelijke onder
delen zijn decompressiekamers
voor duikers, uitrusting voor
hulp aan rampgebieden en ap
paratuur voor kartering of re
search.
Aardbeving
bij Molukken
JAKARTA (AP) Het meteoro
logisch instituut in Jakarta
heeft gisterenmiddag een aard
beving waargenomen in de zee
in het Molukkengebied. De be
ving had een kracht van 5,7 op
de schaal van Richter (middel
zwaar).
In de hoofdstad Ambon van het
Molukkengebied werd de beving
duidelijk gevoeld. Volgens de
woordvoerder in Jakarta zijn er
tot nu toe geen berichten over
schade of slachtoffers in Jakar
ta binnengekomen.
Zuid-Af rika
wil haven
Walvisbaai
vasthouden
BLOEMFONTEIN, Zuid-Afrika
(AP) De Zuidafrikaanse pre
mier John Vorster heeft gister
avond verklaard dat de bespre
kingen met een aantal westerse
mogendheden over de onafhan
kelijkheid van Namibië zullen
worden afgebroken als de Vei
ligheidsraad van de Verenigde
Naties het Zuidafrikaanse ei
gendomsrecht over de haven
Walvisbaai betwist.
De verklaring van Vorster heeft
nieuwe twijfels opgeroepen
rond het proces dat moet leiden
tot de onafhankelijkheid van
Namibië (Zuidwest Afrika) dat
al 31 jaar lang door Zuid-Afrika
wordt beheerd. Tot nu toe werd
het bestuur over Walvisbaai ge
voerd vanuit Windhoek, dat in
Namibië ligt. Op 31 augustus
maakte de Zuidafrikaanse rege
ring echter bekend dat het be
stuur over Walvisbaai opnieuw
in handen zal komen van de
Kaapprovincie. Walvisbaai, een
kleine enclave, is de enige diep-
waterhaven langs de zuidwest
Afrikaanse kust.
Gisteren heeft de Raad voor
Namibië van de Verenigde Na
ties de Veiligheidsraad verzocht
in het geweer te komen tegen
het besluit van Zuid-Afrika om
een afzonderlijke status te ge
ven aan Walvisbaai, buiten Na
mibië.
De binnenlandse vleugel van de
Namibische bevrijdingsbewe
ging Swapo, heeft verklaard
niet te spreken met de bewind
voerder voor Namibië, de rech
ter Marthinus Steyn, zonder
aanwezigheid van VN-functio-
Israëlische
nederzettingen
op Jordaanoever
TEL AVIV De Israëlische
minister van landbouw heeft
verklaard dat Israël in de laat
ste maand een aantal nederzet
tingen heeft gevestigd op de
westelijke Jordaanoever zonder
daar veel publiciteit aan te ge
ven. In een interview met het
dagblad Maariv zei Airel Sha
ron dat het met name ging om
nederzettingen in Judea en Sa
maria.
Volgens Sharon waren de be
slissingen al genomen door de
vorige regering van de Arbei
derspartij. Premier Begin voert
alleen die besluiten uit, aldus de
minister.
lockholm Laten we het verhaal van het
trdorrende paradijs, dat Zweden heet,
'laar ergens beginnen: op een koude februa
ridag in 1976 te Stockholm en in de Konin-
glijke Schouwburg. Op het toneel waren
gCteurs doende met de repetities voor „De
gans des doods" en Ingmar Bergman regis
terde. Hij had strenge orders gegeven, hem
"let bij zijn werk te onderbreken: kunst is
«tinst, en in de voorafgaande maanden was
'Ij herhaaldelijk lastig gevallen door ambte-
fcren van de belastingen, die wel eens
!§ilden weten, of mijnheer Bergman nog
fr de brug wenste te komen en om hem
ian te herinneren, dat er, sedert een jaar
rijf al een schuld open stond van meer
honderdduizend dollar,
gman had de heren laten weten, dat hij
lajan zulke dingen geen verstand had, dat het
jllemaal best in orde zou zijn en dat het
j^jjd werd om op te stappen. Voor de heren
a/an de belastingen wel te verstaan. En ze
Tegen de boodschap mee, dat ze niet meer
"erug hoefden te komen wanneer hij toeval-
rfg aan het werk was. Kunstenaars zijn
gevoelige mensen en zij verstaan meestal de
gtunst niet, hun scheppende arbeid met fisca-
aangelegenheden te verenigen. Een groep-
a je heren, dat op die februaridag in de
koninklijke Schouwburg van Stockholm on-
dianks alles tó|ch de heer Bergman bij zijn
Verk kwam onderbreken, bestond dein ook
liet uit belastingambtenaren, maar uit poli-
Jiemensen, die aan kunst geen boodschap
ladden en die de beroemde man eenvoudig
kwamen arresteren wegens het ontduiken
■van belastingen. De arrestatie werd wereld-
iuws, Ingmar Bergman belandde met een
luwinstorting binnen enkele dagen in een
iekenhuis en degenen, die min of meer
:ht geloofden, dat Zweden een sociaal
"baradijs was, werden plotseling geconfron
teerd met een harde werkelijkheid achter de
Schermen, namelijk, dat paradijzen sedert
de sluiting van het eerste Eden zeer veel
Keld kosten, dat het geld ergens vandaan
jnoet komen en dat in Zweden - dat geen
Arabische wonderbodem heeft - dat geld
door staat en onderdaan eerst verdiend
moet worden. Het „geval Bergman" werd
illustratief voor de steeds hogere belasting
druk, waaronder de Zweden zuchtten om
hun paradijs in stand te houden in een
periode, waarin de economische wind over
de wereld naar een ongunstige hoek was
•gedraaid.
'Het niet door de oorlog geteisterde Zweden
verkeerde, met de Zwitsers, in het Europa
van 1945 in een bijzonder gunstige uitgang
spositie. De uitgeputte wereld schreeuwde
om produkten, die de onaangetaste Zweedse
industrie gemakkelijk leveren,kon. Met na
me de scheepsbouw, een der steunpilaren
van de Zweedse economie, bloeide; textiel-
en staalfabrieken konden hun produkten
afzetten hoe en waar ze wilden. De socialisti
sche regeringen hadden weinig moeite om
hun land het uiterlijk te geven van een
paradijs, waarin niemand meer dakloos
hoefde te zijn, waarin werkloosheid „voor
goed" was uitgebannen, waarin de oude dag
van elke burger verzekerd was. Florissante
exportcijfers ondersteunden de ontwikke
ling en jarenlang leek het er op, dat men
in Zweden de perfecte coöperatie tussen
socialisme en kapitalisme gevonden had.
Van het socialisme was de beperkte staats-
produkten dan niet wilde hebben, voorlopig
maar „op voorraad" te werken en die voor
raden behalve met staatsgeld ook te finan
cieren met buitenlandse leningen; de tijden
zouden ooit wel beter worden. Maar de
tijden werden, ook buiten Zweden, niet be
ter. Steeds dichterbij kwam het ogenblik,
waarop de Zweden zouden moeten beseffen,
dat hun paradijs iets kunstmatigs gekregen
had, dat zij boven hun stand leefden en dat
alleen een drastisch terugschroeven van de
levensstandaard enig soulaas zou kunnen
geven. De steeds progressiever wordende
belastingen hadden een waarschuwing te
meer moeten zijn.
bemoeienis met de ondernemer ingebracht,
maar de industriëlen hielden voldoende ge
zag en vrijheid om te handelen naar de oude
lucratieve wetten van het kapitalistische on
dernemerschap. En juist toen iedereen in het
paradijs volmaakt gelukkig was, begonnen
er twee dingen mis te gaan; aanvankelijk
onopvallend, maar geleidelijk aan steeds
catastrofaler. De vooroorlogse concurrenten
van Zweden, die jaren niet of nauwelijks
meer aan de markt waren geweest, herstel
den zich. Niet gewend aan paradijzen waren
de werknemers in die landen content met,
vergeleken bij de Zweden, bescheiden inko
mens: de concurrentie kon, kort en goed,
goedkoper leveren. Met name de Zweedse
scheepsbouw kreeg het op de internationale
markt zwaar te verduren, waar de Japan
ners nijver en grijnzend toesloegen. De posi
tieve handelsbalans verkeerde in zijn tegen
deel.
Leningen
Maar nog altijd was Zweden een paradijs
en de gewone Zweed, gewend aan zijn para
dijselijke toestand van tientallen jaren, kon
maar moeilijk inzien, dat het Eden eigenlijk
al voorbij was. Alleen sterke benen kunnen
de weelde dragen en de socialistische rege
ring wilde de Zweden zo lang het maar
enigszins mogelijk was, de indruk laten hou
den, dat die benen sterk wéren.
De lonen, omhoog gevlogen in de jaren van
voorspoed, moesten blijven stijgen; de werk
gelegenheid, die wel af moest brokkelen
onder de teruglopende export, moest koste
wat kost worden gehandhaafd. De regering
van Olaf Palme vond een schijn-oplossing.
Steeds meer geld stekend in de krakende
industrie, zette zij de ondernemingen aan,
om, wanneer het buitenland de Zweedse
Met Eden had Zwedens paradijs echter ge
meen, dat men goed en kwaad niet vermocht
te onderscheiden, maar de slang hing al in
de boom der kennis en de appel heette
„inkomenszekerheid". De schijn van de ap
pel was dan ook ongemeen fraai. In juni
van verleden jaar noteerde Zweden op een
totaal van ruim vier miljoen werknemers
slechts iets meer dan 27.000 werklozen. En
zelfs voor die 27.000 was eigenlijk wel werk:
in die maand waren in het gehele land
ongeveer 61.000 arbeidsplaatsen onbezet.
Het waren echter bedrieglijke cijfers: als
gevolg van de steeds groter wordende rege
ringssteun aan moeilijk zittende bedrijven,
die in een „normale" economie al lang ge
failleerd zouden zijn, werd er werk verricht,
dat het land alleen maar geld kostte en zelfs
- op lange termijn - niets inbracht
Daarbij kwam in de laatste tien jaar een
steeds sterker groeiende absenteïsme. Schui
lend onder de paraplu van zijn sociale zeker
heid en in de wetenschap, dat de sociale
wetten het de werkgevers praktisch onmoge
lijk maakten werknemers te ontslaan op
korte termijn, blies menige Zweed de stoom
van zijn arbeidsinzet en van zijn betrokken
heid bij het werk af. En nadat in 1964 en
1974 de ziekengelduitkeringen waren opge
trokken tot bijna het gewone arbeidsinko
men, bleven steeds meer Zweden gemakke
lijker dan ooit „ziek thuis". In juni van
verleden jaar, enkele weken vóór de „histo
rische verkiezingen" die een einde zouden
maken aan vier decennia van socialistische
regeringen bedroeg het gemiddelde „ziek-
thuis" percentage in Zweden tien procent
Een vervelend teken aan de wand, maar nog
kon Zweden het zich schijnbaar permitte
ren: waar men tekort kwam, sprong de
overheid immers in en de produktie ging
verder, ofschoon niemand om die produktie
zat te springen, tenminste niet in het buiten
land. In 1975 daalde de Zweedse export
sprongsgewijs met elf procent In de maga
zijnen namen de voorraden toe, mede gefi
nancierd door buitenlandse leningen. De
oppositie sloeg, met de verkiezingen in het
vooruitzicht alarm.
Niet alleen om wat gebeurd was, maar om
wat verder nog dreigde te gebeuren: de
Zweedse arbeidersorganisatie, gesterkt door
de idee, dat alles in het Zweedse paradijs
mogelijk was, had ongeveer een jaar vóór
de verkiezingen een plan losgelaten, dat een
vergaande collectivisering van de bedrijven
beoogde, voorbijgaand dus aan de tot dein
toe bestaande goede samenwerking tussen
staat en ondernemers, een collectivisering,
die het failliet nog versneld zou hebben. Het
moge aan de geschiedvorsers worden over
gelaten om uit te zoeken wat de Zweedse
kiezer nu precies bewogen heeft om Palme
in de zomer van verleden jaar de rug toe
te draaien en welke rol (bij alles) in die
verkiezingsnederlaag de kwestie van de
atoomindustrie heeft gespeeld. Vast staat in
ieder geval, dat de ongerustheid van de
Zweedse burger over zijn te goede en te
dure leven en over het onafwendbaar nade
rend echec gewicht in de schaal heeft ge
legd.
Erfenis
Zomer 1976 nam de liberaal Falldin het
premierschap van Palme over, maar in feite
veranderde er weinig of niets. Door de
omstandigheden gedwongen kon Falldin
voorlopig alleen maar blijven doen, wat
Palme gedaan had: overheidsgelden in de
krakende industrieën stoppen en het (ook al
als gevolg van de werkgelegenheidspolitiek
uit de socialistische jaren) sterk gegroeide
ambtenarenleger op de been houden. Maar
de inflatie was niet meer tegen te houden:
het land verloor op zijn buitenlandse lenin
gen, die zo driest waren aangegaan om de
onverkoopbare voorraden te financieren. In
oktober van het vorig jaar devalueerde de
Zweedse kroon met drie procent ten opzich
te van de valuta der andere Europese lan
den, waarmee het in de monetaire „slang"
verbonden was. Het bleek niet genoeg. In
april van dit jaar volgde een devaluatie met
nog zes procent: dat paste eigenlijk al niet
meer binnen de slang-afspraken, maar het
zou het einde nog niet betekenen. Men kent
het vervolg: eind augustus besloot Zweden
tot een devaluatie van ongeveer tien procent
ten opzichte van de Westduitse mark, wat
een (tijdelijk) uittreden uit de slang beteken
de. De andere Scandinavische landen volg
den op enige afstand.
Scheepswerf in Zweden; moordende concurrentie van Japan
De Zweden hopen met deze maatregel, die
Zweedse produkten in het buitenland im
mers goedkoper maakt, hun export weer
omhoog te trekken. Met acht tot negen
procent, zoals Falldin heeft begroot. Het zal
hoog tijd worden: in de Zweedse magazijnen
liggen voorraden met een totale waarde van
dertig miljard kronen, die nu door het goed
kopere Zweedse geld aantrekkelijk gemaakt
moeten worden voor buitenlandse afnemers.
Of dat lukken zal is nog de vraag.
Intussen ligt het voor de hand, dat de
Zweden in eigen land ook iets moeten doen,
om de nieuwe situatie op te vangen. Hun
importen worden duurder en dat impliceert,
dat het gehele leven in het paradijs méér
zal gaan kosten. Versobering is de nieuwe
term, waaraan de Zweed zal moeten wennen
na decennia van al dan niet opgeschroefde
voorspoed. Versobering en besparing: dat
houdt op de eerste plaats in, dat de prijzen
de eerstkomende vier weken niet omhoog
mogen en dat daarna de overheid slechts
een heel bescheiden prijsstijging zal toe
staan. Soberheid en zelfbeheersing: niet al
leen bij de gewone Zweed, maar ook bij de
mannen, die het kapitaal verschaffen. Zij
zullen zich neer moeten leggen bij een divi
dendstop van twee jaar. Soberheid ook bij
de plaatselijke overheden, die de gemeente
naren niet zullen plagen met belastingverho
gingen in het nieuwe jaar.
Behoud
Bij dit alles staat binnenlands het behoud,
van de werkgelegenheid voorop. In het afge
lopen jaar heeft de Zweedse regering niet
langer kunnen verhinderen, dat grote bedrij
ven over de kop zijn gegaan, nadat de ballon
eenmaal was doorgeprikt De geflatteerde
werkloosheidscijfers van nog maar twee
jaar geleden hebben in enkele maanden tijds
harde dimensies gekregen. Om een vergro
ting van het werkloosheidscijfer te voorko
men, zal de overheid (andermaal) geld in
vooral die industrieën stoppen die het meest
geleden hebben. In het gekreukeld paradijs
zet men de tering naar de nering, waarbij
nóg half en half een verbetering van de
wereldeconomie wordt ingecalculeerd. Als
die verbetering uitblijft, moeten de nu ge
troffen maatregelen onvoldoende blijken.
Iets van de twijfel aan Zwedens gezondma
king klinkt door in de reactie van de West
duitse minister' van Financiën, A pel, na
Zwedens uittreding uit de monetaire slang
afgelopen zondag: „Devaluatie? Die lost
niets op".
Jo Veugelers
