SACCO
VANZETTI
„Die twee Italianen zijn erin geluisd"
§tu&
VIJFTIG JAAR NA
GERECHTELIJK FALEN
De zaak diende «oor rechter Webster Thayer, een man
wiens haat jegens vreemdelingen en radkaien door da
jaren heen steeds duidelijker werd. Thayer had het
erover hoe graag hij „een paar van dw rooien au willen
oppakken en hen ook zou ophangen".
Het zou hem Udien met
In Frankrijk en Argentinië werden prompt bommen ge
gooid uit protest In tal van steden kwam het tot grote
demonstraties, in Zuid-Amerika wenden algemene sta
kingen uitgeroepen. Finland begon een boycot tegen
Amerikaanse produkten. Vijftig jaar geleden was de
(Van onze correspondent)
Het was 23 augustus 1927, toen de staat
Massachusetts Nicola Sacco en Bartolo-
tneo Vanzetti ter dood bracht. Terwijl hij
aan de electrische stoel werd vastgebon
den, riep Sacco opstandig: „Leve het anar
chisme". Vanzetti, die na hem kwam, her
haalde voor de zoveelste maal dat hij
onschuldig was en voegde eraan toe: „Ik
wens nu sommigen van degenen die mij
dit aandoen te vergeven". Toen zette de
beul de schakelaar om.
In New York was er een enorme menigte
bijeengekomen op Union Square. Toen het
nieuws van de executie bekend werd, zo
luidt een destijds verschenen verslag in het
blad „World", „reageerde de menigte met
een reusachtige zucht Op vijftien of twin
tig plaatsen vielen vrouwen flauw. Ande
ren, helemaal onder de indruk, lieten zich
op straat zakken met hun hoofd in de
handen. Mannen steunden op eikaars
schouders en huildenMannen begon
nen doelloos heen en weer te rennen,
plukten aan hun kleren'
Om het geval van Sacco en Vanzetti te
begrijpen moeten we verder in de geschie
denis teruggaan dan de dag van de mis
daad waar zij zeven jaar eerder, terecht
of ten onrechte, van waren beschuldigd.
Net zoals de affaire-Dreyfus bekeken moet
worden in het licht van de geschiedenis
van het anti-semitisme, zo moet de zaak
van Sacco en Vanzetti bekeken worden in
het licht van de geschiedenis van het anar
chisme in Amerika.
De meeste anarchisten dit in tegenstel
ling tot de nihilisten geloofden en gelo
ven in vreedzame, creatieve, coöperatieve
en geweldloze middelen. Dit is het anar
chisme van Thoreau, Tolstoj, Gandhi en
Kropotkin. Natuurlijk zijn er lieden ge
weest, die zichzelf anarchisten noemden en
die wel geloofden in het gebruik van ge
weld, en deze „propaganda van de daad"
ook in praktijk brachten.
Het anarchisme in Amerika heeft beide
soorterr gekend. Aan de ene kant is er het
filosofisch anarchisme van Thoreau en
zelfs van iemand als president Jefferson,
wiens credo luidde „De beste regering is
die het minst regeert". Aan de andere kant
is er de gewelddadige vorm van Johan
Most, die in 1885 een pamflet publiceerde
met de titel: „De wetenschap van de Revo
lutionaire Oorlogsvoering: een instructieve
handleiding voor het gebruik en de fabri
cage van nitroglycerine, dynamiet, brand
baar kwik, bommen, lonten, vergiften enz."
Binnen een jaar na de verschijning van het
pamflet werd Chicago opgeschrikt door de
zg. Haymarket-affaire. Iemand had een
bom gegooid, juist toen de politie bezig
was een menigte uiteen te drijven. Van
beide zijden werd geschoten, zeven politie
mannen vonden de dood en waarschijnlijk
driemaal zoveel demonstranten. Tweehon
derd mensen werden gearresteerd, en 31
van hen werden beschuldigd van moord.
Er werden geen pogingen gedaan om te
bewijzen dat de beklaagden iets te maken
hadden met de bom. Ze hadden een revolu
tionaire overtuiging en waren dus schuldig.
Een man kreeg 15 jaar, hoewel hij zelfs
niet in de buurt van Haymarket was ge
weest ten tijde van de explosie. Zeven
anderen kregen de doodstraf, en in novem
ber 1887 werden er 4 opgehangen, ondanks
een golf van internationaal protest een
voorloper van soortgelijke protesten, veer
tig jaar later, om de dood van Sacco en
Vanzetti. Zes jaar na de executie van de
vier liet gouverneur Altgeld van IUinois de
nog levende gevangenen vrij, nadat een
onderzoek geen enkel bewijs had opgele
verd dat de gearresteerden ook maar iets
te maken hadden gehad met de bom van
Haymarket Zo gaf de staat indirect toe
dat vier geheel onschuldige mensen waren
opgehangen.
Na de Haymarket-affaire werden woorden
als socialisme, communisme, anarchisme
en radicalisme te pas en te onpas gebruikt
door rechtse Amerikanen. Tijdens de eer
ste wereldoorlog kwamen nog twee termen
in gebruik: „slappeling" voor pacifist en
„dienstplichtontduiker" voor gewetensbe
zwaarde.
Tijdens de eerste wereldoorlog werden al
lerlei beperkende maatregelen afgekon
digd, zoals een beperking van de vrijheid
van spreken. Daardoor werd het al bijna
een misdaad kritiek uit te oefenen op de
regering van president Wilson. Onder de
spionagewet werd Eugene Debs veroor
deeld tot tien jaar gevangenisstraf, omdat
hij tegen de oorlog was, en Victor Berger,
de eerste socialist in het Huis Van Afge
vaardigden, werd tot twintig jaar veroor
deeld.
Het belangrijkste instrument van onder
drukking was de FBI, ofwel het Bureau
van Onderzoek van het ministerie van
justitie. In een poging dienstplichtontdui
kers op te sporen, was de FBI gewoon
zonder arrestatiebevel iedereen op te pak
ken die de dienstplichtige leeftijd leek te
hebben, maar zonder uniform was. Links
en rechts werden mensen gearresteerd,
ook die duidelijk nooit opgeroepen zouden
kunnen worden, zoals gehandicapten, gees
teszieken, oude mannen en kinderen. Later
zou blijken dat 99,5 procent van de arresta
ties vergissingen waren. En zelfs de minis
ter van justitie moest later toegeven dat
de arrestaties onwettig waren geweest.
Dit weerhield de FBI er niet van om ook
in het wilde weg „radicalen" te gaan op
pakken. Hierbij vond J. Edgar Hoover een
machtige bondgenoot in minister van justi
tie Mitchell Palmer, die voor zijn „Rode
Kruistocht" waarschijnlijk alleen aan de
president verantwoording verschuldigd
was. En tegen die tijd was president Wilson
al getroffen door een beroerte en zat Ame
rika eigenlijk zonder president
Tegen eind november 1919 waren er 600
vermeende radicalen gearresteerd, waar
van er 249 naar Rusland werden gedepor
teerd. Op 2 januari 1920 waren nog eens
10.000 verdachten gearresteerd, in de mees- 1
te gevallen onwettig. Het merendeel werd
nadien nooit vervolgd.
Een van de gearresteerden was een Ita
liaanse immigrant, Salsedo. Omdat de FBI
geen mensen mocht arresteren, werd de
arrestatie van Salsedo ook wekenlang ge
heim gehouden. De anarchistische groep in
Boston waarvan hij lid was begon zich
ongerust te maken en stuurde een ander
lid, Bartolomeo Vanzetti naar New York
om polshoogte te nemen. Hij vond Salsedo
niet, maar enkelen van diens vrienden
waarschuwden hem voor nog meer arres
taties. Vanzetti keerde terug naar Boston
en begon met Nicola Sacco alle radicale
literatuur te verstoppen.
Op 3 mei 1930 werd het verminkte lichaam
van Salsedo bij het kantoor van het minis
terie van justitie gevonden. Sommigen be
weerden dat hij uit het raam gegooid was,
anderen vertelden dat hij was gefolterd tot
hij gek werd, waarna hij uit het raam was
gesprongen. Volgens de afdeling van Ho
over was Salsedo uit eigen beweging acht
weken bij de justitie gebleven, en had aan
de afspraak een eind gemaakt door zelf
moord te plegen.
Een paar dagen later werden Sacco en
Vanzetti op een tram gearresteerd, naar
een politiebureau gebracht en ondervraagd
over hun politieke overtuiging. Ze spraken
gebrekkig Engels, waren helemaal in de
war door hun arrestatie, en waren bang
vanwege het nieuws van Salsedo's dood.
Ze wilden hun vrienden niet verraden en
vertelden leugens. Maar wat heel nadelig
voor hen zou uitpakken: ze hadden wapens
bij zich al lijkt dit nu, gezien de hysteri
sche tijden van toen, niet zo verbazingwek
kend.
Ongeveer een maand eerder had een wre
de dubbele moord plaats gevonden op een
loonadministrateur en zijn lijfwacht De
vijf man sterke bende die de moorden
gepleegd had, zou uit Italianen hebben
bestaan. Zonder enig verder bewijs hield
de politie een zeer ongewone confrontatie-
proef, en Sacco en Vanzetti werden ervan
beschuldigd twee van de benedeleden te
zijn.
De rechter in de zaak was Webster Thayer,
een man wiens haat jegens vreemdelingen
en radicalen door de jaren heen steeds
duidelijker werd. Hij zou het hebben gehad
over „die schoften uit Boston" en gezegd
hebben dat hij „een paar van die rooien
zou willen oppakken en ze ook ophangen".
Professor James Richardson zegt dat
Thaer hem vroeg: „Hebt u gezien wat ik
met die anarchistische schoften gedaan
heb?" Thayers houding was typerend voor
de hele sfeer waarin het proces gevoerd
werd.
Er waren tegenstrijdige verklaringen van
ooggetuigen en tegenstrijdige verklaringen
over de vuurwapens die Sacco en Vanzetti
bij zich gehad hadden. In elk geval werden
beide mannen op 14 juli schuldig bevonden
aan moord.
De daarop volgende zeven jaren gaven een
eindeloze reeks hoorzittingen, beroepsza
ken en onderzoekingen te zien. Het bewijs
materiaal van aanklager en verdediger kon
vele dikke boeken vullen. De conclusie van
twee kogelexperts, dat de dodelijke kogels
afkomstig waren uit het wapen van Sacco,
was al gepubliceerd voordat de kogels
onderzocht waren. En deze conclusie werd
nog verder ondermijnd door de uitlating
van het hoofd van het ballistisch laborato
rium van de politie in Massachusetts, die
zei: „De manier waarop dit bewijsmate
riaal behandeld is, doet mij de haren te
berge rijzen".
Daarentegen was het bewijsmateriaal voor
de onschuld van Sacco en Vanzetti over
weldigend. Ze werden berecht in een sfeer
die een eerlijk proces vrijwel onmogelijk
maakte. Ze waren niet alleen Italianen, ze
waren nog rood ook. Niemand wees er
tijdens het proces op dat ze geen strafblad
hadden. Niets van het gestolene werd bij
hen teruggevonden, en niets wees erop dat
ze iets te maken hadden met de auto
waarin de daders gevlucht waren.
Belangrijker is dat in 1925, twee jaar vóór
de executie, een zekere Madeiros bekende
de misdaad te hebben gepleegd. Hij ver
klaarde dat Sacco en Vanzetti geen lid van
de bende waren, en hij kon alle vijf leden
van de Morelli-bende noemen. En boven
dien, politiefoto's van de Morelli-bende to
nen een opmerkelijke gelijkenis tussen
Sacco en Joe Morelli.
De onderwereld was er over het algemeen
van overtuigd dat de roofmoord was ge
pleegd door beroepsmisdadigers. En een
„gepensioneerde" bankrover vertelde des
tijds: „Die twee Italianen zijn erin geluisd."
Waren ze schuldig? Kregen ze een eerlijk
proces? De conclusie thans is een overdui
delijk nee op beide vragen. Het rijn niet
Sacco en Vanzetti, maar de Amerikaanse
justitie en vijftig jaar anti-rode hysterie die
schuldig rijn.
Ten slotte de woorden die Vanzetti sprak,
toen hij hoorde dat hij veroordeeld was.
Het rijn woorden die in de herinnering
zullen blijven, lang nadat diepere denkers
en betere sprekers vergeten rijn. Taalkun
dig rijn ze misschien niet perfect, maar ze
rijn onvergetelijk indrukwekkend.
„Als dit niet was gebeurd, zou ik misschien
mijn leven uitgeleefd hebben met praten
tegen honende mensen op de hoeken van
de straten. Ik zou misschien gestorven rijn,
onopgemerkt, onbekend, een mislukkeling.
Nu rijn we geen mislukkelingen. Dit is
onze carrière en onze overwinning. Nooit
in ons leven zouden we zoveel kunnen
doen voor verdraagzaamheid, voor recht
vaardigheid, voor het begrip van de ene
mens voor de andere, als we nu door een
toeval kunnen doen. Met onze woorden
onze levens onze moeite: niets! Nu ons
leven genomen wordt; het leven van een
goede schoenmaker en een arme visboer,
alles! Het laatste moment behoort aan ons
die doodstrijd is onze overwinning."
Copyright The Guardian
In de omgeving van Buckingham-palace is het een publiek
geheim dat koningin Elizabeth haar thee enkel en alleen gezet
wil hebben van een bepaald merk bronwater. Overal waar ze
komt, wordt dan ook gezorgd, dat dat water voorhanden is.
Een fles met dat door koningin Elizabeth zo hoog geprezen
bronwater, tref ik op een gegeven ogenblik aan in de hand van
de Hengeloër K. G. Kerkhof (46) van slijterij Walhof. Voorzichtig
giet hij iets van dit majesteitelijke water in een wijd glas, waarin
een amberkleurige vloeistof glanst. Even schudt hij het heen
en weer, dan verdwijnt rijn neus in het glas. Er volgt een
zorgvuldig nippen, proeven en doorslikken. „Da's mooi", klinkt
het dan. „Da's heel mooi. Proef nou es. Die volle ronde smaak.
Echte malt whisky".
Whisky Bij scheepsladingen vol komt het ons land binnen.
Met koeien van lettere wordt het nationale produkt van Schot
land aangekondigd in advertenties. Vaak tegen prijzen, die vijf
jaar geleden voor onmogelijk werden gehouden. Samen met
ijsblokjes en sodawater gieten we er jaarlijks aardig wat van
door onze kelen, daarmee de Schotten de doodschrik op het
lijf jagend, want whisky-met-ijs-en-sodawater wordt door de
zuinige kiltdragere beschouwd als het vermoorden van de drank.
Hooguit een beetje zo natuurlijk mogelijk bronwater (dus zonder
koolzuur) toevoegen, luidt het advies uit de Highlands. En niet
naar binnen slobberen als was het een glas verschraald Belgisch
bier. Maar langzaam proeven en genieten van elke teug. Vooral
van malt whisky, die onder de whiskies beschouwd wordt als
de grand cru onder de chóteau-wijnen. Het is de originele vorm
van het fenomeen whisky. Uitsluitend van gerst gestookt, mees
tal in kleine distilleerderijen, die over geheel Schotland ver
spreid rijn, maar waarvan de grootste concentratie toch te
vinden is langs de rivier De Spey en haar zijtakken.
Er is een ontwikkeling in de whisky-produktie gaande, die veel
doet denken aan die, welke het geestrijke vocht uit Schiedam
heeft doorgemaakt Daar wordt 's morgens om 8 uur bepaald
wat er die dag gemaakt wordt. Dan worden enkele knopjes van
het computerpaneel ingedrukt en een ogenblik later stroomt de
jonge jenever maar het mag ook citroen, bessen of wat andere
zijn met honderden liters tegelijk naar de vulmachines, waar
de lege flessen gereed staan. Anderhalf uur nadat het startsein
voor de jeneverproduktie is gegeven, is de eerste vrachtwagen
al onderweg naar de klanten en om half zes 's avonds kan
pa het eerste slokje van zijn koud gezette borrel nemen, die
's morgens gemaakt is. Het is jenever stoken langs de koude
weg, die weliswaar een gelijkmatig produkt tot gevolg heeft,
maar waaraan volgens kenners kraak noch smaak meer rit. En
gevreesd wordt dat het met de whiskies dezelfde kant op zal
gaan. Want de kwaliteitsafvlakking als gevolg van de gevraagde
meer-produktie wordt ook al in de whisky-sector gesignaleerd.
„Het alcohol-percentage is sinds enkele jaren van 43 naar 40
procent teruggelopen", aldus de heer Kerkhof. „Bovendien
wordt er steeds minder malt whisky in de blended whisky
gedaan. Het percentage grain whisky bedraagt soms wel 80 of
85, en dat terwijl een goeie „blend" eigenlijk fifty-fifty behoort
te zijn of in elk geval 40 - 60. Dat wil dan zeggen: 40 procent
malt en 60 procent grain whisky". Opmerkingen waarmee
gezegd wil rijn, dat alle whisky nog geen goede whisky is.
Reactie
Er rijn eigenlijk twee soorten whisky: de ene is de uit louter
gerst gestookte malt whisky, de andere is grain whisky, waar
voor ook andere granen dan gerst gebruikt worden. Wanneer
men deze twee whiskies samenvoegt ontstaat er „blended"
whisky. Naarmate er meer en oudere malt whisky in de blended
whisky rit, is de smaak (en geur) voller, ronder. De prijs voor
dergelijke whisky is dan ook hoger. En de whisky, die op dit
ogenblik tegen afbraakprijzen op de Nederlandse markt wordt
gebracht, bestaat voor het overgrote deel uit de relatief goedko
pe continu, geproduceerde grain whisky, waarbij de (dure) malt
whisky er „met de buks" ingegoten is. De tendens om meer
grain whisky puur is ze niet te drinken in de blended
whisky te doen heeft er toe geleid dat er sprake is van een
kwaliteitsvermindering en een smaakvervlakking, zoals ook bij
de Hollandse jenever het geval is.
De malt whisky wordt in vier groepen onderverdeeld:
1) Highland malt (whisky, gestookt in distilleerderijen boven de
lijn Greenock-Dundee)
2) Lowland malt (whisky, gestookt in distilleerderijen beneden
deze lijn. Deze heeft een minder uitgesproken karakter)
3. Islay malt (whisky, die gestookt wordt op het eiland Islay.
Er rijn acht distilleerderijen. Deze whisky heeft een zeer uitge
sproken geur en smaak)
4) Campbell town malt (whisky, die in twee distilleerderijen
gestookt wordt op de Kaap Intyre rond de plaats Campbelltown)
Smaak en kwaliteit van malt whisky worden bepaald door de
te gebruiken gerst, het zachte water, de turf waarmee gestookt
wordt en het klimaat. Een ander zeer belangrijk aspect is de
tijd van lagering op eikehouten fust Dit alles bij elkaar opgeteld
is nog geen garantie voor een goede kwaliteit malt whisky. Dat
ervoeren mensen die in Australië een distilleerderij probeerden
op te zetten. Zowel de kwaliteit van de gerst als die van het
water, de turf en de befaamde „pot still" (distilleerketel) waren
uitstekend. Maar het werd geen malt whisky. „Whisky maken
is ook geen kwestie van laat maar liggen en het wordt wel
wat", zegt Kerkhof. „Sommige malt whisky wordt nooit wat
en gaat regelrecht naar de blend-fabrieken".
Gevaar
Zoals gezegd: malt whisky is een produkt voor fijnproevers.
Tot de opkomst ervan in Nederland werd de stoot gegeven door
de Amerefoortse slijter Han van Wees, die op een gegeven
moment naar Schotland trok om daar goeie whisky te kopen.
Hij klopte aan bij de firma Matthew Gloag in Perth. Bij
binnenkomst kreeg hij meteen een zilveren dienblad voorgezet
met daarop een fles, een glas en „een heel klein prijskaartje".
Nadat Van Wees geproefd had, besloot hij tot het importeren
van dit merk, zonder daarbij acht te slaan op de prijs. Van
pure verbazing sloegen de Schotten haast achterover. Later
kreeg Van Wees te horen, dat „die zuinige Hollander toch nooit
zou willen kopen". Het pakte echter andere uit en sindsdien
rijn er uitstekende merken whisky in Nederland te koop, zij
het dat die duurder rijn dan die, welke tegen afbraakprijzen
op de markt worden gegooid. En er blijkt een publiek voor
te zijn.
Er is echter een gevaar, dat de echte whisky-liefhebber bedreigt
Een goede whisky moet een respectabel aantal jaren gelagerd
rijn geweest alle whisky is minstens drie jaar oud en er
'rijn nogal wat Schotse distillateurs, die zich beginnen af te
vragen wie straks nog een tien, twaalf jaar oude fles kan
betalen. Lagertijden van meer dan vijf jaar betekenen, dat
bedrijfskapitaal lange tijd geblokkeerd is, terwijl de inflatie
doorwoekert Nu al rijn twaalf jaar oude malt whiskies minder
gemakkelijk te koop dan een aantal jaren geleden. Een distilleer
derij als Glen Grant gaat zelfs geen tien jaar oude malt meer
maken, maar heeft de leeftijdslimiet op acht jaar gesteld
Andere distilleerderijen beperken de produktie van malt whisky,
omdat lange lagertijden tegelijkertijd een bepaalde verdamping
van de drank betekenen. Al met al doemen er nogal wat
problemen op aan het whiskyfront die ongetwijfeld tot gevolg
zullen hebben, dat de prijs na verloop van tijd omhoog zal gaan.
„Het is net als met sherry", zegt Kerkhof, terwijl hij de geur
van tien jaar oude Highland Park opsnuift „Geloof me, er is
geen goeie fles sherry te koop voor 5,95. Dc ben bang, dat
het met de whisky dezelfde kant opgaat als met de Franse
cognac. Daar zetten ze het jaartal ook niet meer op de fles,
waardoor niemand meer weet hoe oud de cognac is die men
drinkt".
KLAAS GOING A
