Huwelijk ontleed
in tv-serie van
Ingmar Bergman
iDlO/TELEVISIE
Kleine Beethovencyclus van NOS
NOS gaat met minister praten over
STER-reclame 's avonds om zeven uur
TELEVISIE VANAVOI
firman—
IN'IIMI'H
TELEVISIE DONDERDl,
BÜEMÖl
RADIO VANAVOND
RADIO DONDERDAG
l!IH'ld:l-HIHim
LEIDSE COURANT/.'i.
WOENSDAG 31 AUGUSTUS 1977 'PAl
Na zes huwelijken meestal met actrices met wie hij in werk
verwikkeld was schijnt de Zweedse theaterman/filmer Ing
mar Bergman de meest uitgelezen figuur om het huwelijk, de
relatie tussen twee mensen, tot in zijn voegen te ontleden. Of
juist niet, omdat hij kennelijk heeft gefaald in het putten van
nieuwe inspiratie uit met zijn partner doorleefde ervaringen.
Inderdaad stelt dit hoge eisen aan de levenskunst, maar biedt
mogelijk rijker perspectief dan Bergman's oplossing, die meer
ziet in vijf jaars-contracten.
Welke visie men ook aanhangt,
buiten kijf blijft, dat Bergman
met zijn oorspronkelijke tv-
produktie „Scènes uit een hu
welijk" een belangwekkend
werkstuk heeft vervaardigd.
In zes afleveringen van rond
vijftig minuten wordt een hu
welijk in al zijn aspecten door
gelicht, zowel sexueel, verstan
delijk als gevoelsmatig en dit
weer toegespitst op liefde,
trouw, zelfzucht en het zoeken
buiten de grenzen van de bin
ding, die men uit vrije wil is
aangegaan, elke dag moet wil
len aangaan, omdat het huwe
lijk in zijn beleving geen con
stante situatie biedt, maar blij
vend bevestiging behoeft, iets
waarvan Bergman zelf niet
zonder meer overtuigd is.
Bergman zegt ervan, dat hij
vier maanden nodig had om
de dialoog te schrijven en drie
maanden om deze te verfilm
en, maar voor de erin ver
werkte ervaring een leven lang
bezig is geweest
Na Zweden met een spoedig
gevolgde herhaling. Duitsland,
België en Engeland krijgen we
deze prcduktie nu ook op de
Nederlandse tv. Nogal een la-
tertje, volgens NOS-mensen
doordat Bergman na het suc
ces op de tv ook een kortere
filmversie heeft gemaakt,
waarvan de vertoning in de
bioscopen de tv-uitzending
blokkeerde, maar volgens an
dere insiders ook wegens het
aanvankelijk onderschatten
van de betekenis van deze se
rie. Dit hoeft geen verwonder
ing te wekken, want Bergman
spit zo diep, haalt zoveel ste
nen naar boven die hij als
brood verkoopt, dat een zeker
soort drammerige gekunsteld
heid storend gaat werken. Ook
kan men soms het gevoel niet
van zich afzetten, dat Berg
man er op uit is in een nega
tief intellectualistische benade
ring van de dingen zelfs het
meest gave huwelijk in rook te
doen opgaan. Te beginnen
vanavond Ned. I om 19.50 uur
moet men dat zelf maar bekij
ken, maar wie Bergman uit
eerdere films kent, weet dat
hij tot in zijn botten betrokken
kan raken in Bergmanniaanse
problematiek.
Het draait in deze in totaal 300
minuten durende tv-produktie
voortdurend om het echtpaar
Johan en Marianne, hij do
cent, zij advocate, tien jaar
getrouwd, ouders van twee
dochters en comfortabel le
vend. De inzet van de eerste
aflevering maakt duidelijk
waar Bergman heen wil, al
zitten daar verborgen verlei
ders in, waarvan de bedoeling
pas verderop in de serie aan
het licht komt. Marianne, een
rol gespeeld door de bekende
Zweedse actrice Liv Ullmann,
wordt nl. over huwelijk en al
wat daar bijhoort geïnter
viewd. Zij vindt het moeilijk
een definitie van de liefde te
geven. Haar relatie met Johan
begon niet als een liefde op
het eerste gezicht. Zij konden
in het begin goed met elkaar
opschieten, meer niet. In haar
huwelijk voelt zij zich noch
tans gelukkig. Trouw vindt zij
iets vanzelfsprekends, zo goed
als kameraadschap, solidari
teit en toewijding. Zij haalt
ook de bijbel aan, stelt vast
dat deze hoge eisen aan ge
huwden stelt, die zijn op te
brengen als men het goed met
elkaar meent. In dit interview
neemt Johan een afstandelijke
houding aan. Marianne maar
evenmin de kijker weet, dat
hij dan al een verhouding is
begonnen met een jongere me
dewerkster. In de eerste afle
vering biedt Bergman vervol
gens een kijkje op een huwe
lijk tussen mensen die van el
kaar walgen, gasten van Jo
han en Marianne, die ruzie
krijgen tijdens een dinertje.
Daarna spitst de serie zich
weer toe op Johan en Marian
ne. Zij raakt geheel tegen de
bedoeling in in verwachting,
wil het kind, maar Johan haalt
haar over tot abortus. Als dit
gebeurd is raakt Marianne in
gewetensnood. Hun relaties
met andere mensen leiden er
in de volgende afleveringen
toe, dat zij gedwongen worden
zich te bezinnen op hun eigen
huwelijk. De verhouding
wordt allengs slechter. Hun
gesprekken verlopen steeds
moeizamer, waarbij Johan,
een rol van Erland Josephson,
die fungeert als het voertuig
van de gedachten van Berg
man, in quasi-diepzinnige ter
men zich alsmaar killer opstelt
en ten slotte weinig heel laat
van de gevoelens van Marian
ne, die sprankjes hoop blijft
zien. Daarom schokt het ma-
riapne als Johan op zekere
dag meedeelt het leven met
haar niet langer te kunnen
Marianne verslagen en alleen aan het ontbijt.
delen en bij zijn vriendin in
trekt. Ofschoon beiden een
nieuw leven zoeken te begin
nen, komen zij toch nog sa
men, maar de breuk zit te
diep, zodat zij definitief uit
elkaar gaan. Dit leidt nog een
keer tot slaande ruzie. Ook
nadat beiden nieuwe relaties
zijn aangegaan, blijven ze el
kaar ontmoeten. Voor een te
rug staan zij echter te ver van
elkaar af. Toch komen zij in
die nieuwe situatie tot verstan
dige gesprekken.
Het is niet gering wat Berg
man allemaal overhoop haalt.
Marianne (Liv Ullmann) en Johan (Erland Josephson) in gelukkige dagen.
Velen ook in goede huwelijken
zullen de problemen herken
nen en als goed ondergaan,
dat deze bespreekbaar zijn.
Anderen zou een gevoel van
weerzin kunnen bekruipen: als
je alle handelingen en bedoe
lingen van je partner negatief
interpreteert, ja zelfs laakbare
onbewuste drijfveren gaat zoe
ken achter argeloze gestes,
dein verzeilt ook Bergman in
een vorm van doordrammerij,
waarop elke menselijke relatie
hoe goed ook wel stuk moet
lopen.
Velen kennen Bergman, zoon
van een dominee, uit zijn
films, zoals „Glimlach van een
zomernacht", „De grote stilte",
„Het zevende zegel", „Wilde
aardbeien" etc., deels filosofi
sch, deels ethisch, niet vrij vein
een zekere moraal, zelfs als
Bergman zijn personages niet
gebonden aan enige beperking
presenteert, maar wel altijd
zoekende mensen, en dit laat
ste werkt in al zijn films sterk
door. Veel minder ervaart men
dat in „Scènes uit een huwe
lijk", dat qua gedachtegang
niet helemaal vrij is van een
zeker cynisme, niet eens zo
zeer in de relatie tussen deze
beide echtelieden alswel in de
wijze waarop Bergman de
zaak stuk laat praten. Heeft
dit betrekking op de inhoud,
in de vorm toont Bergman
zich theaterman genoeg om de
aandacht van zijn publiek vast
te houden. Lange dialogen, die
leiden tot innerlijke ontwikke
lingen, laat hij uitmonden in
uiterlijke situaties, die zicht
baar maken in welke gemoed
stoestanden de personages
verkeren en waarin tevens
wordt vooruitgelopen op wat
nog te wachten staat, zonder
zich overigens te begeven in
de symboliek die we kennen
uit zovele van zijn films. Veel
zeggend hiervoor is het starre
masker van Johan, tegenover
Marianne die veel meer emo
ties toont en op zeker moment
zich laat ontvallen: „Toch eens
vragen hoe het anderen is ge
lukt bij elkaar te blijven". Stof
tot gesprek zal deze tv-serie
van Bergman zeker opleveren,
maar of hij de stof helemaal
in zijn greep heeft, staat te
bezien. Een blijvend huwelijk
kan daarvoor mogelijk meer
materiaal aandragen dan zes
op een rij. Wie steeds hoogte
punten zoekt is bezig aan de
diepgang voorbij te gaan.
TON OLIEMULLER
Wim Koole, één van de sa
menstellers van „Heeft de
regen een vader", met van-,
avond „Hermilia, een herde
rinnetje".
In dit 200ste jaar sinds de ge
boorte van Ludwig van Beetho
ven, dat op 2 januari met een
uitzending van de Negende
Symfonie werd ingeluid, biedt
de NOS een kleine Beethoven-
cyclus. Dit houdt in, dat van
avond een herhaling wordt uit
gezonden van het vioolconcert
in D, dat eerder was te horen
in mei 1973. Zino Francescatti
was en is solist, begeleid door
het Radio Filharmonisch Or
kest onder leiding van Jean
Fournet. In deze cyclus wordt
14 september uitgezonden het
pianoconcert nr. 3 en op 21
september het vierde pianocon
cert. Solisten zijn respectieve
lijk Arthur Rubinstein en Clau-
dio Arrau.
Ned. I, 20.40 uur.
Vari gewest
De NOS-rubriek „Van gewest
tot gewest" heeft drie onderwer
pen: een kleine kruidenierswin
kel in Velp waar de tijd heeft
stilgestaan, de ruïne van het
kasteel van de hertogen van
Limbourg en het Belgische
plaatsje Limbourg en tenslotte
de sfeer rond het bloemencorso
in Eelde.
Ned. 1,19.04 uur.
Een herderinnetje
De IKON herhaalt „Hermilia,
een herderinnetje" uit de serie
„Heeft de regen een vader",
over kinderen in Columbia en
Peru. In deze aflevering gaat
het over een meisje in het hoge
noorden van Peru, waar kleine
boeren proberen te verbouwen
wat ze nodig hebben. Dat lukt
niet altijd en de sterfte onder
baby's is groot In het gezin van
Hermilia stierven drie kinderen;
UNICEF probeert in dit gebied
het leven van de kinderen te
verlichten.
Ned. II, 19.04 uur.
Loosdrecht
De Loosdrechtse plassen, aldus
de EO, vormen een stuk natuur
schoon waar we trots op mogen
zijn. Hans Vervoort maakte
voor deze omroep een reportage
waaruit moet blijken dat de wa
tersportliefhebber echter niet al
tijd rekening houdt met de flora
en fauna langs deze plassen.
Ned. II, 20.30 uur.'
Sahara
De EO zendt een film uit van
een expeditie van 12.000 kilome
ter per landrover, de eerste ge
slaagde poging de Sahara van
west naar oost over te steken.
Deze film wordt uitgezonden on
der het kopje „The widest beach
in the world", „Het breedste
strand ter wereld".
Ned. n, 21.25 uur.
Zino Francescatti is solist in het vioolconcert in D van
Beethoven.
HILVERSUM Een delegatie
van de omroep zal met de mi
nister van CRM gaan praten
over de STER-reklame van
19.00 uur op de televisie. Deze
reklame moet per 1 april a.s.
worden verschoven naar een la
ter tijdstip. De omroep heeft
daar, om financiële en pro
grammatische redenen, grote
problemen mee. In het NOS-be-
stuur is de kwestie dan ook
herhaalde malen reeds ter spra
ke geweest.
Het begon vorig jaar toen het
Kamerlid Scholten op 23 no
vember bij de behandeling van
de begroting van het ministerie
van CRM in de Tweede Kamer
een motie indiende, waarin de
minister onder meer werd ver
zocht om te bevorderen dat de
STER-reklame om 19.00 uur zou:
worden vervangen door uitzen
ding op een later uur. Enkele
maanden geleden liet de minis
ter weten dat hij de motie ging
uitvoeren per 1 april 1978.
In de verschillende diskussies
die in het NOS-bestuur hierover
werden gehouden kwam op den
duur vooral naar voren dat deze
beslissing was genomen zonder
dat was aangetoond dat televi-
siereklame een schadelijke in
vloed zou hebben op kinderen.
Men wilde daarnaar een onder
zoek. Over dit laatste ging de'
vergadering van afgelopen vrij
dag. De afdeling kijk- en luiste
ronderzoek van de NOS had de
raad van beheer laten weten
geen heil te zien in zo'n onder
zoek. Ten eerste niet omdat
door niemand is aangegeven op
welk gebied de schade zou wor
den toegebracht.
Er zijn vele facetten te beden
ken, maar aangezien het onder
zoek vóór 1 april klaar zou moe
ten zijn zou het tot een gering
aantal beperkt moeten blijven.
Voorts wees de afdeling kijk- en
luisteronderzoek op de omvang
rijkheid en ingewikkeldheid van
het vraagstuk, dat werd vergele
ken met het probleem van scha
delijkheid vein televisiegeweld
op kinderen. Hierover is in het
buitenland zeer veel onderzoek
verricht, zonder det de invloed
van televisiegeweld op het kind
volkomen duidelijk is geworden.
Niet alleen de afdeling kijk- en
luisteronderzoek van de NOS,
ook de NV voorheen Nederland
se Stichting voor Statistiek in
Den Haag ziet geen mogelijkhe
den om de invloed van STER-
reklame op het kind te onder
zoeken.
Dit bureau liet dat weten op
verzoek van het bestuurslid mr.
H. J. Minderop, voorzitter van
de TROS. Wel zag het bureau
mogelijkheden in een onderzoek
naar de opinie van ouders hier
over, waarvan de vraagstelling
zou kunnen luiden: „In hoeverre
menen ouders van kinderen in
een gegeven leeftijdsgroep dat
het bekijken van televisierekla-
me door kinderen negatief gee-
valueerd moet worden, gezien
tegen de achtergrond van de bij
de ouders bestaande opvoe
dingsidealen?".
De raad van beheer adviseerde
het NOS-bestuur wegens dit al
les om maar van een onderzoek
af te zien. De oorspronkelijke
vraag over de invloed naar een
opinie-onderzoek over de me
ningen van de betrokken ouders
over deze invloed lag, zo meen
de de raad van beheer, niet in
de eerste plaats op de weg van
de NOS. „De bedoeling is dan
blijkbaar" aldus de raad van
beheer, „dat deze opinie van de
ouders wordt gesteld tegenover
de in een motie vastgelegde opi-'
nie van twee-derde van de Ka
mer. En dat de Kamer het zich
zal aantrekken als zou blijken
dat die ouders er anders over
denken".
De raad van beheer is geneigd
tot de mening dat het niet op
de weg vèn de NOS ligt om de
opdracht tot een dergelijk opi
nie-onderzoek te geven. Niet zo
zeer omdat hij de uitoefening
van volkssouvereiniteit van
marktonderzoek te revolutionair
acht, als wel omdat er meer
aangewezen opdrachtgevers
voor een dergelijk opinie-onder
zoek zijn dan de NOS. Te den
ken ware aan de STER, of even
tueel aan het departement van
CRM.
Een aantal bestuursleden twij
felde aan het nut van zo'n on
derzoek. Anderen pleitten er
vóór of wilden druk uitoefenen'
op CRM om zo'n onderzoek te
laten houden. Uiteindelijk
kwam men tot de slotsom dat
het maar het beste zou zijn als
een delegatie uit het bestuur
eens met de minister ging pra
ten.
Teleac
18.15 Duits (14)
NOS
I8.45 De fabeltjeskrant
18.55 Journaal
19.04 Van gewest tot gewest
19.50 Scènes uit een huwelijk
20.40 Beethoven-cyclus
21.35 Journaal
21.50 Den Haag vandaag
22.05 Studio Sport
22.45 Journaal
NEDERLAND li
NOS
18.45 De fabeltjeskrant
18.55 Journaal
IKON
19.04 Heeft de regen een vader?
19.29 Kenmeik
NOS
20.00 Journaal
EO
20.30 Loosdrechtse Plassen
20.55 Moody Chorale
21.25 The widest beach In the
world
22.20 Tenslotte
NOS
22.30 Journaal
19.05 Intermezzo en vo
deren
19.15 Sierra
20.15 Regionaal magazln
20.45 Kwart voor acht
21.00 Journaal
21.15 De erfgenamen vai
22.00 Vragen en hits m
22.45 Journaal j]
23.05 Sportjournaal
24.00 Journaal
DUITSLAND
18.40 Radiotentoonstelling ac
tueel
18.55 Journaal
19.00 Regionaal nieuws
de
ikte f
r de f
i voor
rkeernc
18.00 Journaal t CDA
18.10 Dierenparadijzen (de dit
18.40 De draaischijf fins
19.20 Geen pardon voor hafhar
mengelen izoek
20.00 Journaal eften
20.30 Voorzichtig, val e proo
21.15 ZDF-magazine iden is
22.00 Journaal tninf d
22.15 Dominee
woordt
22.45 Het hoeft
te zijn nd", a
23.45 Journaal rt van
als be
Van
fcd vor
t Leid
5.5 n
18.45 De avonturen van fwa"
op Mars aan
18.50 Space 1999
19.45 Journaal
20.15 Rhoda
20.40 Smog FT
22.05 Journaal u A
i Sommeraanciël
tiding
1 niet altljdten a
BELGIE
NEDERLAN
NEDERLAND I
DUITSLAND I
11.20 De heren met c
ten
12.50 Het eerste uitstapje
13.05 ZDF-magazine
13.50 Pereoverzicht
14.00 Journaal
17.00 Journaal
17.05 Niet zo passief
denkt
17.50 De droom van het
zeevaart
17.35 Gullivers reizen (3)
HILVERSUM I
NOS: 18 30 Nws 18.41 (S) Goed getoet
st: pianospel. 19.00 (S) Muziek-triptiek,.
van zeven tot tien. 19.00 (S) Jazz-Sir.
20 00 (S) Eight o'clock special. 21.00
(S) Kruis en mol. 22.00 (S) Een mondje
Frans. 22.30 Nws. 22.40 (S) Aktua III.
23.00 (S) Dame Kwetsbaar, hoorspel.
23.45 (S) Lichte grammofoonmuz. 23.55
Nws.
HILVERSUM II
NOS: 18.00 Nws. VARA: 18.11 Oingen
van de dag. 18.25 (S) Tussen start en
finish, sportprogr. 19.30 (S) Orkest Ma-
inen
de i
lando. NOS: 20.00 Nws. VARA: f paa
VARA-Klassiek In memoriamJL
Kempe 21 05 (S) Muz. uit de*™*
NOS 22 30 Gamma van Alpha I*" e<
nws uit de wereld van wetensmaat
technologie. 23 00 (S) Met heljners
morgen. 23.55 Nws. ,t nar
de
NOS 18.03 De vacaturebank. Dsten,
NOS-maal. 19 30 (S) Langs de liprige
en muz. 22 55 Meded. 23.02 for di
Jazz. 0.02 (S) Take it easy. 2.02,
wordt weer nachtwerk. 4.02-7.0f
achternacht.
HILVERSUM I
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
Woord. 7.08 (S) Te Deum Laudamus.
7.30 Nws. 7.41 (S) Hier en nu. 7.55 (S)
Vandaag....maandag. 8.24 Trefwoord.
8.30 Nws. 8.36 Gym. voor de huisvrouw.
8.45 (S) Tot uw dienst: klass. muz. 9.45
(S) Onder de hoogtezon. 10.30 Nws.,
10.33 (S) In 't zilver :progr. voor bejaar
den 12.00 (S) De Killma Hawaiians
Show. 12.15 Boer en tuinder. 12.26
Meded. t.b.v. land- en tuinb. 12.30 Nws.
12.41 (S) Hier en nu. 1.55 (S) Middag-
pauzedienst. 13.15 (S) Metropole Or
kest. 13.30 (S) NCRV-Globaal, metro om
15.30 Nws. 17.30 Nws. 17.32 (S) Hier
HILVERSUM II
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgym.
7.20 Op blote voeten, spelprogr. 8.00
Nws. 8.11 AVRO's Radiojourn. 8.50 Mor
genwijding. 9.00 Toeziend voogd, infor
matief progr. 9.35 Waterstanden. 9.40
Schoolradio. 10.00 Radio lawaaipape-
gaai. 10.10 Arbeidsvitaminen. (11.00
Tja, wat is humor. Die, merk
waardigerwijze altijd maar
meer tot wenkbrauwen fronsen
de beschouwingen aanleiding
gevende kwestie werd gister
avond opgeworpen door Yvo
Niehe, die daarvoor dan weer
„Carte Blanche" had gekregen
van de TROS en met name dat
weer van „Tros-Aktua".
Het ging hem bij nader inzien
zelfs om „het wezen van de
humor". Aardige man, die Yvo,
en vandaar waarschijnlijk ook
dat hij de acteur Wim Poncia
had uitgekozen om achter (ons)?
probleem aan te fietsen. Want
„de humor" zou weer eens een
keer op straat kunnen liggen.
Maar dat bleek, zoals de ver
toonde beelden duidelijk en
voor de zoveelste keer aantoon
den, volstrekte onzin.
Het verschijnsel „mop" werd
aan de orde gesteld. En in dat
verband werd meegedeeld dat
zelfs Goebbels destijds de mop
in Nazi-Duitsland min of meer
toestond. Daarmee werd het al
of niet bestaande probleem vrij
goed aangeduid, want de vraag
rees toen al gauw waarom nie
mand jongens als Goebbels (of
Hitier zelve) nou ooit eens zelf
echt heeft zien lachen. In het
andere geval immers was ons
wellicht een hoop ellende be
spaard gebleven. Maar ja, dat is
nou juist de mop, zou je haast
en zelfs geen tv-presentator zijn
de, zeggen.
Nws. 11.03 AVRO's Radiojourn.1
Rondom twaalf. 12.30 Y'AII ci
try en westernmuz. 13.00 I
Radiojourn. 13.25 Beursplein 5.1
Middagje AVRO, gevar. progr. 1fj
13 Speciaal, jeugdprogr. 17.41®
heidsvoorl.: Den Haag aan de lijif
Meded.
NOS: Tussen
pioenschappen
(S) Vaak 's ochtends,
van Gelderen show.
de Vries draait op
Boter, Klaas en prijzen,
derpopparade. 16.03 (S) De
KRO: 7.00 Nws.
Nws. 9.02 (S) Aan
(S) Promenade Orkest,
en piano. 11.10 (S) Het
nisch Orkest. 12.00 (S)
14.00 Nws. 14.02 (S) sopraan
15.00—17.00 (S) Kollage.
Vervolgens werden een
aantal beelden uit
van Bert Haanstra
zonneklaar bewezen dat
zich genomen, niet om te
waren, maar meteen
ook, dat Haanstra
een man met een
gevoel voor humor is.
Rita Corita lachte
aansluitend en voor
ogen een aap. En
Collem deelde ons, op
van Yvo nog steeds,
humor van Charlie
„tijdloos" en zelfs
teerd" zou zijn.
Gelukkig draafden
daarna Sjef van Oekel
om ons te verrassen
mededeling dat de hun
plotselings" is. Hoe het
zij, ondergetekende mot
na ineens om alles
er verder voor
scheen. Om
(dat was niet voor oei
maar ook Qfn een item ir
Televizier-magazine, dat
kond van deed, dat dezt
de somberste was sinds 70}
en dat KNMI zich nog stó
tegen alle klippen op vergist'
kwam niet meer bij. Zoi
zelfs niet, dat hij er zich ste J
meer van bewust werd, f 1
gevoel voor humor Te hebtj 1
En dat hadden Niehe en Pol!
dan toch maar bereikt
Herman Hofhui
