Maasvlakte geen dumpgebied
Vier maanden bij Bild: als een hersenspoeling
J
VAN ZEEMANSGRAF
TOT DUURSTE
STUK NEDERLAND
TUS
(Van onze correspondent)
HAMBURG Guenter Wallraff heeft xich „In het hol van
de leeuw" gewaagd door bijna vier maanden als verslagge
ver te werken voor het blad Bild van het Springerconcern.
In afwachting van zijn relaas en van een verfilmd verslag
voor de Duitse tv worden zijn activiteiten al enige weken
druk besproken in de Duitse pers.
De op zijn 34-ste al bijna legendarische Wallraff is bijna
tien jaar geleden begonnen met een ophefmakende verslag
geving van zijn belevenissen in de industrie. Hij werkte
in de fabriek en de mijn en had twee internationale affaires:
zijn gevangenschap in 1974 onder de Griekse kolonelsjunta
en de onderhandelingen met ex-generaal De Spinola over
wapens voor een staatsgreep in Portugal (1976). Van zijn
gebundelde reportages zijn in de Bondsrepubliek meer dan
een miljoen exemplaren verkocht, veel van zijn reportages
zijn in alle Westeuropese talen vertaald, ook in het Neder
lands. Wallraff werd in enkele maanden zo bekend dat hij,,
paradoxaal genoeg, nauwelijks nog aan de slag kon gaan:
Van 7 maart tot 30 juni werkte hij nochtans als „vaste
losse medewerker" op de regionale redactie van „Bild" in
Hannover. Hij kocht „managerskleding", scheerde baard en
snor af, verving zijn bril door contactlenzen, liet zijn haar
kort knippen en jacketkronen op zijn tanden zetten, veran
derde zijn accent, en een zoveelste Wallraff was geboren.
Zelfs zijn zevenjarig dochtertje Ines herkende hem niet
meer, en op persconferenties zat „de schrik van de West-
duitse industrie" in die weken naast vroegere collega's en
goede vrienden, zonder herkend te worden.
Hij had zich bij Bild voorgesteld als iemand uit het
reclamevak die een kans wou wagen in de journalistiek.
Wekenlang schreef deze onafhankelijke reporter onder het
pseudoniem Hans Essen in het sensatieblad Bild over seks,
drugs en kunstborsten, om te kunnen nagaan hoe het
mechanisme in „het voornaamste bastion van de internatio
nale reactie" werkt. Elke dag noteerde hij op de redactie
zorgvuldig wat hij zag en hoorde, bewijsmateriaal leverde
hij prompt in bij een notaris, en voor het hele project liet
hij zich door enkele advocaten juridisch advies verlenen.
Bild-reporter Essen legde zoveel ijver aan de dag dat hij
in drie maanden en drie weken ruim 9.400 gulden aan
premies verdiende. Hem was al promotie in het vooruitzicht
gesteld toen hij zich, met maagklachten, terugtrok.
Het resultaat was volgens het liberale blad Die Zeit kata-
strofaal voor het beeld van Bild. Wallraff zou niet alleen
een omvangrijke documentatie over valse berichtgeving
bijeen hebben gebracht en over de manier waarop die tot
stand komt, maar ook materiaal hebben verzameld waaruit
blijkt dat de journalisten van Bild door de totalitaire
structuur van het bedrijf worden fijngemalen. Medewerkers
zoals Hans Essen moeten hun informatie tot het uiterste
toespitsen om in dit systeem overeind te blijven, en „na
enige tijd kon ik vaststellen dat mijn gevoelens, reacties,
successen en teleurstellingen volledig afhankelijk werden
van de specifieke Bild-structuur. Ik onderging het als een
hersenspoeling", verklaarde Wallraff onlangs tegenover Der
Spiegel De centrale redactie van Bild herschrijft overigens
in vele gevallen de artikelen, maakt van bijkomstigheden
hoofdzaken, zodat de journalist zijn eigen stuk nog nauwe
lijks herkent.
Tegenover het Bild-concern en de reportages van het blad
worden politici weerloos. Bild heeft een macht die duidelijk
groter is dan het zelfbewustzijn van de politici, aldus
Wallraff, die de methoden uit het vaste repertoire van
Bild-verslaggevers aangeeft: als ziekenverzorgers, kelners of
condoléance-bezorgers dringen zij door tot het privé-leven
van hun slachtoffers.
Wallraff, om zijn eigen methodes aangevallen, zegt dat hij
zelf altijd zorgvuldig afweegt hoever hij kan gaan, en dat
niet om het even welk doel bepaalde middelen heiligt. De
Duitse persraad en ook rechters hebben hem in het gelijk
gesteld.
Tegenover het weekblad Die Zeit verklaarde Wallraff na
zijn laatste actie: ,Jk heb geen handtekening vervalst, geen
enkel document moeten tonen. De naam Hans Essen is een
pseudoniem, dat ik bij de orde van journalisten heb laten
inschrijven".
Wallraff zegt zelf weinig genoegen te beleven aan zijn
roll ens peL De voldoening van een toneelspeler is hem
kennelijk vreemd, en dat is begrijpelijk als men beseft hoe
hij in het Griekenland van de kolonels met electrische
schokken en stokslagen is gefolterd. Geregeld krijgt hij per
post en per telefoon dood bedreig mg en in huis, en vorig jaar
brandden zijn kantoor en archief uit
Guenter Wallraff zonder vermomming.
De natuur keert „vliegend" de rug toe aan de op de Maasvlakte oprukkende industrialisatie.
ROTTERDAM Als Nederlanders het woord „inpolde
ring" in de mond nemen denken ze daarbij doorgaans aan
de befaamde Zuiderzeewerken en minder aan de ongeveer
2.400 hectare die op de Noordzee werd veroverd: de
Maasvlakte. Die Maasvlakte, eeuwenlang een zeemansgraf
waaraan menige oudere zeevarende niet zonder enige
huiver terugdenkt, is de laatste tijd weer flink in het
nieuws. De ideeën voor dit gebied vliegen over de tafel:
vestig er een kerncentrale, zegt de een, leg er een grote
luchthaven aan, oppert de ander, gebruik de Maasvlakte
straks voor de ontvangst van het vloeibare aardgas dat
de Gasunie uit Algerije gaat betrekken, luidt het laatste
plan. Het gemeentebestuur van Rotterdam, de „baas" van
het gebied, reageert terughoudend op dergelijke plannen.
„Men moet goed bedenken dat de Maasvlakte niet het
dumpgebied van Nederland zal mogen worden", bromde
havenwethouder Henk van der Pols onlangs nadat de
Gasunieplannen voor de vestiging van een aardgasover-
slagstation op de Maasvlakte waren uitgelekt
De Maasvlakte is een produkt van de Rotterdamse expan
siedrift. Toen in de zestiger jaren steeds meer bedrijven
zich in de Botlek en Europoort gingen vestigen en vooraan
staande Rotterdammers voorzagen dat deze industriegebie
den op den duur onvoldoende zouden kunnen tegemoetko
men aan de gigantische vraag van Nederlandse en buiten
landse bedrijven naar grond in de ,Poort van Europa" werd
het moedige besluit genomen land te winnen.
Zo werd in de tweede helft van de zestiger en het begin
van de zeventiger jaren de Maasvlakte aangelegd. Direct
nadat men met de aanleg was begonnen meldde zich al
een belangrijke Nederlandse kandidaat: de Koninklijke
Nederlandse Hoogovens en Staalfabrieken N.V. in IJmui-,
den, die naast haar bedrijf in de IJmond een tweede op
de Maasvlakte wilde stichten. Dat gebeurde in de tijd
waarin het met ons grote staalbedrijf aanzienlijk beter ging
dan in de huidige periode, waarover de trieste Estelcijfers
van vorige week het nodige berichtten.
Gezien vanuit de expansiezucht was zo'n hoogovenbedrijf
cp de Maasvlakte wel aantrekkelijk, de Hoogovens zagen
al zoveel perspectief dat alvast een directeur benoemd werd
(dr. M. Albredit), maar het verzet bij de bevolking tegen
de stichting van een staalgigant was zo groot dat uiteinde
lijk besloten werd het plan niet uit te voeren.
In het „optimisme" van de zestiger jaren werd in Rotterdam
ook nog het denkbeeld gelanceerd de Maasvlakte uit te
breiden tot om Voorne heen, maar ook dat stuitte op zo'n
krachtig verzet dat dit plan diep"in de ijskast gelegd werd.
Een aardige bijzonderheid is nog dat het gemeentebestuur
van Rotterdam de Kroon onlangs gevraagd heeft ook het
stuk grond aan de Zuidwestkust van de Maasvlakte (de
„kop'*), waar zich thans een zanddepot bevindt, bij de
gemeente Rotterdam te trekken. Dit stuk is nu nog nie
mandsland. Volgens het streekplan Rijnmond zou hier een
natuur- en recreatiegebied moeten komen. Direct nadat
ia! here
CV gas,
iuken,
:oilet, bi
Dellen. I
f405.
Rotterdam dit verzoek gedaan had kwam de gemeente
Oostvoorne, die zich door de industrialisatie langs de
Waterweg toch al zo bedreigd voelt, in het geweer. Oost
voorne, een echte recreatiegemeente, meent dat de kop van
de Maasvlakte aan haar moet toebehoren. Burgemeester
Bolwidt zei dat vorige maand zo: .Alles wat er voor onze
kust is behoort aan ons". De achtergrond van dit verzet
van Oostvoome is duidelijk: men is benauwd dat Rotterdam
op een gegeven ogenblik toch weer dingen gaat doen die
Oostvoorne niet wenst.
Toen enkele jaren geleden de Maasvlakte gereed was
kwamen de gebruikers. Een ding was zeker: de Maasvlakte
zou niet het vriendelijke aanzien van dat van de IJsselmeer-
polders krijgen. De inrichting zou afgestemd zijn op de
behoeften van bedrijven die zich in dit meest westelijke
stuk havengebied zouden willen vestigen. De grond was (en
is) peperduur: de kosten van aanleg van de Maasvlakte
bedroegen ongeveer 2,5 miljard gulden, waarvan het groot
ste deel door de gemeente Rotterdam werd betaald.
Op dit moment bevindt zich op de Maasvlakte ondermeer
een olieterminaL Van deze terminal maken B.P., Shell, Esso,
Total, Chevron en Paktank gebruik Samen hebben zij -
een unieke situatie - een beheerder aangesteld. Er zijn nu
twee ligplaatsen voor zeer grote tankers (tot 68 voet, straks
mogelijk tot 72 voet nadat de z.g. oliegeul verdiept is) en
er staan 36 tanks. Er is ruimte voor 100 tanks en 8
ligplaatsen. Verder kan men op de Maasvlakte op een groot
terrein de elektriciteitscentrale aantreffen. Een van de
redenen om daar een centrale te bouwen was de aanwezig
heid van grote hoeveelheden koelwater voor de kust Er
wordt ook gesproken over de ombouw tot kerncentrale,
maar zowel Rotterdam als Rijnmond staan daar afwijzend
tegenover.
Zij vinden dat de psychische overbelasting, waarmee bewo
ners van het Rijnmondgebied geconfronteerd worden, al
zo groot is, dat de vestiging van een kerncentrale met al
haar mogelijke risico's daar niet meer bij kan. Bovendien
verwachten Rotterdam en Rijnmond dat de vestiging van
een kerncentrale op de Maasvlakte een negatieve invloed
kan hebben op andere activiteiten op dit nieuwe stuk.
Ook is op de Maasvlakte al een groot ertsoverslagbedrijf
gevestigd. Tenslotte is er dan nog een aardgas-emplacement
van de Gasunie, waar 75 miljoen kubieke meter aardgas
uit de Noordnederlandse gasvelden in voorraad worden
gehouden om in de winter aan de grote vraag in de
Randstad Holland te kunnen voldoen.
De besprekingen over een kolenterminal op de Maasvlakte
vinden voortgang. Er is al een begin, maar er kan een grote
uitbreiding plaatsvinden. Volgens wethouder Van der Pols
wijzen globale ramingen uit dat in 1985 wellicht 15 miljoen
ton kolen per jaar via de haven van Rotterdam zal kunnen
worden overgeslagen tegen ongeveer 7 miljoen ton op dit
moment. Omdat er een duidelijke tendens waarneembaar
is tot het gebruik van steeds grotere schepen bij het
kolentransport zal juist de Maasvlakte geschikt zijn voor
een grote kolenterminal
Het middenterrein van de Maasvlakte, nu nog maagdelijk,
is voor een groot deel gereserveerd voor de nieuwe contai-
nerterrainal Wat dat betreft vindt in Rotterdam een giganti
sche groei van de bedrijvigheid plaats, zozeer dat men op
zeer korte termijn wel gedwongen is om naar de Maasvlakte
te gaan.
Tenslotte moet uiteraard het plan van de Gasunie genoemd
worden om haar huidige opslaginstallatie op de Maasvlakte
om te bouwen tot overslagstation voor aardgas in vloeibare
vorm dat uit Algerije afkomstig is en over een aantal jaren
naar Nederland zal komen. Een TNO-rapport hierover
heeft, zoals bekend, grote opschudding veroorzaakt, vooral
op Voorne, in plaatsen langs de Nieuwe Waterweg en in
een deel van het Westland. Het havenbedrijf van Rotterdam
is nu bezig alle gegevens over de mogelijke risico's op een
rij te zetten, maar ook daar vraagt men zich af-of zo'n
station niet opnieuw een te zware mentale belasting voor
de omwonenden (in een grote cirkel) zal zijn.
Het alternatief is de bouw van een station op een aan te
leggen eiland in de Noordzee. De Gasunie vindt wel dat
de veiligheidsaspecten nader bestudeerd moeten worden,
maar blijft nog altijd de voorkeur geven aan de Maasvlakte,
temeer omdat de aanleg van een eiland in de Noordzee
(op enkele tientallen kilometers van Hoek van Holland)
volgens de Gasunie een erg dure zaak wordt, waarvan de
hogere kosten toch straks in de aardgasprijs tot uitdrukking
zullen moeten komen.
Met deze problemen worstelt het gemeentebestuur van
Rotterdam. Enerzijds de noodzaak om de haven volledig
concurrerend met de andere grote Europese havens te laten
zijn, anderzijds de noodzaak het al zwaar belaste milieu
niet nog verder te belasten.
Als extra probleem komt daar nog bij dat de rijksoverheid
Rotterdam nu niet bepaald alle mogelijke medewerking
verleent Wethouder Van der Pols klaagt steen en been over
het feit dat „Den Haag" ten aanzien van de indeling van
de Maasvlakte een zeer mistig beleid voert Onder meer
is nog altijd geen reactie van het Rijk ontvangen op het
al in begin 1973 door de gemeente Rotterdam ingestelde
beroep tegen het onthouden van goedkeuring door Gedepu
teerde Staten van Zuid-Holland van het bestemmingsplan
voor de Maasvlakte. Die onzekerheid kost Rotterdam, dat
nota bene het grootste deel van de kosten van aanleg van
de Maasvlakte gedragen heeft forse bedragen.
De Maasvlakte, het vroegere zeemansgraf peperduur op
de zee veroverd stuk Nederland verdient de aandacht
van ons gehele land. Een fascinerend gebied dat, met
eventueel een kerncentrale en de opslag van vloeibaar
aardgas uit Algerije, ook het gevaarlijkste stuk Nederland
kan worden. Zover zal het, ondanks de gebleken belangstel
ling, niet komen. Het wordt mogelijk, maar het is ook
mogelijk dat er noch een kerncentrale noch een aardgaster-
min al komt. Het Rotterdamse gemeentebestuur is thpis
bezig alle belangen, zeer zeker ook de milieu- en veiligheids
aspecten, tegen elkaar af te wegen. Zijn verantwoordelijk
heid is groot
E. J. MATH3ES
Op de vlucht voor het opkomend gevaar van (kern)energie en vervuiling????
