„Pas op, anders wordt
u hier weggeknuppeld"
Pater D. Scholten: Ontwikkeling Zuid-Afrika
heeft veel weg van springprocessie
lllllllllllll!lllllllllllllllllllllllll!lllllll!lllll!lllllllllllllllllll!lllllllllllllll!ll!l!lllllll!lllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
SCHOOLJEUGD
DOET STAP
TERUG VAN
25 EEUWEN
SMULLEN VAN
BRANDNETELS
EN LOGEREN
IN PREHISTORIE
WOENSDAG 3 AUGUSTUS 1977
LEIDSE COURANT
PAGINA
De ontwikkelingen in Zuid-
Afrika hebben veel weg van
een springprocessie: drie stap
pen vooruit, twee stappen
achteruit Aldus de Neder
landse pater Dominicaan Do
minic Scholten (47), secreta
ris-generaal van de Zuidafri-
kaanse bisschoppenconferen
tie, voor korte tijd in Neder
land en elders in Europa.
Op 22 augustus moet hij weer
in Pretoria zijn om de uit
spraak te vernemen van de
rechtszaak die de staat tegen
hem had aangespannen we
gens het in bezit hebben van
verboden geschriften en het
verzenden van twee publika-
ties naar het buitenland Een
brochure over martelingen in
Zuid-Afrika had hij toegezon
den aan pater F. Robben van
de Dominicanen van Nijme
gen, aan de Bisschoppelijke
Vastenaktie te Zeist en gan de
Pauselijke Missiewerken in
Den Haag.
Het proces, dat 12, 13 en 14
juli werd gevoerd, werd bijge
woond door onder anderen
aartsbisschop J. Fitzgerald,
voorzitter van de Zuidafri-
kaanse bisschoppenconferen
tie, een waarnemer namens de
Nederlandse overheid en de
provinciaal van de Dominica
nen, die uit Rome bericht had
ontvangen dat het Vatikaan
zich met de zaak bezig houdt
Bovendien was gezorgd voor
drie goede advocaten. Pater
Scholten tegenover het ANP:
„Een gewone beklaagde heeft
heel wat minder steun".
Een lichtpunt vond hij dat de
hogere rechtspraak er nog
steeds onafhankelijk plaats
vindt. Rechters worden niet
benoemd door de regering en
ook niet door haar afgezet
Aanleiding tot het proces was
een bisschoppelijke verklaring
die de folteringen aan de kaak
stelde. De politie wilde weten
wélke bisschop wét had ge
zegd in de vergadering waarop
de tekst was vastgesteld.
Pater Scholten moest hen ech
ter teleurstellen: er waren
geen notulen gemaakt en even
min was de bandrecorder ge
bruikt. Toen zij bot hadden
gevangen, gaven ze de zaak
aver aan de geheime politie,
die de post van het secreta
riaat van de bisschoppencon
ferentie voortaan regelmatig
opende. In april betrapte pater
Scholten 's morgens vroeg
twee veiligheidsagenten, die
zijn bureau grondig hadden
doorzocht en zich aanvanke
lijk uitgaven voor technici van
de telefoondienst
Tijdens het proces hebben pa
ter Scholten en zijn verdedi
gers proberen aan te tonen dat
hij niet wist dat de publicaties
op de (steeds wisselende) lijst
van verboden werken stonden
en dat hij de twee brochures
en het gewraakte tijdschrift
als godsdienstige lectuur be
schouwde, omdat de Kerk
heeft te maken met het lijden
van de mensen. De openbare
aanklager was het hier be
paald niet mee eens. Dan kun
je zelfs porno wel voor een
godsdienstig doel gebruiken,
zo betoogde hij.
Vergeleken met Oosteuropese
landen, is er in Zuid-Afrika
godsdienstvrijheid, mits de
Kerk zich maar niet met het
maatschappelijk leven be
moeit, aldus pater Scholten.
Over de rechtszaak wil hij zich
op dit moment niet uitlaten.
Wel wil hij nog kwijt als
negatief punt van de genoem
de „springprocessie" dat er
een wet op stapel staat, waarin
de dure processen niet meer
mogen worden betaald uit de
kerkeras, afgezien of dit geld
nu uit binnen- of buitenland
komt
Een andere stap achteruit
vindt hij het feit, dat de com
missie die in Soweto een zeker
zelfbestuur wilde invoeren,
geen voet aan de grond krijgt
Positief in die stad, waar hij
zelf twee jaar pastoraal heeft
gewerkt, acht hij de benoe
ming na de onlusten van
vorig jaar van een nieuwe
commissaris van politie, die
voortdurend bereid is te pra
ten.
Het belangrijkste positieve ele
ment vindt hij echter dat de
beweging naar gelijkheid
thans een beweging is gewor
den voor en door zwarten,
vooral van de jongeren van 19
tot 24 jaar. Het is volgens pa
ter Scholten hoopgevend dat
de jeugd zelf het huidige on
derwijs niet meer aanvaardt.
Erg goed is ook aldus pater
Scholten dat de regering de
zwarte bewustwording en de
zwarte pers vrij aardig toelaat
Dominic Scholten ontkent dat
de bisschoppen pas de laatste
jaren duidelijk van zich heb
ben laten horen. Sinds 1952
hebben zij zich ten minste elke
vijf jaar uitgesproken over de
rassenverhoudingen. Dat de
verklaring van februari veel
weerklank heeft gevonden
komt volgens hem omdat het
een kort en helder stuk is en
vooral omdat de atmosfeer
sinds Soweto veranderd was.
Deze verklaring bevat ook
heel concrete punten over de
integratie van de rassen in de
Kerk zelf. Van de 1,9 miljoen
katholieken van Zuid-Afrika
zijn er ongeveer 400.000 blan
ken. Vooral de blanken, die
afkomstig zijn uit Angola of
Mozambique, hebben van de
dekolonisatie zo'n trauma
overgehouden, dat ze er nog
niet gemakkelijk toe komen
om de rechten van de gekleur
de bevolking te beschermen.
Het zou volgens pater Schol
ten te wensen zijn dat alle
kerken van Zuid-Afrika meer
gericht zouden zijn op de
maatschappelijke problemen.
Nu scharen de drie reformato
rische kerken zich vrijwel ach
ter het regeringsbeleid.
De buitenlandse druk vindt hij
belangrijk, maar betrekkelijk.
Het grote werk moet in Zuid-
Afrika zelf worden gedaan.
Voor de zwarte bevolking is
het niet te begrijpen, dat het
westen met het terugtrekken
van investeringen dreigt om zo
het bewind om te buigen en
tegelijk volop wapens levert
aan hetzelfde bewind, aldus
pater Scholten, die het overi
gens positief vindt, dat door
druk vanuit Europa het perso
neelsbeleid wordt verbeterd in
fabrieken, waar Europese on
dernemingen een vinger in de
pap hebben.
De toekomstverwachting van
de secretaris van de Zuidafri-
kaanse bisschoppenconferen
tie: ,Het zal moeilijker worden
voordat het beter wordt".
Aartsbisschop
Ballestrero
van Bari
naar Turijn
Paus Paulus beeft de 63-jarige
Anastasio Alberto Ballestrero
tot nieuwe aartsbisschop van
Turijn benoemd. Ballestrero,
tot nu toe aartsbisschop van
Bari, volgt kardinaal Michele
Pellegrino op, die vorige week
officieel aftrad om gezond
heidsredenen.
Ballestrero, die tot de orde
van de ongeschoeide carmelie-
ten behoort, staat bekend als
gematigd. Zijn voorganger
was zeer progressief.
De nieuwe aartsbisschop, die
op 3 oktober 1913 in Genua
werd geboren, nam als gene-
raal-overste van zijn orde ook
deel aan het tweede Vaticaans
concilie. In december 1973
werd hij aartsbisschop van
Bari in Zuid-Italië. Hij wordt
beschouwd als een man met
bijzonder organisatietalent
KORTE METTEN
„Gelukkig is het rustiger ge
worden rondom de kerk in
Nederland", aldus kardinaal
Alfrink in een radio-interview
in Oostenrijk. Als een van de
oorzaken van de weergekeer
de rust noemde de kardinaal
bet feit dat de problemen zijn
besproken. Ook de belangstel
ling van de internationale
pers is afgenomen, omdat er
niet uitkwam wat men ge
vreesd of verwacht had. „Ik
heb altijd gezegd, dat er in
Nederland geen schisma komt
en dat is er ook niet geko
men", aldus de kardinaal.
Amerikaanse en Israëlische
oudheidkundigen hebben bij
Beit Sjemesj, halverwege Tel
Aviv en Jeruzalem overblijfse
len gevonden van de stad Tim-
nath, die omstreeks 1200 v.
Chr. door brand werd ver
woest. De stad wordt vermeld
in het bijbelboek Richteren.
Samson zou er een jonge
leeuw aan stukken hebben ge
scheurd.
De hulpbisschop van La Paz
in Bolivia heeft de samenstel
ling bekend gemaakt van een
nieuwe nationale commissie
Justitia et Paz, die zich gaat
wijden aan „de verdediging
en de verkondiging van de
gerechtigheid en de vrede in
het land in overeenstemming
met de normen van de Heilige
Stoel". De vorige commissie is
gedurende twee jaren niet ac
tief geweest, omdat zij aan
zienlijk was uitgedund door
arrestatie en uitwijzing van
leden. Voorzitter van de nieu
we commissie is de leek Artu-
ro Vilella del Villar.
Tot bisschop van het nieuwe
bisdom Biloxi (VS) aan de
Golf van Mexico is benoemd
de zwarte wijbisschop Lawson
Howze (53). Veertig bisschop
pen en tweehonderd priesters
namen aan zijn intronisatie
deeL Lawson Howze werd in
Alabama geboren en ging op
24-jarige leeftijd tot het katho
licisme over. Hij is de eerste
zwarte bisschop sinds de
eeuwwisseling. Wel zijn er nog
drie zwarte wijbisschoppen in
de Verenigde Staten.
Van 24 tot 30 augustus zal in
Frankfurt het zevende inter
nationale oecumene-congres
houden. Onderwerp zal
het verschijnsel der basisge
meenschappen. Er worden on
geveer honderdtwintig leden
van de orde verwacht uit der
tig landen, alsmede talrijke
gasten, onder wie dr. Lukas
Vischer van de Wereldraad
van Kerken.
Apeldoorn De pot schaft gesmoorde
brandnetels vandaag in Berg en Bos.
Een homp brood van eigen deeg en een
slok kruidenthee. De prehistorische men
sen, jongens en meisjes van een jaar of
twaalf, eten met hongerige tanden.
Rond een rokerig vuur in de rieten hut
worden de karweitjes van de volgende
dag bepraat. Peter zal de schapen hoe
den en Marjan de wol verven. Steven
heeft de hak al bij de deur ge2et, een
werktuig dat een beetje op een lange bijl
lijkt. Daar zal hij morgen de weerbarsti
ge akkers eens mee te lijf gaan om
plaats te maken voor het zaaigoed.
Boven de vlammende haard schommelt
een roeterige koeiehuid om de vonken op
te vangen. In een schemerig hoekje wordt
het laatste restje thee opgeslobberd uit
een primitieve nap van klei.
Eén van de meisjes aait een lammetje
over de wollige kop. Het vuur wordt
gedoofd. Voldaan en doodop kruipen
veertig kinderen onder een schapevacht.
Er liggen er ook in een donzen slaapzak,
maar in je slaap is dat zo een beestevel
geworden. Tussen de wuivende bomen
dromen de kinderen in de trant van
vijfhonderd jaar vóór Christus. Niemand
wordt wakker van het murmelende
schaap of van de pony die eventjes de
manen schudt Dóódgewoon dat dieren
en mensen onder hetzelfde dak maffen.
Deze nacht slaapt er één extra lekker.
Dat is Sjerk Rommés, als ambtenaar
natuurzaken verbonden aan de gemeen
telijke dienst Landelijke Eigendommen.
Schoolbioloog dat is misschien nog
wat duidelijker.
Sjerk is de man die met steun van een
legertje enthousiaste mensen kans heeft
gekregen een uniek project op poten te
zetten. Dat er deze nacht scholieren in
een vlaslinnen jak, in een voorhistorisch
huis in de armen van de natuur liggen
te maffen dóér was 't nou net om
begonnen.
De Hapshut in Apeldoorn is enig in z'n
soort. Voor zover Sjerk Rommes kan
nagaan is er in heel West-Europa nergens
iets te vinden dat zo getrouw is nage
bouwd uit het leven van de ijzeren mens.
Vlakbij Kopenhagen, in het dorpje Lehr-
je, hebben ze ook zo'n stukje dorpsleven
van ver voor de jaartelling nagebootst,
maar daar kijken de toeristen met mo
derne fototoestellen om een hoekje. In
Berg en Bos gebeurt dat niet. Twintigste-
eeuwse mensen in kunstvezel of indus
triële kledij zijn daar ongewenste vreem
deling. En dat moet zo blijven ook. De
Hapshut in Apeldoorn is verhuurd aan
de fantasie van het kind en de rente van
deze aanpak is nu al merkbaar.
Na een paar dagen experimenteren
vraagt geen kind meer hoe laat het is.
Het horloge is thuis gebleven en hij eet,
werkt en slaapt nu een paar dagen zoals
verre voorouders vijfentwintig eeuwen
terug hun dagen en nachten indeelden.
Milieu-opvoeding in een héél apart jasje.
Landelijke Eigendommen in Apeldoorn
heeft meer van die originele ideeën uitge
vonden. Schoolklassen die in het bos aan
het werk gaan, de Boomfeestdag die in
Berg en Bos begon en nu nationaal bezit
is geworden, de natuurpaden, de biologie
les-centra. Nu de Hapshut, ontleend aan
de naam van een pieperig dorpje zuide
lijk van Nijmegen, waar een dikke tien
jaar geleden zeer gewichtige opgravingen
werden gedaan. In dat dorpje Haps wer
den grondsporen teruggevonden van een
voorhistorische behuizing, wat paalgaten
in de grond en naar dat voorbeeld
werd in Apeldoorn stengeltje voor sten
geltje een copie nagebouwd. Met de rook
gaten van toen, de britsen om op te
slapen, de ingebouwde stal, de deur met
primitieve hengsels.
Sjerk Rommes: „Je zou het best een
beetje experimentele archeologie kunnen
noemen. Je test in de praktijk uit hoe
de mensen heel vroeger hebben geleefd.
Stel voor: je vindt een prehistorische bijl.
Hoe hebben ze dat gereedschap toen
eigenlijk gebruikt? Hoe bouwden ze toen
hun huizen? Ik had dat dorp in Lehrje
in m'n stagetijd een beetje bestudeerd en
nadien dacht ik steeds: zoiets zouden we
hier best kunnen combineren met gerich
te milieu-educatie."
En waarachtig daar zitten ze nu jonge
mensen die zó in de sfeer zitten, dat de
vergrijsde historie levend is geworden.
Ze smeren met plakkerige leem een broo
doven bij elkaar, malen met een ronde
steen hun meel, koken eikebast om kleur
stof te winnen en hun kleren te verven.
Ze leven als ijzeren mensen, met een
klein knipoogje naar de historische be
trouwbaarheid ervan. Een linnen jack
hoort erbij, maar als 't buiten koud is
moet er wel een stevig T-shirt onder.
De schoolklassen die meedoen, blijven
drie dagen en dus twee avontuurlijke
nachten. Allemaal zo echt en primitief
mogelijk. Als er kip wordt gegeten in het
dorp, dan moet er eerst worden geplukt
En er zit geen warme bakker op de hoek.
Wel m de buurt de telefoon als een van
de kinderen ziek zou worden, maar dat
weet alleen de leider. En die houdt er
stijf de mond over dicht.
Rommes: „Alles wat de fantasie van het
kind zou kunnen verstoren proberen we
uit de buurt te houden. Ja, een geweldig
project, waarvan we hopen dat andere
gemeenten het over zullen nemen. Er is
enorm veel voorbereidend werk voor ge
daan, maar na een paar dagen kun je
hier al zien dat 't dat dubbel en dwars
waard is geweest. Het kind is ongelooflijk
geïnteresseerd in de prehistorie, maar het
heeft er net als wij allemaal een
vertekend beeld van. Wat schrijven ge
schiedenisboekjes nou over die tijd? Ha-
ha, een verhaaltje over kerels in berevel-
len, maar je komt zelden een goed ver
haal tegen. Waar lees je dat ze in die tijd
echt al een hoogstaande cultuur hadden?
En die hadden ze, reken erop. Hier zien
we nu kans om de jeugd terug te zetten
in die tijd. Op school hadden ze al een
hele tijd werk gemaakt van de voorberei
ding. Het enige moderne dat ze hiernaar
toe mochten meenemen was een tanden
borstel."
Waarheidsgetrouw, dat verscholen plekje
historie in het Apeldoornse natuurpark.
Het Rijks Oudheidkundig Bodembureau
steekt de hand in het vuur als waarmerk
van echtheid en een hele reeks andere
autoriteiten zorgde voor de bijbehorende
toestemming.
Rommes: „Zonder de directeur van onze
dienst, de heer Bouman, was er nooit wat
van terechtgekomen. Maar ook al die
andere diensten die erbij betrokken wa
ren, hebben stuk voor stuk fantastisch
gereageerd. Je kun je bijvoorbeeld voor
stellen dat iemand zegt: nou, nou, is dat
hygiënisch wel verantwoord maar onze
GG&GD bekeek de zaak en zei ook:
akkoord, dat moet van de grond komen.
En 't is nu van de grond. We staan nog
aan de wieg van dit project maar misluk
ken kan het al bijna niet meer. Zo ent
housiast zijn de reacties in de eerste paar
dagen al geweest."
De Apeldoornse school De Rank heeft de
primeur gekregen om als eerste in de
prehistorie te gaan logeren. Niet zomaar
van het ene op het andere moment, maar
na gewichtige voorbereiding. Studenten
van de Pedagogische Academie in
Amersfoort komen daar regelmatig voor
naar Apeldoorn om les te geven. Ze
vertellen over het ijzeren tijdperk, over
de kunst van het spinnen en weven, over
ander gereedschap, over de manier waar
op ze toen hun huishoudentjes dreven.
Kwaliteit leveren ze af, de studenten uit
Pe eerste oogst brandnetels, ze hebben ev van gesmuld.
Amersfoort. Ze hebben kans gezien een
portie vijfhonderd-jaar-voor-Christus op
het lesrooster te brengen, waar de zesde-
klassertjes iedere keer met verlangen
naar uitkijken. In de komende weken zal
er nog een aantal scholen een retourtje
vroege geschiedenis krijgen. In septem
ber en oktober komen de volgende lich
tingen aan de beurt.
Schoolbioloog Rommes: „De theorieles
sen worden hier zichtbaar. Ze hebben
bepaalde technieken geleerd waar ze an
ders nooit aan toe zouden komen. Maar
ze hebben nog veel meer geleerd: hoe ze
de natuur verstandig kunnen gebruiken;
wat je met de natuur kunt doen en wat
je er niet mee moet doen. De eerste dag
had ik nog wel een beetje angst. Krijg
je de kinderen wel kalm, wordt 't een
cowboyspelletje? Maar niks hoor. Na een
kwartiertje was iedereen al bijna auto
matisch aan het werk gegaan. Ze wisten
verdraaid goed dat als er 's avonds gege
ten moest worden, dat er dan ook eerst
brood gebakken moest worden. En jawel,
toen kwam ook de eerste oogst brandne
tels binnen. Ze hebben er van gesmuld.
Je kon echt merken dat ze even afscheid
hadden genomen van hun eigen tijd
ze zijn er ook echt emotioneel bij betrok
ken. Niet angstig, wel opgewonden in het
begin. Het blijft een enorme ervaring, een
nachtje in zo'n voorhistorische hut. Het
fijne is, dat je kunt ontdekken dat er één
grote familie ontstaat, waarin iedereen
wordt gerespecteerd om z'n eigen kwali
teiten. Wie goed met de pony kan op
schieten of met de schapen, hoeft niet
bang te zijn dat een ander hem dat
karweitje afpikt. Ze zoeken zelf hun
werk, niks moet. Vorige week hoorde ik
opeens fluitmuziek tussen de bomen. Zit
een jongen bij de schapen een deuntje
weg te blazen. Na de eerste nacht hoorde
ik 's morgens al om een uur of zes de
maalsteen. Een paar meisjes waren al
vast aan de voorbereidingen voor het
brood begonnen. Maar om een uur of
acht lagen er ook nog een paar rustig
te pitten. Wel, laat ze maar slapen. Laat
ze maar zelf ontdekken dat je niet zo
maar kan rondhannesen in de natuur,
ontdekken met hoeveel luxe we ons ei
genlijk hebben omringd in ons leven
!ja, ook een beetje ontdekken wat precies
een voedselprobleem in de Derde Wereld
is. Kinderen kijken daar, geloof ik, een
beetje anders tegenaan als ze zelf
voedsel bij elkaar moeten zoeker
moeten zorgen dat ze niet met een ictv.
maag naar bed gaan.
Ik hoop dat dit project een sneeuwbalef
fect zal krijgen".
Eén van de kinderen heeft er heel andere
woorden voor: „U mag hier helemaal niet
komen. Dit is een andere tijd. Pas op,
want anders wordt u hier weggeknup-
M. J. KES
