Tweeslachtigheid
in film over Sardinië
EHEEH
TELEVISIE DINSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
TELEVISIE VANAVONI
Twee avonden met
'Les Misérables'
LOUIS VAN
GASTEREN
HINKT OP
TWEE
GEDACHTEN
gerechtig-
NEDERLAND I
NOS
18.45 Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
19.04 Black Beauty, TV-
19.30 Herinnering der
held, deel 2
NOS
21.35 Journaal
21.50 Herinnering der
held, vervolg
22.45 Kerkeped
23.- Symbiose
NOS
23.04 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
VARA
19.04 Filmblik
NOS
20.— Journaal
VARA
20.25 Les Mlsórables, Franse
speelfilm (1957), deel 1
22.20 Achter het Nieuws
NOS
22.45 Journaal
DUITSLAND I
19.— Nieuws uit Noordrili
Westfalen
21.— Journaal
21.15 Panorama
22.- Nostalgie In blues
22.45 Magische namen (Mui
nl)
23.30 Journaal
Jen, ij
18.— Journaal
18.10 De verloren eilanden,
18.35 Draaischijf
19.20 Fahrt Ins Blaue, foddors
19.55 Die Nlbelungen
20.— Journaal
20.30 TV bij EEG in Londen
21.15 Praxis, gezondheldsma)
ne
22.— Journaal
21.15 Angst essen See Ie aufi
Turken heten AA), Duitse ti
film
23.55 Journaal
BELGIE
NEDERLANDS
18.55 Beertje Padcflngton
19.- Klein, Idein kleutertje
19.15 Sporttribune
19.45 Journaal
20.15 Liedjes van nu en toen
20.45 Leven en dood van P«»
pe, TV-serie, afl. 4
21.35 Humorfestivol Knokke-h
22JZ5 Journaal
AVRO
14.— Jopie Boem Boem, tekenfilm
15.- Abtoft-Oabba-Oo, popshow
15.50 Goochelshow
DUITSLAND I
11.— Journaal
11.05 Draaischijf
11.30 De zeewolf, TV-fllm, c
12.55 Actuele vragen
13.05 Panorama
13.50 Persoverzicht
14.— Journaal
17.15 Journaal
17.20 Operafragmenten
DUITSLAND il
HILVERSUM I
HILVERSUM II
HILVERSUM III
NOSi 18.03 De vacaturebank. 18.11
NOS-maal. AVRO: 19.02 (S) Het ste
tijdperk. 20.02 Radiojournaal. 20.05
Supercleandreammachine. 21.02 (S|
Negen-uur-jazz-show. 22.02 Radioj
naai. 22.05 (S) Blues, ballads en t
22.55 Meded. 23.02 (S) Candlelij
how. (0.02 Radiojournaal) 0.04 <,sj
Steeman KRO: 1.02—7.00 (S) KR
HILVERSUM I
AVRO: 7.00 Nws. 7.02 (S) AVRO-klok.
(7.30 Nws. 7.41 Radiojournaal.) 8.30
Nws. 8.36 Gymn. voor de huisvrouw.
8.45 De Groenteman. 8.50 Morgenwij
ding. 9.00 (S) Klass. muz. NOS: 9.30
Spiegel van België. AVRO: Radio La-
waaipapegaai. 10.10 Arbeidsvitaminen:
populair verzoekplatenprogramma.
(10.30 Nws. 10.33 Radiojournaal.) 11.30
(S) Rondom twaalf - een allerlei voor
iedereen. 12.26 Meded. voor land- en
tuinbouw. 12.30 Nws. 12.41 Radiojour
naal. 12.55 knipperlicht, verkeersmagaz.
13.25 Beursplein 5. 13.30 'n Middagje
AVRO: muziek, inform, en service.
(15.30 Nws. 15.33 Radiojournaal.) 17.00
De heilige strozak, radiostrip (5). OVER
HEIDSVOORLICHTING: 17.20 Nieuws uit
de Nederlandse Antillen AVRO: 17.30
Nws. 17.32 Radiojournaal. 17.45 Top
pers van toen (gr.pl.).
worden we allemaal, gesprekken.
Zomer '77 OVERHEIDSVOORI
TING: 12.49 Uitzending voor de
bouw. 13.00 Nws. 13.11 Echo. 13.2
vleugels, pianomuziek. 13.40 Een i
als jij, gesprekken. 14.00 Uit het op
te- en musicalalbum. 16.00 Nws. 1
Muzikaal spreekuur. NOS: 17.00 He
mijn tijd wel duren: milieu- en gr
stofaangelegenheden. 17.20 (S)
light. 17.40 Inform, uit de regio.
HILVERSUM III
üiii'J d:Mii!nwii imm
KRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn. 7.20
Het levende Woord. 7.25 Badinerie:
klass. muz. 7.54 Overweging. 8.00 Nws.
8.11 Echo. 8.30 Aubade: Kamer- en
orkestmuz. 9.30 Scheepspraat. 9.35 Wa
terstanden. 9.40 Interval. 10.30 Muziek
die niet oud wor
oudere mensen. 1
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) CapriJ
kamer- en orkestmuz. 9.00 Nws. f
Aktua-klankbeeld. 9.30 (S) Van h
en verre. 10.00 (S) Opus tien tot t\
12.00 (S) Intermezzo. 13.00 (S)J
meest verkochte 'klassieke tien'. 1,
(S) Koren en korpsen. 14.00 Nws. 1'
(S) Om de kunst. 15.30 (S) Guita
16.00-17.00 (S) belcantorium.
RADIO/TELEVISIE
MAANDAG 25 JULI 1977 PAGINj
LEIDSE COURANT
Na Vader Alexandre Pumas'
„De drie musketiers" en junio
r's „De dame met de camelia's"
is Victor Hugo's „Les nüsera-
bles" wel het meest verfilmde
werk uit de Franse literatuur.
Niet alleen in Frankrijk zelf,
maar ook in het buitenland
greep men bij herhaling naar
Hugo's lijvige roman over de
galeiboef Jean Valjean, die on
der de naam Jean Madeleine in
het stadje Morvin een nieuw
bestaan opzet en het zelfs tot
burgemeester brengt, maar
moet vluchten als de onmense
lijke voormalige galei-inspec
teur Javert politiechef van
Morvin wordt.
In de uit 1957 daterende ver
filming - vanavond én morgen
avond op uw scherm - heeft
regisseur Jean Paul Le Chanois
getracht Hugo's tekst zo ge
trouw mogelijk te volgen, waar
door het hem onmogelijk werd
één avondvullende film te ma
ken en het verhaal in tweeën
moest splitsen. Hoewel de opzet
- de onrechtvaardige wetstoe
passing in het Frankrijk aan het
eind van de achttiende eeuw én
de levensomstandigheden van
de arbeidersklasse in beeld te
brengen - het gegeven beter tot
zijn recht doet komen dan bij
voorbeeld in de geromantiseer
de Amerikaanse verfilmingen
met o.m. Frederic March en in
1952 Michael Rennie - is het
voor de kijker wel een hele kluif
geworden.
Maar daartegenover staat dat
men nog eens de onvergetelijke
Jean Gabin aan het werk kan
zien, die van de oersterke Val
jean een waardige figuur maakt
in tegenstelling tot de oerslechte
bloedhond Javert van Bernard
Blier. In de schaduw van deze
zwart-wit tegenstelling bewegen
zich nog Serge Reggiani, Bour-
vil en Danielle Delorme om
maar een paar namen te noe
men.
De poging om Victor Hugo's uit
1862 daterende „Les misera-
bles" op het filmdoek nu eens
helemaal tot zijn recht te doen
komen is lofwaardig, maar niet
helemaal geslaagd.
Wie er twee avonden voor over
heeft kan zich daarvan overtui-
gea
Ned. II, 20.25 uur en dinsdag
Ned. 1,21.50 uur.
Black Beauty
Vicky en Kevin verdwalen in
het bos, als zij medicijnen moe
ten brengen naar een patiënt in
aflevering „De vlucht" van
Black Beauty. Zij ontmoeten
een vreemde man die overstuur
raakt als hij het paard ziet.
Waarom de man zo in de war
is geraakt, houdt het tweetal in
deze aflevering bezig.
Neurenberg
De NCRV zendt vanavond het
tweede deel uit van „Neuren
berg en nu", waarvan gister
avond deel I werd uitgezonden.
Deze avond staat tot kwart voor
elf opnieuw in het teken van
„Mensen en machten", het mot
to dat werd gegeven aan een
aantal films die de strijd tussen
individuele en kollektieve ver
antwoordelijkheid en macht be
handelden.
Ned. 1,19.30 en 21.50 uur.
Filmblik
In de wekelijkse filmblik verto
nen jongens en meisjes uit Heer
enveen een zelfgemaakte musi
cal. Voorts worden filmtips voor
de vakantie uitgezonden. De mi-
me-speler Rob van Reyn treedt
in de pauzen op.
Ned. II. 19.04 uur.
-
Morgenmiddag, Ned. I om 15.00 uur: Abba.
Jean Gabin speelt Jean Valjean. In „Les misérables''
heersers. Van deze invallen ver
tellen de nuraghen, een soort ver
dedigingswerken, lang voor
Christus gebouwd en waarschijn
lijk bestemd om indringers op
een afstand te houden. Moren,
Phoeniciërs, Grieken en Romei
nen hebben hun sporen nagelaten
en oude basilieken wijzen erop,
dat de pogingen tot kerstening
van Gregorius de Grote evenmin
zonder gevolgen zijn gebleven.
Diverse beschavingen zijn over
dit eiland heengegaan en hebben
hun sporen nagelaten. Hieraan
wijdt de filmer mooie, in helder
licht geplaatste beelden, zelfs in
de onderaardse grotten, waar hei
dense tempeldiensten moeten
hebben plaatsgevonden ter ere
van de god van de onderwereld.
Van eigenlijke Sardijnen kan
men niet spreken. Daarvoor heeft
er teveel vermenging vanbuitenaf
meegespeeld. Elk dorp kent zijn
eigen vrijheden. Men eet uitslui
tend brood, dat in het eigen dorp
is gebakken. Religie en creatief
gevoel vinden elkaar op bruilof
ten en partijen, waarbij het brood
in bepaalde vormen wordt gebak
ken zoals bijv. een kruis.
Van de één miljoen Sardijnen
vormen de herders de armste
groep. Toeristisch zijn dezen ook
het meest interessant, maar de
plaatselijke VW ziet het niet zit
ten om die armoe te verheerlijken
terwille van de toeristische trek.
Meer perspectief zit erin de wijn
bouw, die zich heeft gepseciali-
seerd in diverse soorten.
In de beslotenheid van het eiland
konden oude gebruiken zich zeer
lang handhaven, bijna magische
rituelen, zoals jaarlijks de rodeo
in het plaatsje Sedilo. Op dat
feest bestormt een horde van
tientallen vurige paarden de berg
waarop de kerk staat, die daar is
gebouwd door de eerste katholie
ke Romeinse keizer Cons tan tijn.
Terwijl de hemel vervuld raakt
van het knallen van de jachtge
weren en het gevloek van de
mannen, werken de horden zich
door een nauwe poort heen. Nie
mand kan helemaal de oorsprong
van dit gebeuren verklaren, maar
men werpt zich er elk jaar weer
vol overgave in.
Ook de klederdrachten hebben
zich de eeuwen door gehand
haafd, kleurrijk en afwijkend als
de draagster een meisje dan wel
een getrouwde vrouw is. De oude
re vrouw staat hoog in aanzien.
Haar wordt een zekere wijsheid
toegekend, die ontbreekt bij de
jongere vrouw die hét van haar
lichamelijke aantrekkelijkheid
moet hebben. Op Sardinië heerst
zodoende het matriarchaat, de
vrouw als bestierster van het huis
en de familie. Zij scheppen daar
door zekerheden voor de mannen.
Haar wordt een magische kracht
toegekend.
De geëngageerde Van Gasteren
komt aan het slot van de film om
de hoek kijken. Hij toont dan
beelden van de moderne petro
chemische industrie en vindt dat
deze eigenlijk niet toegelaten mag
worden op dit eiland. Men zit dan
plotseling wel tegen een heel an
dere film aan te kijken dan het
begin en het hart ervan beloof
den.
TON OLIEMULLER
Louis van Gasteren: „Ik weet dat ik met
mijn film dingen aanricht die ik niet
wil".
Het hinken op twee gedachten - de betrok
kenheid met maatschappelijke verschijnselen
en daarnaast het filmisch vastleggen van een
werkelijkheid waarop hij geen vat heeft -
kenmerkt niet alleen de films van Louis van
Gasteren, maar treedt ook aan de dag in rijn
persoonl ijkheid.
Zelf zegt hij ervan: „Ik ben met mijn films
in een moeilijke positie geraakt Ik maakte
ze omdat alles op dit eiland mij boeit, maar
ze hebben er al toe geleid, dat er trek naar
dit eiland is ontstaan. Dat heb ik niet gewild.
Mij stonden hele andere dingen voor ogen.
Eigenlijk had ik deze films niet moeten ma
ken, maar dat kon ik als filmer niet laten.
In ons land werken 3.000 Sardijnse gastarbei
ders, die meer cultuur in hun pink hebben
dan de 13 miljoen Calvinisten die dit land
bevolken. Ik verzet me tegen de vestiging van
de petrochemische industrie op dit eiland,
maar tegelijkertijd jaag ik met mijn films de
meute er naar toe. Wat richt ik aan met mijn
films? Dat weet ik niet, maar wat er nu
gebeurt wil ik niet Dat is de macht van de
tv, die als een dwingend fascistisch element
je huiskamer binnendringt Het laatste shot
in mijn film toont een Duitser, die net als zijn
broer in Zandvoort alvast een kuil voor zich
zelf claimt In mijn films over Sardinië ga ik
uit van respect voor de Sardijnen, maar ik
maak ze tegelijkertijd tot kijkobject. Dit zijn
allemaal vraagtekens voor mij. Ik lig voortdu
rend met mezelf in conflict Ik heb er nog
geen antwoord op. Toch ga ik door met dit
werk, al bken ik mij ervan bewust, dat ik een
gebied door het te filmen openleg voor ande
ren en het daarmee tot geschonden gebied
maak. Binnenkort begin ik aan een filmische
documentaire, waarin ik als filmer verant
woording wil afleggen voor de consequenties
van mijn werk".
Bevlogen filmer Louis van Gas
teren is sinds jaren niet meer
weg te slaan van Sardinië. De
historie van dit. eiland ter halver
hoogte van Italië, maar evenseer
de toekomst en het karakter van
de bevolking houden hem zozeer
bezig, dat hij daarvan intussen in
drie films verslag heeft gedaan.
De NOS-tv zendt ze alle drie uit
tussen 31 juli en 14 augustus.
Na ze alle drie te hebben gezien
beschikt men over een vrij indrin
gend beeld van dit eiland, dat
geïsoleerd genoeg ligt om een
sterke eigen karakteristiek te
koesteren en indringers te weren.
Een gevleugeld woord in Sardinië
zegt, dat mensen van buiten het
eiland alleen komen om er beter
van te worden, om er wat weg
te halen. Dat is Van Gasteren
overigens ook gelukt, want hij is
er met een schat aan filmmate
riaal vandaan gekomen. In de
loop der eeuwen hebben heel wat
invloeden op dit eiland zich laten
gelden vanuit vestigingen van
veroveraars. Die kwamen echter
niet verder dan de randen van
het eiland en dreven de oorspron
kelijke bevolking naar het onher
bergzame midden, waar de meest
gave Sardijnen worden aange
troffen, ook de meest arme.
De eerste de beste film in dit
drieluik, die zondagavond op
Ned. II om 21.40 uur wordt ver
toond, draagt de meest sterke
sporen van een zekere tweeslach
tigheid, die meer werk van Louis
van Gasteren kenmerkt en waar
over we al eerder schreven. De
titel van deze film „Salude e li-
bertade", de Sardijnse heilwens,
die aangeeft hoezeer men daar op
groet en vrijheid is gesteld, is
tamelijk vrijblijvend gekozen en
dekt slechts in grote trekken de
inhoud. Wie is in deze film aan
het woord? De documentalist die
zich richt naar de daar aangetrof
fen werkelijkheid, of wordt de
camera gehanteerd door een
geëngageerd man die een voorop
gezet betoog handig inbouwt?
Men komt er niet helemaal uit,
moet nochtans vaststellen, dat hij
zeer mooie beelden heeft gescho
ten, zelfs een tik toeristisch, maar
dat hij terzelfdertijd zich afzet
tegen de moderne ontwikkelingen
op dit eiland.
In het begin van zijn film gaat
van Gasteren uitvoerig in op de
geschiedenis van dit eiland, een
trekpleister voor vreemde over-
Oude vrouwen staan hoog in aanzien in Sardinië.
