Niet knorren
maar kwaken
Haagse School Co. te koop
„Atheïsme enige staats-
goddienst Oostbloklanden"
Anti-pornocampagne in Amerika
Kerk vijand no 1 van schrikbewind El Salvador
Kardinaal
Roberti
overleden
POPPENSPEELSTER FELICIA
VAN DETH NAAR INDONESIË
,irr
De R.K. kerk. geniet de twijfel
achtige eer door het schrikbe
wind van El Salvador be
schouwd te worden als vijand
nummer 1. Dit wordt steeds
duidelijker naarmate 20 juli
dichterbij komt Deze datum
moeten de 47 jezuieten het
land verlaten hebben. Anders
worden ze gedood.
Door dit dreigement van de
Unie van Blanke Strijders laten
de paters zich overigens niet
afschrikken. Hoewel er in
maart al een jezuïet vermoord
werd en 7 andere werden uitge
wezen, zijn ze vastbesloten te
blijven. Hun algemene overste,
pater Pedro Arrupe, deed een
beroep op de president de pa
ters te beschermen. En vorige
week nog liet zijn plaatsvervan
ger, pater Vincent O'Keefe, we
ten dat de Salvadoriaanse auto
riteiten een kerkelijke ban bo
ven het hoofd hangt. Of dit veel
zal uitrichten? De Unie van
Blanke Strijders is een van de
vele mantelorganisaties, die de
nieuwe president Romero
krachtig steunen om de rijken
rijk te houden en om iedere
poging tot landhervorming als
communistische agitatie af te
wijzen en in bloed te smoren.
Een probaat middel in een
land, „waar de afgelopen 45
jaar de mensenrechten aan de
lopende band werden geschon
den en zo'n 150.000 mensen zijn
gedood". Aldus een bericht van
een priester die vorige maand
EJ Salvador moest verlaten en
het westen vraagt deze dicta
tuur niet langer financieel te
helpen.
De laatste dagen dringen steeds
meer noodkreten door. Zo ont
ving het Zwitserse blad „Orien-
tierung" twee s.o.s.-berichten
mét het verzoek bekend te ma
ken wat er gebeurt en daardoor
aan de stroom van misdaden
een halt toe te roepen. „Samen
met de hulpbisschop van San
Salvador, mgr. Arturo Rivera y
Damas, worden wij, verschil
lende priesters, religieuzen en
katechisten, als opgejaagd vee
vervolgd. We slapen niet meer
thuis. Mgr. Rivero is onderge
doken. Hij is met de dood be
dreigd. In de hoofdstad worden
op grote schaal vlugschriften
verspreid, waarin letterlijk
staat: doe iets voor het vader
land, dood een priester".
Ook smokkelde de kerkleiding
een zwartomrande lijst naar
het buitenland, waarop 28 na
men van priesters, katechisten
en pastorale assistenten, die
van fabruari tot mei werden
vermoord, uitgewezen,' gevan
gen genomen of gefolterd. Een
priester, die moest vluchten,
liet aan de Nederlandse com
missie, „Justitia et Pax" een
van de gebruikelijke dreigbrie
ven zien, afkomstig van de be
ruchte unie: een tekening van
een witte hand en de tekst uit
het bijbelboek Daniël, waarmee
koning Bel^jassar indertijd
Kardinaal Francesco
Roberti, bekend als ,4e
jurist van bet Vaticaan"
is zaterdag in Rome op
88-jarige leeftijd gestor
ven. Roberti werd be
schouwd als een van de
grootste kerkjuristen in
de rk kerk van deze
tijd.
Mgr Roberti vervulde tal
van functies. Hij was on
der meer sekretaris van
de congregatie van het
concilie (tegenwoordig
congregatie voor - de
geestelijkheid), pauselijk
advokaat, auditeur en
advokaat bij de Sacra
Rota (het hoogste huwe
lijksgerechtshof in de
r.k. kerk).
Hij werd in 1958 door
paus Johannes XXIII tot
kardinaal gecreeërd,
hoewel hij nog geen bis
schop was. In 1962 werd
hij aartsbisschop.
De communistische regi
mes van de Oostenropese
landen- hebben hun hou
ding tegenover religie niet
veranderd en beschouwen
het atheisme nog steeds
als de enige „staatsgods
dienst" aldus kardinaal
Franz König afgelopen
weekeinde tijdens een in
terview voor de Oosten
rijkse radio.
Volgens König probeert
het communisme met ge
bruik van het complete
propaganda-apparaat de
indruk te wekken dat het
in de Oostbloklanden wat
betreft de vrijheid van
godsdienst allemaal wel
meevalt en dat de bezoe
ken van communistische
regeringsleiders aan het
Vaticaan daar een bewijs
van zijn.
Hij beschreef het bezoek
van de Hongaarse partij-
chef Kadar aan het Vati
caan als een „spectaculaire
gebeurtenis", maar het
moest maar worden afge
wacht of het bezoek een
daadwerkelijke verbete
ring van het lot van de
Hongaarse gelovigen tot
gevolg zou hebben. Tot nu
toe worden de Hongaren
nog steeds opgevoed in de
geest van het atheisme.
Alleen Polen is er in ge
slaagd voor zijn gelovigen
een speciale status te ver
werven, maar ook hier
blijft de Sowjet Unie er bij
de Poolse regering op aan
dringen een harder stand
punt tegenover religieuze
aangelegenheden in te ne
men.
Volgens kardinaal König is
de godsdienstige situatie in
Tsjechoslowakije het moei-
Leidende vertegenwoordigers
van verschillende kerken zijn
in Minneapolis met een anti-
pornocampagne begonnen om
de Amerikaanse staat Minne
sota „aanvoerder" te maken
in „de strijd tegen een kanker
in onze natie".
In een petitie, die door meer
dan 10.000 mensen is onderte
kend, eisen de aktievoerders
de opheffing van een aantal
wetten, waardoor de verkoop
van pornografische tijdschrif
ten wordt beperkt, openbare
naaktloperij verboden, en de
openingstijden van sauna en
massagesalons verkcrt
De aktievoerders willen verder
een verbod op de verkoop van
bepaalde „obscene" publika-
ties zoals de tijdschriften
„Playboy" en „Penthouse".
Tot de initiatiefnemers van de
campagne behoren r.k. pries
ters, rabbijnen en een lutherse
dominee.
In Harrisburg in Pennsylvania
•zijn ongeveer 50 protestantse,
rk. en orthodoxe theologen
met een soortgelijke .anti.
rommelaktie" tegen pomogra-
werd aangezegd dat zijn dagen
waren geteld.
De RK. kerk in de Verenigde
Staten en de Westduitse kerken
hebben inmiddels een heftig
protest laten horen tegen de
kerkvervolging in El Salvador.
lijkst. Hier wordt, meer
dan in elk ander Oostblo
kland, elke vorm van gods-
dienstbeoefening onder
drukt.
König zei verder dat het
Vaticaan in gesprekken
met communistische lei
ders op meer godsdienst
vrijheid zal blijven aan
dringen.
fie begonnen. De gemeente
raad van Chicago heeft inmid
dels tot een aantal nieuwe ver
ordeningen besloten voor „ple-
zier-huizen". Deze mogen niet
meer in woonwijken of in de
buurt van scholen en kinderte
huizen gevestigd worden.
KORTE METTEN
Vier maanden vóór het sluiten van het boekjaar 1976—1977
de Stichting Bisschoppelijke Vastenaktie Nederland een
van 8.715.000 gulden. Dat is in ieder geval al twee ton meer
vorig jaar bij het sluiten van de boeken. Het staat wel vast,
de negen miljoen dit jaar overschreden zullen worden, aldus
Vastenaktie.
Britse kerkleiders hebben premier James Callaghan
tijd in het parlement beschikbaar te stellen voor
van een amendement, dat de huidige abortuswet strenger
maken. Het amendement is opgesteld door het conservatieve
mentslid William Benyon en heeft weinig kans aangenomen te
worden wanneer de regering niet extra tijd beschikbaar stelt.
Kerk in Nood- O os tpries terhulp, de internationale charitatieve
organisatie gesticht door Werenfried van Straaten, zal in de eerst
volgende maanden een geïntegreerd pastoraal hulpverleningspro
gramma van 100.000 dollar ten behoeve van de Indoehinese vluchte
lingen in Thailand en de arme Thai-bevolking ontwikkelen. \j
Twee Denen, beiden lid van de Deense religieuze organisatie „Dansk
Europamission" zijn de Sowjet-Unie uitgezet nadat zij in het Oe-
kraïense dorp Venetsa waren gearresteerd wegens het uitdelen van
bijbels. In hun caravan waarmee zij als toeristen een reis door het
land maakten hadden zij 700 in Denemarken in het Russisch
gedrukte bijbels meegenomen.
Uit de nieuwste statistieken van bet nationaal katholiek secreta- n
riaat van de ri. kerk in Zambia blijkt dat het aantal katholieken
in dat land fors is gestegen. In de jaren 1974—1975 steeg het aantal i
katholieken met ruim 45 procent tot bijna 1,3 miljoen. Tegelijkertijd i
groeide de Zambiaanse bevolking met nog geen 15 procent tot ruim I
5,3 miljoen. Ruim 24 procent van de Zambiaanse bevolking is nu i
katholiek, een stijging van 5 procent Het aantal priesters steef I
slechts met 9, zodat er nu één priester is op 2849 gelovigen.
Gezien de toenemende concentratie en belangrijkheid van Europese s
instellingen in Brussel heeft de commissie van kerken voor dev
buitenlandse werknemers in West-Europa besloten zich ook in de
Belgische hoofdstad te vestigen. Ze hoopt in de loop van 1978 ruimte
te kunnen betrekken in het oecumenisch centrum m Brussel. IX
interkerkelijke commissie werkte tot nu toe vanuit Genève.
DEN HAAG Felicia van Deth gaat op tournee in Indonesië.
Op uitnodiging van het ministerie van CRM gaat de Haagse
poppenspeelster met haar theatertje vanaf 24 juli vijf weken lang
voorstellingen geven (én lien) op Java. Bali en Singapore. ..Ik
ben een geluksmens, dat ik er naar toe mag", segt se. „Toen het
ministerie me belde ben ik bijna door de telefoon gesprongen
van enthousiasme". Felicia van Deth weet waar re het over heeft,
want vijf jaar geleden was te als eens met haar poppen in
Indonesië. „Het was een heel grote wens van me nog ooit terug
te gaan. Eu dan komt onverwacht dat telelooot je
Tegenover de hoge ver
wachtingen staan voorlo
pig de zorgen van de reis-
voorbereidingen. Het
poppentheater is een
„eenvrouws"-bedrijfje en
dat betekent dat alles op
Felicia alleen neerkomt
Staande tussen de uitge
stalde reisattributen, die
in twee grote metalen kis
ten de reis naar Indonesië
moeten maken, zegt ze:
„Voor een reis vraag ik
me zo vaak af: waar ben
je nou weer aan begon
nen? Je hebt momenten,
dat je de hele onderne
ming wilt afzeggen. Maar
als ik eenmaal in het
vliegtuig zit, is dat alles
weg. Dan bestaat er niets
heerlijkers dan reizen".
Om ze tegen het tropische
klimaat te beschermen
worden de poppen tijdens
de tournee verpakt in ny
lon-hoezen, die voor deze
gelegenheid moesten wor
den gemaakt. Felicia
heeft er een paar dagen
voor achter de naaima
chine moeten zitten, tus
sen het proef-inpaikken
door en het repareren
van de lichtinstallatie.
Want ook dat doet ze
noodgedwongen alleen.
„Ik weet een heel klein
beetje van electriciteit af.
Er zat sluiting in een van
de groepen van het ver-
deelkastje. Normaal geen
ramp, maar voor de reis
moet alles honderd pro
cent in orde zijn. Dus heb
ik de hele electrische in
stallatie maar even uit el
kaar gehaald". En om op
alle mogelijke en onmo
gelijke voltages te zijn
voorbereid neemt ze twee
soorten lampen mee,
„want die wegen niet zo
veel als een transforma
tor". Zou er op een van
de ongeveer vijfentwintig
toumeeplaatsen geen
electriciteit zijn, „dan
speel ik maar bij het licht
dat er wel is".
In Indonesië zal Felicia
van Deth meestal voor
een Nederlands-talig pu
bliek spelen. Voor kinde
ren het poppenspel „De
koningsdochter en het
tovermannetje" en voor
volwassenen haar stuk
„Ruimte". Waar nodig zal
tijdens de voorstelling
een simultaan-vertaling
worden gegeven, want
aan het Indonesisch
waagt de poppenspeelster
zich niet. ,jk hoop ent
housiaste vertalers te
krijgen, die meeleven met
het speL Als bijvoorbeeld
tijdens een kindervoor
stelling de vertaler niet
inspeelt op de reacties
van de kinderen, loop je
een hele grote kans dat
ondanks alle inspannin
gen de voorstelling een
mislukking wordt".
Het kinderstuk „De ko
ningsdochter en het
tovermannetje" zal in In
donesië trouwens niet he
lemaal hetzelfde worden
gespeeld als in Neder
land. In het stuk wordt de
prinses omgetoverd in
een varken en dat gaat in
het verre oosten duidelijk
te ver. Voogens de gods
dienstige opvattingen
staat dat ongeveer gelijk
met heiligschennis. Dus
toverde Felicia een nieu
Felicia van Deth tussen haar uitgebreide collectie wajang-poppen, waarvan het geheim tijdens de Indonesische reis
we tovertruc uit haar
poppenkast: de prinses
verandert tijdens de tour
nee niet in een varken
maar in een kikker. Met
het gevolg, dat de pop
penspeelster die uit routi
ne tijdens de toverscène
automatisch begint te
knorren, er straks op be
dacht zal moeten zijn, dat
ze dient te kwaken. Ook
daarvoor moest worden
geoefend.
Felicia's grootste zorg
gaat uit naar haar pop
pen. „In de tropen is het
veel vochtiger dan hier,
zodat het stof van de pop
pen erg veel te lijden
heeft. Daar komt nog
eens bij, dat je zelf van
het spelen drijfnat wordt
De normale hitte, de
warmte van de lampen en
bij openluchtvoorstellin
gen heb je ook nog con
stant de zon in je gezicht
staan. Dus ook daar wor
den de poppen nog eens
extra vochtig van. Daar
om zal ik ze iedere avond
moeten uithangen om ze
toonbaar en in goede
staat te kunnen houden".
De eerste week van haar
reis brengt Felicia van
Deth door in een poppen
museum in Djakarta. In
haar bagage voert ze een
stapel foto's mee van de
wajangpoppen in haar
museum (dat overigens
tijdens de tournee nor
maal op zondag van
twaalf tot twee geopend
blijft). Met de Indonesi
sche deskundigen hoopt
ze aan de hand van de
foto's een aanzet te kun
nen maken tot de inven
tarisatie van haar wa
jangpoppen. „Als dat het
enige resultaat van de
reis zou zijn, zou het al
heel veel zijn. Het is erg
belangrijk als de vraagte
kens van mijn wajangcol
lectie worden opengebro
ken. De poppen zijn nu
nog grotendeels een ge
sloten boek. Hun verhaal
zou ik bijzonder graag
willen kennen".
Tijdens haar verblijf in
Indonesië wil Felicia van
Deth niet alleen zelf voor
stellingen geven, maar
ook zoveel mogelijk voor
stellingen van andere
poppenspelers zien. „Niet
om in de toekomst zelf
„Indisch" te gaan spelen,
maar misschien kan ik er
inspiratie opdoen. Je gaat
tenslotte naar een totaal
mogelijk wordt ontsluierd.
andere wereld, waar hef1
poppenspel tot een zeel 8I
grote hoogte is ontwik
keld. Ik ga er bijna al
een klein kind met
armen naar toe om
iets van
is
van het poppenspel uf™
Europa en dat is
schien wel de
ze me daar nog eens
len zien. Maar ik
wel dat ze me daar
schouwen als een
vreemde vogel".
Jan Toorop: Symbolische voorstelling
De kunsthandel-als schakel tus
sen kunstenaar en kunstkoper
heeft, naast de eigen zakelijke
belangen, een culturele functie
die door sommigen dikwijls on
derschat wordt, door anderen
weer overschat, maar toch een
feit is. Een niet onbelangrijke
factor in deze functie is het zo
nu en dan aan het licht brengen
van niet of nauwelijks bekende
werken. Zo heeft kunsthandel
„Les Beaux Arts" aan het
Noordeinde in Den Haag een
Toorop-pastel in haar collectie
opgenomen die uit partikulier
bezit afkomstig is en in de cata
logus aangemerkt wordt als
„symbolische voorstelling".
Jan Toorop heeft dit werp ge
signeerd met de datum
5—1—1918. Dat is zowat op het
hoogtepunt van zijn verdoorge-
voerde diagonale lijnen-stijl
waarin de composities ook de
krachtige verdeling rechts-bene-
den-links-boven laat zien. Het in
ongetwijfeld een tijdsbeeld: de
hoofdfiguur boven de oorlogs
slachtoffers wordt gevolgd door
mensen die eten en drinken
brengen terwijl de vredesduiven
op hem toevliegen. Op een ach
tergrond een biddende schare.
De vrede werd elf maanden la
ter getekend! Het is mogelijk
dat deze tekening in die tijd
ergens gepubliceerd is; wij heb
ben haar nooit gezien.
Het zou wat overdreven zijn om
te beweren dat deze pastel (70
bij 64) nu het belangrijkste werk
van deze zomer-ten toons telling
zou zijn, maar, hoewel Toorops
roem nogal gedaald is, blijft dit
werk toch een merkwaardige
vertegenwoordiger van die pe
riode!
Les Beaux Arts toont een verza
meling van honderd schilderijen
waaronder nogal wat roman
tisch werk uit de vorige eeuw
waarbij we vooral herinnerd
worden aan de grote liefde voor
het eigen landschap. Natuurlijk,
komt het anecdotische element
ook aan z'n trekken, zoals het
„Interieur bij kaarslicht" van D.
P. Hissink, of de „Figuren in
venstemis" door J. M. Bogman,
waarbij de auteurs van die tijd
ongetwijfeld een aardige ge
schiedenis hadden kunnen be
denken, maar de meeste doeken
en panelen laten toch zien hoe
mooi Holland toen was (en ge
lukkig hier en daar nog is): Het
royale doek van Akkeringa, met
schuitjes en vissers in een heer
lijk rustieke omgeving is zeker
één van de topstukken. Natuur
lijk .kan op een expositie als
deze een Weissenbruch niet ont
breken. Willem (1864—1941) is er
dan ook aanwezig met een nobel
waterschap in een prachtig iet
wat gedempt, namiddaglicht
Theophile de Bock heeft eens
een kapitaal doek in het Haagse
Bos geschilderd: maar liefst 88
bij 172 cm, waarbij de breedte
van een der vijvers goed uit
komt tussen het hoge geboomte.
De meester signeerde het drie
maal: één keer op de onderschil
dering, dan op het schilderij zelf
en ten overvloede nog eens ach
ter op het doek....
En zoals men in de laatste tijd
dikwijls kan zien: de minder of
vrijwel onbekende meesters ko
men nu aan bod die toch uit
muntend geschilderd hebben.
J. E. H. Akkeringa: „Op het water"
Wie deze tentoonstelling bezoekt
(t/m 6 augustus is daarvoor de
gelegenheid) kijkt maar eens
naar de marines van Johannes
Hilverdink (waarschijnlijk de
vader) of naar die schepen van
Viegers. Doeken die zuiver
schilder-technisch genomen en
als expressies van milieu en
mosfeer tot. de zeer goede
hun tijd gerekend mogen
dea
KUNST
LEIDSE COURANT
DINSDAG 19 JULI 1977 PACIN
