I 1
ïfsssasf
Het tapijthuis gooit de beuk erin
HET TAPIJTHUIS-LEIDEN
Muziek uit en naar aanleiding
van het Oude Testament
TENTOONSTELLING IN DELFTSE PRINSENHOF
CANT V S.
m
VRIJ ENTREE
voor iedereen!!
ENSDAG 13 JULI 1977
LEIDSE COURANT
PAGINA 11
Joseph Haydn
Gerekend over de gehele we
reld, is de bijbel nog altijd het
meest verkochte en vaakst ca
deau gegeven boek. Je trapt
dan ook een open deur in ais
je zegt dat de bijbel de rijkste
en cons tan tste bron van muzi
kale inspiratie is en is ge
weest Dat kan iedereen we
ten maar beseft iedereen het
ook? Daarom is een tentoon
stelling als die, welke tot en
met 7 augustus in het Delftse
Prinsenhof is te zien, toch wel
nuttig. Als men voor het eerst
vluchtig de fotopanelen in het
trappenhuis en op een ruime
bovenzaal bekijkt, zou men
daar namelijk wel even aan
kunnen twijfelen.
Muziek immers laat zich nu
eenmaal niet tentoonstellen.
Het kan alleen indirect gebeu
ren met reproducties van mi
niaturen, schilderijen, beeld
houwwerken, met portretten
van componisten, foto's van
muziekdramatische opvoerin
gen en facsimiles van frag
menten uit partituren, partijen
en andere documenten. Men
moet eigenlijk wel een beetje
weten waarom het gaat als
men aan de details wat wil
hebben. Daarom is het voor de
werkelijk belangstellende bij
na onvermijdelijk zich de no
gal kostbare maar overvloedig
en gedeeltelijk in kleur "geïllus
treerde Engelse catalogus aan
te schaffen, waardoor over
zicht en samenhang veel dui
delijker worden dan op de ex
positie zelf.
Deze expositie, samengesteld
door het muziekmuseum van
het Israëlische Haifa, is name
lijk een keus uit een veel gro
ter geheel dat eerst in Italië en
Engeland werd en later nog in
Scandinavië compleet wordt
getoond. Doordat in het Delft-
se Prinsenhof met de grote
zomertentoonstelling ,3ijbels
en burgers" het feit wordt her
dacht dat vijf eeuwen geleden
de zogenaamde Delftse Bijbel,
het eerste in het Nederlands
gedrukte boek, verscheen, was
er geen ruimte voor de volledi
ge Israëlische expositie. Men
moest een keus doen, waar
door het verband tussen de
acht oorspronkelijke onderde
len minder duidelijk werd. De
catalogus kan dit euvel hele
maal opheffen.
Om te beginnen wordt dan
C1NQVANTE
PSEAVMES DE DAVID,g
mis en Mufujue 34,5.6, Sc 7 parries,par
Ian Swelinck Organifto.
A AMSTERLEDAM,
M DC. HK
Titelblad van de eerste druk van de eerste bundel van Sweelincks psalmen uit
1604.
veel helderder dat zowel de
oudste Rooms-Katholieke als
Byzantijnse gebeden en gezan
gen hun wortels hebben in wat
in de Hebreeuwse tempels
werd gebeden en gezongen.
Het Gregoriaans is er uit ont
staan; het Hebreeuwse woord
„hallelujah" is zelfs nooit in
het Grieks of in het Latijn
vertaald. Ook blijkt het ver
band tussen de Lutherse litur
gie en het Oude Testament.
Wat mij wel verbaasde, is dat
de psalmen, die vanouds nauw
met de naam van koning Da
vid zijn verbonden, nog steeds
voor bijna de helft aan diens
eigen creativiteit worden toe
geschreven. Historische en
tekstkritische onderzoekingen
hebben genoegzaam aange
toond dat het boek der psal
men een bonte samenstelling
is van hymnen, liederen en
gebeden uit een lang tijdsver
loop, zo ongeveer van de 11e
tot de 2e eeuw vóór Christus.
Een groot deel van de teksten
van de psalmen zou in het
Gregoriaans zijn overgeno
men, evenals in de wisselende
delen van de mis. Alleen de
vespers bevatten psalmen in
hun geheel.
Minder problematisch is de sa
menhang tussen het Oude Tes
tament en het Middeleeuwse
liturgische drama zoals dat in
en bij de kerken werd opge
voerd om de gelovigen op een
bevattelijke manier de inhoud
over te brengen. Heel frappant
is dat er al in 1640, nota bene'
in Amerika, „The Bay Psalm
Book" werd gedrukt, waarin
de psalmteksten overigens bij
zonder onhandig en plomp wa
ren vertaald, wat niet weg
neemt dat er van de uitgave
tot 1752 toe niet minder dan
zeventig drukken verschenen.
Ontelbaar is in praktisch alle
Westerse landen het aantal
oratoria en opera's, waarvoor
de stof aan het Oude Testam
ent werd ontleend. Bijna alle
componisten van enige beteke
nis hebben er zich mee bezig
gehouden, van Schütz tot Stra-
winski, van Bach en Handel
tot Schönberg en Penderecki.
Langs de panelen wandelend,
wordt men telkens getroffen
door verwijzingen naar wer
ken die geregeld worden uitge
voerd, maar ook die helemaal
in het vergeetboek zijn ge
raakt, zoals bijvoorbeeld het
oratorium „Ruth" van César
Franck. Ook kleinere werken
ontstonden, doordat hun ma
kers zich bezighielden met fi
guren en verhalen uit het Ou
de Testament Dat waren be
paald niet alleen Joden, zoals
Darius Milhaud en Leonard
Bernstein, maar ook belijders
van andere religies, zoals Ben
jamin Britten.
Het is natuurlijk curieus om te
zien dat de Deense pianist
componist Hermann D. Kop
pel, die aanvankelijk helemaal
betoverd werd door de jazz,
nog in 1949 zijn „Psalms of
David" maakte, maar van veel
meer belang en niet alleen
voor ons Nederlanders, is het
levenswerk van Jan Pieters
zoon Sweelinck; de vier delen
met zijn toonzetting van alle
psalmen op Franse berijming
van Clément Marot, die Cal-
vijn in zijn eigen gezangboek
opnam. Sweelincks zettingen
voor vier tot acht stemmen a
cappella verschenen in Am
sterdam en Haarlem tussen
1604 en 1623. Dat deze geniale
werken, die artistiek niet'voor
de muziek van Bach onder
doen, geen vergelijkbare be
kendheid en verbreiding von
den, is eigenlijk alleen te wij
ten aan de Franse taal en de
zetting zonder instrumenten.
Daar komt bij dat het Calvi
nisme zich weinig om deze
meesterwerken bekommerde,
misschien mede, omdat het
zelfs nu nog een vraagpunt is
of Sweelinck nu eigenlijk
rooms-katholiek of protestant
is geweest, geworden of geble
ven. Zijn betrekking van orga
nist aan de Amsterdamse Ou
de Kerk vereiste namelijk niet
het lidmaatschap van de be
trokken kerkelijke gemeente
en zijn omgang met katholieke
vrienden en de publicatie in
Antwerpen van zijn „Cantio-
nes Sacrae" doen vermoeden
dat hij in elk geval veel sym
pathie voor het rooms-kath-
olieke geloof heeft gehad, om
het voorzichtig uit te drukken.
Als deze expositie door Neder
landers was samengesteld, zou
Sweelinck er veel sterker uit
naar voren zijn gekomen dan
nu het geval is, maar dat geldt
natuurlijk voor meer feiten uit
de Nederlandse muziekge
schiedenis die van minder be
lang zijn.
Wèl is het van belang, in ver
band met de Delftse tentoon
stelling, te wijzen op een mid
den vorig jaar verschenen
grammofoonplaat van het la
bel Harmonia Mundi (HMU
989), die in ons land door Pho
nogram wordt geimporteerd.
Het gaat om ,3a Musique de
la Bible révélee", dat wil dus
zeggen, de muziek die door de
bijbel werd geopenbaard. In
derdaad gingen de meeste boe
ken van het Oude Testament
vergezeld van oude melodieën,
vastgelegd in tekens die „taa-
mim" heten. De Franse com
poniste Suzanne Haik Vantou-
ra zegt er in te zijn geslaagd
deze tekens te ontcijferen en
ari rM
WHOLE
booke of psalmes
%{- rs.itf.ij
jfe
''kl wteituntoiiprtfixtthifixwfcd^ '"H*
jTjdtt.og notooljr ihe bwfellnu,
tlx ncttiiïry of iW torralf Ordanci EVA
ef fiojiog Scripore Platei ia
tb«Ckurehe»«#
CtfjJ iMdwnk cS"f:
'.l^
;/-,M
•.V; 4 as
r-e> X q?,
Titelblad van het eerste,
In Amerika gedtukte
psalmboek uit 1640, waar
van melodieén waren
overgenomen uit de En
gelse „Alnsworth Psalter"
van 1612, al Is vastge
steld dat ook psalmboe
ken van Franse Hugeno
ten als bronnen hadden
dienst gedaan.
ze in moderne notatie over te
brengen. Zij schreef er een
boek van een paar honderd
bladzijden over en voorzag de
ontcijferde zangpartijen van
eigen eenvoudige instrumenta
le begeleidingen, waarvoor zij
Keltische harp, luit, trompet
en slagwerk gebruikte.
Het is voor wie geen heel bij
zondere specialist is, onmoge
lijk na te gaan wat de waarde
is van de „ontdekking" van
mevrouw Haik Vantoura en
hoe haar presentatie ervan
moet worden beoordeeld. De
toelichting op de hoes maakt
een nogal opgepepte indruk en
is, als het op feiten aankomt,
te vaag en te vrijblijvend. De
grammofoonplaat bevat zeven
psalmen en zeven gezongen
bijbelteksten in het He
breeuws. De hoes geeft de ver
talingen in Frans en Engels.
Wie de plaat met vrijwel uit
sluitend sombere, melancholie
ke gezangen in mineur beluis
tert, komt wel onder de in
druk. Ze vertonen naar sfeer
verwantschap met de volks
muziek van het Midden-Oos
ten, maar de techniek is be
paald Westers, om niet te zeg
gen modern". In elk geval
blijven ze ver uit de buurt van
de zangen in synagogen, zoals
die ook op de plaat zijn vast
gelegd, of van het Grego
riaans, maar dat is natuurlijk
ook een reconstructie van een
verloren gegane muziek. Raad
sels genoeg dus en die zullen
noch de Delftse tentoonstel
ling, noch de Franse grammo
foonplaat oplossen. Wat niet
wegneemt dat beide geïnteres
seerden zeker zullen boeien.
J. KAS ANDER
OOK
tijdens
de opruiming
worden Uw gordijnen
GRATIS GEMAAKT.
3 kleuren
SOLO Tapijt
400 cm breed
Een super huiskamerkwaliteit op Foam-rug
NU 69.90 per meter
TIENERKAMER RIKKY
Zwart-geel zwart-groen
bestaande ujt
1 ledikant 1 nachtkast 1 secretaire
NU 229,-
i grenen - bruin nu 249,-
BERBER KN00PTAPIJT
239,-
BL0EMTAPIJT
nu 89,-per n
Voor keukerf of badkamer
P.V.C. VLOERBEDEKKING
,16,95
BURO's
zwart-grenen blank-groen
3 laden en kastje
geen 239.-
NU 169.-
Afd, Morsstraat
Voor al uw keuze op gebied van tie
nerkamers -1 -pers. ledikanten - ma
trassen - kussens - dekbedden en
stapelbedden.
Enz., Enz.
VENETA TAPIJT
400 cm breed 1e kwaliteit
29
MAAR 98 per meter
EN GRATIS GELEGD
BERBER
HOOGPOOL TAPIJT
-129,-f
400 cm breed
IVOOR OF CAMEL
En GRATIS gelegd
BRILJANT
SLAAPKAMERTAPIJT
Diverse kleuren
VACHTIDEË
NU 65 per meter
400 cm breed
GRATIS GELEGD
BERBER
80°o wol Smaragd
tapijt
400 cm breed
geen 179 - per meter
MAAR 129,"
En GRATIS gelegd.
L0DEWIJK FAUTEUIL
bekleed met gobeline.
Geen 825.-
MAAR NU 595,-
enkele stuks!
Nylon kamerbreedtapijt
400 cm zware kwaliteit geen 69,- p.m
NU49.90 DIT
EN GRATIS GELEGD'
IKEYZER BONAPARTTAPIJT
erste kwali
voor79,-p
gratis gelegd
HERFSTBLAD TAPIJT
maar NU239,"
gratis gelegd
KEUKENTAPIJT
200 cm breed Div DESSINS Geen 6
MAAR NU 39.90P
KLASSIEK FRANS
FAUTEUILTJE
Notenhout m draion of Gobeline gestoffeerd.
nu 259,-
BIEZEN TEGELS
Zien is kopen
Wat een kwaliteit
Voor ja U gelooft
het met
89 cent
N0VYL0N
maar nu 29.90
per meter.
200 cm breed
1 pers synth
DEKBEDDEN
29.90.
Afd. Morsstraat
Niet te geloven!!
TIENERKAMER
zwart - oranje - zwart of geel
Bestaande uit 1 ledikant - 1 nachtkastje - 1
secretaire
geen 249 -
NU VOOR 149.-
Slechts voor 50 clléntenü
Dit is slechts een gedeelte
uit onze kollektle.
DE
OPRUIMING
begint a.s.
DINDERDAG
14 JULI
om 9 uur
/OORMIDDAG.
Afd. Morsstraat
HOUT LEDIKANT 80/190
blank of bruin
gebeitst met 4QO
latten bodem nu 109,"
MORSSTRAAT 2-6
TELEFOON 146190.
DONDERDAGS
KOOPAVOND.
Haarlemmerstraat 315
Hoek Havenplein. - Telefoon 133912
